فرشته: تفاوت میان نسخه‌ها

درباره ماهیت فرشتگان اختلاف‌نظر وجود دارد. متکلمان، آنها را اجسام لطیف و نورانی دانسته که می‌توانند به صورت‌ها و اشکال مختلف در‌آیند.<ref>مکارم شیرازی، پیام امام امیرالمومنین، ج۱، ص۱۶۱.</ref> به گفته [[علامه مجلسی]] همه مسلمانان به جز تعدادی از فلاسفه معتقدند که ملائکه از اجسام لطیف نورانی‌اند که به اشکال مختلف درمی‌آیند و انبیاو اوصیا آنها را می‌دیدند.<ref>علامه مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۵۶، ص۲۰۲-۲۰۳.</ref> البته گروهی از فلاسفه ملائکه را مجرد از جسم و جسمانیات دانسته و معتقدند آنها اوصافی دارند که در جسم نمی‌گنجد.<ref>مکارم شیرازی، پیام امام امیرالمومنین، ج۱، ص۱۶۱.</ref> [[علامه طباطبایی]] از این دسته است. به گفته او آنچه در روایات درباره مشاهده ملائکه در شکل‌ها و صورت‌های جسمانی آمده تمثل است<ref>علامه طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۱۷، ص۱۳.</ref>و آنچه که مشهور شده فرشته و [[جن]] اجسام لطیفی‌اند که به صورت‌ها و اشکال مختلف درمی‌آیند، دلیل معتبری ندارد.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۱۷، ص۱۳.</ref> بر پایه روایتی از [[امام صادق(ع)]] ملائکه از نور آفریده شده‌اند.<ref> مجلسی، بحارالانوار، ج۵۸، ص۳۰۶، ح۱۵.</ref>

[[ملاصدرا]] ملائکه را به فرشتگان مقرب، ارواح مُهَیمِه، فرشتگان موکل بر اجرام آسمانی، فرشتگان عقلی و فرشتگان زمینی و [[امام خمینی]] آنان را به فرشتگان غیرمتصرف در اجسام (فرشتگان مهیمه و اهل [[عالم جبروت ]]) و فرشتگان موکل بر موجودات جسمانی{{مدرک}} تقسیم کرده‌اند.{{مدرک}}

=== تجرد===

نداشتن خواص ماده همچون قوه شهوت و غضب،<ref> علامه حلی، کشف المراد، ۱۴۱۳ق، ص۳۶۰.</ref> تغییر، تحول، تکامل، عارض شدن خستگی، قابلیت اشاره حسی و اشغال فضا از دلایل تجرد ملائکه ذکر شده است.{{مدرک}} هرچند که [[ملاصدرا]] برخلاف تعدادی از مفسران که فرشتگان را دارای مقام ثابتی می‌دانند<ref>برای نمونه نگاه کنید به علامه طباطبایی، المیزان، ج۱۷، ص۱۷۶؛ فخررازی، مفاتیح الغیب، ۱۴۲۰ق، ج۲۶، ص۳۶۲.</ref> علم و کمال گروهی از آنان را قابل افزایش می‌داند.<ref>ملاصدرا، تفسیر القرآن الکریم، ۱۳۶۶ش، ج۲، ص۳۷۱.</ref> [[امام علی(ع)]] گروهی از فرشتگان را داناترین و نزدیکترین خلق به خدا... معرفی کرده که نه خواب بر دیدگانشان مسلط می‌شود، نه سهو بر عقل و نه خستگی بر بدن‌هایشان.<ref> قمی، تفسیر القمی، ۱۴۰۴ق، ج۲، ص۲۰۷.</ref>

عالمان دینی بر طبق آیه ۷۰ [[سوره اسرا]] که از [[کرامت انسان]] و برتری او بر بسیاری از مخلوقات سخن گفته، معتقدند فرشتگان از انسان‌های معمولی برترند اما اگر انسان استعدادهای خود را به‌کار گیرد از ملائک برتر خواهد شد.{{مدرک}} با این وجود [[ابن عربی]] فرشتگان عالین (مهیمین) را برتر از بنی‌آدم می‌داند<ref> حسن‌زاده آملی، ممد الهمم، ص۳۶۷-۳۶۹.</ref> و معتقد است بر اساس آیه ۷۵ سوره صاد، سجده بر حضرت آدم بر فرشتگان عالین واجب نبود.{{مدرک}} اما قیصری انسان‌هایی که به مقام [[خلیفة الله|خلیفة‌اللهی]] رسیده‌اند را از فرشتگان عالین هم برتر می‌داند.<ref> حسن‌زاده آملی، ممد الهمم، ص۳۶۷-۳۶۹</ref> ملاصدرا با استناد به آیه ۳۱ [[سوره بقره]] که به تعلیم آدم به ملائکه اشاره دارد معتقد است که آیه مذکور بر برتری آدم بر فرشتگان ساکن زمین و آسمان دلالت دارد نه فرشتگان مهیمین.{{مدرک}} به گفته [[علامه حلی]] بیشتر مسلمانان [[پیامبران]] را از ملائکه برتر می‌دانند و دلیل آن هم وجود قوه غضب و شهوت در پیامبران است برخلاف فرشتگان.<ref> علامه حلی، کشف المراد، ۱۴۱۳ق، ص۳۶۰.</ref>

تمثل یعنی فرشتگان با صورتی غیر از صورت اصلی خود ظاهر می‌شوند. بنابر آیات قرآن،<ref>سوره مریم، آیه۱۷.</ref> [[روح الامین|روح‌الامین]] در صورت بشری به [[حضرت مریم|مریم]] تمثل یافته است.<ref>امام خمینی، آداب الصلاة، ۱۳۸۸ش، ص۳۴۲.</ref> همچنین بنا بر روایات جبرئیل بر پیامبر اکرم(ص) به صورت [[دحیه کلبی]] نازل می‌شد.<ref> برای نمونه نگاه کنید: علامه مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۲۰، ص۲۱۰.</ref> در روایات آمده که فرشتگان هنگام [[قبض روح]]، متناسب با آن که روح شخص [[مؤمن]] یا [[فاسق]] را قبض کنند، به شکل‌های مختلفی بر آن شخص، تمثّل می‌یابند.<ref>علامه مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۱۲، ص۷۴.</ref>

 

 

 

[[سید محمدحسین طباطبائی|علامه طباطبایی]] معتقد است که فرشتگان مکلف به تکالیف تکوینی‌اند نه تشریعی. آنها فقط هر آنچه خدا اراده کند،‌ اراده می‌کنند و هر آنچه خدا امر کند، عمل می‌کنند از این رو گناه نمی‌کنند.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۱۷، ص۱۲.</ref> از نظر [[مرتضی مطهری]] امکان دارد برخی از فرشتگان زمینی از انجام وظایف خود سرپیچی کنند.<ref> مطهری، مجموعه آثار، ج۴، ص۲۸۰.</ref>  

*امام خمینی، سید روح‌الله، آداب الصلاة، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س)، تهران، ۱۳۸۸ش.

*مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام علی بن ابی‌طالب علیه‌السلام.