کن فیکون: تفاوت میان نسخه‌ها

'''«کُنْ فَیَکونُ»''' به معنای «باش! پس موجود می‌شود»، عبارتی است که در [[قرآن]] و [[روایات]] و اشعار فارسی مطرح شده است. مفسران [[امامیه]] این عبارت را بیانی تمثیلی از این حقیقت می دانند که اراده [[خداوند]] بر خلقت چیزی مساوی با ایجاد آن چیز است؛ بی آن که حقیقتاً نیازی به امر لفظی «کُن» باشد. اما اکثر [[اهل سنت]]، با این تفسیر مخالفند.

شاعران فارسی زبان، همچون [[عطار]]،<ref>عطار نیشابوری، دیوان اشعار، قصیده ۵.</ref> [[مولوی]]،<ref>مولوی، دیوان شمس، غزل ۱۳۴۴.</ref> [[سعدی]]<ref>سعدی، غزلیات، غزل ۲۵.</ref> و [[نظامی]]<ref>نظامی، خمسه، لیلی و مجنون، بخش ۱.</ref> در اشعار خود، همین عبارت را با مضمون قرآنی در مورد خداوند به کار برده اند:  

اکثر مفسران [[شیعه امامیه]] این آیه را بیان تمثیلی از این حقیقت می دانند که خداوند همین‌که اراده کند چیزی موجود شود، آن چیز موجود می‌شود؛ بی آن که حقیقتاً نیازی به امر لفظی «کُن» در خطاب به آن شیء باشد<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۱، ص۳۶۸؛طباطبائی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۱۲، ص۲۴۹؛ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۶، ص۵۵۶؛ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ ش، ج۱۱، ص۲۳۳.</ref> چون استفاده از لفظ «کُن» برای خلق چیزی، هم مستلزم [[تسلسل|تَسَلسُل]] است و هم بی‌فایده. از آن رو مستلزم تسلسل است که برای ایجاد همین «کُنْ»، به «کُنْ» دیگر نیاز هست و برای ایجاد «کُنْ» اخیر نیز به «کُنْ» دیگر و همین‌طور تا بی‌نهایت. بی‌فایده‌بودن آن هم به این دلیل است که هنوز آن شیء، موجود نیست که مخاطب «کُنْ» قرار بگیرد، و اگر آن شیء موجود باشد دیگر نیازی به لفظ «کن» ندارد.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۱۷، ص۱۱۵.</ref> <br />

مفسران [[شیعه امامیه]] به این سخن از [[امام علی(ع)]] استناد می کنند:‌«[[خداوند]] هرگاه اراده چیزی کند، می‌گوید: موجود باش، و بی‌درنگ موجود می‌شود؛ نه به این معنا که صدایی از او در گوش‌ها بنشیند یا فریادی شنیده شود، بلکه سخن خداوند همان چیزی است که ایجاد می‌کند و صورت می‌بخشد و پیش از آن چیزی وجود نداشت.»<ref>طبرسی،الإحتجاج على أهل اللجاج، مشهد، ۱۴۰۳ق، ج۱، ص: ۲۰۳.</ref><br />

اما اکثر مفسران [[اهل سنت]]، این آیه را تمثیلی توضیح نمی دهند و معتقدند که خداوند برای خلق چیزی، حقیقتاً از لفظ «کُن» استفاده می کند؛ یا به این شکل که خطاب به شیء موجود لفظ «کُن» را استفاده می کند تا حالت آن شیء را تغییر دهد؛<ref>طبری، الجامع فی تفسير القرآن، ج ۱، ص ۴۰۵؛ طوسی، التبيان فی تفسير القرآن، ج ۱، ص ۴۳۲؛ ماوردی، النكت والعيون، ج ۱، ص ۱۷۹.</ref> و یا خطاب به شیء موجود در علم الهی، این لفظ را به کار می بندد تا آن شیء در خارج نیز ایجاد شود.<ref>طبري، جامع البيان في تفسير القرآن، ج ۱، ص ۴۰۵؛ سمرقندي، تفسیر السمرقندي، ج ۱، ص ۸۸؛ طوسی، التبيان في تفسير القرآن، ج ۱، ص ۴۳۲؛ ماوردی، النكت والعيون، ج ۱، ص ۱۷۹؛ طبرسی، مجمع البيان فی تفسير القرآن، ج ۱، ص ۳۱۸.</ref>

* صدرالمتالهین، الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعة، بیروت، دار احیاء التراث، ۱۹۸۱م.