۱۷٬۲۷۸
ویرایش
سابقون: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
بدون خلاصۀ ویرایش
Shamsoddin (بحث | مشارکتها) جزبدون خلاصۀ ویرایش |
Shamsoddin (بحث | مشارکتها) جزبدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{در دست ویرایش ۲|ماه=فروردین|روز=۲۰|سال=۱۳۹۳|چند = ۲}} | {{در دست ویرایش ۲|ماه=فروردین|روز=۲۰|سال=۱۳۹۳|چند = ۲}} | ||
'''سابقون'''، تعبیری قرآنی به معنای پیشگامان در کارهای خیر و طاعت الهی | '''سابقون'''، تعبیری قرآنی به معنای پیشگامان در کارهای خیر و طاعت الهی است در | ||
==ریشه و معانی== | ==ریشه و معانی== | ||
سابقون صیغۀ جمع مذکر اسم فاعل از مصدر سَبْق، به معنای پیشی گیرندگان، است. به اسب پیشرو در مسابقه، سابق و سَبوق گفته | سابقون صیغۀ جمع مذکر اسم فاعل از مصدر سَبْق، به معنای پیشی گیرندگان، است. به اسب پیشرو در مسابقه، سابق و سَبوق گفته می‌شود.<ref>ازهری؛ ابن منظور، ذیل «سبق» </ref> | ||
سَبق در مقابل لُحوق، در اصل، به معنای پیش افتادن در راه است و مجازاً دربارۀ هر پیشی گرفتن و تقدم یافتنی به کار می‌رود، مانند | سَبق در مقابل لُحوق، در اصل، به معنای پیش افتادن در راه است و مجازاً دربارۀ هر پیشی گرفتن و تقدم یافتنی به کار می‌رود، مانند: | ||
<blockquote>{{متن قرآن|مَّا سَبَقُونَا إِلَيْهِ﴿١١﴾|ترجمه= در پذیرش [[اسلام]] بر ما پیشی نمی‌گرفتند.﴿١١﴾ |سوره=46|آیه=١١}}</blockquote> | <blockquote>{{متن قرآن|مَّا سَبَقُونَا إِلَيْهِ﴿١١﴾|ترجمه= در پذیرش [[اسلام]] بر ما پیشی نمی‌گرفتند.﴿١١﴾ |سوره=46|آیه=١١}}</blockquote> | ||
به طور مستعار، برای کسب فضائل و برتری بر دیگران نیز به کار رفته است مانند:<blockquote>{{متن قرآن|والسابقون السابقون﴿۱۰﴾|ترجمه=و سبقت گيرندگان مقدمند.﴿۱۰﴾ |سوره=۵۶|آیه=۱۰}}</blockquote> <ref>نک: راغب اصفهانی؛ ابن منظور؛ مصطفوی، ذیل «سبق»</ref> | به طور مستعار، برای کسب فضائل و برتری بر دیگران نیز به کار رفته است مانند:<blockquote>{{متن قرآن|والسابقون السابقون﴿۱۰﴾|ترجمه=و سبقت گيرندگان مقدمند.﴿۱۰﴾ |سوره=۵۶|آیه=۱۰}}</blockquote> <ref>نک: راغب اصفهانی؛ ابن منظور؛ مصطفوی، ذیل «سبق»</ref> | ||
<blockquote>{{متن قرآن|إِنَّا ذَهَبْنَا نَسْتَبِقُ ﴿۱۷﴾|ترجمه=ما رفتیم که مسابقه بدهیم.﴿۱۷﴾ |سوره=12 |آیه=۱۷}}</blockquote> <ref>نک: راغب اصفهانی، ذیل «سبق»</ref> | <blockquote>{{متن قرآن|إِنَّا ذَهَبْنَا نَسْتَبِقُ ﴿۱۷﴾|ترجمه=ما رفتیم که مسابقه بدهیم.﴿۱۷﴾ |سوره=12 |آیه=۱۷}}</blockquote> <ref>نک: راغب اصفهانی، ذیل «سبق»</ref> | ||
== | ==قرآن== | ||
از ۳۷ مرتبه‌ای که سَبق و مشتقات آن در [[قرآن کریم]] به کار رفته است: | از ۳۷ مرتبه‌ای که سَبق و مشتقات آن در [[قرآن کریم]] به کار رفته است: هشت مورد اسم فاعل «سابق» است که در تمامی این موارد معنای پیشی گرفتن وجود دارد. | ||
پیشی گرفتن در خیرات<ref>بقره:۱۴۸؛ مائده:۴۸</ref>، پیشی گرفتن به سوی بخشایش پروردگار و [[بهشت]]<ref>حدید:۲۱</ref> و وصف‌هایی دربارۀ برخی از «سابقون»، مانند برادرانی که در [[ایمان]] مقدّم بوده‌اند<ref>حشر:۱۰</ref> نخستین مسلمانان از [[مهاجران]] و [[انصار]]<ref>توبه:۱۰۰</ref>، وارثان کتابهای آسمانی<ref>فاطر:۳۲</ref>و برخی از مؤمنان و مقربان.<ref>مؤمنون:۵۷ـ۶۱؛ واقعه:۱۰</ref> | |||
بر اساس آیه‌های قرآن، ویژگی‌های این سابقون با ویژگی‌های مؤمنان حقیقی مشابه است، چنانکه مطابق آیۀ ۵۷ تا ۶۱ [[سوره مؤمنون|سورۀ مؤمنون]]، افرادی که در کارهای نیک شتاب می‌کنند و درآن سبقت می‌گیرند، کسانی هستند که از خشیت پروردگار می‌ترسند، به نشانه‌های او ایمان دارند، به او [[شرک]] نمی‌ورزند، از آنچه خدا به ایشان داده انفاق می‌کنند و همواره در اندیشه بازگشت به سوی پروردگارند. | |||
==جایگاه سابقون== | ==جایگاه سابقون== | ||
آیاتی که دربارۀ معنای سابقون مباحث فراوانی برانگیخته، آیات۱۰ و ۱۱ [[سوره واقعه|سورۀ واقعه]] است که سابقون را، پس از دو دستۀ «اصحاب میمنة» و «اصحاب مشئمة» <ref>نک: جنة؛ جحیم</ref>، در دسته بندی سه‌گانه انسانها ذکر کرده است: | |||
«'''والسابقون السابقون اولئک المقربون'''». | |||
السابقون در این آیه درجاتی بالاتر از، اصحاب میمنه و اصحاب مشئمه، دارند. بنا بر آیات بعدی (۱۲ـ۱۴)، جایگاه این افراد در [[بهشت]] است، گروهی از آنان از پیشینیان و اندکی ازآنان از متأخران هستند.<ref>نک:ابن عاشور؛ سید قطب، ذیل آیه</ref> | |||
==نخستین سابقون== | ==نخستین سابقون== | ||
یکی دیگر از موارد بحث در این باره، تعبیر | یکی دیگر از موارد بحث در این باره، تعبیر «'''السابقون الاولون'''» <ref>توبه: ۱۰۰</ref> در مورد نخستین پیشگامان از [[مهاجرین]] و [[انصار]] است که خدا به آنها و کسانی که از ایشان به نیکی پیروی کنند، وعدۀ خشنودی خود و بهشت و رضایت آنها از خود را داده است. دربارۀ اینکه نخستین سابقون چه کسانی هستند آرای گوناگونی بیان شده، که از آن جمله است: | ||
* کسانی که به دو [[قبله]] [[نماز]] خواندند | {{ستون-شروع|3}} | ||
* مسلمانانی که در [[جنگ بدر]] حضور داشتند | * کسانی که به دو [[قبله]] [[نماز]] خواندند | ||
* کسانی که [[بیعت رضوان]] را درک کردند | * مسلمانانی که در [[جنگ بدر]] حضور داشتند | ||
* کسانی که پیش از [[هجرت]] اسلام آوردند و پیش از بدر مهاجرت کردند | * کسانی که [[بیعت رضوان]] را درک کردند | ||
* آنان که در [[شهادت]] پیشی گرفتند | * کسانی که پیش از [[هجرت]] اسلام آوردند و پیش از بدر مهاجرت کردند | ||
* کسانی که در هجرت به [[حبشه]] یا [[مدینه]] پیشگام بودند<ref>نک: طبری؛ طوسی، تبیان؛ ماوردی؛ طبرسی؛ ابوحیان اندلسی؛ طباطبایی، ذیل توبه: ۱۰۰</ref> | * آنان که در [[شهادت]] پیشی گرفتند | ||
* کسانی که پیش از فتح ([[مکه]] یا [[حدیبیه]]) [[انفاق]] کردند و جنگیدند، از کسانی که پس از آن، انفاق و کارزار کردند.<ref>نک: طبری؛ طبرسی، ذیل آیه: 10، حدید</ref> پ | * کسانی که در هجرت به [[حبشه]] یا [[مدینه]] پیشگام بودند<ref>نک: طبری؛ طوسی، تبیان؛ ماوردی؛ طبرسی؛ ابوحیان اندلسی؛ طباطبایی، ذیل توبه: ۱۰۰</ref> | ||
* کسانی که پیش از [[غزوۀ بدر]] هجرت کردند، از کسانی که تا [[غزوۀ تبوک]] ایمان آوردند و از طریقۀ مسلمانان قبل پیروی کردند و در راه ایمان سختی بسیار کشیدند<ref>نک: طباطبایی، ذیل آیه</ref> | * کسانی که پیش از فتح ([[مکه]] یا [[حدیبیه]]) [[انفاق]] کردند و جنگیدند، از کسانی که پس از آن، انفاق و کارزار کردند.<ref>نک: طبری؛ طبرسی، ذیل آیه: 10، حدید</ref> پ | ||
* سابقون شامل همۀ کسانی است که از آغاز [[اسلام]] تا [[قیامت]] در [[ایمان]] آوردن سبقت بگیرند.<ref>طباطبایی، ذیل آیه</ref> | * کسانی که پیش از [[غزوۀ بدر]] هجرت کردند، از کسانی که تا [[غزوۀ تبوک]] ایمان آوردند و از طریقۀ مسلمانان قبل پیروی کردند و در راه ایمان سختی بسیار کشیدند<ref>نک: طباطبایی، ذیل آیه</ref> | ||
* سابقون شامل همۀ کسانی است که از آغاز [[اسلام]] تا [[قیامت]] در [[ایمان]] آوردن سبقت بگیرند.<ref>طباطبایی، ذیل آیه</ref> | |||
{{پایان}} | |||
«سابقه» در اسلام ویژگی بسیار مهمی بوده که در مجادلات کلامی پس از [[رحلت پیامبراکرم]]، برای تعیین جانشین ایشان، تاثیر بسیاری داشته است.<ref>نک: افسرالدین، ذیل «سابقه» </ref> | «سابقه» در اسلام ویژگی بسیار مهمی بوده که در مجادلات کلامی پس از [[رحلت پیامبراکرم]]، برای تعیین جانشین ایشان، تاثیر بسیاری داشته است.<ref>نک: افسرالدین، ذیل «سابقه» </ref> | ||
==اموری که سابقون در آن پیشگامند== | ==اموری که سابقون در آن پیشگامند== | ||
بر اساس تفاسیر، برخی اموری که سابقون در آن پیشگام هستند | بر اساس تفاسیر، برخی اموری که سابقون در آن پیشگام هستند عبارتند از: | ||
{{ستون-شروع|4}} | |||
* [[ایمان]] | * [[ایمان]] | ||
* [[اسلام]] | * [[اسلام]] | ||
* اطاعت از [[خدا]] | * اطاعت از [[خدا]] | ||
* انجام دادن اموری که خدا به آن دعوت نموده و رضای الهی در آن است | * انجام دادن اموری که خدا به آن دعوت نموده و رضای الهی در آن است | ||
* تصدیق و پیروی از [[انبیا]] | * تصدیق و پیروی از [[انبیا]] | ||
| خط ۵۹: | خط ۴۸: | ||
* انجام دادن امور خیر | * انجام دادن امور خیر | ||
* برپاداشتن نمازهای پنج‌گانه | * برپاداشتن نمازهای پنج‌گانه | ||
* [[توبه]]، [[صدقه]] | * [[توبه]]، [[صدقه]] | ||
* انفاق اموال | * انفاق اموال | ||
* فضائل اخلاقی و صفات پسندیده | * فضائل اخلاقی و صفات پسندیده | ||
* رفتن به [[مسجد]] <ref>نک: طبری؛ ثعلبی؛ میبدی؛ طبرسی؛ سورآبادی؛ قرطبی، ذیل واقعه:۱۰</ref> | * رفتن به [[مسجد]] <ref>نک: طبری؛ ثعلبی؛ میبدی؛ طبرسی؛ سورآبادی؛ قرطبی، ذیل واقعه:۱۰</ref> | ||
{{پایان}} | |||
==اوصاف سابقون در قرآن و تفاسیر== | ==اوصاف سابقون در قرآن و تفاسیر== | ||
برخی اوصاف سابقون در [[قرآن]] و [[تفاسیر]] عبارتند از: | برخی اوصاف سابقون در [[قرآن]] و [[تفاسیر]] عبارتند از: | ||
| خط ۸۵: | خط ۷۴: | ||
===منابع شیعه=== | ===منابع شیعه=== | ||
علاوه بر موارد بالا، در منابع روایی [[شیعه]] آمده است که سابقون، پیامبران و اولیای خدا هستند و خدا پنج روح در آنها قرار داده که | علاوه بر موارد بالا، در منابع روایی [[شیعه]] آمده است که سابقون، پیامبران و اولیای خدا هستند و خدا پنج روح در آنها قرار داده که عبارتند از: | ||
* روح القُدُس، که اشیا را با آن شناختند. | * روح القُدُس، که اشیا را با آن شناختند. | ||
* روح ایمان، که با آن از خدا خوف دارند. | * روح ایمان، که با آن از خدا خوف دارند. | ||
| خط ۹۳: | خط ۸۲: | ||
==مصادیق== | ==مصادیق== | ||
اغلب مفسران پیشینیان (الاولین) را امت‌های پیش از [[اسلام]] و متأخران را امت اسلام معنا کرده‌اند.<ref>نک: مقاتل‌بن سلیمان؛ طبری؛ طبرسی؛ زمخشری؛ بیضاوی؛ آلوسی؛ طباطبایی، ذیل آیه</ref> | |||
اما در جمع بین این دیدگاه و بین روایتی که از [[ابوهریره]] نقل شده است، اختلاف وجود دارد. از ابوهریره نقل شده وقتی آیۀ ۱۳ و ۱۴ [[سوره واقعه|سورۀ واقعه]] نازل شد، بر مسلمانان گران آمد که سابقون از امت‌های پیشین بسیار باشند و از امت اسلام اندک. پس آیۀ ۳۹ و ۴۰ نازل شد (گروهی از پیشینیان و گروهی از متأخران) و [[پیامبر (ص)]] به [[:رده:صحابه|صحابه]] فرمود شما دو سوم، بلکه نیمی،از بهشتیان هستید و در نیم دیگر نیز با پیشینیان شریک خواهید بود.<ref>نک:احمدبن حنبل، ج۲، ص۳۹۱؛ ابن‌ابی حاتم رازی، ج۱۰، ص۳۳۳۰</ref> | |||
زمخشری گفته گرچه سابقون از امت اسلام اندک‌اند و از امت‌های پیشین زیاد، اما خدا بر امت اسلام رحمتی نازل کرده و چیزهایی را بر آنان بخشیده که بر دیگران نبخشیده و به پیامبر آنها مقام [[شفاعت]] داده است که در نتیجه تعداد نجات‌یافتگان آنها که از اصحاب یمین هستند بسیار است.<ref>برای دیگر وجوه جمع این تعارض نک: بیضاوی؛ آلوسی؛ ابن عاشور، ذیل آیات</ref> | |||
برخی گفته‌اند شاید مراد از پیشینیان، مردم صدر اسلام و مراد از متأخران مسلمانان دوره‌های بعدی باشند.<ref>نک: طبرسی؛ قرطبی، ذیل آیه</ref> | |||
===علی(ع) و شیعیان=== | |||
{{جعبه نقل قول | عنوان = | نقل‌قول = [[پیامبر]] در پاسخ سوال [[ابن عباس]]:{{سخ}}{{حدیث|عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ قَالَ سَأَلْتُ رَسُولَ اللَّهِ ص عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ- السَّابِقُونَ السَّابِقُونَ أُولئِكَ الْمُقَرَّبُونَ فِي جَنَّاتِ النَّعِيمِ فَقَالَ قَالَ لِي جَبْرَئِيلُ ذَاكَ عَلِيٌّ وَ شِيعَتُهُ هُمُ السَّابِقُونَ إِلَى الْجَنَّةِ الْمُقَرَّبُونَ إِلَى اللَّهِ تَعَالَى بِكَرَامَتِهِ لَهُم}}|تاریخ بایگانی || منبع = <small>[[شیخ مفید]]، امالی، ص 298.</small> | تراز = راست| عرض = 280px | اندازه خط = 12px| گیومه نقل‌قول = | تراز منبع = چپ}} | {{جعبه نقل قول | عنوان = | نقل‌قول = [[پیامبر]] در پاسخ سوال [[ابن عباس]]:{{سخ}}{{حدیث|عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ قَالَ سَأَلْتُ رَسُولَ اللَّهِ ص عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ- السَّابِقُونَ السَّابِقُونَ أُولئِكَ الْمُقَرَّبُونَ فِي جَنَّاتِ النَّعِيمِ فَقَالَ قَالَ لِي جَبْرَئِيلُ ذَاكَ عَلِيٌّ وَ شِيعَتُهُ هُمُ السَّابِقُونَ إِلَى الْجَنَّةِ الْمُقَرَّبُونَ إِلَى اللَّهِ تَعَالَى بِكَرَامَتِهِ لَهُم}}|تاریخ بایگانی || منبع = <small>[[شیخ مفید]]، امالی، ص 298.</small> | تراز = راست| عرض = 280px | اندازه خط = 12px| گیومه نقل‌قول = | تراز منبع = چپ}} | ||
| خط ۱۰۰: | خط ۹۹: | ||
در روایات دیگری، به مصادیق السابقون به طور خاص اشاره شده، از جمله در روایتی از [[ابن عباس]] آمده که از [[پیامبراکرم]] راجع به معنای «'''السابقون السابقون'''» پرسش کرده و آن حضرت فرموده که [[جبرئیل]] گفته است آنها [[علی(ع)]] و [[شیعیان]] او هستند که به [[بهشت]] سبقت می‌گیرند.<ref>مفید، ص۲۹۸؛ طوسی، امالی، ص۷۲؛ حاکم حسکانی، ج۲، ص۲۹۵</ref> | در روایات دیگری، به مصادیق السابقون به طور خاص اشاره شده، از جمله در روایتی از [[ابن عباس]] آمده که از [[پیامبراکرم]] راجع به معنای «'''السابقون السابقون'''» پرسش کرده و آن حضرت فرموده که [[جبرئیل]] گفته است آنها [[علی(ع)]] و [[شیعیان]] او هستند که به [[بهشت]] سبقت می‌گیرند.<ref>مفید، ص۲۹۸؛ طوسی، امالی، ص۷۲؛ حاکم حسکانی، ج۲، ص۲۹۵</ref> | ||
ابن مردویه اصفهانی <ref>ابن مردویه اصفهانی، ص۳۳۰</ref>در تفسیر آیۀ ۱۰ [[سوره واقعه|سورۀ واقعه]] از [[ابن عباس]] نقل می‌کند که آیۀ | ابن مردویه اصفهانی <ref>ابن مردویه اصفهانی، ص۳۳۰</ref>در تفسیر آیۀ ۱۰ [[سوره واقعه|سورۀ واقعه]] از [[ابن عباس]] نقل می‌کند که آیۀ «'''السابقون السابقون'''» دربارۀ [[حزقیل]] (مؤمن آل فرعون) و [[حبیب نجار]] (که داستانش در [[سوره یس|سورۀ یس]] آمده) و [[علی بن ابی طالب]] نازل شده است، که هر یک در میان امت خویش پیشگام هستند و علی علیه السلام افضل آنهاست.<ref>نیز نک: سیوطی؛ شوکانی؛ آلوسی، ذیل آیه</ref> | ||
در [[روایات]] [[شیعه]]، علاوه بر [[انبیا]] و [[امام علی]] و[[امام حسن]] و [[امام حسین]] علیهم السلام، برخی [[:رده:صحابه|صحابۀ]] بزرگ مانند [[خدیجه]]، [[سمیه]] و پسرش [[عمار یاسر]]، [[سلمان فارسی]]، [[مقداد]]، [[ابوذر]] و [[بلال]] و برخی از اصحاب ائمه علیهم السلام همچون [[زرارة بن اعین]]، [[ابوبصیر|ابوبصیر مرادی]]، [[محمد بن مسلم]] و [[برید بن معاویه عجلی]]) از مصادیق سابقون دانسته شده‌اند.<ref>نک: طبرسی، ذیل فاطر: ۳۲؛ حویزی، ذیل توبه: ۱۰۰، واقعه: ۱۰</ref> | در [[روایات]] [[شیعه]]، علاوه بر [[انبیا]] و [[امام علی]] و[[امام حسن]] و [[امام حسین]] علیهم السلام، برخی [[:رده:صحابه|صحابۀ]] بزرگ مانند [[خدیجه]]، [[سمیه]] و پسرش [[عمار یاسر]]، [[سلمان فارسی]]، [[مقداد]]، [[ابوذر]] و [[بلال]] و برخی از اصحاب ائمه علیهم السلام همچون [[زرارة بن اعین]]، [[ابوبصیر|ابوبصیر مرادی]]، [[محمد بن مسلم]] و [[برید بن معاویه عجلی]]) از مصادیق سابقون دانسته شده‌اند.<ref>نک: طبرسی، ذیل فاطر: ۳۲؛ حویزی، ذیل توبه: ۱۰۰، واقعه: ۱۰</ref> | ||