سابقون: تفاوت میان نسخه‌ها

==ریشه==

آیاتی‌ که دربارۀ معنای سابقون مباحث فراوانی برانگیخته، آیات۱۰ و ۱۱ [[سوره واقعه|سورۀ واقعه]] است که سابقون را، پس از دو دستۀ «اصحاب میمنة» و «اصحاب مشئمة» <ref>نک: جنة؛ جحیم</ref>، در دسته بندی سه گانه انسان‌ها ذکر کرده است: «والسابقون السابقون. اولئک المقربون ».

فارغ از این نظریه، مسلّم است که السابقون در این آیه درجاتی بالاتر از دو دستۀ قبل، یعنی اصحاب میمنه و اصحاب مشئمه، دارند. بنا بر آیات بعدی (۱۲ـ۱۴)، جایگاه این افراد در [[بهشت]] است، گروهی از آنان از پیشینیان و اندکی ازآنان از متأخران هستند.  

گرچه اغلب مفسران<ref>نک: مقاتل‌بن سلیمان؛ طبری؛ طبرسی؛ زمخشری؛ بیضاوی؛ آلوسی؛ طباطبایی، ذیل آیه</ref>پیشینیان (الاولین) را امت‌های پیش از اسلام و متأخران را امت [[اسلام]] معنا کرده‌اند، اما در جمع بین این دیدگاه و بین روایتی که از [[ابوهریره]] نقل شده است، اختلاف وجود دارد. از ابوهریره نقل شده وقتی آیۀ ۱۳ و ۱۴ [[سوره واقعه|سورۀ واقعه]] نازل شد، بر مسلمانان گران آمد که سابقون از امت‌های پیشین بسیار باشند و از امت اسلام اندک. پس آیۀ ۳۹ و ۴۰ نازل شد (گروهی از پیشینیان و گروهی از متأخران) و [[پیامبر (ص)]] به [[صحابه]] فرمود شما دو سوم، بلکه نیمی،از بهشتیان هستید و در نیم دیگر نیز با پیشینیان شریک خواهید بود.<ref>نک:احمدبن حنبل، ج۲، ص۳۹۱؛ ابن‌ابی حاتم رازی، ج۱۰، ص۳۳۳۰</ref> برخی گفته‌اند شاید مراد از پیشینیان، مردم صدر اسلام و مراد از متأخران مسلمانان دوره های بعدی‌اند.<ref>نک: طبرسی؛ قرطبی، ذیل آیه</ref>

[[زمخشری]] (ذیل آیه) روایت ابوهریره را نپذیرفته و آن را به دو دلیل نادرست شمرده است: ۱) آیۀ ۱۳ و ۱۴ دربارۀ السابقون است و آیۀ ۳۹ و ۴۰ در مورد اصحاب یمین، ۲) نسخ در اخبار جایز نیست<ref>نک: فخر رازی؛ طباطبایی، ذیل آیات</ref> [[آلوسی]] (ذیل آیات) به زمخشری چنین پاسخ گفته است که شاید وقتی صحابه آیۀ اول را شنیدند گمان کردند تعداد اصحاب یمین در امت اسلام اندک است، پس آیۀ دوم نازل شد تا این نگرانی آنها دربارۀ اصحاب یمین برطرف شود و این مورد از موارد نسخ اخبار نیست. به نظر می¬رسد بهترین وجه در رفع این اشکال از [[فخر رازی]] (ذیل آیه) است که گفته گرچه سابقون از امت اسلام اندک‌اند و از امتهای پیشین زیاد، اما خدا بر امت اسلام رحمتی نازل کرده و چیزهایی را بر آنان بخشیده که بر دیگران نبخشیده و به پیامبر آنها مقام [[شفاعت]] داده است که در نتیجه تعداد نجات-یافتگان آنها که از اصحاب یمین هستند بسیار است.<ref>برای دیگر وجوه جمع این تعارض نک: بیضاوی؛ آلوسی؛ ابن عاشور، ذیل آیات</ref>

بر اساس تفاسیر، برخی اموری که سابقون در آن پیشگام هستند عبارت‌اند از: [[ایمان]]، [[اسلام]]، اطاعت از خدا و انجام دادن اموری که خدا به آن دعوت نموده و رضای الهی در آن است، تصدیق و پیروی از انبیا، یاری کردن [[پیامبر اسلام]]، [[جهاد]]، انجام دادن امور خیر، برپاداشتن نمازهای پنج-گانه، [[توبه]]، [[صدقه]] و انفال اموال، فضائل اخلاقی و صفات پسندیده، و رفتن به [[مسجد]] <ref>نک: طبری؛ ثعلبی؛ میبدی؛ طبرسی؛ سورآبادی؛ قرطبی، ذیل واقعه:۱۰</ref>

برخی اوصاف سابقون در [[قرآن]] و [[تفاسیر]] عبارتند از:  

* انجام دادن واجبات،

* اخلاص در کارها،

* الگو بودن برای دیگران،

* دارا بودن بلند مرتبه ترین درجات اهل سعادت،

* رسیدن به مقام قرب الهی،

* متنعم شدن از انواع نعمتهای بهشتی،

علاوه بر اینها، در منابع روایی شیعه آمده است که سابقون، پیامبران و اولیای خدا هستند و خدا پنج روح در آنها قرار داده که عبارت است از:

روح القُدُس، که اشیا را با آن شناختند؛

روح ایمان، که با آن از خدا خوف دارند؛

روح قوّت، که با آن قادر به اطاعت از خدا هستند؛

روح شهوت، که با آن خواستار اطاعت خدا و بیزار از عصیان او شدند؛

و روحِ در جریانی که به وسیلۀ آن در میان مردم رفت و آمد می‌کنند.<ref>محمدبن حسن صفار، ص ۴۶۶؛ كلینی، ج ۱ ،ص ۲۷۱ – ۲۷۲</ref>

* احمدبن موسی ابن مردویه اصفهانی، مناقب علی بن أبی طالب (ع) و ما نزل من القرآن فی علی (ع)، چاپ عبدالرزاق محمد حسین حرزالدین، قم ۱۴۲۴ - ۱۳۸۲ش؛

* کلینی؛علی بن محمد ماوردی، النکت والعیون، چاپ عبدالمقصود بن عبدالرحیم، بیروت ۱۹۹۲/ ۱۳۷۱؛

* محمدبن ابراهیم نعمانی، كتاب الغیبۀ، چاپ فارس حسون كریم، قم ۱۴۲۲؛