کاربر ناشناس
حرز: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
بدون خلاصۀ ویرایش
imported>Mahboobi بدون خلاصۀ ویرایش |
imported>Mahboobi جزبدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
'''حِرز'''، به پاره‌اى از آیات، اذكار، اوراد و ادعیه مأثورى كه براى حفظ جان و مال از آسیب ها می‌خوانده یا به صورت مكتوب با خود حمل می‌كرده‌اند، گفته می شود. | |||
حِرز ، پاره‌اى از آیات، اذكار، اوراد و ادعیه مأثورى كه براى حفظ جان و مال از آسیب ها می‌خوانده یا به صورت مكتوب با خود حمل | |||
واژه حرز و مشتقات آن در [[قرآن |قرآن كریم]] نیامده، اما در احادیث [[شیعه]] و [[اهل سنت|سنّى]] و ادعیه مأثور این واژه فراوان به‌كار رفته است. شمارى از این حدیث ها، از جمله حدیث [[انس بن مالک]] و حدیث منقول از [[حضرت علی|علی‌بن ابی‌طالب]](ع)، حاكى از كاربرد حرز، به معناى مصطلح، در صدر [[اسلام]] است. | |||
حرز در فرهنگ شیعى از فرهنگ سایر مسلمانان متداول‌تر بوده است. وجود انبوهى از حرزها و عوذه‌ها و دعاهاى حفظ، كه در كتب ادعیه و حدیث امامیه ثبت شده، شاهد این مدعاست. | |||
==در لغت و اصطلاح== | ==در لغت و اصطلاح== | ||
| خط ۸: | خط ۱۱: | ||
==تفاوت حرز با تعویذ== | ==تفاوت حرز با تعویذ== | ||
درباره تفاوت حرز و [[تعویذ]] و [[دعا]] باید گفت اینها مفاهیمى متداخل‌اند و مرز آنها با یكدیگر چندان مشخص نیست. در برخى از كتاب هاى [[حدیث]] حرزها و تعویذها در یك باب و یك ردیف جمع شده‌اند.<ref>براى نمونه رجوع کنید به كلینى، ج 2، ص 568؛ مجلسى، 1403، ج 91، ص 193ـ406</ref> شمارى از حرزها نیز ذیل عنوان «عوذات الائمة علیهم‌السلام للحفظ» (تعویذهاى [[امامان]] براى حفظ خود از آسیب ها) فراهم آمده‌اند.<ref>براى نمونه رجوع کنید به مجلسى، 1403، ج 91، ص 192</ref> [[ابن طاووس|ابن‌طاووس]] دعاى منسوب به [[امام جواد |امام جواد علیه‌السلام]] را كه گویند براى مصون ماندن از آسیب ها براى [[مأمون]] نوشت، در [[مهج الدعوات و منهج العبادات (کتاب)|مُهَج‌الدعوات]]<ref>مُهَج‌الدعوات، ص 52ـ59</ref> «حرز» و در [[الامان من اخطار الاسفار و الازمان|الامان]]<ref>الامان،ص 74</ref> «عوذه» نامیده است. از مقایسه متون حرزها و تعویذها نیز به تفاوتى نمی‌توان دست یافت. به همین سبب، در ادبیات محدّثان و اهل دعا، حرز و تعویذ و تحرّز و تعوّذ غالباً در یك سیاق و به یك معنا به‌كار رفته‌اند.<ref>براى نمونه رجوع کنید به برقى، ج 2، ص 367؛ ابن‌طاووس، 1414ـ1416، ج 2، ص 275</ref> شاید بتوان گفت تعویذ تنها خواندنی ها و نوشتنی ها (از قبیل [[اسم اعظم]] یا اذكار و ادعیه) است، اما حرز افزون بر اینها شامل اشیا هم می‌گردد. | درباره تفاوت حرز و [[تعویذ]] و [[دعا]] باید گفت اینها مفاهیمى متداخل‌اند و مرز آنها با یكدیگر چندان مشخص نیست. در برخى از كتاب هاى [[حدیث]] حرزها و تعویذها در یك باب و یك ردیف جمع شده‌اند.<ref>براى نمونه رجوع کنید به كلینى، ج 2، ص 568؛ مجلسى، 1403، ج 91، ص 193ـ406</ref> شمارى از حرزها نیز ذیل عنوان «عوذات الائمة علیهم‌السلام للحفظ» (تعویذهاى [[امامان]] براى حفظ خود از آسیب ها) فراهم آمده‌اند.<ref>براى نمونه رجوع کنید به مجلسى، 1403، ج 91، ص 192</ref> | ||
[[ابن طاووس|ابن‌طاووس]] دعاى منسوب به [[امام جواد |امام جواد علیه‌السلام]] را كه گویند براى مصون ماندن از آسیب ها براى [[مأمون]] نوشت، در [[مهج الدعوات و منهج العبادات (کتاب)|مُهَج‌الدعوات]]<ref>مُهَج‌الدعوات، ص 52ـ59</ref> «حرز» و در [[الامان من اخطار الاسفار و الازمان|الامان]]<ref>الامان،ص 74</ref> «عوذه» نامیده است. از مقایسه متون حرزها و تعویذها نیز به تفاوتى نمی‌توان دست یافت. به همین سبب، در ادبیات محدّثان و اهل دعا، حرز و تعویذ و تحرّز و تعوّذ غالباً در یك سیاق و به یك معنا به‌كار رفته‌اند.<ref>براى نمونه رجوع کنید به برقى، ج 2، ص 367؛ ابن‌طاووس، 1414ـ1416، ج 2، ص 275</ref> شاید بتوان گفت تعویذ تنها خواندنی ها و نوشتنی ها (از قبیل [[اسم اعظم]] یا اذكار و ادعیه) است، اما حرز افزون بر اینها شامل اشیا هم می‌گردد. | |||
==در احادیث== | ==در احادیث== | ||
| خط ۳۶: | خط ۴۱: | ||
==حرزهای منسوب به ائمه(ع) و صحابه== | ==حرزهای منسوب به ائمه(ع) و صحابه== | ||
كثرت حرزها نیز چشمگیر است. به [[پیامبر(ص)]] و همسرش [[خدیجه]] و دخترش فاطمه زهرا(س) و هریك از امامان معصوم حرزهایى منسوب است.<ref>براى نمونه رجوع کنید به ابن‌طاووس، 1414، ص14ـ64؛ مجلسى، 1403، ج 91، ص 208ـ371</ref> نامدارترین حرزها عبارت‌اند از: | كثرت حرزها نیز چشمگیر است. به [[پیامبر(ص)]] و همسرش [[خدیجه]] و دخترش [[حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها|فاطمه زهرا(س)]] و هریك از امامان معصوم حرزهایى منسوب است.<ref>براى نمونه رجوع کنید به ابن‌طاووس، 1414، ص14ـ64؛ مجلسى، 1403، ج 91، ص 208ـ371</ref> نامدارترین حرزها عبارت‌اند از: | ||
# حرز [[ابی دجانه انصاری|ابی دَجانَه انصارى]] براى دفع جن و سحر. این حرز كه راویان [[اهل سنّت]] آن را نقل كرده‌اند<ref>براى نمونه رجوع کنید به ابن‌جوزى، ج 3، ص 168؛ فتنى، ص 211</ref> در سده‌هاى اخیر به مجموعه‌هاى حدیثى [[شیعه]] نیز راه یافته است،<ref>رجوع کنید به مجلسى، 1403، ج 91، ص 220ـ224</ref> اما حدیث‌شناسان اهل سنّت متفقآ این حدیث را برساخته ارزیابى كرده و موسى انصارى، راوى حدیث مزبور، را صحابى ساختگى معرفى كرده‌اند.<ref>رجوع کنید به ابن‌جوزى، همانجا؛ ذهبى، ج 4، ص 429؛ ابن‌حجر عسقلانى، ج 6، ص 305</ref> | # حرز [[ابی دجانه انصاری|ابی دَجانَه انصارى]] براى دفع جن و سحر. این حرز كه راویان [[اهل سنّت]] آن را نقل كرده‌اند<ref>براى نمونه رجوع کنید به ابن‌جوزى، ج 3، ص 168؛ فتنى، ص 211</ref> در سده‌هاى اخیر به مجموعه‌هاى حدیثى [[شیعه]] نیز راه یافته است،<ref>رجوع کنید به مجلسى، 1403، ج 91، ص 220ـ224</ref> اما حدیث‌شناسان اهل سنّت متفقآ این حدیث را برساخته ارزیابى كرده و موسى انصارى، راوى حدیث مزبور، را صحابى ساختگى معرفى كرده‌اند.<ref>رجوع کنید به ابن‌جوزى، همانجا؛ ذهبى، ج 4، ص 429؛ ابن‌حجر عسقلانى، ج 6، ص 305</ref> | ||
# [[دعای سیفی|حرز یمانى]]، مشهور به دعاى سَیفى، یكى از حرزهاى منسوب به [[امام علی |علی‌بن ابی‌طالب علیه‌السلام]] است. این حرز، كه از آن با عنوان «دعاى یمانى» هم یاد شده،<ref>رجوع کنید به ابن‌طاووس، 1414، ص 137</ref> با اسانید و متون متفاوت روایت شده است.<ref>رجوع کنید به همان، ص 137ـ153؛ مجلسى، 1403، ج 92، ص240ـ259</ref> بر این حرز، كه نام آن همواره بر زبان ایرانیان به ویژه شاعران فارسی‌گو جارى بوده است،<ref>براى نمونه رجوع کنید به حافظ، ص 59</ref> شرحهایى هم نگاشته‌اند. در این شرحها شارحان درباره مقدمات و آداب به‌كار بستن دعاى مزبور و سند و متن آن سخن گفته‌اند.<ref>رجوع کنید به آقابزرگ طهرانى، ج 6، ص190، ج 12، ص 235، ج 16، ص 303</ref> | # [[دعای سیفی|حرز یمانى]]، مشهور به دعاى سَیفى، یكى از حرزهاى منسوب به [[امام علی |علی‌بن ابی‌طالب علیه‌السلام]] است. این حرز، كه از آن با عنوان «دعاى یمانى» هم یاد شده،<ref>رجوع کنید به ابن‌طاووس، 1414، ص 137</ref> با اسانید و متون متفاوت روایت شده است.<ref>رجوع کنید به همان، ص 137ـ153؛ مجلسى، 1403، ج 92، ص240ـ259</ref> بر این حرز، كه نام آن همواره بر زبان ایرانیان به ویژه شاعران فارسی‌گو جارى بوده است،<ref>براى نمونه رجوع کنید به حافظ، ص 59</ref> شرحهایى هم نگاشته‌اند. در این شرحها شارحان درباره مقدمات و آداب به‌كار بستن دعاى مزبور و سند و متن آن سخن گفته‌اند.<ref>رجوع کنید به آقابزرگ طهرانى، ج 6، ص190، ج 12، ص 235، ج 16، ص 303</ref> | ||
| خط ۴۷: | خط ۵۲: | ||
داورى درباره حرزها و درستى و نادرستى انتساب آنها به [[معصومان |معصومان علیهم‌السلام]]، به بررسى دقیق حدیث‌شناختى یك‌یك آنها از حیث اتصال و انقطاع اسانید و وثاقت و عدم وثاقت راویان نیاز دارد. از پاره‌اى از احادیث متضمن حرزها، از نظر سند، انتقاد شده است.<ref>براى نمونه رجوع کنید به مجلسى، 1363ش، ج 12، ص 436ـ443؛ همو، 1406ـ1407، ج 9، ص 117</ref> گفتنى است كه گاهى یك حرز و سبب ورود آن، به دو امام نسبت داده شده است. مثلاً، حرزى از [[امام موسی کاظم علیه السلام|امام موسی‌بن جعفر علیه‌السلام]] نقل شده و گفته شده است كه امام وقتى آن را خواند كه او را در گودالى پیش درندگان انداخته بودند،<ref>رجوع کنید به ابن‌طاووس، 1414، ص 291؛ مجلسى، 1403، ج 91، ص 327ـ331</ref> اما همان حرز و سبب ورود آن، به [[امام رضا |امام علی‌بن موسی‌الرضا علیه‌السلام]] هم نسبت داده شده است<ref>رجوع کنید به ابن‌طاووس، 1414، ص 298؛ مجلسى، 1403، ج 91، ص 349ـ354</ref> | داورى درباره حرزها و درستى و نادرستى انتساب آنها به [[معصومان |معصومان علیهم‌السلام]]، به بررسى دقیق حدیث‌شناختى یك‌یك آنها از حیث اتصال و انقطاع اسانید و وثاقت و عدم وثاقت راویان نیاز دارد. از پاره‌اى از احادیث متضمن حرزها، از نظر سند، انتقاد شده است.<ref>براى نمونه رجوع کنید به مجلسى، 1363ش، ج 12، ص 436ـ443؛ همو، 1406ـ1407، ج 9، ص 117</ref> گفتنى است كه گاهى یك حرز و سبب ورود آن، به دو امام نسبت داده شده است. مثلاً، حرزى از [[امام موسی کاظم علیه السلام|امام موسی‌بن جعفر علیه‌السلام]] نقل شده و گفته شده است كه امام وقتى آن را خواند كه او را در گودالى پیش درندگان انداخته بودند،<ref>رجوع کنید به ابن‌طاووس، 1414، ص 291؛ مجلسى، 1403، ج 91، ص 327ـ331</ref> اما همان حرز و سبب ورود آن، به [[امام رضا |امام علی‌بن موسی‌الرضا علیه‌السلام]] هم نسبت داده شده است<ref>رجوع کنید به ابن‌طاووس، 1414، ص 298؛ مجلسى، 1403، ج 91، ص 349ـ354</ref> | ||
حرزهایى هم وجود دارد كه نه تنها فاقد اِسنادند، بلكه به هیچ‌یك از پیشوایان معصوم علیهم‌السلام منسوب نیستند. این قبیل حرزها صرفاً به خط یكى از عالمان دینی‌اند و در بخش ادعیه جوامع حدیثى چون [[بحارالانوار]]<ref>براى نمونه رجوع کنید به ج 91، ص 366ـ371</ref> و احیاناً در دیگر كتاب هاى ادعیه به ثبت رسیده‌اند؛ بنابراین، اعتماد بر اغلب این حرزها از باب عمل به قاعده | حرزهایى هم وجود دارد كه نه تنها فاقد اِسنادند، بلكه به هیچ‌یك از پیشوایان معصوم علیهم‌السلام منسوب نیستند. این قبیل حرزها صرفاً به خط یكى از عالمان دینی‌اند و در بخش ادعیه جوامع حدیثى چون [[بحارالانوار]]<ref>براى نمونه رجوع کنید به ج 91، ص 366ـ371</ref> و احیاناً در دیگر كتاب هاى ادعیه به ثبت رسیده‌اند؛ بنابراین، اعتماد بر اغلب این حرزها از باب عمل به قاعده «[[تسامح در ادله سنن]]» و عمل به مضمون «[[اخبار من بلغ|اخبارُ مَنْ بَلغَ]]» خواهد بود.<ref>رجوع کنید به مجلسى، 1363ش، ج 8، ص 112ـ 119</ref> | ||
==جواز و عدم جواز آویختن حرز== | ==جواز و عدم جواز آویختن حرز== | ||
| خط ۱۰۸: | خط ۱۱۳: | ||
منبع مقاله: [http://www.encyclopaediaislamica.com/madkhal2.php?sid=6017 دانشنامه جهان اسلام] | منبع مقاله: [http://www.encyclopaediaislamica.com/madkhal2.php?sid=6017 دانشنامه جهان اسلام] | ||
[[رده:مباحث حدیثی]] | |||