سید محمدباقر خوانساری: تفاوت میان نسخه‌ها

'''سید محمّدباقر خوانساری''' (۱۲۲۶-۱۳۱۳ق)، معروف به '''صاحب روضات''' نویسنده [[روضات الجنات]] در شرح حال عالمان و بزرگان شیعه. خوانساری نزد جدش [[جعفر بن حسین خوانساری]]، [[محمدباقر شفتی]] و [[سید ابراهیم موسوی قزوینی]] شاگردی کرد. همچنین [[شریعت اصفهانی]]، [[ابوتراب خوانساری]] و [[سید محمدکاظم طباطبائی یزدی]] نزد او شاگردی کردند. او [[اجازه اجتهاد]] دارد و آثاری در [[فقه]] و [[اصول]] نیز نوشته است. خوانساری در ۱۳۱۳ق درگذشت و در [[تخت فولاد]] به خاک سپرده شد.

جد اعلای این خاندان به هنگام سقوط [[اصفهان]] توسط افغانان، در حدود ۱۱۳۵ق از اصفهان به [[خوانسار]] کوچ کرد و فرزندان وی که تا مدتی در خوانسار می‌زیستند، به خوانساری شهرت یافتند [[زین‌العابدین خوانساری|زین‌العابدین]] (درگذشته ۱۲۵۷ق)، پدر محمدباقر به اصفهان بازگشت و در محله چهارسوی شیرازی‌ها سکونت گزید و از همین روی نوادگان وی به چهارسوقی (یا چهارسویی) شهرت یافتند.<ref> حبیب‌آبادی، مکارم الاثار، ۱۳۵۱ش، ج۳، ص۷۹۸-۷۹۹؛ جعفریان، اسنادی از خاندان روضاتیان،۱۳۸۲ش، ص۱۶-۱۷(مقدمه).</ref>

[[میرزا محمدمسیح خوانساری|محمدمسیح]] (درگذشته ۱۳۲۵) و [[میرزا احمد خوانساری|احمد]] (درگذشته ۱۳۴۱) از مشهورترین فرزندان او در دانش بودند.<ref> درباره شرح حال آنان، حبیب‌آبادی، مکارم الاثار، ۱۳۶۴ش، ج۵، ص۱۷۰۴-۱۷۰۶؛ روضاتی، زندگانی حضرت آیت الله چهارسوقی حاوی...، ۱۳۳۲ش، ص۷۹-۸۱.</ref>

خوانساری در [[۸ جمادی‌الاول]] [[سال ۱۳۱۳ هجری قمری|۱۳۱۳ق]]<ref>مهدوی، اعلام اصفهان، ۱۳۸۶ش، ج۲، ص۹۲.</ref>در اصفهان درگذشت<ref> مدرس تبریزی، ریحانة الادب، ۱۳۶۹ش، ج۳، ص۳۶۷  ؛ حبیب‌آبادی، مکارم الاثار، ۱۳۵۱ش، ج۳، ص۸۱۵ ؛ مهدوی، تذکرة القبور، ۱۳۴۸ش، ص۱۷۷.</ref> و در [[تخت فولاد]] به‌خاک سپرده شد.<ref> مدرس تبریزی، ریحانة الادب، ۱۳۶۹ش، ج۳، ص۳۶۷  ؛ حبیب‌آبادی، مکارم الاثار، ۱۳۵۱ش، ج۳، ص۸۱۵.</ref> شعراء در سوگ وی اشعاری سروده‌اند.<ref> برای نمونه، نک: حبیب‌آبادی، مکارم الاثار، ۱۳۵۱ش، ج۳، ص۸۱۶-۸۱۹ ؛ برای آگاهی از متن وصیت نامه وی خطاب به فرزندش، محمد مهدی، نک: روضاتی، زندگانی حضرت آیت الله چهارسوقی حاوی...، ۱۳۳۲ش، ص۸۴-۸۸.</ref>

سید محمدباقر خوانساری تحصیلات ابتدائی را در زادگاه خویش و از جدّش [[جعفر بن حسین خوانساری (میر صغیر)|سید ابوالقاسم جعفر]] (د۱۲۴۰) فرا گرفت.<ref> حبیب‌آبادی، مکارم الاثار، ۱۳۵۱ش، ج۳، ۸۰۳.</ref>

خوانساری در ۱۲۵۳ق برای [[زیارت]] [[عتبات عالیات]] به [[عراق]] سفر کرد و در [[کربلا]]، از محضر [[سید ابراهیم موسوی قزوینی]]، صاحب [[ضوابط الاصول]]، استفاده کرد. سید محمد باقر با این استادش مؤانستی شایسته داشت، به طوری که حتی پس از مراجعت به اصفهان، میان آنها نامه‌نگاری برقرار بود.<ref> خوانساری، روضات الجنات، ۱۳۹۰ق، ج۱۰، ص۴-۴۲.</ref>

شیخ محمدحسن نجفی صاحب جواهر الکلام را دیگر استاد خوانساری گفته‌اند.<ref>خوانساری، روضات الجنات، ۱۳۹۰ق، ج۱، ص۴(مقدمه).</ref>

او از پدر  و استادانش <ref> خوانساری، روضات الجنات، ۱۳۹۰ق، ج۲، ص۱۰۶- ۱۰۸ ؛  گزی برخواری، تذکرة القبور، ص۵۶ ؛  مدرس تبریزی، ریحانة الادب، ۱۳۶۹ش، ج۳، ص۳۶۶</ref> ‏و نیز برخی بزرگان چون محمد بن علي كاشف الغطاء و محمد قاسم بن محمد الوندی نجفی<ref>گروه علمى موسسه امام صادق (ع)، موسوعة طبقات الفقهاء، ج۱۴ ، ص۶۱۱.</ref> [[اجازه روایت]] و [[اجتهاد]] داشت و ریاست علمی و مذهبی در اصفهان به او منتهی می‌شد و حوزه درسش محل حضور اهل علم بود.<ref> حبیب آبای، مکارم الاثار، ۱۳۵۱ش، ج۳، ص۸۰۲-۸۰۴.</ref>

از جمله شاگردان مشهور خوانساری می‌توان [[شریعت اصفهانی]]، [[ابوتراب خوانساری]]، [[سید محمد کاظم طباطبائی یزدی|سید محمد کاظم یزدی]] را نام برد.<ref> مدرس تبریزی، ریحانة الادب، ۱۳۶۹ش، ج۳، ص۳۶۶ ؛ حبیب‌آبادی، مکارم الاثار، ۱۳۵۱ش، ج۳، ص۸۰۴-۸۰۶ ؛ مهدوی، تذکرة القبور، ۱۳۴۸ش، ص۱۷۶.</ref>

*'''[[روضات الجنات|روضات الجنات فی احوال العلما و السادات]]''': مهمترین اثر خوانساری است. به سبب تألیف آن، به صاحب روضات ملقب شد. به نوشته [[اعتماد السلطنه]]<ref>اعتماد السلطنه، المآثر و الآثار، ۱۳۶۳ش، ص۲۱۷.</ref>، در نامه دانشوران ناصری هر جا عنوان میر معاصر آمده، مقصود صاحب روضات است.

*'''احسن العطیه''': شرحی است بر الفیه [[شهید اول]] در [[فقه]] که برخی تحقیقات [[اصول فقه|اصولی]] را هم دربردارد.<ref> خوانساری، روضات الجنات، ۱۳۹۰ق، ج۲، ص۱۰۹ ؛  آقا بزرگ طهرانی، الذریعه، ۱۴۰۳ق، ج۱۷، ص۷۳.</ref> در سال ۱۳۲۰ در اصفهان چاپ سنگی شد.<ref> مشار، فهرست کتابهای چاپی فارسی، ۱۳۵۵ش، ج۲، ستون۲۵۳۱.</ref>

*'''[[تسلیة الاحزان عند فقد الاحبة و الاخوان]]''': به زبان فارسی در موضوع تسلی خاطر مصیبت‌زدگان تألیف شده است.<ref> خوانساری، روضات الجنات، ۱۳۹۰ق، ج۲، ص۱۱۰ ؛  گزی برخواری، تذکرة القبور، ۱۳۷۱ش، ص۵۷.</ref> و در ۱۳۳۰<ref> آقابزرگ طهرانی، الذریعه، ۱۴۰۳ق، ج۴، ص۱۷۷.</ref> چاپ سنگی شده است.

*'''[[تلویح النوریات من الکلام]]''': رساله‌ای در بیان تفصیلی ضرورت دین و مذهب است.<ref> حیبب آبادی، مکارم الاثار، ۱۳۵۱ش، ج۳، ص۸۰۱.</ref>

*طرف (طوف) الاخبار لتحفة (لتحف) الاخیار:<ref> آقا بزرگ طهرانی، الذریعه، ۱۴۰۳ق، ج۱۵، ص۱۶۱ ؛ مهدوی، تذکرة القبور، ۱۳۴۸ش، ص۱۷۷.</ref>

*ارجوزه‌ای در [[اصول فقه]]؛

*حاشیه بر [[شرح لمعه]] [[شهید ثانی]]؛

*حاشیه بر [[قوانین الاصول]] [[میرزای قمی]]؛<ref> خوانساری، روضات الجنات، ۱۳۹۰ق، ج۲، ص۱۱۰ ؛ مدرس تبریزی، ریحانة الادب، ۱۳۶۹ش، ج۳، ص۳۶۶ ؛  آقا بزرگ طهرانی، الذریعه، ۱۴۰۳ق، ج۶، ص۹۱-۱۷۵.</ref>

*امر به معروف و نهى از منكر. <ref>جمعی از پژوهشگران حوزه علمیه قم، گلشن ابرار، ۱۳۸۲ ش، ج۳ ، ص۱۵۴.</ref>

خوانساری، قصیده‌های فراوانی به عربی و فارسی در موضوعات مختلف، به ویژه در مدح و مرثیه [[اهل بیت(ع)]] سروده است.<ref> خوانساری، روضات الجنات، ۱۳۹۰ق، ج۲، ص۱۱۰.</ref> نثر وی عموما مسجع و متکلفانه است. نمونه‌ای از این نثر، علاوه بر [[خطبه]] بلیغ و بی‌نقطه او<ref> حبیب‌آبادی، مکارم الاثار، ۱۳۵۱ش، ج۳، ص۸۰۱.</ref>، نامه‌هایی است که به برخی از بزرگان و دانشمندان معاصر خویش نگاشته است.<ref> خوانساری، روضات الجنات، ۱۳۹۰ق، ج۲، ص۱۱۰؛ حبیب‌آبادی، مکارم الاثار، ۱۳۵۱ش، ج۳، ص۸۰۲.</ref>

*آقا بزرگ طهرانی، محمدمحسن، الذریعة الی التصانیف الشیعة، چاپ علی نقی ممنزوی و احمد منزوی، بیروت، ۱۴۰۳/۱۹۸۳.

* آقا بزرگ طهرانی، محمدمحسن، طبقات اعلام الشیعة، الکرام البررة، مشهد، قسم ۱-۲، ۱۴۰۴.

* جعفریان، رسول (به کوشش )، اسنادی از خاندان روضاتیان،  قم، انصاریان، ۱۳۸۲ش.

* انصاری، محمد بن حسن بن جابری، علمای اصفهان، با حواشی معلم حبیب‌آبادی، چاپ ناصر باقری بیدهندی، در میراث ملل اسلامی ایران، دفتر ۲، به کوشش رسول جعفریان، قم کتابخانۀ مرعشی نجفی، ۱۳۷۴ش.

* حبیب‌آبادی، محمدعلی، مکارم الآثار، اصفهان، ج۳، ۱۳۵۱ش.ج۶، ۱۳۶۴ش، ج۷، ۱۳۷۴ش.

* خوانساری، محمد باقر، روضات الجنات فی احوال العلما و السادات، قم، چاپ اسدالله اسماعیلیان، ۱۳۹۰-۱۳۹۲.

* کحّاله، عمر رضا، معجم المؤلفین، دمشق، ۱۹۵۷-۱۹۶۱، چاپ افست، بیروت، بی‌تا.

* مدرس تبریزی، محمد علی، ریحانة الادب، تهران، ۱۳۶۹ش.

* مشار، خان‌بابا، فهرست کتابهای چاپی فارسی، تهران، ۱۳۵۰-۱۳۵۵ش.

* مهدوی، مصلح الدین، تذکرة القبور یا دانشمندان و بزرگان اصفهان، اصفهان، ۱۳۴۸ش.

*روضاتی، محمدعلی، زندگانی حضرت آیت الله چهارسوقی حاوی شرح حال بیش از یکص دنفر از رجال قرون اخیره، اصفهان، بی‌جا، ۱۳۳۲ش.   

* [https://www.cgie.org.ir/fa/article/245147/%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%8C-%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF%D8%A8%D8%A7%D9%82%D8%B1 دائرة المعارف بزرگ اسلامی]