۱۷٬۰۳۵
ویرایش
سید محمدباقر خوانساری: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
بدون خلاصۀ ویرایش
جز (←آثار ادبی) |
Shamsoddin (بحث | مشارکتها) جزبدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱۱: | خط ۱۱: | ||
| شهر تولد = [[خوانسار]] | | شهر تولد = [[خوانسار]] | ||
| کشور تولد = | | کشور تولد = | ||
| محل تحصیل = | | محل تحصیل = خوانسار • [[اصفهان]] • [[کربلا]] | ||
| محل زندگی = | | محل زندگی = اصفهان | ||
| تاریخ وفات = ۱۳۱۳ق | | تاریخ وفات = ۱۳۱۳ق | ||
| شهر وفات = | | شهر وفات = اصفهان | ||
| مدفن = تکیه روضاتی در [[تخت فولاد]] | | مدفن = تکیه روضاتی در [[تخت فولاد]] | ||
| استادان = [[سید محمدباقر رشتی]] • [[ابراهیم موسوی قزوینی|سید ابراهیم قزوینی]] • | | استادان = [[سید محمدباقر رشتی]] • [[ابراهیم موسوی قزوینی|سید ابراهیم قزوینی]] • زینالعابدین خوانساری • [[سید حسن مدرس]] • و... | ||
| شاگردان = [[شیخ الشریعه اصفهانی]] • [[سید | | شاگردان = [[شیخ الشریعه اصفهانی]] • [[سید محمدکاظم طباطبائی یزدی]] • [[ابوتراب خوانساری]] • [[سید محمدباقر درچه‌ای|درچه‌ای]] • و... | ||
| تالیفات = [[روضات الجنات | | تالیفات = [[روضات الجنات]] • تلخیص [[تنبیه الخواطر و نزهة النواظر (کتاب)|مجموعه ورّام]] و... | ||
|سایر = | |سایر = | ||
| وب‌گاه رسمی = | | وب‌گاه رسمی = | ||
}} | }} | ||
'''سید محمّدباقر خوانساری''' | '''سید محمّدباقر خوانساری''' (۱۲۲۶-۱۳۱۳ق)، معروف به '''صاحب روضات''' نویسنده [[روضات الجنات]] در شرح حال عالمان و بزرگان شیعه. خوانساری نزد جدش [[جعفر بن حسین خوانساری]]، [[محمدباقر شفتی]] و [[سید ابراهیم موسوی قزوینی]] شاگردی کرد. همچنین [[شریعت اصفهانی]]، [[ابوتراب خوانساری]] و [[سید محمدکاظم طباطبائی یزدی]] نزد او شاگردی کردند. او [[اجازه اجتهاد]] دارد و آثاری در [[فقه]] و [[اصول]] نیز نوشته است. خوانساری در ۱۳۱۳ق درگذشت و در [[تخت فولاد]] به خاک سپرده شد. | ||
[[شریعت اصفهانی]]، [[ابوتراب خوانساری]] و [[سید | |||
==خاندان== | ==خاندان== | ||
{{اصلی|خاندان خوانساری}} | {{اصلی|خاندان خوانساری}} | ||
خاندان سید محمدباقر، به روضاتی یا روضاتیان شهرت دارند.<ref> | خاندان سید محمدباقر، به روضاتی یا روضاتیان شهرت دارند.<ref> آقابزرگ طهرانی، طبقات اعلام الشیعه، قسم، ۱۴۰۴ق، ص۵۹۱؛ جعفریان، اسنادی از خاندان روضاتیان، ۱۳۸۲ش، مقدمه، ص۱۵.</ref> این خاندان نسبشان به [[امام کاظم(ع)]] می‌رسد<ref> روضاتی، زندگانی حضرت آیت الله چهارسوقی حاوی...، ۱۳۳۲ش، ص۶۳.</ref>، چنانکه سید محمدباقر خوانساری خود را موسوی خوانساری معرفی کرده است.<ref> خوانساری، روضات الجنات، ۱۳۹۰ق، ج۱، ص۲.</ref> | ||
{{تبارنامه خاندان خوانساری}} | {{تبارنامه خاندان خوانساری}} | ||
===مهاجرت به خوانسار=== | ===مهاجرت به خوانسار=== | ||
جد اعلای این خاندان به هنگام سقوط [[اصفهان]] توسط افغانان، در حدود ۱۱۳۵ق از اصفهان به [[خوانسار]] کوچ کرد و فرزندان وی که تا مدتی در خوانسار می‌زیستند، به خوانساری شهرت یافتند | جد اعلای این خاندان به هنگام سقوط [[اصفهان]] توسط افغانان، در حدود ۱۱۳۵ق از اصفهان به [[خوانسار]] کوچ کرد و فرزندان وی که تا مدتی در خوانسار می‌زیستند، به خوانساری شهرت یافتند [[زینالعابدین خوانساری|زینالعابدین]] (درگذشته ۱۲۵۷ق)، پدر محمدباقر به اصفهان بازگشت و در محله چهارسوی شیرازی‌ها سکونت گزید و از همین روی نوادگان وی به چهارسوقی (یا چهارسویی) شهرت یافتند.<ref> حبیب‌آبادی، مکارم الاثار، ۱۳۵۱ش، ج۳، ص۷۹۸-۷۹۹؛ جعفریان، اسنادی از خاندان روضاتیان،۱۳۸۲ش، ص۱۶-۱۷(مقدمه).</ref> | ||
[[ | |||
== زندگی‌نامه == | == زندگی‌نامه == | ||
سید محمدباقر خوانساری | سید محمدباقر خوانساری در سال ۱۲۲۶ق در خوانسار زاده شد.<ref>خوانساری، روضات الجنات، ۱۳۹۰ق، ج۲، ص۱۰۵.</ref> | ||
===فرزندان=== | ===فرزندان=== | ||
سید محمدباقر خوانساری، | سید محمدباقر خوانساری، هشت فرزند پسر داشت یکی از آنها در کودکی درگذشت و هفت تن دیگر به تحصیل علم حوزوی پرداختند.<ref>موسوی خوانساری، مقدمه، ص۲۴۴-۲۹۱؛ حبیب‌آبادی، مکارم الاثار، ۱۳۵۱ش، ج۳، ص۸۲۰؛ اسنادی از خاندان روضاتیان، مقدمه جعفریان، ۱۳۸۲ش، ص۱۸(مقدمه)؛ روضاتی، صاحب روضات الجنات، ۱۳۷۱ش، ص۶۲-۶۳.</ref> | ||
[[میرزا | [[میرزا محمدمسیح خوانساری|محمدمسیح]] (درگذشته ۱۳۲۵) و [[میرزا احمد خوانساری|احمد]] (درگذشته ۱۳۴۱) از مشهورترین فرزندان او در دانش بودند.<ref> درباره شرح حال آنان، حبیب‌آبادی، مکارم الاثار، ۱۳۶۴ش، ج۵، ص۱۷۰۴-۱۷۰۶؛ روضاتی، زندگانی حضرت آیت الله چهارسوقی حاوی...، ۱۳۳۲ش، ص۷۹-۸۱.</ref> | ||
===درگذشت=== | ===درگذشت=== | ||
خوانساری در [[۸ جمادی‌الاول]] [[سال ۱۳۱۳ هجری قمری|۱۳۱۳ق]]<ref>مهدوی، اعلام اصفهان، ۱۳۸۶ش، ج۲، ص۹۲.</ref>در اصفهان درگذشت<ref> مدرس تبریزی، ریحانة الادب، | خوانساری در [[۸ جمادی‌الاول]] [[سال ۱۳۱۳ هجری قمری|۱۳۱۳ق]]<ref>مهدوی، اعلام اصفهان، ۱۳۸۶ش، ج۲، ص۹۲.</ref>در اصفهان درگذشت<ref> مدرس تبریزی، ریحانة الادب، ۱۳۶۹ش، ج۳، ص۳۶۷ ؛ حبیب‌آبادی، مکارم الاثار، ۱۳۵۱ش، ج۳، ص۸۱۵ ؛ مهدوی، تذکرة القبور، ۱۳۴۸ش، ص۱۷۷.</ref> و در [[تخت فولاد]] به‌خاک سپرده شد.<ref> مدرس تبریزی، ریحانة الادب، ۱۳۶۹ش، ج۳، ص۳۶۷ ؛ حبیب‌آبادی، مکارم الاثار، ۱۳۵۱ش، ج۳، ص۸۱۵.</ref> شعراء در سوگ وی اشعاری سروده‌اند.<ref> برای نمونه، نک: حبیب‌آبادی، مکارم الاثار، ۱۳۵۱ش، ج۳، ص۸۱۶-۸۱۹ ؛ برای آگاهی از متن وصیت نامه وی خطاب به فرزندش، محمد مهدی، نک: روضاتی، زندگانی حضرت آیت الله چهارسوقی حاوی...، ۱۳۳۲ش، ص۸۴-۸۸.</ref> | ||
==تحصیلات== | ==تحصیلات== | ||
*'''در ایران''' | *'''در ایران''' | ||
سید محمدباقر خوانساری تحصیلات ابتدائی را در زادگاه خویش و از جدّش [[جعفر بن حسین خوانساری (میر صغیر)|سید ابوالقاسم جعفر]] (د۱۲۴۰) فرا گرفت.<ref> حبیب‌آبادی، مکارم | سید محمدباقر خوانساری تحصیلات ابتدائی را در زادگاه خویش و از جدّش [[جعفر بن حسین خوانساری (میر صغیر)|سید ابوالقاسم جعفر]] (د۱۲۴۰) فرا گرفت.<ref> حبیب‌آبادی، مکارم الاثار، ۱۳۵۱ش، ج۳، ۸۰۳.</ref> | ||
او پس از وفات | او پس از وفات جدش، همراه با پدر و برادرانش به اصفهان کوچ کرد<ref> خوانساری، روضات الجنات، ۱۳۹۰ق، ج۲، ص۱۰۶.</ref> و در محضر علمای زیر به کسب علم پرداخت: | ||
*شیخ [[محمد تقی ایوانکیفی طهرانی]] معروف به اصفهانی، | *شیخ [[محمد تقی ایوانکیفی طهرانی]] معروف به اصفهانی، | ||
*[[محمد باقر شفتی]] معروف به حجت الاسلام، | *[[محمد باقر شفتی]] معروف به حجت الاسلام، | ||
*[[محمد ابراهیم کرباسی]]، | *[[محمد ابراهیم کرباسی]]، | ||
*[[سید محمد بن عبدالصمد شهشهانی]].<ref> خوانساری، روضات الجنات، | *[[سید محمد بن عبدالصمد شهشهانی]].<ref> خوانساری، روضات الجنات، ۱۳۹۰ق، ج۲، ص۱۰۵-۱۰۷ ؛ حبیب‌آبادی، مکارم الاثار، ۱۳۵۱ش، ج۳، ص۸۰۰ ؛ مهدوی، تذکرة القبور، ۱۳۴۸ش، ص۱۷۶.</ref> | ||
*سيّد صدر الدين عاملى؛<ref>خوانساری، روضات الجنات، | *سيّد صدر الدين عاملى؛<ref>خوانساری، روضات الجنات، ۱۳۹۰ق، ج۱، ص۴(مقدمه).</ref> | ||
*'''در کربلا''' | *'''در کربلا''' | ||
خوانساری در ۱۲۵۳ق برای [[زیارت]] [[عتبات عالیات]] به [[عراق]] سفر کرد و در [[کربلا]]، از محضر [[سید ابراهیم موسوی قزوینی]]، صاحب [[ضوابط الاصول]]، استفاده کرد. سید محمد باقر با این استادش مؤانستی شایسته داشت، به طوری که حتی پس از مراجعت به اصفهان، میان آنها نامه‌نگاری برقرار بود.<ref> خوانساری، روضات الجنات، | خوانساری در ۱۲۵۳ق برای [[زیارت]] [[عتبات عالیات]] به [[عراق]] سفر کرد و در [[کربلا]]، از محضر [[سید ابراهیم موسوی قزوینی]]، صاحب [[ضوابط الاصول]]، استفاده کرد. سید محمد باقر با این استادش مؤانستی شایسته داشت، به طوری که حتی پس از مراجعت به اصفهان، میان آنها نامه‌نگاری برقرار بود.<ref> خوانساری، روضات الجنات، ۱۳۹۰ق، ج۱۰، ص۴-۴۲.</ref> | ||
شیخ محمدحسن نجفی صاحب جواهر الکلام را دیگر استاد خوانساری گفته‌اند.<ref>خوانساری، روضات الجنات، | شیخ محمدحسن نجفی صاحب جواهر الکلام را دیگر استاد خوانساری گفته‌اند.<ref>خوانساری، روضات الجنات، ۱۳۹۰ق، ج۱، ص۴(مقدمه).</ref> | ||
===اجازه روایت=== | ===اجازه روایت=== | ||
او از پدر و استادانش <ref> خوانساری، روضات الجنات، | او از پدر و استادانش <ref> خوانساری، روضات الجنات، ۱۳۹۰ق، ج۲، ص۱۰۶- ۱۰۸ ؛ گزی برخواری، تذکرة القبور، ص۵۶ ؛ مدرس تبریزی، ریحانة الادب، ۱۳۶۹ش، ج۳، ص۳۶۶</ref> و نیز برخی بزرگان چون محمد بن علي كاشف الغطاء و محمد قاسم بن محمد الوندی نجفی<ref>گروه علمى موسسه امام صادق (ع)، موسوعة طبقات الفقهاء، ج۱۴ ، ص۶۱۱.</ref> [[اجازه روایت]] و [[اجتهاد]] داشت و ریاست علمی و مذهبی در اصفهان به او منتهی می‌شد و حوزه درسش محل حضور اهل علم بود.<ref> حبیب آبای، مکارم الاثار، ۱۳۵۱ش، ج۳، ص۸۰۲-۸۰۴.</ref> | ||
===شاگردان مشهور=== | ===شاگردان مشهور=== | ||
از جمله شاگردان مشهور خوانساری می‌توان [[شریعت اصفهانی]]، [[ابوتراب خوانساری]]، [[سید محمد کاظم طباطبائی یزدی|سید محمد کاظم یزدی]] را نام برد.<ref> مدرس تبریزی، ریحانة الادب، | از جمله شاگردان مشهور خوانساری می‌توان [[شریعت اصفهانی]]، [[ابوتراب خوانساری]]، [[سید محمد کاظم طباطبائی یزدی|سید محمد کاظم یزدی]] را نام برد.<ref> مدرس تبریزی، ریحانة الادب، ۱۳۶۹ش، ج۳، ص۳۶۶ ؛ حبیب‌آبادی، مکارم الاثار، ۱۳۵۱ش، ج۳، ص۸۰۴-۸۰۶ ؛ مهدوی، تذکرة القبور، ۱۳۴۸ش، ص۱۷۶.</ref> | ||
==تألیفات== | ==تألیفات== | ||
[[پرونده:کتاب روضات الجنات.jpg|بندانگشتی]] | [[پرونده:کتاب روضات الجنات.jpg|بندانگشتی]] | ||
{{ستون-شروع|2}} | {{ستون-شروع|2}} | ||
*'''[[روضات الجنات|روضات الجنات فی احوال العلما و السادات]]''': مهمترین اثر خوانساری است. به سبب تألیف آن، به صاحب روضات ملقب شد. به نوشته [[اعتماد السلطنه]]<ref>اعتماد السلطنه، المآثر و الآثار، | *'''[[روضات الجنات|روضات الجنات فی احوال العلما و السادات]]''': مهمترین اثر خوانساری است. به سبب تألیف آن، به صاحب روضات ملقب شد. به نوشته [[اعتماد السلطنه]]<ref>اعتماد السلطنه، المآثر و الآثار، ۱۳۶۳ش، ص۲۱۷.</ref>، در نامه دانشوران ناصری هر جا عنوان میر معاصر آمده، مقصود صاحب روضات است. | ||
*'''احسن العطیه''': شرحی است بر الفیه [[شهید اول]] در [[فقه]] که برخی تحقیقات [[اصول فقه|اصولی]] را هم دربردارد.<ref> خوانساری، روضات الجنات، | *'''احسن العطیه''': شرحی است بر الفیه [[شهید اول]] در [[فقه]] که برخی تحقیقات [[اصول فقه|اصولی]] را هم دربردارد.<ref> خوانساری، روضات الجنات، ۱۳۹۰ق، ج۲، ص۱۰۹ ؛ آقا بزرگ طهرانی، الذریعه، ۱۴۰۳ق، ج۱۷، ص۷۳.</ref> در سال ۱۳۲۰ در اصفهان چاپ سنگی شد.<ref> مشار، فهرست کتابهای چاپی فارسی، ۱۳۵۵ش، ج۲، ستون۲۵۳۱.</ref> | ||
*'''[[تسلیة الاحزان عند فقد الاحبة و الاخوان]]''': به زبان فارسی در موضوع تسلی خاطر مصیبت‌زدگان تألیف شده است.<ref> خوانساری، روضات الجنات، | *'''[[تسلیة الاحزان عند فقد الاحبة و الاخوان]]''': به زبان فارسی در موضوع تسلی خاطر مصیبت‌زدگان تألیف شده است.<ref> خوانساری، روضات الجنات، ۱۳۹۰ق، ج۲، ص۱۱۰ ؛ گزی برخواری، تذکرة القبور، ۱۳۷۱ش، ص۵۷.</ref> و در ۱۳۳۰<ref> آقابزرگ طهرانی، الذریعه، ۱۴۰۳ق، ج۴، ص۱۷۷.</ref> چاپ سنگی شده است. | ||
*'''[[تلویح النوریات من الکلام]]''': رساله‌ای در بیان تفصیلی ضرورت دین و مذهب است.<ref> حیبب آبادی، مکارم | *'''[[تلویح النوریات من الکلام]]''': رساله‌ای در بیان تفصیلی ضرورت دین و مذهب است.<ref> حیبب آبادی، مکارم الاثار، ۱۳۵۱ش، ج۳، ص۸۰۱.</ref> | ||
*طرف (طوف) الاخبار لتحفة (لتحف) الاخیار:<ref> آقا بزرگ طهرانی، الذریعه، | *طرف (طوف) الاخبار لتحفة (لتحف) الاخیار:<ref> آقا بزرگ طهرانی، الذریعه، ۱۴۰۳ق، ج۱۵، ص۱۶۱ ؛ مهدوی، تذکرة القبور، ۱۳۴۸ش، ص۱۷۷.</ref> | ||
*ارجوزه‌ای در [[اصول فقه]]؛ | *ارجوزه‌ای در [[اصول فقه]]؛ | ||
*حاشیه بر [[شرح لمعه]] [[شهید ثانی]]؛ | *حاشیه بر [[شرح لمعه]] [[شهید ثانی]]؛ | ||
*حاشیه بر [[قوانین الاصول]] [[میرزای قمی]]؛<ref> خوانساری، روضات الجنات، | *حاشیه بر [[قوانین الاصول]] [[میرزای قمی]]؛<ref> خوانساری، روضات الجنات، ۱۳۹۰ق، ج۲، ص۱۱۰ ؛ مدرس تبریزی، ریحانة الادب، ۱۳۶۹ش، ج۳، ص۳۶۶ ؛ آقا بزرگ طهرانی، الذریعه، ۱۴۰۳ق، ج۶، ص۹۱-۱۷۵.</ref> | ||
*قرة العين و سرور النشأتين. | *قرة العين و سرور النشأتين. | ||
*تلخيص مجموعه ورّام. | *تلخيص مجموعه ورّام. | ||
| خط ۸۳: | خط ۷۸: | ||
*دستور العمل للمكلفين. | *دستور العمل للمكلفين. | ||
*النهریه. | *النهریه. | ||
*امر به معروف و نهى از منكر. <ref>جمعی از پژوهشگران حوزه علمیه قم، گلشن ابرار، ۱۳۸۲ | *امر به معروف و نهى از منكر. <ref>جمعی از پژوهشگران حوزه علمیه قم، گلشن ابرار، ۱۳۸۲ ش، ج۳ ، ص۱۵۴.</ref> | ||
{{پایان}} | {{پایان}} | ||
===آثار ادبی=== | ===آثار ادبی=== | ||
خوانساری، قصیده‌های فراوانی به عربی و فارسی در موضوعات مختلف، به ویژه در مدح و مرثیه [[اهل بیت(ع)]] سروده است.<ref> خوانساری، روضات الجنات، | خوانساری، قصیده‌های فراوانی به عربی و فارسی در موضوعات مختلف، به ویژه در مدح و مرثیه [[اهل بیت(ع)]] سروده است.<ref> خوانساری، روضات الجنات، ۱۳۹۰ق، ج۲، ص۱۱۰.</ref> نثر وی عموما مسجع و متکلفانه است. نمونه‌ای از این نثر، علاوه بر [[خطبه]] بلیغ و بی‌نقطه او<ref> حبیب‌آبادی، مکارم الاثار، ۱۳۵۱ش، ج۳، ص۸۰۱.</ref>، نامه‌هایی است که به برخی از بزرگان و دانشمندان معاصر خویش نگاشته است.<ref> خوانساری، روضات الجنات، ۱۳۹۰ق، ج۲، ص۱۱۰؛ حبیب‌آبادی، مکارم الاثار، ۱۳۵۱ش، ج۳، ص۸۰۲.</ref> | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
| خط ۹۳: | خط ۸۸: | ||
{{منابع}} | {{منابع}} | ||
*منبع مقاله '''دانشنامۀ جهان اسلام، ج ۱۶، ص۳۸۵-۳۸۷''' . | *منبع مقاله '''دانشنامۀ جهان اسلام، ج ۱۶، ص۳۸۵-۳۸۷''' . | ||
*آقا بزرگ طهرانی، | *آقا بزرگ طهرانی، محمدمحسن، الذریعة الی التصانیف الشیعة، چاپ علی نقی ممنزوی و احمد منزوی، بیروت، ۱۴۰۳/۱۹۸۳. | ||
* آقا بزرگ طهرانی، | * آقا بزرگ طهرانی، محمدمحسن، طبقات اعلام الشیعة، الکرام البررة، مشهد، قسم ۱-۲، ۱۴۰۴. | ||
* جعفریان، رسول (به کوشش ) | * جعفریان، رسول (به کوشش )، اسنادی از خاندان روضاتیان، قم، انصاریان، ۱۳۸۲ش. | ||
* اعتماد السلطنة، محمدحسن بن | * اعتماد السلطنة، محمدحسن بن علی، المآثر و الآثار، در چهل سال تاریخ ایران، چاپ افشار، ج۱، تهران، اساطیر، ۱۳۶۳ش. | ||
* انصاری، محمد بن حسن بن | * انصاری، محمد بن حسن بن جابری، علمای اصفهان، با حواشی معلم حبیب‌آبادی، چاپ ناصر باقری بیدهندی، در میراث ملل اسلامی ایران، دفتر ۲، به کوشش رسول جعفریان، قم کتابخانۀ مرعشی نجفی، ۱۳۷۴ش. | ||
* حبیب‌آبادی، | * حبیب‌آبادی، محمدعلی، مکارم الآثار، اصفهان، ج۳، ۱۳۵۱ش.ج۶، ۱۳۶۴ش، ج۷، ۱۳۷۴ش. | ||
* خوانساری، محمد | * خوانساری، محمد باقر، روضات الجنات فی احوال العلما و السادات، قم، چاپ اسدالله اسماعیلیان، ۱۳۹۰-۱۳۹۲. | ||
* کحّاله، عمر | * کحّاله، عمر رضا، معجم المؤلفین، دمشق، ۱۹۵۷-۱۹۶۱، چاپ افست، بیروت، بی‌تا. | ||
* گزی برخواری، عبدالکریم بن | * گزی برخواری، عبدالکریم بن مهدی، تذکرة القبور، قم، چاپ ناصر باقری بیدهندی، ۱۳۷۱ش. | ||
* مدرس تبریزی، محمد | * مدرس تبریزی، محمد علی، ریحانة الادب، تهران، ۱۳۶۹ش. | ||
* مشار، | * مشار، خان‌بابا، فهرست کتابهای چاپی فارسی، تهران، ۱۳۵۰-۱۳۵۵ش. | ||
* مهدوی، مصلح | * مهدوی، مصلح الدین، تذکرة القبور یا دانشمندان و بزرگان اصفهان، اصفهان، ۱۳۴۸ش. | ||
* | *روضاتی، جعفر، صاحب روضات الجنات در مجله مسجد، سال۱ ، ش۶ ، ۱۳۷۱ش. | ||
* | *روضاتی، محمدعلی، زندگانی حضرت آیت الله چهارسوقی حاوی شرح حال بیش از یکص دنفر از رجال قرون اخیره، اصفهان، بی‌جا، ۱۳۳۲ش. | ||
{{پایان}} | {{پایان}} | ||