استدراج: تفاوت میان نسخه‌ها

'''استدراج'''، دور شدن بنده از توفیق [[استغفار]] است که با افزودن نعمت‌ها توسط خداوند رخ می‌دهد. برخی از مفسران، استدراج را به معنای انجام کارهای خارق العاده نیز دانسته‌اند.

 

آیات [[قرآن]] و روایات [[امامان شیعه]] ، استدراج را پس از مهلت‏‎هایی می‌دانند که بندگان برای استغفار داشته‌اند، اما از آن استفاده نکرده‌اند.

{{جعبه نقل قول| عنوان= '''توضیح استدراج توسط امام صادق(ع)'''| نقل‌قول= «هرگاه بنده‏‌اى گناه كند، اما در مقابل، نعمت او زیاد گردد و این نعمت او را از استغفار باز دارد، (این استدراج است) و از آنجایی که احتمالش را نمی‌دهد، غافلگير می‌شود».{{سخ}}|تاریخ بایگانی| منبع = <small>کلینی، الكافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۴۵۲.</small>| تراز = چپ| عرض = 200px| اندازه خط = ۱4px| رنگ پس‌زمینه = #C9FFE5| گیومه نقل‌قول =| تراز منبع = چپ}}

کلمه استدراج به معنای نزدیک شدن به سوی چیزی به تدریج است.<ref>دهخدا،‌ لغت‌نامه،‌ واژه استدراج.</ref>  

[[قرآن|قرآن کریم]] در دو [[آیه]]، از مشتقات کلمه استدراج استفاده کرده<ref>سوره قلم، آیه۴۴؛ سوره اعراف، آیه۱۸۲.</ref> و معنایی شبیه به همین معنای لغوی را از آن قصد کرده است: «وَ الَّذينَ كَذَّبُوا بِآياتِنا سَنَسْتَدْرِجُهُمْ مِنْ حَيْثُ لا يَعْلَمُونَ؛ و آنها كه آيات ما را تكذيب كردند، به تدريج از جايى كه نمی‌دانند، گرفتار مجازاتشان خواهيم كرد».<ref>سوره اعراف، آیه۱۸۲.</ref> معنای مذکور، در آیات دیگری از قرآن کریم نیز وجود دارد.<ref>سوره انعام، ‌آیه ۴۴.</ref>

سنت الهی بر این است که گناهكاران را سریع گرفتار مجازات نکند، بلكه گاه درهاى نعمت‌ را به روى آنها می‌گشايد، تا هر چه بيشتر در مسير طغيان گام بر دارند و در انتها مجازات شوند. این استدراج در عذاب است.<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۷، ص۳۳.</ref>

برخی از [[مفسران]] از مفهوم استدراج درباره [[گناه|گناهكاران]] چنین برداشت کرده‌اند که تأخير [[عذاب|كيفر الهى]] دليل بر درستى خود و يا ناتوانى پروردگار نیست، همچنین نعمت‌ها نشانه [[تقرب]] به خداوند نمی‌باشد، و چه بسا پيروزی‌ها و  

 

برخی محققان در فلسفه استدراج آورده‌اند که بوسیله استدراج حقیقت اخلاق و درون مشرکان و کافران بر مردم آشکار می‌شود.<ref>مصطفى بن حسني، هكذا علمتني الحياة، ۱۴۱۸ق، ج۱،ص۲۶۱.</ref>

* تکذیب آیات الهی: خداوند در [[سوره اعراف]]،‌ به افرادی که [[آیات الهی]] را تکذیب کنند،‌ وعده عذاب استدراج را می‌دهد.<ref>آیه ۱۸۲.</ref>

* کفر: در [[سوره رعد]]، استدراج را به افراد کافر وعده می‌دهد.<ref>آیه ۳۲.</ref>  

* فراموشى پیام‌ها و انذارهای الهى. براساس آیات [[سوره انعام]]، افرادی که پیام‌ها و انذارهای الهى را فراموش کنند،‌ خداوند درهای لذت‌های مادی را به رویشان باز می‌کند و زمانى که به آن سرگرم و شادمان شدند، ناگهان آنها را گرفتار می‌کند.<ref>آیه ۴۴.</ref>

یکی از موارد استدراج این است که خداوند نعمت انسان گناهکار را افزایش می‌دهد و [[توبه|استغفار]] را از یاد او می‌برد و به تدریج او را به عذاب الهی نزدیک می‌کند.<ref>‏طریحی، مجمع البحرين، ۱۳۷۵ش، ج۲، ص۲۹۸.</ref> این مورد در [[روایات]] بسیاری ذکر شده است؛ از جمله: [[پیامبر (ص)]] فرمودند: «زمانی که بنده‌ای هرچه درخواست انجام دهد و خداوند نیز به او عطا کند، در حالی که آن بنده بر انجام گناه پایبند است؛‌ این استدراج برای آن بنده است».<ref>ابن كثير، تفسير القرآن العظيم، ۱۴۱۹ق، ج۷، ص۲۱۳؛ همچنین ببینید: طبرسی، مكارم الأخلاق، ۱۴۱۲ق، ص۳۱۳؛ کلینی، الكافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۹۷.</ref>

برخی از مفسران معتقدند بعضی کارهای خارق‌العاده که از افراد گناه‌کار ظاهر می‌شود نیز استدراج نامیده می‌شود<ref>فخر رازی،

مفاتيح الغيب، ۱۴۲۰ق، ج۲۱، ص۴۳۱.</ref> و این امور خارق‌العاده را از قوای شیطانی دانسته‌اند که با اذن الهی به برخی افراد گناه‌کار داده می‌شود.<ref>ابن عاشور، التحرير و التنوير، بیروت، ج۹، ص۳۹.</ref>

 

* ابن عاشور، محمد بن طاهر، التحریر و التنویر، بیروت، مؤسسه التاریخ‏، چاپ اول‏، بی‌تا.

* ابن کثیر دمشقی، اسماعیل بن عمرو، تفسیر القرآن العظیم، تحقیق: شمس الدین، محمد حسین، دار الکتب العلمیة، منشورات محمدعلی بیضون، بیروت، چاپ اول، ۱۴۱۹ق.

* ‏طریحی، فخر الدین، مجمع البحرین، تحقیق: حسینی‏، سید احمد، کتابفروشی مرتضوی، تهران، چاپ سوم، ۱۳۷۵ش.

* فخر رازی، ابوعبدالله محمد بن عمر، مفاتیح الغیب، دار احیاء التراث العربی، بیروت، چاپ سوم، ۱۴۲۰ق.

* کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، محقق و مصحح: غفاری، علی اکبر، آخوندی، محمد، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ق.

* مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ اول، ۱۳۷۴ش.