نهم ربیع‌الاول: تفاوت میان نسخه‌ها

== وقایع ==

*'''قتل خلیفه دوم:''' نهم ربیع‌ الاول به روز مرگ [[عمر بن خطاب]] خلیفه دوم منسوب شده است. تاریخچه این انتساب به قرن ششم هجری برمی‌گردد. [[عبدالجلیل قزوینی رازی|عبدالجلیل قزوینی]] (درگذشت قرن ششم قمری) بدون استناد به منبعی به قتل عمر در این روز اشاره کرده است؛<ref>رازی قزوینی، بعض مثالب النواصب، ۱۳۵۸ش، ص۳۵۳.</ref> اما هاشم بن محمد دیگر عالم این دوره، دلیل این انتساب را روایتی مشهور به [[حدیث رفع القلم]]{{یادداشت|در این حدیث آمده است که محمد بن ابی‌العلاء همدانی و یحیی بن محمد جریح بغدادی گفته‌اند که احمد بن اسحاق قمی از اصحاب امام هادی(ع)را در روز نهم ربیع مشغول اعمال عید دیده‌اند، وقتی از او درباره عیدهای چهارگانه مؤمنان( عید فطر، اضحی، غدیر و جمعه) سخن گفتیم  او به نقل از امام هادی از روزی یاد کردند که خدمت جدشان بوده و او را مشغول اعمال عید دیدند و سپس از فضیلت این روز سخن گفتند تا بدان‌جا که در این روز ملائکه نویسندگان اعمال، تا سه روز قلم از جرائم مردم بردارند.}} دانسته است.<ref>حلی، المحتضر، ۱۳۷۰ق، ص۴۴.</ref> همچنین [[محمدباقر مجلسی|علامه مجلسی]] عالم [[دوره صفویه]] ضمن اشاره به روز مرگ عمر و برگزاری مراسم جشن در این روز، دلیل اصلی آن را روایت رفع القلم دانسته است.<ref>مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۳۱، ص۱۱۹ و ۱۲۰.</ref> هرچند بر اساس منابع متعدد تاریخی، قتل عمر در روزهای پایانی [[ذی‌الحجة]] سال [[سال ۲۳ هجری قمری|۲۳ق]] اتفاق افتاده است.<ref>تاریخ مدینه، ابن شَبه نمیری، ج۳، ص۸۹۵ و ۹۴۳؛ تاریخ خلیفه بن خیاط، خلیفه بن خیاط، ص۱۰۹؛ اخبار الطوال، ابوحنیفه دینوری، ص۱۳۹؛ تاریخ کبیر، بخاری، ج۶، ص۱۳۸؛ المصنف، ابن ابی‌شیبه کوفی، ج۸، ص۴۱؛ تاریخ طبری، طبری، ج۳، ص۲۶۵؛ المعارف، ابن قُتَیبه دینَوری، ص۱۸۳؛ فتوح، احمد بن اعثم کوفی، ج۲، ص۲۳۲۹؛ موطأ، مالک بن انس، ج۲، ص۸۲۴؛ الآحاد والمثانی، ضحاک، ج۱، ص۱۰۲؛ المصنف، عبدالرزاق صنعانی، ج۱۱، ص۳۱۵؛ مسند احمد، ابن حنبل، ج۱، ص۵۵؛ طبقات الکبری، ابن سعد، ج۳، ص۳۶۴؛ أنساب الأشراف، بلاذری، ج۱۰، ص۴۳۹؛ المحبر، ابن حبیب بغدادی، ص۱۴؛ الثقات، ابن‌حبان، ج۲، ص۲۳۸؛ مسند ابن‌جعد، ابن جعد، ص۱۹۵؛ التنبیه والإشراف، مسعودی، ص۲۵۰؛ استیعاب، ابن عبدالبِرّ، ج۳، ص۱۱۵۲؛ المعجم الکبیر، طبرانی، ج۱، ص۷۰؛ مستدرک، حاکم نیشابوری، ج۳، ص۹۲؛ التعدیل والتجریح، ابن خلف باجی، ج۳، ص۱۰۵۴؛ سنن کبری، بیهقی، ج۸، ص۱۵۰؛ البدء و التاریخ، مقدسی، ج۵، ص۱۹۱؛ تاریخ مدینۀ دمشق، ابن عساکر، ج۴۴، ص۱۴؛ صفوه الصفوه، ابن جوزی، ج۱، ص۲۹۱؛ الإنباء، ابن‌عمرانی، ص۴۸؛ اُسدالغابه، ابن‌اثیر، ج۴، ص۷۷؛ شرح نهج البلاغه ابن ابی‌الحدید، ج۱۲، ص۱۸.</ref> بر اساس این منابع عمر در [[۲۶ ذی‌الحجه|۲۶]] یا [[۲۷ ذی‌الحجه]] توسط [[ابولؤلؤ]] غلام [[مغیرة بن شعبه]] مجروح شد و سه روز بعد در [[۲۹ ذی‌الحجه|۲۹]] و بنابر قولی [[۳۰ ذی‌الحجه|۳۰ ذی‌الحجه]] از دنیا رفت.<ref>ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۸ق، ج۳، ص۲۷۸؛ مسعودی، مروج الذهب، ۱۴۰۹ق، ج۴، ص۳۰۲؛ یعقوبی، تاریخ الیعقوبی، دارصادر، ج۲، ص۱۵۹؛ طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۴، ص۱۹۴؛ مفید، مسارالشریعه، ۱۴۱۴ق، ص۴۲.</ref>  همچنین بر اساس گزارش‌های تاریخی، [[بیعت]] با [[عثمان بن عفان|عثمان]]، خلیفه بعد از عمر، در اواخر ذی‌الحجة یا اوائل [[محرم الحرام|ماه محرم]] صورت گرفته است.<ref>طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۴، ص۱۹۴؛ یعقوبی، تاریخ الیعقوبی، دارصادر، ج۲، ص۱۶۲.</ref>  مردم [[کاشان]] نیز مراسم نهم ربیع‌الاول در محل بنای ابولؤلؤ ابتدا در ماه ذی‌الحجه برپا می‌کر‌دند.<ref>افندی اصفهانی، تحفه فیروزیه (گزارشی از کتاب)، ۱۳۷۸ش، ص۸۲.</ref>

برخی از پژوهشگران  احتمال داده‌اند که ریشه انتساب نهم ربیع الاول به روز قتل عمر، به دوره [[آل بویه|آل‌بویه]] برمی‌گردد؛ در این دوره نزاع‌های فرقه‌ای در قالب بزرگداشت ایامی نظیر همراهی [[ابوبکر بن ابوقحافه|ابوبکر]] با [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]] در غار و مراسم عزا برای [[مصعب بن زبیر]] از سوی برخی [[حنبلی|حنابله]] در واکنش به برگزاری [[عید غدیر]] و [[واقعه کربلا|عاشورا]] از سوی شیعیان وجود داشت. در راستای همین نزاع‌های فرقه‌ای شیعیان به‌دنبال آن بودند که در روز قتل عمر شادمانی کنند؛ اما به‌دلیل آن‌که روزهای پایانی ذی‌الحجه، مصادف با محرم و ایام [[سوگواری محرم|عزاداری امام حسین]] بود، این مراسم بعد از ایام محرم و [[صفر|صفر]] یعنی ربیع الاول برگزار شد و به تدریج این تلقی پیش آمد که روز قتل عمر در ربیع الاول بوده است.<ref>صادقی کاشانی، «نهم ربیع، روز امامت و مهدویت»، ص۴۴ و ۴۵.</ref>

*رازی قزوینی، عبدالجلیل، بعض مثالب النواصب فی نقض بعض فضائح الروافض، تهران، انجمن آثار ملی، ۱۳۵۸ش.

*شوشتری، قاضی نورالله، مصائب النواصب، تصحیح قیس العطار، قم، دلیل ما، ۱۳۸۴ش.

*صافی، لطف الله، جامع الأحکام صافی، قم، دفتر تنظیم و نشر آثار آیت الله لطف الله صافی گلپایگانی، ۱۳۸۵ش.  

*طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک، تحقیق: محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت، دارالتراث، ۱۳۸۷ق.