ترتیل: تفاوت میان نسخه‌ها

'''تَرْتیل'''، یکی از آداب تلاوت [[قرآن کریم]] است که بر اساس آن [[قرآن]] همراه با تدبر و صوتی دلنشین تلاوت می‌گردد و افزون بر اینکه واژه‎ای قرآنی است در سیره [[پیامبر اسلام]] به آن توجه شده است و امروزه یکی از دلنشین ترین شیوه‌های قرائت قرآن است که قاریان بسیاری، قرآن را با این شیوه تلاوت می‌کنند.

واژه «ترتیل» از «رَتَل»، به معنی «منظم بودن و مرتب بودن» گرفته شده است، برای همین کسی که دندان‌هایش خوب و منظم و مرتب باشد، عرب به او «رتل الاسنان» می‌گوید و بدین جهت ترتیل به معنی پی در پی آوردن سخنان یا آیات از روی نظم و حساب، گفته شد و بر اثر کاربرد آن در [[قرآن]] مفاهیم دیگری از قبیل نیکو کردن کلام، آرام و شمرده خواندن، بدان افزوده شده است.<ref> زید بن علی، ص 352؛ طبری، ج 80، ص 29؛ طوسی، التبیان، ج 10، ص 162؛ راغب، ص 341؛ میبدی، ج 10، ص 261؛ ابوالفتوح، ج 11، ص 298؛ ابن منظور، ذیل رتل</ref>

واژه ترتیل و هم خانواده‌های آن، ۴ بار در [[قرآن کریم]] به‌کاررفته است که به دو معنا دلالت دارد:

#نخست به معنای پیوسته و به تدریج نازل کردن آیات و [[سوره]] های قرآن کریم از سوی خداوند، در طول دوران [[رسالت]] [[پیامبر اکرم]] است و [[آیه]] شریفه ۳۲ [[سوره فرقان]] <font color=green> «وَ قالَ الَّذينَ کَفَرُوا لَوْ لا نُزِّلَ عَلَيْهِ الْقُرْآنُ جُمْلَةً واحِدَةً کَذلِکَ لِنُثَبِّتَ بِهِ فُؤادَکَ وَ رَتَّلْناهُ تَرْتيلاً»</font><ref>فرقان(25) ۳۲</ref> و جمله <font color=green>«رَتَّلْناه ترتيلاً»</font> اشاره به این دارد که آیات قرآن گرچه تدریجا و در مدت ۲۳ سال نازل شده است، اما این [[نزول تدریجی]] بر اساس نظم و حساب و برنامه‌ای بوده است، به گونه‌ای که در افکار رسوخ کرده و دل‌ها را مجذوب خود سازد. [[حدیث|روایت]] [[پیامبر اکرم]](ص) نیز به این معنا اشاره دارد: «تمامی قرآن، آیه آیه و حرف‌ حرف (شمرده و کلمه‌ کلمه) بر من نـازل شده اسـت».<ref> حلبـی، ج ۱، ص ۲۶۰</ref>

افزون بر اینکه ترتیل در قرآن کریم و روایات زیادی به کار رفته در سیره [[معصومین]] ع نیز مورد توجه و تبیین قرار گرفته است بنابراین ترتیل دارای تببین قولی و عملی می باشد.

[[پیامبر اکرم]] (ص)«ترتیل آن است که به هنگام قرائت قرآن حروف و کلمات آن را به شیوایی ادا و به خوبی بیان کنند و واضح گردانند».<ref> سیوطی، الدرر، ج 6، ص 277 </ref>

[[امام صادق]](ع )به هنگام تلاوت قرآن در پاسخ خطابهای «'''یا اَیُّها الناس'''» و «'''یا اَیُّها الَّذینَ آمَنوا'''» بگویید: «'''لَبَّیکَ رَبَّنا'''»<ref>طوسی، تهذیب، ج 2، ص 124؛ نک‌ ‌: زرکشی، ج1، ص 450: «لبَّیکَ رَبّی و سَعدَیک»</ref>، و هرگاه به آیه‌ای از آیات [[بهشت]] می‌رسید، آن را از خداوند متعال درخواست کنید و هرگاه به آیه عذاب می‌رسید، از آن به خداوند منّان پناه ببرید.<ref> کلینی، ج 2، ص 617-618؛ طوسی، تهذیب، ج 2، ص 124، طبرسی، ج9، ص 569؛ زرکشی، ج1، ص 450؛ مجلسی، بحار، ج 67، 342-343، ج 74، ص 78</ref>

شماری از [[تابعین ]]، ترتیل را به معنای تلاوت کردنِ [[آیه]] ای از قرآن و تکرار و زمزمه کردن آن با چشم گریان و اشک‌ ریزان پنداشته و آن را به [[سنت]] [[رسول خدا]] (ص) منتسب می دانسته‌اند.<ref> سیوطی، الدر، ج6 ، ص 277</ref> برخی از [[حدیث |احادیث]] [[امامان شیعه |ائمه اهل بیت ]] (ع) نیز به چنین معنایی دلالت دارد.<ref>مجلسی، بحار،ج 7 ، ص 268، ج 67، ص 342-343، ج24 ، ص 75، ج92 ص 191 92/191</ref>

در گذشته، ترتیل نه یک شیوه بلکه یک اصل در تلاوت [[قرآن کریم]] بوده است، به این معنا که همانند [[تجوید]] در قرائت [[قرآن]] به هر شیوه‌ای که خوانده شود، می‌بایست رعایت شود<ref>ابن جزری، النشر،ج 1 ،250، التمهید، ص 62-64</ref>ابن جزری شیوه‌های قرائت [[کلام‌الله ]] را به سه شیوه تحقیق و حَدْر و تَدویر منحصر می کند که در هر سه بایستی ترتیل رعایت شود:

یکی از شیوه های قرائت قرآن که از دیرباز شیوۀ معمول در مقام آموزش و اِقراء بوده است و قاریان مقید بوده‌اند، قرآن را به این شیوه با سلسله سند متصل به [[پیامبر اکرم]](ص) ازاستادان قرائت فراگیرند و نزد ایشان قرائت کنند و نهایت ترتیل در آن رعایت می‌شود.<ref>ابن جزری، النشر، ج1 ، ص 205-206</ref>