۱۶٬۵۸۰
ویرایش
Shamsoddin (بحث | مشارکتها) جزبدون خلاصۀ ویرایش |
Shamsoddin (بحث | مشارکتها) جزبدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۳۲: | خط ۳۲: | ||
== لقب طاق == | == لقب طاق == | ||
محمد بن علی، معروف به مولای | محمد بن علی، معروف به مولای احول و کنیۀاش ابوجعفراَحوَل بود.<ref>نجاشی، رجال، ص۳۲۵؛ ابن داود، رجال، ص۳۹۴.</ref> گاهی به اعتبار انتساب به جدش نعمان، او را محمد بن نعمان نیز میگفتند.<ref> مامقانی، تنقیح المقال، ص۱۶۳؛ حلی، رجال، ص۲۲۹.</ref> | ||
چون در طاق المحامل [[کوفه]] دکان صیرفی داشت. به او طاقی، صاحب طاق<ref> نجاشی، ص۳۲۵؛ مرزبانی، شعراء الشیعه، ص۸۶. به نقل از اسد حیدر، الامام الصادق و المذاهب الاربعه، ج۳، ص۶۴.</ref> و شاه طاق<ref>طوسی،رجال، ص۲۹۶.</ref> میگفتند. و از آن جهت که در کارش خبرگی داشت و هر چیز تقلبی را تشخیص میداد به او شیطان طاق میگفتند.<ref>طوسی، الفهرست، ص۱۳۲؛ نجاشی، ص۳۲۵؛ کشی، ج۲، ص۴۲۲.</ref> گفته شده است چون در مناظرهای بر [[ابوحنیفه]] پیروز شد، ابوحنیفه نخستین کسی بود که او را شیطان طاق نامید. و چون [[هشام بن حکم]] این را شنید، نخستین کسی بود که او را مؤمن طاق نامید.<ref>اسد حیدر، الامام الصادق و المذاهب الاربعه، ج۳، ص۶۳.</ref> | چون در طاق المحامل [[کوفه]] دکان صیرفی داشت. به او طاقی، صاحب طاق<ref> نجاشی، ص۳۲۵؛ مرزبانی، شعراء الشیعه، ص۸۶. به نقل از اسد حیدر، الامام الصادق و المذاهب الاربعه، ج۳، ص۶۴.</ref> و شاه طاق<ref>طوسی،رجال، ص۲۹۶.</ref> میگفتند. و از آن جهت که در کارش خبرگی داشت و هر چیز تقلبی را تشخیص میداد به او شیطان طاق میگفتند.<ref>طوسی، الفهرست، ص۱۳۲؛ نجاشی، ص۳۲۵؛ کشی، ج۲، ص۴۲۲.</ref> گفته شده است چون در مناظرهای بر [[ابوحنیفه]] پیروز شد، ابوحنیفه نخستین کسی بود که او را شیطان طاق نامید. و چون [[هشام بن حکم]] این را شنید، نخستین کسی بود که او را مؤمن طاق نامید.<ref>اسد حیدر، الامام الصادق و المذاهب الاربعه، ج۳، ص۶۳.</ref> | ||
خط ۳۸: | خط ۳۸: | ||
در تاج العروس و قاموس آمده است که طاق، حصاری در [[طبرستان]] است و محمد بن نعمان در آنجا اقامت داشته داست. اما [[مامقانی]] این گفته را رد میکند و او را مقیم کوفه میداند.<ref>مامقانی، تنقیح الرجال، ص۱۶۲.</ref> [[مامقانی]] درباره وجه تسمیه وی به شیطان طاق میگوید: | در تاج العروس و قاموس آمده است که طاق، حصاری در [[طبرستان]] است و محمد بن نعمان در آنجا اقامت داشته داست. اما [[مامقانی]] این گفته را رد میکند و او را مقیم کوفه میداند.<ref>مامقانی، تنقیح الرجال، ص۱۶۲.</ref> [[مامقانی]] درباره وجه تسمیه وی به شیطان طاق میگوید: | ||
::«عموم نویسندگان کتب رجال از جمله نجاشی، وجه تسمیه او را به شیطان طاق همان توانایی و بصیرت در | ::«عموم نویسندگان کتب رجال از جمله نجاشی، وجه تسمیه او را به شیطان طاق همان توانایی و بصیرت در تشخیص پول خالص از ناخالص دانستهاند، ولی به نظر من علت این نامگذاری همان مناظرات او با مخالفان ولایت بوده است.»<ref>مامقانی، ص۱۶۲.</ref> | ||
== جایگاه در کلام == | == جایگاه در کلام و فقه == | ||
[[شیخ طوسی]] در [[الفهرست (طوسی)|الفهرست]] او را متکلمی حاذق دانسته که در بحثها و مناظرات حاضر جواب بوده است.<ref>طوسی، الفهرست، ص۱۳۲.</ref> در مناظره مردی از اهل [[شام]] که امام صادق علیهالسلام او را در هر بحثی به یک نفر ارجاع داد، در کلام به وی | [[شیخ طوسی]] در [[الفهرست (طوسی)|الفهرست]] او را متکلمی حاذق دانسته که در بحثها و مناظرات حاضر جواب بوده است.<ref>طوسی، الفهرست، ص۱۳۲.</ref> در مناظره مردی از اهل [[شام]] که امام صادق علیهالسلام او را در هر بحثی به یک نفر ارجاع داد، در کلام به وی ارجاع داد.<ref> کشی، رجال، ص۲۷۶؛ مفید، ارشاد، ج۲، ص۱۹۵.</ref> | ||
مناظرات و گفتوگوهای | به گفته نویسنده کتاب [[الامام الصادق و المذاهب الاربعه]]، او در فقه و حدیث نیز تبحر داشته است.<ref>اسد حیدر، الامام الصادق و المذاهب الاربعه، ج۳، ص۶۵.</ref> مناظرهای از وی با ابوحنیفه درباره طلاق<ref>اختصاص، ص۱۰۹؛ اسد حیدر، الامام الصادق و المذاهب الاربعه، ج۳، ص۶۸</ref> و [[متعه]] گزارش شده است.<ref>مامقانی ص۱۶۱.</ref> | ||
== مناظره== | |||
مومن طاق در فن مناظره مهارت داشت؛ مناظرات و گفتوگوهای او با [[ابوحنیفه]] مشهور است.<ref>نجاشی، رجال، ص۳۲۶.</ref> [[احمد بن علی طبرسی|طبرسی]] در [[الاحتجاج]]<ref> طبرسی، احتجاج، ج۲، ص۳۷۸-۳۸۰.</ref> و خود او در کتاب مناظرات با ابیحنیفه آنها را گردآوردند.<ref>نجاشی، رجال، ص۳۲۶.</ref> از جمله پس از شهادت امام صادق(ع)، [[نعمان بن ثابت]]، به مؤمن طاق گفت: امامَت مُرد! او جواب داد: «أما امامک فمن المنظرین الی یوم الوقت المعلوم»: ولی امام تو تا روز معلومی - که خداوند تعیین نموده - زنده خواهد بود.<ref>ابن داود، رجال، ص۳۹۴.</ref> گویا اشاره به این دارد که امام تو [[شیطان]] است. | |||
در بعضی اخبار آمده در امامت حضرت صادق(ع) با [[زید بن علی بن الحسین|زید بن علی بن حسین]]<ref>کشی، ص۱۸۶-۱۸۷.</ref> مناظره و او را مجاب کرد.<ref>قمی، سفینة البحار، ج۳، ص۵۶۷، ج۸، ص۱۲.</ref> مناظرتی از وی با ابوحنیفه<ref>قمی، سفینة البحار، ج۲، ص۴۶۶.</ref> [[ابن ابی خدره]]<ref>قمی، سفینة البحار، ج۲، ص۳۸۶.</ref>، ضحاک شادی از [[خوارج]]<ref>کشی، ص۱۸۸.</ref>، [[ابن ابی العوجاء]] و...<ref>قمی، سفینة البحار، ج۲، ص۴۰۰.</ref> نیز نقل شده است.<ref>اسد حیدر، الامام الصادق و المذاهب الاربعه، ج۳، ص۶۵-۶۸.</ref> | در بعضی اخبار آمده در امامت حضرت صادق(ع) با [[زید بن علی بن الحسین|زید بن علی بن حسین]]<ref>کشی، ص۱۸۶-۱۸۷.</ref> مناظره و او را مجاب کرد.<ref>قمی، سفینة البحار، ج۳، ص۵۶۷، ج۸، ص۱۲.</ref> مناظرتی از وی با ابوحنیفه<ref>قمی، سفینة البحار، ج۲، ص۴۶۶.</ref> [[ابن ابی خدره]]<ref>قمی، سفینة البحار، ج۲، ص۳۸۶.</ref>، ضحاک شادی از [[خوارج]]<ref>کشی، ص۱۸۸.</ref>، [[ابن ابی العوجاء]] و...<ref>قمی، سفینة البحار، ج۲، ص۴۰۰.</ref> نیز نقل شده است.<ref>اسد حیدر، الامام الصادق و المذاهب الاربعه، ج۳، ص۶۵-۶۸.</ref> | ||
== راویت== | == راویت== | ||
خط ۸۶: | خط ۸۷: | ||
== فرقه نعمانیه== | == فرقه نعمانیه== | ||
برخی او را سرسلسله فرقه نعمانیه یا شیطانیه دانستهاند و برخی عقاید غیرتوحیدی را به او نسبت دادهاند.<ref>بغدادی، الفرق بین الفرق، ص۵۳؛ شهرستانی، الملل و النحل، ج۱، ص۲۱۸-۲۱۹.</ref> از جمله: | |||
# خداوند قبل از خلقت اشیاء، عالم به اشیاء نیست.<ref>شهرستانی، الملل و النحل، ج۱، ص۲۱۹؛ اشعری، مقالات الاسلامیین، ص۴۹۳.</ref> | # خداوند قبل از خلقت اشیاء، عالم به اشیاء نیست.<ref>شهرستانی، الملل و النحل، ج۱، ص۲۱۹؛ اشعری، مقالات الاسلامیین، ص۴۹۳.</ref> | ||
# خداوند نوری به شکل انسان است اما جسمانی نیست.<ref>بغدادی، الفرق بین الفرق، ص۵۳؛ شهرستانی، الملل و النحل، ج۱، ص۲۱۹.</ref> | # خداوند نوری به شکل انسان است اما جسمانی نیست.<ref>بغدادی، الفرق بین الفرق، ص۵۳؛ شهرستانی، الملل و النحل، ج۱، ص۲۱۹.</ref> | ||
شهرستانی | شهرستانی عقاید [[مشبهه]] و غیر توحیدی را به وی نسبت میدهد.<ref>شهرستانی، الملل و النحل، ج۱، ص۲۱۹-۲۲۰.</ref> ابن حزم معتقد است که وی در کتاب الامامه گفته است آیه ۴۰ [[سوره توبه]] در [[قرآن]] نیست.<ref>ابن حزم، الفصل، ج۳، ص۱۱۵.</ref> | ||
ابن حزم | |||
اما علمای شیعه این نسبتها را رد | اما علمای شیعه این نسبتها را رد میکنند؛ نجاشی گفته است چیزهایی به وی نسبت میدهند که درست نیست.<ref>نجاشی، رجال، ص۳۲۵</ref> [[مامقانی]] نیز انتساب او به طبرستان و ارتباطش با شیطانیه را رد میکند. [[محسن امین]] گفته است ابن حزم که نام ایشان را نمیداند چگونه احوال او را میشناسد.<ref> امین، اعیان الشیعه، ج۱، ص۴۱.</ref> او همچینن معتقد است که فرقه شیطانیه در زمان خود نویسنده هم وجود خارجی نداشته است. سپس میگوید: | ||
::«او از این تهمتها و نسبتها ناروا مبراست همانند گرگی که متهم به خوردن گوشت یوسف، مبرا بود»<ref> امین، اعیان الشیعه، ج۱، ص۳۰.</ref> | ::«او از این تهمتها و نسبتها ناروا مبراست همانند گرگی که متهم به خوردن گوشت یوسف، مبرا بود»<ref> امین، اعیان الشیعه، ج۱، ص۳۰.</ref> | ||
ویرایش