دروغ: تفاوت میان نسخه‌ها

دروغ از رذایل اخلاقی و در لغت به معنای گفتن سخن خلاف واقع<ref>مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن، ۱۳۶۷ش، ج۱۰، ص۳۳.</ref> و یا نقل گفتاری از کسی است که آن را نگفته است.<ref>شعرانی، نثر طوبی، انتشارات اسلامیه، ج۲، ۳۳۱.</ref> دروغ مقابل صدق (راستی) است و کسی که دروغ می‌گوید دروغگو خوانده می‌شود.<ref> مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن، ۱۳۶۷ش، ج۱۰، ص۳۳.</ref>

دروغگویی از بزرگترین رذایل اخلاقی،<ref>نراقی، معراج السعاده، هجرت، ص۵۷۳.</ref> زشت‌ترین گناهان<ref>برای نمونه نگاه کنید به نراقی، جامع السعادات، مؤسسه اعلمی للمطبوعات، ج۲، ص۳۳۲.</ref> و در برخی روایات کلید همه بدی‌ها دانسته شده است.<ref> مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۶۹، ص۲۶۳.</ref> به گفته [[ملا احمد نراقی]] در آیات و روایات زیادی به مذمت دروغ و دروغ‌گویی اشاره شده است.<ref>نراقی، معراج السعاده، هجرت، ص۵۷۳.</ref> همچنین در کتاب‌های حدیثی<ref> برای نمونه نگاه کنید به کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۳۳۸-۳۴۳.</ref> و اخلاقی باب‌های جداگانه‌ای به دروغ اختصاص داده شده است. برای نمونه در کتاب [[الکافی (کتاب)|الکافی]] در باب الکِذْب ۲۲ حدیث در مذمت دروغ نقل شده است.<ref> نگاه کنید به کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۳۳۸-۳۴۳.</ref> در قرآن دروغگو مستحق [[لعن]] و خشم پروردگار معرفی شده است.<ref> سوره نور، آیه ۷.</ref> و در کتاب‌های اخلاقی دروغ به عنوان یکی از رذایل اخلاقی مورد بحث قرار گرفته است.<ref>برای نمونه نگاه کنید به نراقی، جامع السعادات، مؤسسه اعلمی للمطبوعات، ج۲، ص۳۳۲-۳۳۸.</ref>

از دروغ در باب‎‌های [[روزه]]، [[حج]]، [[معاملات]] و [[شهادت (فقه)|شهادت]] و [[قسم|قَسَم]] کتاب‌‎های فقهی نیز سخن به میان آمده است. برای نمونه دروغ بستن به خدا و پیامبر(ص) از [[مبطلات روزه]] است که در بحث  احکام روزه از آن بحث می‌شود.<ref>طباطبایی یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۲۰ق، ج۳، ص۵۴۹.</ref> همچنین دروغ گفتن از [[محرمات احرام|مُحَرَّمات اِحرام]] است که در مناسک حج از آن سخن گفته شده است و برای آن [[کفاره|کفاره‌ای]] در نظر گرفته شده است.{{مدرک}}

در برخی روایات دروغ از [[گناهان کبیره]] شمرده شده است.<ref> نگاه کنید به شیخ انصاری، مکاسب، تراث الشیخ الاعظم، ج۲، ص۱۲.</ref> از این رو [[شهید ثانی]] آن را از گناهان کبیره دانسته که سبب می‌شود آدمی از [[عدالت (فقه)|عدالت]] (عادل بودن) خارج شود.<ref> شهید ثانی، الروضة البهیة، ۱۳۹۸ق، ج۳، ص۱۲۹.</ref> البته [[شیخ انصاری]] با استناد به روایات دیگری<ref>برای نمونه نگاه کنید به کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۳۳۸، ح۲.</ref> احتمال داده‌ که دروغ گفتن در صورتی از گناهان کبیره است که مفسده‌ای داشته باشد.<ref> شیخ انصاری، مکاسب، ج۲، ص۱۳و۱۴.</ref>  

برای دروغگویی علل و انگیزه‌های مختلفی ذکر شده است: بر پایه روایتی دروغگویی از پستی روح ریشه می‌گیرد.<ref>مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۶۹، ص۲۶۲.</ref> همچنین مواردی همچون ضعف ایمان و وسوسه‌های شیطان، [[بخل]] و [[حسادت]] از دیگر علل و رسیدن به مال و مقام از انگیزه‌های دروغگویی ذکر شده است.<ref>مکارم شیرازی، اخلاق در قرآن، ۱۳۷۷ش، ج۳، ص۲۳۴-۲۳۶.</ref>

# گرفتار شدن به لعن ملائکه: [[پیامبر اکرم(ص)]] فرمود: «مؤمن هرگاه بدون عذر دروغی بگوید هفتاد هزار فرشته او را [[لعن|لعنت]] می‌کنند و بوی بدی از قلبش بیرون می‌آید که تا به [[عرش]] می‌رسد و خداوند به سبب این دروغ، گناه هفتاد [[زنا]] که کمترین آن زنای با مادر است را برای او می‌نویسد.»<ref> مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۶۹، ص۲۶۳.</ref>

همچنین بی‌آبرویی،<ref> محدث نوری، مستدرک الوسائل، ۱۴۰۸ق، ج۹، ص۸۷.</ref> فقر<ref>قمی، سفینة البحار، ۱۳۶۳ش، ج۷، ص۴۵۵.</ref> و فراموشی<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۳۴۱، ح۱۵.</ref> از دیگر پیامدهای دروغگویی است که در روایات به آنها اشاره شده است. به گفته ملا احمد نرافی در معراج السعاده دروغگویی آدمی را خوار و بی‌اعتبار می‌کند و سبب ریختن آبروی او نزد مردم و باعث روسیاهی‌اش در دنیا و آخرت می‌شود.<ref> نراقی، معراج السعاده، هجرت، ص۵۷۳.</ref>

همچنین از نظر آیت‌الله مکارم شیرازی در کتاب اخلاق در قرآن دروغ را از طریق درمان ریشه‌های آن باید درمان کرد. به عنوان نمونه اگر انگیزه دروغ ضعف ایمان است باید ایمان را تقویت کردو اگر بخل و حسادت است باید آنها را برطرف کرد. همچنین باید از افرادی که دروغ می‌گویند یا فضاهای که در آنها به دروغ تشویق می‌کنند پرهیز کرد.<ref>مکارم شیرازی، اخلاق در قرآن، ۱۳۷۷ش، ج۳، ص۲۳۵-۲۳۶.</ref>

دروغ گفتن حرام است.<ref>شیخ انصاری، مکاسب، تراث الشیخ الاعظم، ج۲، ص۱۱.</ref> با این حال در مواردی که فایده مهمی داشته باشد جایز و واجب شمرده شده است:<ref> نراقی، معراج السعاده، هجرت، ص۵۷۵.</ref>