۱۷٬۷۷۳
ویرایش
آل بویه: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
بدون خلاصۀ ویرایش
Shamsoddin (بحث | مشارکتها) جز (مستندسازی) |
Shamsoddin (بحث | مشارکتها) جزبدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۳۵: | خط ۳۵: | ||
== مذهب== | == مذهب== | ||
{{حکومت‌های ایران پس از اسلام}} | {{حکومت‌های ایران پس از اسلام}} | ||
صادق سجادی نویسنده مقاله آل بویه در [[دائرة المعارف بزرگ اسلامی (کتاب)|دائرة المعارف بزرگ اسلامی]] گفته است که درباره مذهب آل بویه نمی‌توان به روشنی اظهارنظر کرد.<ref>سجادی، «آل بویه»، ج۱، ص۶۴۰.</ref> با این حال فاطمه جعفرنیا در مقاله «سیاست‌های حکومت آل بویه در جهت تحکیم وحدت میان شیعه و اهل‌سنت» با استناد به منابع تاریخی آنان را شیعه می‌داند.<ref> جعفرنیا، «بررسی نقش دولت آل بویه در گسترش تشیع و عمران عتبات عراق»، ص۲۴.</ref> او شواهدی همچون احیای شعائر شیعه، داشتن وزیران شیعی، نام‌های شیعی حاکمان و روابط آنان با علمای شیعه را در تأیید شیعه بودن آل بویه ذکر می‌کند.<ref> جعفرنیا، «بررسی نقش دولت آل بویه در گسترش تشیع و عمران عتبات عراق»، ص۲۴.</ref> همچنین ابن‌کثیر دمشقی تاریخ‌نگار اهل‌سنت | صادق سجادی نویسنده مقاله آل بویه در [[دائرة المعارف بزرگ اسلامی (کتاب)|دائرة المعارف بزرگ اسلامی]] گفته است که درباره مذهب آل بویه نمی‌توان به روشنی اظهارنظر کرد.<ref>سجادی، «آل بویه»، ج۱، ص۶۴۰.</ref> با این حال فاطمه جعفرنیا در مقاله «سیاست‌های حکومت آل بویه در جهت تحکیم وحدت میان شیعه و اهل‌سنت» با استناد به منابع تاریخی آنان را شیعه می‌داند.<ref> جعفرنیا، «بررسی نقش دولت آل بویه در گسترش تشیع و عمران عتبات عراق»، ص۲۴.</ref> او شواهدی همچون احیای شعائر شیعه، داشتن وزیران شیعی، نام‌های شیعی حاکمان و روابط آنان با علمای شیعه را در تأیید شیعه بودن آل بویه ذکر می‌کند.<ref> جعفرنیا، «بررسی نقش دولت آل بویه در گسترش تشیع و عمران عتبات عراق»، ص۲۴.</ref>همچنین ابن‌کثیر دمشقی تاریخ‌نگار قرن هشتم قمری اهل‌سنت آنها را شیعه دانسته است.<ref>ابن‌کثیر، البدایه و النهایه، ۱۴۰۷ق، ج۱۱، ص۳۰۷.</ref> | ||
برخی از نویسندگان با توجه به سابقه [[زیدیه|مذهب زیدیه]] در [[طبرستان]] فرضیه زیدی‌بودن آل بویه را نیز مطرح کرده‌اند.<ref> جعفرنیا، «بررسی نقش دولت آل بویه در گسترش تشیع و عمران عتبات عراق»، ص۲۴.</ref> اینان معتقدند آل بویه ابتدا زیدی‌مذهب بودند و بعدها [[امامیه|امامی‌مذهب]] شدند.<ref>شیبی، الصلة بین التصوف و التشیع، ۱۹۸۲م، ج۲، ص۳۹.</ref> به گفته فاطمه جعفرنیا مردم دیلم به وسیله [[علویان (طبرستان)|علویانی]] چون [[ناصر کبیر|ناصر اطروش]] و [[حسن بن قاسم بن حسن|حسن بن قاسم]] با اسلام و تشیع آشنا شدند که حسن بن قاسم زیدی‌مذهب بوده و درباره مذهب ناصر اطروش نیز اختلاف‌نظر است.<ref>جعفرنیا، «بررسی نقش دولت آل بویه در گسترش تشیع و عمران عتبات عراق»، ص۲۴.</ref> | برخی از نویسندگان با توجه به سابقه [[زیدیه|مذهب زیدیه]] در [[طبرستان]] فرضیه زیدی‌بودن آل بویه را نیز مطرح کرده‌اند.<ref> جعفرنیا، «بررسی نقش دولت آل بویه در گسترش تشیع و عمران عتبات عراق»، ص۲۴.</ref> اینان معتقدند آل بویه ابتدا زیدی‌مذهب بودند و بعدها [[امامیه|امامی‌مذهب]] شدند.<ref>شیبی، الصلة بین التصوف و التشیع، ۱۹۸۲م، ج۲، ص۳۹.</ref> به گفته فاطمه جعفرنیا مردم دیلم به وسیله [[علویان (طبرستان)|علویانی]] چون [[ناصر کبیر|ناصر اطروش]] و [[حسن بن قاسم بن حسن|حسن بن قاسم]] با اسلام و تشیع آشنا شدند که حسن بن قاسم زیدی‌مذهب بوده و درباره مذهب ناصر اطروش نیز اختلاف‌نظر است.<ref>جعفرنیا، «بررسی نقش دولت آل بویه در گسترش تشیع و عمران عتبات عراق»، ص۲۴.</ref> | ||
| خط ۴۷: | خط ۴۷: | ||
* '''برگزاری جشن عید غدیر''': به دستور معزالدوله دیلمی، از [[سال ۳۵۱ هجری قمری|سال ۳۵۱ق]]، برپائی جشن به مناسبت [[عید غدیر]] در بغداد آغاز شد.<ref> نگاه کنید به ابن خلدون، تاریخ ابن خلدون، ۱۳۹۱ق، ج۳، ص۴۲۵-۴۲۰.</ref> حکمرانان بعدی آل بویه نیز جشن غدیر را برگزار می‌کردند.<ref>نگاه کنید به ابن‌جوزی، المنتظم، ۱۳۵۸ق، ج۶، ص۱۶۳.</ref> | * '''برگزاری جشن عید غدیر''': به دستور معزالدوله دیلمی، از [[سال ۳۵۱ هجری قمری|سال ۳۵۱ق]]، برپائی جشن به مناسبت [[عید غدیر]] در بغداد آغاز شد.<ref> نگاه کنید به ابن خلدون، تاریخ ابن خلدون، ۱۳۹۱ق، ج۳، ص۴۲۵-۴۲۰.</ref> حکمرانان بعدی آل بویه نیز جشن غدیر را برگزار می‌کردند.<ref>نگاه کنید به ابن‌جوزی، المنتظم، ۱۳۵۸ق، ج۶، ص۱۶۳.</ref> | ||
* '''گسترش زیارت قبور امامان شیعه''': آل بویه نسبت به قبور امامان مدفون در عراق اقداماتی انجام دادند؛ مرمّت و بازسازی قبور ائمّه(ع)، برپا کردن گنبد و بارگاه بر مزار آنان،<ref>ذهبی، العبر من خبر من غبر، ۱۴۰۵ق، | * '''گسترش زیارت قبور امامان شیعه''': آل بویه نسبت به قبور امامان مدفون در عراق اقداماتی انجام دادند؛ مرمّت و بازسازی قبور ائمّه(ع)، برپا کردن گنبد و بارگاه بر مزار آنان،<ref> ذهبی، العبر من خبر من غبر، ۱۴۰۵ق، ص۲۳۲.</ref> اهدای نذورات و اختصاص موقوفات به زیارتگاه‌ها، ایجاد تسهیلات برای زائران و تشویق مردم به سکونت در جوار بارگاه‌ها و اعطای مستمری و صله به مجاوران این بارگاه‌ها.<ref> خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۴۲۴.</ref> | ||
* '''اذان گفتن''': از سال ۳۵۶ق گفتن فراز [[حی علی خیر العمل]] در اذان مرسوم شد و تا اوایل غلبه[[سلجوقیان]] ادامه داشت.<ref> مقریزی، السلوک، ۱۹۴۲م، ج۴، | * '''اذان گفتن''': از سال ۳۵۶ق گفتن فراز [[حی علی خیر العمل]] در اذان مرسوم شد و تا اوایل غلبه[[سلجوقیان]] ادامه داشت.<ref> مقریزی، السلوک، ۱۹۴۲م، ج۴، ص۱۸۴؛ ابن‌جوزی، المنتظم، ۱۳۵۸ق، ج۸، ص۱۶۴؛ ابن خلدون، تاریخ ابن‌خلدون، ۱۳۹۱ق، ج۳، ص۴۶۰.</ref> | ||
* '''ترویج استفاده از [[مهر نماز|مهر]] و [[تربت|تربت امام حسین(ع)]]''': در دوران آل بویه، افرادی از تربت امام حسین(ع) [[تسبیح (سبحه)|تسبیح]] و مُهر تهیه می‌کردند و به مردم هدیه می‌دادند.<ref>ثعالبی، یتیمة الدهر، ۱۳۵۲ق، ج۳، ص۱۸۳.</ref> | * '''ترویج استفاده از [[مهر نماز|مهر]] و [[تربت|تربت امام حسین(ع)]]''': در دوران آل بویه، افرادی از تربت امام حسین(ع) [[تسبیح (سبحه)|تسبیح]] و مُهر تهیه می‌کردند و به مردم هدیه می‌دادند.<ref>ثعالبی، یتیمة الدهر، ۱۳۵۲ق، ج۳، ص۱۸۳.</ref> | ||
==حاکمان مشهور== | ==حاکمان مشهور== | ||
برخی از حاکمان مشهور آل بویه عبارت‌اند از: | برخی از حاکمان مشهور آل بویه عبارت‌اند از: | ||
*[[علی بن بویه دیلمی|علی بن بویه]] ملقب به عمادالدوله | *[[علی بن بویه دیلمی|علی بن بویه]] ملقب به عمادالدوله دیلمی فرزند ابوشجاع دیلمی و بنیانگذار حکومت آل بویه در فارس بود. | ||
*[[حسن بن بویه]] ملقب به رکن‌الدوله فرزند ابوشجاع دیلمی و حکمران منطقه جبال بود او برای گسترش قلمرو حکومت آل بویه در مناطق [[ری]]، جبال، [[طبرستان]] و [[گرگان]] جنگ‌های متعددی انجام داد. | *[[حسن بن بویه]] ملقب به رکن‌الدوله فرزند ابوشجاع دیلمی و حکمران منطقه جبال بود او برای گسترش قلمرو حکومت آل بویه در مناطق [[ری]]، جبال، [[طبرستان]] و [[گرگان]] جنگ‌های متعددی انجام داد. | ||
*[[معزالدوله دیلمی|احمد بن بویه]] ملقب به معزالدوله دیلمی برادر علی و حسن بن بویه بود که در سال ۳۳۴ق [[بغداد]] را فتح کرد. او به برپایی مراسم عزاداری در [[روز عاشورا]]<ref>ابن خلدون، تاریخ ابن خلدون، ۱۴۰۸، ج۳، ص۵۲۷.</ref> و جشن [[عید غدیر]]<ref>ابن اثیر، الکامل، ۱۳۸۵ش، ج۸، ص۵۴۹.</ref> در [[بغداد]] فرمان داد. | *[[معزالدوله دیلمی|احمد بن بویه]] ملقب به معزالدوله دیلمی برادر علی و حسن بن بویه بود که در سال ۳۳۴ق [[بغداد]] را فتح کرد. او به برپایی مراسم عزاداری در [[روز عاشورا]]<ref>ابن خلدون، تاریخ ابن خلدون، ۱۴۰۸، ج۳، ص۵۲۷.</ref> و جشن [[عید غدیر]]<ref>ابن اثیر، الکامل، ۱۳۸۵ش، ج۸، ص۵۴۹.</ref> در [[بغداد]] فرمان داد. | ||
| خط ۶۵: | خط ۶۵: | ||
سکه‌های آل بویه به سبک سکه‌های [[بنی‌عباس|خلفای عباسی]] ضرب می‌شد و بر آنها عبارت‌های لا اله الا الله و محمد رسول الله و نیز نام حاکمان آل بویه حک می‌شد. | سکه‌های آل بویه به سبک سکه‌های [[بنی‌عباس|خلفای عباسی]] ضرب می‌شد و بر آنها عبارت‌های لا اله الا الله و محمد رسول الله و نیز نام حاکمان آل بویه حک می‌شد. | ||
به گفته علی‌اصغر فقیهی تاریخ‌پژوه شیعه (درگذشت ۱۳۸۲ش)، کتاب [[تجارب الامم (کتاب)|تجارب الامم]] از منابع اصلی نویسندگان در زمینه تاریخ آل بویه به شمار می‌آید<ref>فقیهی، تاریخ آل بویه، ۱۳۷۸ش، ص۱۷.</ref> چراکه ابن‌مسکویه (۳۲۰-۴۲۰ق) نویسنده آن با حکومت آل بویه هم‌عصر بوده است.<ref>فقیهی، تاریخ آل بویه، ۱۳۷۸ش، ص۱۷.</ref> | |||
== تک‌نگاری== | == تک‌نگاری== | ||
درباره آل بوبه آثاری نیز نوشته شده است که برخی از آنها عبارت‌اند از: | |||
*کتاب تاریخ آل بویه نوشته [[علی‌اصغر فقیهی]] (۱۲۹۶-۱۳۸۲ش): این کتاب درباره تاریخ آل زیار و آل بویه و اوضاع زمانه آنها را دربردارد. این اثر در سال ۱۳۷۸ش به‌عنوان متن درسی رشته تاریخ در مقطع کارشناسی دانشگاه‌های ایران تدوین شده است.<ref>فقیهی، تاریخ آل بویه، ۱۳۷۸ش، ص۴.</ref> | *کتاب تاریخ آل بویه نوشته [[علی‌اصغر فقیهی]] (۱۲۹۶-۱۳۸۲ش): این کتاب درباره تاریخ آل زیار و آل بویه و اوضاع زمانه آنها را دربردارد. این اثر در سال ۱۳۷۸ش به‌عنوان متن درسی رشته تاریخ در مقطع کارشناسی دانشگاه‌های ایران تدوین شده است.<ref>فقیهی، تاریخ آل بویه، ۱۳۷۸ش، ص۴.</ref> | ||
*احیای فرهنگی در عهد آل بویه انسان‌گرايى در عصر رنسانس اسلامى اثر جوئل. ل. کرمز: این کتاب رونق فکری و فرهنگی مراکز حکومتی آل بویه به‌ویژه در بغداد را مورد بررسی قرار داده است. این اثر به فارسی نیز ترجمه شده است. | *احیای فرهنگی در عهد آل بویه انسان‌گرايى در عصر رنسانس اسلامى اثر جوئل. ل. کرمز: این کتاب رونق فکری و فرهنگی مراکز حکومتی آل بویه به‌ویژه در بغداد را مورد بررسی قرار داده است. این اثر به فارسی نیز ترجمه شده است. | ||