ابن‌میثم بحرانی: تفاوت میان نسخه‌ها

| تصویر            = مقبره و مسجد ابن میثم بحرانی.jpg

'''کمال الدین میثم بن علی بن میثم بحرانی''' (۶۳۶ - ۶۷۹یا۶۹۹ق)، [[محدث]]، [[فقیه]] و [[علم کلام|متکلم]] مشهور [[شیعه|شیعی]] سدۀ ۷ق/ ۱۳م بوده است. ابن میثم پس از تکمیل تحصیل خود به درخواست دانشمندان عراقی به تربیت شاگردان و تألیف و تصنیف پرداخت و گفته‌اند [[خواجه نصیر الدین طوسی]] نزد او [[فقه]] خواند. شهرت عمده ابن میثم در کلام است و آثار زیادی در این زمینه و زمینه‌های دیگر به او نسبت داده‌اند که ''[[قواعد المرام فی علم الکلام]]'' و ''[[اختیار مصباح السالکین]]'' از جمله آنهاست.

پس از مدتی دانشمندان عراق، بویژه اهل حله که او را مردی دانشمند می‌شمردند، از او خواستند که به تربیت شاگردان و تألیف و تصنیف بپردازد. ابن میثم در آغاز از سفر سر باز زد، اما سپس به عراق رفت<ref>ماحوزی، «‌السلافه البهیه فی الترجمه المیثمیه »، ج۱، ص۴۳، ۴۴</ref> و به احتمال قوی در حله اقامت گزید؛ زیرا کسانی که از او روایت کرده‌اند مانند [[سید عبدالکریم بن طاووس حلی]]<ref>افندی، ریاض العلماء، ج۵، ص۲۲۷</ref> و [[علامه حلی]]<ref>خوانساری، روضات الجنات، ج۷، ص۲۱۶</ref> اهل حله هستند.

وی با [[خواجه نصیرالدین طوسی]] معاصر بود و گفته‌اند که خواجه نزد او فقه می‌خواند و او از خواجه [[علم کلام|کلام]] می‌آموخت.<ref>ماحوزی، «‌السلافة البهیه فی الترجمة المیثمیه »، ج۱، ص۴۷؛ نک: نوری، مستدرک الوسائل، ج۳، ص۴۲۶؛ خوانساری، روضات الجنات، ج۶، ص۳۰۲</ref>

در واقع شهرت عمده ابن میثم در کلام است و حتی در شرحی که بر نهج البلاغه نوشته، روش [[علم کلام|کلامی]] و [[فلسفه|فلسفی]] در پیش گرفته است.

وی در طرح مسائل و سبک استدلال به روش خواجه نصیرالدین در [[تجرید الاعتقاد]] نظر داشته و مستند استدلال‌های او، برخلاف [[علامه حلّی]]، بیشتر عقل است نه نقل، اگرچه از نظر چیرگی بر همه آراء و عقاید گونه گون متکلمان از [[علامه حلّی|علامه حلی]] ضعیف‌تر می‌نماید.  

*''[[مصباح السالکین]]'' یا '''''شرح بزرگ نهج البلاغه''''' که در ۱۲۷۶ق به اهتمام [[آخوند ملامحمدباقر]] در [[تهران]] چاپ سنگی شد و بار دیگر در ۱۴۰۴ق در تهران به کوشش جمعی از محققان به نام شرح نهج البلاغه به چاپ رسید. ابن میثم خود در مقدمه آورده که این شرح را به تشویق و برای عطاءالملک جوینی نوشته است.<ref>شرح نهج البلاغه، ج۱، ص۴</ref>

*''[[اختیار مصباح السالکین]]''، خلاصه ''شرح بزرگ نهج البلاغه'' وی است؛  

*''[[شرح المائة کلمة لنهج البلاغة]]''<ref>استرآبادی، منهج المقال، ص۵۱۱</ref> که [[اعجاز حسین کنتوری|کَنتوری]] نام اصلی آن را [[منهاج العارفین]] ذکر کرده<ref>کنتوری، کشف الحجب و الاستار عن اسماء الکتب و الاسفار، ص۳۴۹</ref> و [[آقابزرگ]] از نسخه‌های آن در کتاب‌های اهدایی مشکوة و [[کتابخانه کاشف الغطا]] یاد کرده است.<ref>آقا بزرگ، الذریعه، ۲۳/۱۶۸</ref> این کتاب در ۱۳۹۰ق به کوشش [[محدث ارموی]] در [[قم]] چاپ و منتشر شده است؛  

*''[[قواعد المرام فی علم الکلام]]'' که آن را به اشاره عزالدین ابوالمظفر [[عبدالعزیز بن جعفر نیشابوری]] نوشت. این کتاب به کوشش سید احمد حسینی در قم (۱۳۹۸ق) چاپ شده است. نام دیگر آن القواعد الالهیه فی الکلام و الحکمة است<ref>[[الذریعة]]، ج۱۷، ص۱۷۹</ref>؛  

* ''الشرح الصغیر لنهج البلاغة''<ref>استرآبادی، ص۵۱۱.</ref> که به گفته آقابزرگ تهرانی احتمالا همان ''شرح المأة کلمة لنهج البلاغه'' است. <ref>آقابزرگ تهرانی، ج۲۰، ص۱۹۸.</ref>

*رسالة فی آداب البحث<ref>طریحی، مجمع البحرین، ج۶، ص۱۷۲</ref>؛  

*[[استقصاء النظر فی امامة ائمة الاثنی عشر]]<ref>شریف لاهیجی، محبوب القلوب، ج۲، ص۵۴۵</ref>، که [[عبدالله افندی اصفهانی]] در صحت انتساب آن به ابن میثم تردید کرده است<ref>افندی، ریاض العلماء، ج۲، ص۵۴۵</ref>؛  

*[[رسالة فی الامامة]]<ref>استرآبادی، منهج المقال، ص۵۱۱</ref>؛  

درباره تاریخ درگذشت ابن میثم اگرچه بیشتر منابع ۶۷۹ق / ۱۲۸۰م را ذکر کرده‌اند، ولی با توجه به این نکته که وی در ۶۸۱ق تألیف [[الشرح الصغیر لنهج البلاغة]] را به پایان رساند<ref>[[آقابزرگ]]، طبقات اعلام الشیعه، قرن ۷، ص۱۸۸</ref> می‌بایست پس از آن تاریخ درگذشته باشد؛ کنتوری نیز در یک جا ۶۹۹ق /۱۳۰۰م را تاریخ درگذشت او دانسته است <ref>کنتوری، کشف الحجب و الاستار عن اسماء الکتب و الاسفار، ص۲۹۱</ref> قبر او را در دو جا: '''الدونج''' یا '''هلتا''' در ماحوز [[بحرین]] دانسته‌اند.