خطبه ۸۰ نهج البلاغه: تفاوت میان نسخه‌ها

به باور [[عبدالزهرا حسینی خطیب]]، این خطبه بخشی از نامه طولانی علی(ع) است که در بخش‌های مختلف نهج البلاغه<ref>برای دیدن نامه در بخش‌های مختلف نهج البلاغه، نگاه کنید به: جعفری، «مقدمه»، در کتاب شبهات زن در نهج البلاغه، ۱۴۰۱ق، ص۱۸.</ref> پراکنده شده و در آن به واقعه جنگ جمل اشاره می‌شود.<ref>نگاه کنید به: حسینی خطیب، مصادر نهج البلاغه و أسانيده، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۴۰۹؛ و ج۲، ص۸۲-۸۳.</ref> در منابع شیعی این نامه در کتاب‌های المسترشد<ref>نگاه کنید به: طبری، المسترشد، ۱۴۱۵ق، ص۴۰۸-۴۲۷.</ref> و کشف المحجه<ref>نگاه کنید به: سید ابن‌طاووس، کشف المحجه، ۱۳۷۵ش، ص۲۳۵-۲۶۹.</ref> و در منابع اهل‌تسنن در کتاب‌های الغارات<ref>ثقفی، الغارات، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۱۹۹-۲۱۲.</ref> و الامامة و السیاسه<ref>ابنِ‌قُتَیْبه دینَوَری، الامامة و السیاسه، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۱۷۴-۱۷۹.</ref> آمده است. همچنین بخش‌هایی از این خطبه در کتاب کافی،<ref>کلینی، کافی، ۱۴۰۷ق، ج۵، ص۵۱۷.</ref> تحف العقول<ref>ابن‌شعبه حرانی، تحف العقول، ۱۴۰۴ق، ص۳۶۸.</ref> و امالی شیخ صدوق<ref>شیخ صدوق، امالی، ۱۳۷۶ش، ص۳۰۴.</ref> آمده است. برخی محقّقان با بررسی نسخه‌های متعدد از نامۀ امام علی(ع) -که خطبه ۸۰ نهج البلاغه بخشی از آن است- به این نتیجه رسیده‌اند که سید رضی این خطبه را از منابع تحریف‌شده گرفته است؛ به این صورت که در کتاب‌های تحریف‌شده، راویان متأخّر با بهره‌گیری از منابع اهل‌سنت این خطبه را به نامۀ امام علی(ع) اضافه کرده‌اند، در حالی که در کتاب‌های متقدّمی چون [[الغارات (کتاب)|الغارات]] و [[الامامة و السیاسة (کتاب)|الامامة و السیاسة]] این بخش از کلمات، نقل نشده است.<ref>قندهاری، و طاهره صالحی، «اعتبارسنجی النساء نواقص العقول در نهج البلاغه»، ص۴۳۲.</ref>

# '''بیان تفاوت‌های آفرینشی زن و مرد:‌''' این خطبه به حقیقت زنان و مردان اشاره دارد؛ به‌گونه‌ای که زنان احساسات و عواطفی قوی‌تری نسبت به مردان دارند، چنان‌که مردان نیز نسبت به زنان از تعقل بیشتری برخوردارند.<ref>جعفری، پرتوی از نهج البلاغه، ۱۳۸۰ش، ج۱، ص۷۰۷؛ شویلی، الجانب الاجتماعی فی نهج البلاغه، ۱۴۳۷ق، ص۱۶.</ref> البته اینکه عقل زنان کمتر از مردان باشد، همیشه درست نیست؛ زنان باهوشی هم هستند که عقل‌شان بیشتر از مردان است.<ref>منتظری، درس‌هایی از نهج البلاغه، ۱۳۹۵ش، ج۳، ص۲۳۸.</ref> پژوهش‌گران متعددی این تفسیر را پذیرفته‌اند.<ref>برای نمونه نگاه کنید به: طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۲، ص۲۷۵؛ رشیدرضا، تفسیر المنار، ۱۴۱۴ق، ج۵، ص۶۹-۷۰؛ دین‌پرور، منشور جاودانه، ۱۳۸۹ش، ص۳۰۷؛ جعفری، پرتوی از نهج البلاغه، ۱۳۸۰ش، ج۱، ص۷۰۷؛ شویلی، الجانب الاجتماعی فی نهج البلاغه، ۱۴۳۷ق، ص۱۶؛ مخلصی، «سخن امام علی(ع) درباره زن و بازکاوی دیدگاه‌ها»، ص۱۵۱.</ref>

# '''ناظر بودن حدیث به واقعیات اجتماعی دوران جاهلیت:‌''' [[سید علی حسینی خامنه‌ای|سید علی خامنه‌ای]] رهبر [[نظام جمهوری اسلامی ایران|جمهوری اسلامی ایران]]، احتمال داده است که این روایت ناظر به ویژگی‌های زن در دوران جاهلیت باشد نه طبیعت زن. به اعتقاد وی امام علی(ع) در این روایت زنی را توصیف می‌کند که تازه از اسارت [[جاهلیت]] درآمده است؛ چنین زنی در زمان جاهلیت از نظر تربیت، قدرت اندیشه و ...، از مرد پایین‌تر بوده است.<ref>[https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=20081 «بیانات در جلسه پرسش و پاسخ در مسجد ابوذر تهران»]، سایت دفتر نشر و حفظ آثار آیت‌الله خامنه‌ای.</ref>

# '''تفاوت طبیعی و فیزیولوژیک:''' برخی پژوهشگران با استناد به یافته‌های علم روانشناسی که گویای تفاوت‌های فیزیولوژیکی و رفتاری مردان و زنان است، کلام امام علی(ع) را بیان‌کننده همین تفاوت‌ها دانسته‌اند. آنها نکوهش زنان توسط امام علی(ع) را به‌جهت جلوگیری از خارج شدن زن از استعدادهاى طبیعى و عمل کردن برخلاف مقتضاى خلقت و دستورات الهى دانسته‌‌‌اند.<ref>[https://www.hawzahnews.com/news/459104/%C2%AB%DA%86%D8%B1%D8%A7 امام علی(ع)، زنان را ناقص العقل و ناقص الایمان معرفی کرده است؟»]، خبرگزاری حوزه.</ref>

# '''کلامی بر پایه جدل:''' ابوالقاسم علیدوست که سند این روایت را ضعیف می‌داند، معتقد است، از آنجا که روایت‌هایی با این مضمون در کتاب‌های معتبر اهل‌تسنن وجود دارد، برخی شیعیان با ذکر چنین روایتی، عملکرد برخی صحابه در پیروی کردن از یک زن (پیروی کردن از عایشه در جنگ جمل) را مخالف آموزه‌های آنان دانسته‌اند.<ref>علیدوست، [http://a-alidoost.ir/persian/lessons/23558/ «فقه القضاء (شرایط قاضی)»]، سلسبیل آیت الله علیدوست، جلسه ۱۱۵.</ref>

==زمان ایراد ==