ایمان: تفاوت میان نسخه‌ها

در روایات و آثار فقهی شیعه، ایمان به دو معنای عامّ و خاصّ به‌کار رفته است: معنای عام، یعنی اعتقاد قلبی به تمامی آموزه‌های[[حضرت محمد صلی الله علیه و آله| پیامبر اسلام]]، و معنای خاص، افزون‌بر معنای اول، همراه با اعتقاد به [[امامت]] و [[ولایت]] [[امامان شیعه |ائمه دوازده گانه]] است.<ref> فرهنگ فقه فارسی، «ایمان»، ج۱، ص۷۸۷.</ref> بنابر معنای خاص از ایمان، تمامی [[شیعه|شیعیان]] دوازده امامی، مؤمن محسوب می‌شوند.<ref>شهید ثانی، مسالک الافهام، ۱۴۱۴ق، ج۵، ص۳۳۷-۳۳۸.</ref>

در [[قرآن| قرآن کریم]]، مصادیقی برای ایمان بیان شده است؛ از جمله ایمان به خدا،<ref>سوره بقره، آیه ۲۵۶ و ۱۸۶؛ سوره آل عمران، آیه ۵۲، ۱۱۰، ۱۹۳؛ سوره نساء، آیه ۱۷۵و...</ref> ایمان به همه [[پیامبران]]،<ref>سوره آل عمران، آیه ۱۷۹؛ سوره حدید، آیه ۱۹؛ سوره بقره، آیه ۱۷۷؛ سوره نساء، آیه ۱۳۶.</ref> ایمان به آنچه از سوی خداوند بر پیامبران نازل شده است؛ مانند کتاب‌های آسمانی،<ref>سوره بقره، آیه ۱۳۶؛ سوره نساء، آیه ۱۶۲.</ref> ایمان به روز قیامت،<ref>سوره بقره، آیه ۶۲، ۸، ۱۲۶، ۲۲۸، ۲۳۲، ۲۶۴.</ref> ایمان به فرشتگان<ref>سوره بقره، آیه ۲۸۵ و ۱۷۷.</ref> و ایمان به غیب.<ref>سوره بقره: آیه ۴.</ref>

متکلمان [[شیعه]]، لازمه ایمان را باور به [[توحید]]، [[عدل الهی]]، [[معاد]]، پیامبران و اعتقاد به [[امامت امامان شیعه|امامت امامان معصوم]] بعد از پیامبر(ص) دانسته‌اند.<ref>غزالی، قواعد العقائد، ۱۴۰۵ق، ص۱۴۵؛ شهید ثانی، حقایق الإیمان، ۱۴۰۹ق، ص۱۴۴ و ۱۶۴.</ref> در مقابل، [[معتزله]] معتقدند ایمان یعنی باور به [[توحید]]، [[عدل الهی|عدل]]، اقرار به نبوت پیامبر اسلام(ص)، وعد و [[وعید]] و قیام به [[امر به معروف و نهی از منکر]].<ref>غزالی، قواعد العقائد، ۱۴۰۵ق، ص۱۴۵.</ref> [[اشاعره]] معتقدند لازمه ایمان تصدیق کردن به هرآنچه پیامبر اسلام(ص) آورده است؛ همچون یگانگی خداوند و وجوب نماز.<ref>تفتازانی، شرح المقاصد، ۱۴۰۹ق، ج۵، ص۱۷۷؛ ایجی، کتاب مواقف، ۱۴۱۷ق، ج۳، ص۵۲۷.</ref>

مشهور عالمان [[امامیه]]، بر این باورند که تقلید در ایمان، کافی نیست.<ref>شهید ثانی، حقایق الإیمان، ۱۴۰۹ق، ص۵۹.</ref> [[معتزله]] و بیشتر [[اشاعره]] نیز در این باره با شیعیان هم‌نظرند.<ref>تفتازانی، شرح المقاصد، ۱۴۰۹ق، ج۵، ص۲۸۸.</ref> در مقابل، فقهای[[اهل سنت و جماعت| اهل سنت]]،<ref>تفتازانی، شرح المقاصد، ۱۴۰۹ق، ج۵، ص۲۱۸.</ref> [[حشویه]] و [[تعلیمیه]]، ایمان از روی تقلید را درست دانسته‌اند.<ref>شهید ثانی، حقایق الإیمان، ۱۴۰۹ق، ص۵۹.</ref>

با این حال، [[معتزله]]،<ref>معتزلی، شرح الاصول الخمسة، ۱۴۰۸ق، ص۷۰۵.</ref> بسیاری از [[خوارج]]، [[زیدیه]]،<ref>شیخ مفید، اوائل المقالات، انتشارات داوری، ص۵۴.</ref> [[ابوحنیفه]] و پیروانش،<ref>خمیس، اصول الدین عند الإمام ابوحنیفة، ۱۴۱۶ق، ص۴۳۵، ۴۳۶.</ref> و [[شیخ طوسی]]،<ref>شیخ طوسی، التبیان، دار احیاء التراث العربی، ج۲، ص۴۱۸.</ref> تفاوت اسلام و ایمان را نپذیرفته‌اند. [[فضل بن حسن طبرسی|امین الاسلام طبرسی]] در [[مجمع البیان فی تفسیر القرآن (کتاب)|تفسیر مجمع البیان]] ذیل آیه ۳۵ سوره احزاب  {{یاد|اِنَّ الْمُسْلِمِينَ وَالْمُسْلِمَاتِ وَالْمُؤْمِنِينَ وَالْمُؤْمِنَاتِ وَالْقَانِتِينَ وَالْقَانِتَاتِ وَالصَّادِقِينَ وَالصَّادِقَاتِ وَالصَّابِرِينَ وَالصَّابِرَاتِ وَالْخَاشِعِينَ وَالْخَاشِعَاتِ وَالْمُتَصَدِّقِينَ وَالْمُتَصَدِّقَاتِ وَالصَّائِمِينَ وَالصَّائِمَاتِ وَالْحَافِظِينَ فُرُوجَهُمْ وَالْحَافِظَاتِ وَالذَّاكِرِينَ اللَّهَ كَثِيرًا وَالذَّاكِرَاتِ أَعَدَّ اللَّهُ لَهُمْ مَغْفِرَةً وَأَجْرًا عَظِيمًا }} ادعا کرده که ایمان و اسلام نزد بیشتر مفسران یکی است و تکرارش فقط برای تکرار لفظ است.<ref>طبرسی، تفسیر مجمع البیان، الناشر دار المعرفة، ج۸، ص۵۶۱.</ref>