سلاح کشتار جمعی: تفاوت میان نسخه‌ها

'''سلاح‌ کشتار جمعی'''، سلاحی که هنگام به‌کارگیری برای اهداف نظامی، منجر به کشته‌شدن غیرنظامیان و تخریب برگشت‌ناپذیر [[محیط زیست]] می‌شوند. به باور فقیهان شیعه استفاده ابتدایی از این تسلیحات حرام است اما در صورت اضطرار و یا مقابله‌به‌مثل و همچنین تولید و نگهداری نظرات متفاوتی وجود دارد. [[سید علی خامنه‌ای]] با [[فتوای حرمت ساخت و به‌کارگیری سلاح هسته‌ای|صدور فتوای حرمت ساخت و به‌کارگیری سلاح هسته‌ای و باقی سلاح‌های کشتار جمعی]] این سلاح‌ها را تهدیدی علیه بشریت و موجب از بین رفتن نسل‌ها و کشتزارهایی دانسته که به تصریح [[قرآن]] نابودی آنها [[حرام]] است.   

به گفته پژوهشگران سلاح‌های کشتار جمعی، سلاح‌هایی هستند که هنگام به‌کارگیری برای اهداف نظامی، منجر به کشته‌شدن غیرنظامیان و تخریب برگشت‌ناپذیر [[محیط زیست]] می‌شوند.<ref>رستمی‌ نجف‌آبادی، فرهادیان، «جرم بودن اقدام علیه بشریت به‌وسیله سلاح‌های هسته‌ای از نگاه فقه با رویکرد فتوای مقام معظم رهبری»، ص۱۰۳؛ عبدی و دیگران، «بررسی تحلیلی مفهوم سلاح‌های کشتار جمعی و تطبیق آن بر دیدگاه اسلامی با تأکید بر آرای مقام معظم رهبری»، ص۷۲۰.</ref> حسن عبدی و جواد هاشمی در ضمن مقاله‌ای بیش از ده شاخص‌ و دیدگاه‌ مختلف برای کشتار جمعی بودن یک سلاح بیان کرده و به نقد آنها پرداخته‌اند.<ref>برای نمونه نگاه کنید به: عبدی و دیگران، «بررسی تحلیلی مفهوم سلاح‌های کشتار جمعی و تطبیق آن بر دیدگاه اسلامی با تأکید بر آرای مقام معظم رهبری»،ص۷۱۴-۷۲۰.</ref>  

مسئله سلاح‌هایی که در هنگام استفاده از آنها احتمال کشته‌شدن غیرنظامیان اعم از کودکان، زنان، پیران و یا حتی اسیران مسلمان برود در زمان صدر اسلام و [[پیامبر(ص)]] نیز وجود داشته و مورد توجه [[حدیث|روایات شیعی]] نیز بوده است؛<ref>رياض المسائل، ۱۴۱۸ق، ج ۸، ص۷۰.</ref> اما به جهت ظهور انواع جدیدی از سلاح‌های کشتار جمعی که از نمونه بارزشان سلاح هسته‌ای و شیمیایی است؛<ref>عبدی و دیگران، «بررسی تحلیلی مفهوم سلاح‌های کشتار جمعی و تطبیق آن بر دیدگاه اسلامی با تأکید بر آرای مقام معظم رهبری»،ص۷۱۷؛ ربانی و دیگران، بررسی ادله جواز یا حرمت تولید و انباشت سلاح‌های کشتار جمعی، ص ۹۰.</ref> این مسئله بیشتر مورد توجه فقیهان قرار گرفته است. همچنین از حیث ظهور مصادیق جدید برای سلاح کشتار جمعی و اثرات جدید آن که در گذشته وجود نداشته می‌توان حکم شرعی سلاح‌های کشتار جمعی را از [[مسائل مستحدثه|مسائل مستحدثه فقهی]] خواند.<ref>باقرزاده مشکی‌باف، «عناصر تعیین کننده در حل مسائل مستحدثه»، ص۵۰.</ref> میثمی تهرانی این تسلیحات را در اسلحه‌هایی با تکنولوژی عصر جدید منحصر دانسته و بررسی این مسئله نوظهور را در حیطه [[فقه حکومتی]] دانسته است.<ref>میثمی تهرانی، «واکاوی فقهی ادله حرمت استفاده از سلاح های کشتار جمعی»، ص۲۹۹-۳۰۰.</ref>

«فکر اسلامی ما می‌گوید سلاحی که در [کاربرد] آن، غیر مسلّحین، غیر نظامی‌ها، و مردم عادّی تلف می‌شوند، این سلاح ممنوع است. این سلاح ممنوع است؛ حالا هسته‌ای باشد یا شیمیایی باشد یا غیر این‌ها؛ این سلاح ممنوع است. ما به‌خاطر نظر اسلام است که نخواستیم دنبال این سلاح برویم وَالّا اگر می‌خواستیم برویم شماها کی هستید، چه‌ کاره هستید که بتوانید جلوگیری کنید».<ref>خامنه‌ای، [https://farsi.khamenei.ir/others-dialog?id=47431 «حرمت سلاح کشتار جمعی، ابدی و استثناناپذیر است»]، پایگاه اطلاع رسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت الله خامنه‌ای.</ref>| تراز = چپ| عرض = ۲۵۰px|رنگ حاشیه= |رنگ پس‌زمینه =#F4FFF4| گیومه نقل‌قول =| تراز منبع = چپ}}

#مضمون برخی روایات ممنوعیت زیاده‌روی در جنگ، مثله‌کردن کشتگان، کشتن پیران، کودکان و زنان و قطع درختان جز در موقعیت اضطراری است.<ref>حر عاملى، وسائل الشيعة، الناشر مؤسسة آل البيت عليهم السلام لإحياء التراث ـ قم، ج۱۵، ص۵۸.</ref> و نیز طبق روایاتی از انتشار سَم در بلاد دشمنان نهی شده است.<ref>حر عاملى، وسائل الشيعة، الناشر مؤسسة آل البيت عليهم السلام لإحياء التراث ـ قم، ج۱۵، ص۵۸-۵۹و۶۲.</ref> [[سید محمد محمدصادق صدر|محمد صدر]] معتقد است منظور از سمّ در این روایات هرگونه سلاح غیرمتعارف است.<ref>صدر، ماوراء الفقه، ۱۴۲۰ق، ج۲، ص۳۸۴.</ref>

#قواعد فقهی: قواعد فقهی مثل [[قاعده لاضرر|لاضرر]]، [[قاعده حرمت اعانه بر اثم|اثم]] و [[قاعده وزر|قاعده وِزر]] نیز به عنوان دلیل حرمت استفاده بدوی از تسلیحات کشتار جمعی ذکر شده است؛ بر اساس قاعده لاضرر کسی حق ندارد ضرر غیرقابل‌جبرانی را بر دیگران وارد کند.<ref>افضل زاده و دیگران، به کارگیری سلاح کشتار جمعی از منظر فقه و حقوق بین الملل، ص۹۱.</ref> بر اساس قاعده‌ی إثم اگر گناه یک عمل از نفع و سود آن عمل بیشتر و بزرگ‌تر باشد، باعث تحریم آن عمل می‌گردد.<ref>بروجردى، لمحات الأصول‏، ۱۴۲۱ق، ص۲۳۹.</ref> مطابق قاعده‌ی وزر یا اصل شخصی بودن مجازات، دامنه‌ی مجازات نباید فراتر از محدوده کسانی رود که استحقاق آن را دارند.<ref>محقق داماد، قواعد فقه، ۱۴۰۶ق، ج۴، ص۱۵۸.</ref>

نظر فقیهان در صورت اضطرار یا مواقعی که پیروزی مسلمانان متوقف بر استفاده از تسلیحات کشتار جمعی است متفاوت است. برخی از فقیهان شیعه با استناد به [[فعل معصوم|فعل پیامبر(ص)]] در برخی [[جنگ‌های پیامبر(ص)|نبردهایشان]] و یا  استناد به برخی روایات معتقدند استفاده از این تسلیحات در چنین مواردی جایز است.<ref>محقق حلّى، شرائع الإسلام في مسائل الحلال و الحرام، ۱۴۱۸ق، ج۱، ص۲۸۳؛ طوسى، المبسوط في فقه الإمامية، ج۲، ص۱۱؛ شهيد ثانى، مسالك الأفهام، ۱۴۱۳ق، ج۳، ص۲۵؛ طباطبايى، رياض المسائل، ۱۴۱۸ق، ج۸، ص۶۹؛ حر عاملی، وسایل الشیعه، ۱۴۰۹ق، ج۱۵، ابواب جهاد العدو، باب ۱۶ ،ص۶۲ ،حديث ۲.</ref>

در مقابل برخی مخالف کاربرد سلاح نامتعارف حتی در فرض ضرورت هستند. [[محمدجواد فاضل لنکرانی]] معتقد است گرچه فقیهان، فتح مسلمانان در جنگ را بسیار حیاتی دانسته‌اند و مجوز انجام کارهای نامتعارف را داده‌اند اما دلیلی نداریم که مسلمانان برای حفظ اسلام بتوانند هر عملی انجام دهند؛ بلکه باید از طرق مشروع باشد.<ref>فاضل لنکرانی، «تولید و استفاده از سلاح‌های کشتار جمعی از دیدگاه فقه اسلامی»، ص۳۲.</ref> همچنین [[آقا ضیاء عراقی]] نیز استفاده از سمومات که سلاح کشتار جمعی در آن زمان محسوب می‌شده را حتی در فرض توقف پیروزی بر آن، ممنوع می‌داند.<ref>عراقى، شرح تبصرة المتعلمين، ۱۴۱۴ق، ج۴، ص۴۰۴.</ref> برخی پژوهشگران با مخدوش دانستن روایتی که در آن به استفاده از آتش انداختن با منجنیق که منجر به کشته‌شدن غیر نظامیان است معتقدند این روایت از سوی برخی [[علم رجال|رجالیان]] مورد خدشه واقع شده‌ است.<ref>علیدوست، «فقه توليد، انباشت و كاربرد سلاحهای غيرمتعارف با محوريت فقه اماميه»، ص۱۷-۱۸.</ref>