اشعث بن قیس کندی: تفاوت میان نسخه‌ها

عمل (و حکمرانى) تو رزق و خوراک تو نیست (ترا حکومت نداده‌اند تا آنچه بیابى از آن خود پنداشته بخورى) ولى آن عمل امانت و سپرده‌اى در گردن تو است (كه بايستى آنرا مواظبت نموده در راه آن قدمى بر خلاف دستور دین بر ندارى)« إِنَّ عَمَلَكَ لَيْسَ لَكَ بِطُعْمَةٍ وَ لَكِنَّهُ فِي عُنُقِكَ أَمَانَةٌ»  و خواسته‌اند که تو نگهبان باشى براى کسی که از تو بالاتر است (تو زیر دست امیرى هستى که ترا حافظ و نگهبان قرار داده و ولایتى بتو سپرده که آن را از جانب او مواظبت نمائى، پس ترا نمى‌رسد که در کار رعیّت به میل خود رفتار نمائى (پیش از آنکه بتو دستور دهند کارى انجام دهى) و نمى‌رسد که متوجّه کار بزرگى شوى مگر به اعتماد امر و فرمانى که به تو رسیده باشد، و در دست‌هاى تو است مال و دارائى از مال خداوند بى‌همتاى بزرگ، و تو يكى از خزانه داران آن هستى تا آن را به من سپارى، و امید است من بدترين والی‌ها و فرماندهان براى تو نباشم (بلكه اين دستور سود دنيا و آخرت ترا در بر دارد) و درود بر آنکه شایسته درود است.<ref>فیض الاسلام، نهج البلاغه، ۱۴۰۵ق، ج۵، ص۸۰۳.</ref>

اشعث بن قیس از [[قبیله کنده]] و اهل [[حضرموت|حَضرَموت یمن]] بود.<ref>ابن عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۱۳۳.</ref> برخی از تاریخ‌نگاران نام او را مَعْدی‌کَرِب، لقبش را اشعث به معنای ژولیده‌موی و کنیه‌اش را ابومحمد دانسته‌اند.<ref>ابن حجر، الاصابه، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۲۳۹؛ ‌ابن اثیر، اسدالغابه، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۱۱۸.</ref> در سال دهم هجری<ref>ابن اثیر، اسد الغابه، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۱۱۸.</ref> به همراه افرادی از قبیله‌اش به مدینه نزد پیامبر(ص) رفت و مسلمان شد.<ref>ابن عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۱۳۳.</ref> از این‌رو از [[صحابه|صحابه پیامبر(ص)]] شمرده‌ شده و شرح حالش در منابع صحابه‌نگاری ذکر شده است.<ref>برای نمونه نگاه کنید به: ابن عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۱۳۳؛ ابن اثیر، اسدالغابه، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۱۱۸-۱۱۹؛ ابن حجر، الاصابه، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۲۳۹-۲۴۰.</ref> همچنین در منابع [[اهل سنت و جماعت|اهل‌سنت]] از جمله [[صحیح البخاری (کتاب)|صحیح بخاری]]<ref>برای نمونه نگاه کنید به: بخاری صحیح البخاری، ۱۴۲۲ق، ج۹، ص۸ باب القسامه.</ref> و [[صحیح مسلم (کتاب)|صحیح مسلم]] روایاتی وجود دارد که وی از [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر]] نقل کرده است.<ref>ابن حجر، الاصابه، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۲۳۹.</ref>

اشعث پس از درگذشت پیامبر(ص) از [[بیعت]] با [[ابوبکر بن ابی‌قحافه|ابوبکر]] خودداری کرد.<ref>ابن قتیبه، المعارف، ۱۹۹۲م، ص۳۳۴.</ref> ابوبکر سربازانی را به یمن فرستاد تا اشعث را [[اسیر]] کنند و به [[مدینه]] ببرند. بعد از آن ابوبکر اشعث را آزاد کرد و خواهرش [[ام فروه خواهر ابوبکر|ام فروه]] را به [[ازدواج]] او درآورد.<ref>ابن اثیر، اسدالغابه، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۱۱۸؛ ابن حجر، الاصابه، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۲۳۹؛ خلیفه، تاریخ خلیفه، ۱۴۱۵ق، ص۶۰-۶۱.</ref>

اشعث در دوره خلافت [[عمر بن خطاب]] در [[نبرد یرموک]]، فتح عراق<ref>ابن عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۱۳۴.</ref> و [[جنگ قادسیه|نبرد قادسیه]]<ref>دینوری، اخبارالطوال، ۱۳۶۸ش، ص۱۲۰.</ref> شرکت داشت و در [[کوفه]] ساکن شد.<ref>ابن عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۱۳۴.</ref> او همچنین کارگزار [[عثمان بن عفان]] در [[آذربایجان (منطقه)|آذربایجان]] بود<ref>دینوری، اخبارالطوال، ۱۳۶۸ش، ص۱۵۶.</ref> و در دوره [[خلافت امام علی(ع)]] هم در همین منصب باقی ماند.<ref>یعقوبی، تاریخ الیعقوبی، دارصادر، ج۲، ص۲۰۰.</ref>به گفته ابن‌حبیب مورخ قرن سوم، اشعث در [[جنگ جمل]] در سپاه امام علی(ع) حضور داشت<ref>ابن حبیب، المحبر، دارالآفاق الجدیده، ص۲۹۱و۲۹۲.</ref> اما نامه امام علی(ع) به وی حاکی از آن است که در جنگ جمل حضور نداشته است.<ref>منقری، وقعة صفین، ۱۳۸۲ق، ص۲۰-۲۱.</ref>

اشعث در ۶۳ سالگی درگذشت.<ref>ابن حجر، الاصابه، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۲۴۰.</ref> مرگ او در سال ۴۰<ref>خلیفه، تاریخ خلیفه، ۱۴۱۵ق، ص۱۲۰؛ ابن اثیر، اسدالغابة، ۱۴۰۹ق، ج‏۱، ص۱۱۹؛ ابن قتیبه، المعارف، ۱۹۹۲م، ص۳۳۴.</ref> یا ۴۲ قمری ثبت شده است.<ref>ابن اثیر، اسد الغابه، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۱۱۹.</ref> ابونعیم در [[معرفة الصحابه]] می‌نویسد که اشعث بعد از شهادت امام علی(ع) چهل شب زنده بود و پس از مرگش  [[امام حسن مجتبی علیه‌السلام|امام حسن(ع)]]  که دامادش بود بر او [[نماز میت|نماز]] گزارد.<ref>اصفهانی، معرفة الصحابه، ۱۴۱۹ق، ج۱، ص۲۸۵، ابن عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۱۳۴؛ ابن اثیر، اسد الغابه، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۱۱۹.</ref>

اشعث اعتقاد داشت که پیش از آغاز دوباره جنگ با [[معاویة بن ابی‌سفیان|معاویه]] باید با خوارج نهروان جنگید،<ref>طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۵، ص۸۲.</ref> اما پس از [[جنگ نهروان]] که امام علی(ع) یارانش را به جنگ با معاویه فراخواند، خستگی از جنگ را بهانه کرد. گفته او در سپاه امام علی(ع) نیز تأثیر گذاشت و به همین سبب امام علی(ع) از جنگ با معاویه منصرف و راهی کوفه شد.<ref>طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۵، ص۸۹؛ ثقفی، الغارات، ۱۳۵۵ش، ج۱، ص۲۴-۲۵؛ دینوری، اخبارالطوال، ۱۳۶۸ش، ص۲۱۱؛ ابن عدیم، بغیة الطلب، ۱۴۰۹ق، ج۴، ص۱۹۱۱.</ref>

==همراهی با ابن ملجم در قتل امام علی(ع)==

بر اساس منابع تاریخی، اشعث از ماجرای شهادت امام علی(ع) آگاهی داشته است. به گزارش [[احمد بن ابی‌یعقوب|یعقوبی]] هنگامی که [[ابن ملجم مرادی|ابن ملجم]] برای کشتن امام علی (ع) از [[مصر]] به [[کوفه]] رفت، یک ماه در منزل اشعث اقامت گزید و شمشیرش را آماده می‌کرد.<ref>یعقوبی، تاریخ الیعقوبی، دار صادر، ج۲، ص۲۱۲.</ref> بنابر گزارشی، اشعث از ابن ملجم خواست پیش از دمیدن صبح در مقصود خود یعنی قتل امام علی(ع) اقدام کند تا نزد مردم رسوا نشود.<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۳، ص۲۶.</ref> اشعث پس از ضربه ابن ملجم، فرزندش [[قیس بن اشعث کندی|قیس]] را فرستاد تا وضعیت امام علی(ع) را به وی گزارش کند.<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۳، ص۲۷.</ref> روایتی از [[امام صادق علیه‌السلام|امام صادق(ع)]] نیز حاکی از نقش اشعث در [[شهادت امام علی(ع)]] است.<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۸، ص۱۶۷، ح۱۸۷.</ref> با این حال گزارشی تاریخی وجود دارد که اشعث هنگامی که از قصد [[ابن ملجم مرادی]] آگاه شد آن را به اطلاع امام علی(ع) رساند.<ref>مبرد، الکامل، بی‌نا، ج۲، ص۱۴۶.</ref>

چنانکه در منابع تاریخی آمده است، اشعث امام علی(ع) را به مرگ تهدید کرده بود.<ref>ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ۱۴۰۵ق، ج۲، ص۴۰-۴۱؛ ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبیین، دارالمعرفه، ص۴۸.</ref> گفته شده امام علی(ع) به او اعتماد نداشته<ref>بهرامیان، «اشعث بن قیس کندی»، ص۴۸.</ref> و [[لعنت]] را نثار او کرده و او را [[منافق]] خطاب کرده بود.<ref>نهج البلاغه، خطبه۱۹.</ref>{{یاد| عَلَيْكَ لَعْنَةُ اللَّهِ وَ لَعْنَةُ اللَّاعِنِينَ حَائِكُ ابْنُ حَائِكٍ مُنَافِقُ ابْنُ كَافِرٍ ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ناشر: مکتبة آیة الله العظمی المرعشي النجفي (ره)، ج ۱، ص۲۹۷.}} به نقل از [[مرتضی مطهری]] در [[داستان راستان (کتاب)|کتاب داستان راستان]] اشعث مردی پست فطرت بود که روش عدالت علی را نمی‏‌پسندید و با معاویه سروسرّی داشت.<ref>[https://lms.motahari.ir/book-page/69/داستان%20راستان،%20ج%202?page=203 مطهری، داستان راستان، ج۲، ص۲۰۳]</ref>

وی هم‌چنین اشعث را یک شاهزاده اشرافی  می داند که روی همان تعصبات قومی با امیرالمؤمنین مخالفت می کرد و از پشت به او خنجر می زد.<ref>[https://lms.motahari.ir/book-page/155/اسلام%20و%20مسئله%20ملیت?page=96 اسلام و مسئله ملیت]</ref>

*[[محمد بن اشعث بن قیس کندی|محمد بن اشعث]]، از افراد [[زیاد بن ابیه]] و [[عبیدالله بن زیاد|ابن زیاد]] بود که در دستگیری [[حجر بن عدی]]،<ref>طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۵، ص۲۶۳-۲۶۴.</ref> [[هانی بن عروه]]<ref>طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۵، ص۳۶۷.</ref> و [[مسلم بن عقیل]]<ref>طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۵، ص۳۶۹.</ref> نقش داشت. همچنین بر پایه روایتی که در [[الکافی (کتاب)|الکافی]] از [[امام صادق علیه‌السلام|امام صادق(ع)]] نقل شده، محمد بن اشعث در شهادت امام حسین(ع) نیز نقش داشته است.<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۸، ص۱۶۷، ح۱۸۷.</ref>

*الاصبهانی، ابونعیم، معرفة الصحابه، تحقيق: عادل بن يوسف العزازي، ریاض، دارالوطن، چاپ اول، ۱۴۱۹ق.