همسران پیامبر(ص): تفاوت میان نسخه‌ها

مسلمانان به [[پاکدامنی]] همسران پیامبر باور دارند و توهین و اهانت به آنان را جایز نمی‌دانند. البته از عملکرد [[عایشه]] در حوادث پس از رحلت پیامبر(ص) مانند [[جنگ جمل]] انتقاد دارند.

{{جعبه نقل قول| عنوان = [[فتوا]]ی [[سید علی حسینی خامنه‌ای|آيت‌الله خامنه‌ای]] |:«اهانت به نمادهای برادران [[اهل سنت و جماعت|اهل سنت]]، از جمله اتهام‌زنی به همسر پیامبر اسلام، [[عایشه]] [[حرام]] است. این موضوع شامل زنان همه پیامبران و به‌ویژه سیدالانبیاء پیامبر اعظم حضرت محمد(ص) می‌شود.»|تاریخ بایگانی|| منبع = روزنامه رسالت، ۱۱ مهر ۱۳۸۹ش، ص۳.| تراز = چپ| عرض = ۲۳۰px| رنگ پس‌زمینه =#ffeebb| اندازه خط = ۱۲px| گیومه نقل‌قول =| تراز منبع = چپ}}

همسران پیامبر(ص) به زنان پیامبر اسلام اشاره دارد که با استناد به آیه «وَأَزْوَاجُهُ أُمَّهَاتُهُمْ؛ همسران او، مادران آنها (مؤمنان) هستند.»<ref> سوره احراب، آیه۶.</ref> به [[ام المؤمنین|اُمُّ الْمُؤْمِنین‌]] (مادر مؤمنان) ملقب شدند.<ref> نگاه کنید به سوره احزاب، آیه۶.</ref> در قرآن، احکام و دستورهای خاصی درباره آنان آمده است.<ref>برای نمونه نگاه کنید به: سوره احزاب، آیات ۲۸-۳۴ و ۵۳و ۵۴.</ref>  

همه مسلمانان به [[پاکدامنی]] همسران پیامبر باور دارند. با این حال برخی از [[وهابیان]] به [[شیعیان]] نسبت می‌دهند که آنان به همسران پیامبر نسبت ناروا می‌دهند. هرچند عالمان شیعه و برخی از اهل‌سنت به عملکرد برخی از همسران پیامبر در حوادث پس از [[رحلت پیامبر(ص)]] مانند نقش عایشه در شکل‌گیری [[جنگ جمل]] و دشمنی او با امام علی(ع) انتقاد دارند<ref>نگاه کنید به حسینی فیروزآبادی، سبعة من السلف، ۱۴۱۷ق، ص۲۵۸-۲۶۹.</ref> اما به هیچ یک از همسران پیامبر نسبت ناروا نداده و اهانت به آنان را جایز نمی‎‌دانند.<ref>میلان نورانی، «بررسی دیدگاه علمای شیعه، در مورد همسران پیامبر»، ص۵۶-۵۸.</ref> به عنوان نمونه [[سید مرتضی]] متکلم شیعه قرن پنجم قمری آلودگی همسران پیامبران به [[فحشا]] را با [[عصمت پیامبران]] ناسازگار می‌داند؛ زیرا به اعتقاد [[امامیه]]، [[پیامبران]] از هر آنچه که مایه نفرت و دوری مردم از آنها باشد، مصون‌اند.<ref>سید مرتضی، امالی، ۱۹۹۸م، ج۱، ص۵۰۳.</ref> [[شیخ طوسی]] نیز در  [[التبیان فی تفسیر القرآن (کتاب)|تفسیر تبیان]] تصریح کرده به این که هیچ یک از همسران پیامبران ناپاک دامن نبوده‌اند زیرا این کار هم باعث گریز مردم از پیامبر می‌شود و هم مایه ننگ و عار اوست و بدون شک هر کس چنین سخن غیر عالمانه را بگوید  و چنین تهمتی بزند خطای بزرگی مرتکب گشته است.<ref>طوسی، التبیان فی تفسیر القرآن، ج۵، ص۴۹۵.

</ref> این در حالی است که برخی از دانشمندان اهل سنت امکان ارتکاب فحشا درباره  برخی از همسران پیامبران  و نیز وقوعش را مطرح کرده‌اند.<ref>بخاری، صحیح بخاری، ج۴، ص۷۲۹.</ref>

===فرزندان===

{{اصلی|فرزندان پیامبر اسلام}}

==فلسفه ازدواج‌های متعدد پیامبر==

[[تعدد زوجات]] در دوره پیامبر(ص) امری رایج بوده است؛<ref>هیکل، حیاة محمد، دارالکتب، ص۲۰۵.</ref> با این همه گفته‌اند پیامبر بر اساس حکمت‌هایی و در راستای مأموریت الهی (تبلیغ دین اسلام)، ازدواج‌های متعددی انجام داده است.<ref>ابوالقاسم‌زاده، «کنکاشی درباره علل تعدد همسران پیامبر»، ص۸۴.</ref> برخی از دلایلی که برای تعدد همسران پیامبر(ص) ذکر شده، به شرح زیر است:

#نشان دادن عظمت و قدرتمندی اسلام و مسلمانان، مانند ازدواج با [[صفیه دختر حیی بن اخطب|صَفیّه]].

#حفظ زنان از خطرات جانی، مانند ازدواج با [[سوده]].

شماری از آیات قرآن درباره همسران پیامبر نازل شده و دستورهایی خطاب به آن‌ها بیان کرده است:

بر اساس آیه {{متن قرآن|يا نِساءَ النَّبِيِّ مَنْ يَأْتِ مِنْكُنَّ بِفاحِشَةٍ مُبَيِّنَةٍ يُضاعَفْ لَهَا الْعَذابُ ضِعْفَيْنِ وَ كانَ ذلِكَ عَلَى اللَّهِ يَسِيراً (۳۰) وَ مَنْ يَقْنُتْ مِنْكُنَّ لِلَّهِ وَ رَسُولِهِ وَ تَعْمَلْ صالِحاً نُؤْتِها أَجْرَها مَرَّتَيْنِ وَ أَعْتَدْنا لَها رِزْقاً كَرِيماً|سوره =احزاب| آیه=۳۰-۳۱.}} اگر همسران پیامبر [[عمل صالح]] انجام دهند اجرشان دو برابر و اگر مرتکب فاحشه شوند، عذابشان دوچندان خواهد بود؛<ref> طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج‏۱۶، ص۳۰۷.</ref> چرا که آنان به دلیل انتسابشان به پیامبر در موقعیتی قرار دارند که الگویی برای زنان دیگر هستند.<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۱۷، ص۲۸۸.</ref> همچنین مفسران با استناد به آیه {{متن قرآن|يا نِساءَ النَّبِيِّ لَسْتُنَّ كَأَحَدٍ مِنَ النِّساءِ إِنِ اتَّقَيْتُنَّ؛ ای زنان پیامبر(ص) شما با سایر زنان برابر نیستید اگر تقوا پیشه کنید|سوره=[[سوره احزاب]]|آیه=۳۲}} تکلیف آنان را سنگین‌تر از دیگران دانسته است؛ زیرا معقول نیست تکلیف یکسان باشد، اما پاداش متفاوت.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج‏۱۶، ص۳۰۸.</ref>

به گفته [[علامه طباطبایی]] آیه {{متن قرآن|وَاذْكُرْنَ ما يُتْلى‏ فِي بُيُوتِكُنَّ مِنْ آياتِ اللَّهِ وَ الْحِكْمَةِ|سوره=[[سوره احزاب]]|آیه=۳۴}} به معنای این است که زنان پیامبر(ص) باید آن دسته از آیات خدا را که در خانه‌هایشان می‌شنوند، حفظ کنند و همواره به‌خاطر داشته باشند و از مسیری که خدا برایشان تعیین کرده تجاوز نکنند.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۱۶، ص۳۱۳.</ref> برخی مفسران هم گفته‌اند مراد آیه این است که همسران پیامبر باید شکرگزار این نعمت باشند که در خانه‌ای هستند که قرآن و حدیث در آن تلاوت می‌شود.<ref> مغنیه، تفسیر الکاشف، ۱۴۲۴ق، ج‏۶، ص۲۱۷.</ref>

در قرآن برای برخورد مسلمانان با همسران پیامبر نیز احکامی ذکر شده است:

===سخن گفتن از پشت پرده===

بر اساس آیه {{متن قرآن|وَ إِذا سَأَلْتُمُوهُنَّ مَتاعاً فَسْئَلُوهُنَّ مِنْ وَراءِ حِجابٍ ذلِكُمْ أَطْهَرُ لِقُلُوبِكُمْ وَ قُلُوبِهِنَّ |سوره=[[سوره احزاب]]|آیه=۵۳}} مسلمانان هر وقت تقاضایی از همسران پیامبر دارند، می‎‌بایست از پشت پرده آن را بخواهند. منظور از حجاب در این آیه، پوشش عادی چون زنان دیگر نیست؛ بلکه حکمی اضافه بر آن و مخصوص همسران پیامبر(ص) بوده<ref> مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج‏۱۷، ص۴۰۱.</ref> که به‌منظور جلوگیری از عیب‌جویی دشمنان برای همسران پیامبر<ref> مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج‏۱۷، ص۴۰۳.</ref> و حفظ حیثیت آنان<ref> مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج‏۱۷، ۳۹۸.</ref> نازل شده است.

بر اساس آیه {{متن قرآن|وَ لا أَنْ تَنْكِحُوا أَزْواجَهُ مِنْ بَعْدِهِ أَبَداً؛ سزوار نيست که پس از پيامبر، با همسران او ازدواج کنيد|سوره=[[سوره احزاب]]|آیه=۵۳}} ازدواج با همسران پیامبر پس از درگذشت او جایز نیست؛ چرا که آن‌ها به‌منزله مادر معنوی برای مؤمنان‌اند.<ref> مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج‏۱۷، ص۲۰۴.</ref> در خصوص علت این ممنوعیت احتمالاتی داده شده است؛ از جمله:

{{اصلی|مهرالسنة}}

بنا بر [[حدیث|روایات]]، مقدار مهریه همسران پیامبر(ص) ۵۰۰ [[درهم شرعی|درهم]] بوده است.<ref>مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۱۰۰، ص۳۴۷-۳۴۸؛ شیخ صدوق، المقنع، ۱۴۱۵ق، ص۳۰۲؛ شهید ثانی، ۱۴۱۰، ج۵، ص۳۴۴.</ref> به مهریه‌ای که [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر اسلام(ص)]] برای همسران و همچنین به‌نقل [[شیخ صدوق]] برای دخترانش<ref>شیخ صدوق، المقنع، ۱۴۱۵ق، ص۳۰۲.</ref> قرار می‌داد، مهرالسنه گفته می‌شود.<ref> شهید ثانی، الروضة البهیة، ۱۴۱۰ق، ج۵، ص۳۴۴.</ref>  البته بر پایه روایتی که شیخ صدوق از [[امام محمد باقر علیه‌السلام|امام باقر(ع)]] نقل کرده،  مهریه [[ام‌حبیبه]] (همسر پیامبر) چهارهزار درهم بوده است.<ref>شیخ صدوق، من لایحضره الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۳، ص۴۷۳.</ref> گفته‌اند در این روایت، [[امام باقر(ع)]] این مهریه را یک استثنا دانسته که آن را نجاشی، حاکم [[حبشه]] که وکالت پیامبر در [[خواستگاری]] از ام‌حبیبه را برعهده داشته، انجام داده و خود او مهریه را پرداخت کرده و پیامبر(ص) با آن مخالفت نکرده است.<ref>مسعودی، «پژوهشى درباره مَهرُالسُّنّه (مهر محمّدى)»، ص۱۱۳.</ref>

به گفته [[محمد حسنین هیکل]] (درگذشت ۱۳۷۶ق) نویسنده [[مصر]]ی، پیامبر برای همسرانش جایگاه ویژه‌ای قائل بود که نزد عرب‌ها شناخته شده نبود.<ref>هیکل، حیاة محمد، دارالکتب، ص۲۷۹.</ref> بنا بر برخی آیات [[قرآن]]، او برای رضایت برخی از همسرانش، برخی از [[مباح|مباح‌ها]] را بر خود [[حرام]] کرد. برای نمونه در [[شأن نزول]] آیه «یا أَیهَا النَّبِی لِمَ تُحَرِّ‌مُ مَا أَحَلَّ اللَّهُ لَک تَبْتَغِی مَرْ‌ضَاتَ أَزْوَاجِک ۚ وَاللَّهُ غَفُورٌ رَّ‌حِیمٌ؛ ای پیامبر، چرا برای خشنودی همسرانت، آنچه را خدا برای تو حلال گردانیده حرام می‌کنی؟ خدا[ست که‌] آمرزنده مهربان است»،<ref>سوره تحریم، آیه۱.</ref> آمده است که این آیه پس از آن نازل شد که پیامبر برای رضایت [[حفصه]]، نوشیدن شربت عسلی که [[زینب بنت جحش]] برایش آماده می‌کرد را بر خود حرام کرد.<ref>نگاه کنید، مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۲۴، ص۲۷۱-۲۷۴.</ref>  

همچنین پیامبر میان زنانش به عدالت رفتار می‌کرد. گزارش‎‌هایی از تقسیم اموال به طور مساوی میان آنان وجود دارد. از جمله به گزارش محمد بن عمر واقدی در کتاب المغازی، پیامبر پس از [[جنگ خیبر]] به هر یک از همسرانش هشتاد وَسَق  (پیمانه ) خرما و بیست وسق جو پرداخت کرد.<ref>واقدی، المغازی، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۶۹۳.</ref> همچنین شب‌ها را میان آنها تقسیم می‌کرد و به هنگام جنگ یا سفر، طبق قرعه یکی از آنان را با خود می‌برد، با اینکه بر اساس آیه ۵۱ [[سوره احزاب]]، او مجاز بود که نوبت هر یک از همسرانش را که بخواهد به تأخیر بیندازد.<ref> عابدینی، «شیوه همسرداری پیامبر(ص) به گزارش قرآن»، ص۱۷۲.</ref>

کتاب‌های بسیاری درباره همسران پیامبر به زبان عربی و فارسی توسط عالمان شیعه و اهل‌سنت نوشته شده است. برخی از آنها عبارت‌اند از:

{{پانوشت}}

{{یادداشت‌ها}}

==منابع==

==پیوند به بیرون==

{{زنان تاثیرگذار از نگاه شیعه}}

{{زنان اهل بیت}}