عذاب ابدی: تفاوت میان نسخه‌ها

{{عالم پس از مرگ}}

==جایگاه==

===مخالفت با عذاب ابدی===

گفته شده که جز جهم بن صفوان و برخی از پیروان وی که قائل به فنای جهنم و بهشت بوده‌اند و بنابراین به خلود اعتقاد نداشته‌اند،<ref>اشعری، مقالات الاسلامیین، ۱۴۰۰ق، ص۴۷۴.</ref> [[ابن‌عربی|محیی‌الدین ابن‌عربی]] برجسته‌ترین مخالف خلود دوزخیان است<ref>ساطع و رفیعا، «مقایسه دیدگاه امام خمینی در باب خلود با سایر آرا مخالف و موافق»، ص۷۹.</ref> و نوشته است که اهل آتش پس از اینکه به‌قدر اعمالشان عذاب چشیدند، در همان جهنم مشمول فضل و رحمت حق می‌گردند و دیگر آتش را احساس نمی‌کنند.<ref>ابن‌عربی، الفتوحات المکیه، ج۱، ص۱۱۴، ۳۰۳.</ref> ملاصدرای شیرازی نیز در برخی آثارش مانند ابن‌عربی با خروج کفار از جهنم مخالف است، و بر این باور است که در نهایت عذاب جهنم تمام خواهد شد و اهل جهنم دیگر احساس عذاب و درد نخواهند کرد.<ref>قدردان قراملکی، «تأملی در جاودانگی عذاب کفار ۲»، ص۱۲۱.</ref>

==عذاب ابدی و رحمت خداوند==

[[ابن‌عربی|ابن عربی]] و پیروان مکتب وی، به طور کلی، بر اساس [[نظریه ظهور اسمای الهی|نظریه ظهور و تحقق اسمای الهی]] از جمله رحمان و رحیم، به بحث از خلود پرداخته‌اند. وی می‌گوید ذات برخی انسان‌ها با رحمت و شفقت سرشته شده است و اگر خداوند اجازه نظارت و حاکمیت در امور بندگانش را به آنان می‌داد، رنج و عذاب را از عالم زایل می‌ساختند. حال، خدایی که چنین کمالی را به برخی از بندگانش داده، مسلماً خودش به آن سزاوارتر است و می‌تواند عذاب را تماماً از بین ببرد. خداوند خود را نسبت به بندگانش ارحم الراحمین وصف کرده است.<ref>ابن عربی، الفتوحات المکیه، بی‌تا، ج۳، ص۲۵.</ref> به گفته قیصری کسی که موصوف به رحمانیت و رحیمیت است، هیچ فردی را به عذاب ابدی دچار نمی‌کند و این مقدار عذاب هم که در شریعت از آن خبر داده‌اند برای رساندن آنان به کمالات مقدّرشان است.<ref>قیصری، شرح فصوص الحکم، ۱۳۷۵ش، ص۷۲۶؛ نیز: ابن عربی، الفتوحات المکیه، بی‌تا، ج۲، تعلیقات عفیفی، ص۱۲۳-۱۲۴، ۱۳۰.</ref>  

طباطبائی در تفسیر دو آیه ۱۰۷ و ۱۰۸ سوره هود می‌گوید آسمان‌ها و زمینِ قیامت بر خلاف آسمان‌ها و زمینِ دنیا است و فنا نمی‌شود، پس ناسازگاری پیش نمی‌آید و خلود به جای خود باقی است.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۱۱، ۱۰۷-۱۰۸.</ref> برخی دیگر، آسمان و زمین را همین آسمان و زمین دنیا دانسته و مراد از بهشت و جهنم را [[بهشت و جهنم برزخی]] می‌دانند که تا قیامت و برچیده شدن نظام آسمان و زمین فعلی ادامه دارد.<ref>جوادی آملی، تسنیم، ۱۳۹۵ش، ج۳۹، ص۴۱۵.</ref>

در برخی آیات نعمت‌های بهشتی و عذاب جهنم با عبارت ما شاء ربک محدود شده است یعنی تا وقتی خدا بخواهد.<ref>جوادی آملی، تسنیم،‌ ۱۳۹۵ش، ج۳۹، ص۴۱۰.</ref> جوادی آملی در پاسخ گفته است اینجا استثنا برای تأکید است به این بیان که به جز خدا کسی نمی‌توان ایشان را از عذاب نجات دهد<ref>جوادی آملی،‌ تسنیم،‌ ۱۳۹۵ش، ج۳۹، ص۴۱۱.</ref> غیر از این که اگر منظور آیه استثنای همه افراد از عذاب باشد، خلاف  فصاحت قرآن است، و اگر منظور این باشد که بعضی از افراد از عذاب نجات می‌یابند آنگاه آیه عذاب ابدی را تایید کرده است.<ref>جوادی آملی،‌ تسنیم،‌ ۱۳۹۵ش، ج۳۹، ص۴۱۳.</ref>