پرش به محتوا

توحید ذاتی: تفاوت میان نسخه‌ها

خط ۶: خط ۶:
در اثبات مرکب نبودن ذات خداوند از چیزی گفته می‌شود هر مرکبی به اجزایش نیازمند است. نیازمندی به دیگری، از ویژگی‌های ممکن الوجود به شمار می‌رود. خداوند واجب الوجود بالذات است، بنابراین مرکب از چیزی نیست.
در اثبات مرکب نبودن ذات خداوند از چیزی گفته می‌شود هر مرکبی به اجزایش نیازمند است. نیازمندی به دیگری، از ویژگی‌های ممکن الوجود به شمار می‌رود. خداوند واجب الوجود بالذات است، بنابراین مرکب از چیزی نیست.


==جایگاه و معناشناسی==
==جایگاه==
توحید ذاتی از مراتب و اقسام [[توحید نظری]]<ref>جوادی آملی، توحید در قرآن، ۱۳۹۵ش، ص۲۰۱. </ref> {{یاد|توحید نظری مربوط به حوزه شناخت و اعتقاد و به این معناست که انسان به یگانگی خدا اعتقاد داشته باشد. در مقابل آن، توحید عملی قرار دارد که به حوزه عمل انسان مربوط است.(مطهری، مجموعه آثار، ۱۳۹۰ش، ج۲۶، ص۹۷.)}} و از اصول معارف اسلامی و عالی‌ترین اندیشه‌های بشری شمرده شده که به ویژه در مکتب شیعه تبلور یافته است.<ref>مطهری، مجموعه آثار، ۱۳۹۰ش، ج۲، ص۱۰۱.</ref> در [[فلسفه اسلامی]] از توحید ذاتی،‌ با عنوان «توحید در وجوب وجود» تعبیر شده است.<ref>نگاه کنید به: مصباح یزدی، آموزش فلسفه، ۱۴۰۱ش، ج۲، ص۴۳۳و۴۳۴.</ref>
توحید ذاتی از مراتب و اقسام [[توحید نظری]]<ref>جوادی آملی، توحید در قرآن، ۱۳۹۵ش، ص۲۰۱. </ref> {{یاد|توحید نظری مربوط به حوزه شناخت و اعتقاد و به این معناست که انسان به یگانگی خدا اعتقاد داشته باشد. در مقابل آن، توحید عملی قرار دارد که به حوزه عمل انسان مربوط است.(مطهری، مجموعه آثار، ۱۳۹۰ش، ج۲۶، ص۹۷.)}} و از اصول معارف اسلامی و عالی‌ترین اندیشه‌های بشری شمرده شده است که به‌گفته [[مرتضی مطهری]]، به‌ویژه، در مکتب [[شیعه]] تبلور یافته است.<ref>مطهری، مجموعه آثار، ۱۳۹۰ش، ج۲، ص۱۰۱.</ref> در [[فلسفه اسلامی]] از توحید ذاتی،‌ با عنوان «توحید در وجوبِ وجود» تعبیر شده است.<ref>نگاه کنید به: مصباح یزدی، آموزش فلسفه، ۱۴۰۱ش، ج۲، ص۴۳۳و۴۳۴.</ref>


توحید ذاتی در اصطلاح رایج [[متکلم|متکلمان]] به این معناست که خداوند یگانه است و مثل و مانندی و شریکی ندارد.<ref>سبحانی، الالهیات علی هدی الکتاب و السنة و العقل، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۱۱؛ جوادی آملی، توحید در قرآن، ۱۳۹۵ش، ص۲۰۱.</ref> [[مرتضی مطهری]]، متکلم و متفکر شیعی، گفته است توحید ذاتی عبارت است از شناخت و اعتقاد به وحدت و یگانی ذات خداوند.<ref>مطهری، مجموعه آثار، ۱۳۹۰ش، ج۲، ص۹۹.</ref> توحید ذاتی، گاه به معنای گسترده‌تری به کار رفته و افزون بر مثل و مانند نداشتن، بساطت خدا (نفی ترکیب از خدا) را نیز شامل می‌شود. توحید ذاتی براساس معنای گسترده‌اش، دو مرتبه و معنا دارد:
== معناشناسی ==
توحید ذاتی در اصطلاح رایج [[متکلم|متکلمان]] به این معناست که خداوند یگانه است و مثل و مانند و شریکی ندارد.<ref>سبحانی، الالهیات علی هدی الکتاب و السنة و العقل، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۱۱؛ جوادی آملی، توحید در قرآن، ۱۳۹۵ش، ص۲۰۱.</ref> مرتضی مطهری گفته است توحید ذاتی عبارت است از شناخت و اعتقاد به وحدت و یگانی ذات خداوند.<ref>مطهری، مجموعه آثار، ۱۳۹۰ش، ج۲، ص۹۹.</ref> در مقابلِ توحید ذاتی، شرک ذاتی قرار دارد که اعتقاد به آن موجب خروج از [[اسلام]] و بار شدن احکام مشرک بر قائلِ آن است.<ref>جوادی آملی، توحید در قرآن، ۱۳۹۵ش، ص۵۷۸.</ref>


#خداوند یگانه و واحد است و شریک و مثل و مانندی ندارد. از این مرتبه به توحید واحدی تعبیر شده است.
=== معنای دیگر توحید ذاتی ===
#خداوند یکتا و اَحَد و از هر جهت بسیط است؛ هیچ جزئی ندارد و مرکب از اجزاء خارجی یا عقلی و ذهنی نیست. این مرتبه را توحید اَحَدی می‌نامند.<ref>جوادی آملی، توحید در قرآن، ۱۳۹۵ش، ص۲۰۱و۲۰۲؛ سبحانی، الالهیات علی هدی الکتاب و السنة و العقل، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۱۱ و ۲۹؛ ربانی گلپایگانی، کلام تطبیقی (۱)، ۱۳۹۹ش، ص۴۱.</ref>
توحید ذاتی، گاه به معنای گسترده‌تری به کار رفته و افزون بر مثل و مانند نداشتن، بساطت خدا (نفی ترکیب از خدا) را نیز شامل می‌شود. طبق این معنا، توحید ذاتی دو مرتبه و معنا دارد:
[[عبدالله جوادی آملی]]، فیلسوف و مفسر شیعی، گفته است خداوند یگانه و یکتا است؛ یگانه یعنی شریک و مثل و مانندی ندارد و یکتا،‌ یعنی بسیط است و جزء ندارد.<ref>جوادی آملی، توحید در قرآن، ۱۳۹۵ش، ص۲۲۳.</ref> گفته می‌شود در اصطلاح فیلسوفان از این وحدت، به وحدت حَقّه تعبیر می‌شود که در آن نه تعدد و تکثّر راه دارد و نه ترکیب.<ref>ربانی گلپایگانی، کلام تطبیقی (۱)، ۱۳۹۹ش، ص۴۲.</ref>


آیاتی مانند «وَ لَم یَکُن لَه کُفواً أحَد»<ref>سوره توحید، آیه۴.</ref> و «لیس کَمِثلِه شَیء»<ref>سوره شوری، آیه ۱۱</ref> را به معنای نفی مثل و شریک و آیه «قُلْ هُوَ اللّٰهُ أَحَد» را ناظر به معنای دوم و نفی ترکیب دانسته‌اند.<ref>جوادی آملی، توحید در قرآن، ۱۳۹۵ش، ص۲۲۱و۲۲۲؛ سبحانی، الالهیات علی هدی الکتاب و السنة و العقل، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۱۱.</ref> در برخی از سخنان امامان(ع) نیز به دو معنای توحید ذاتی اشاره شده است.<ref>نگاه کنید به: شیخ صدوق، التوحید، ۱۳۹۸ش، ص۸۳ و ۸۴، حدیث ۳ و ص۱۶۹، حدیث ۳.</ref> از جمله از [[امام علی علیه‌السلام|امام علی(ع)]] نقل شده است:‌ «... هُوَ وَاحِدٌ لَیْسَ لَهُ فِی الْأَشْیَاء شِبْهٌ ... إِنَّهُ عَزَّوَجَلَّ أَحَدِیُّ الْمَعْنَى يَعْنِی بِهِ أَنَّهُ لَا یَنْقَسِمُ فِی وُجُودٍ وَ لَا عَقْلٍ وَ لَا وَهْمٍ‏؛ خداوند واحدی است که در میان اشیاء مثل و مانندی ندارد .. خداوند احدی المعنی است؛ یعنی او در وجود، عقل و وهم، تقسیم نمی‌پذیرد».<ref>شیخ صدوق، التوحید، ۱۳۹۸ش، ص۸۳ و ۸۴، حدیث ۳.</ref>
#خداوند یگانه و واحد است و شریک و مثل و مانندی ندارد. از این مرتبه به «توحید واحدی» تعبیر شده است.
 
#خداوند یکتا و اَحَد و از هر جهت بسیط است؛ یعنی هیچ جزئی ندارد و مرکب از اجزای خارجی یا عقلی و ذهنی نیست. این مرتبه را توحید اَحَدی می‌نامند.<ref>جوادی آملی، توحید در قرآن، ۱۳۹۵ش، ص۲۰۱و۲۰۲؛ سبحانی، الالهیات علی هدی الکتاب و السنة و العقل، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۱۱ و ۲۹؛ ربانی گلپایگانی، کلام تطبیقی (۱)، ۱۳۹۹ش، ص۴۱.</ref> [[عبدالله جوادی آملی]]، فیلسوف و مفسر شیعی، گفته است خداوند یگانه و یکتاست؛ یگانه یعنی شریک و مثل و مانندی ندارد و یکتا یعنی بسیط است و جزء ندارد.<ref>جوادی آملی، توحید در قرآن، ۱۳۹۵ش، ص۲۲۳.</ref> در اصطلاح فیلسوفان از این وحدت، به «وحدت حَقّه» تعبیر می‌شود که در آن نه تعدد و تکثّر راه دارد و نه ترکیب.<ref>ربانی گلپایگانی، کلام تطبیقی (۱)، ۱۳۹۹ش، ص۴۲.</ref>
در مقابل توحید ذاتی، شرک ذاتی قرار دارد که اعتقاد به آن موجب خروج از [[اسلام]] و بار شدن احکام مشرک بر قائل آن است.<ref>جوادی آملی، توحید در قرآن، ۱۳۹۵ش، ص۵۷۸.</ref>
می‌گویند آیاتی مانند «وَ لَم یَکُن لَه کُفواً أحَد»<ref>سوره توحید، آیه۴.</ref> و «لیس کَمِثلِه شَیء»<ref>سوره شوری، آیه ۱۱</ref> به معنای اولِ توحید ذاتی، یعنی نفی مثل و شریک دلالت می‌کنند و آیه «قُلْ هُوَ اللّٰهُ أَحَد» ناظر به معنای دوم آن، یعنی نفی ترکیب هستند.<ref>جوادی آملی، توحید در قرآن، ۱۳۹۵ش، ص۲۲۱و۲۲۲؛ سبحانی، الالهیات علی هدی الکتاب و السنة و العقل، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۱۱.</ref>


==دلایل توحید ذاتی==
==دلایل توحید ذاتی==
Automoderated users، confirmed، protected، templateeditor
۳٬۰۹۵

ویرایش