نیابت در حج: تفاوت میان نسخه‌ها

'''نیابت در حج''' یا '''حج نیابتی''' یا '''حج نیابی'''، به جا آوردن حج از طرف شخص دیگر است و با انجام صحیح آن، از عهده او ساقط می‌گردد و در روایات، اجر فراوانی برای آن ذکر شده است. نیابت در [[حج واجب]]، از طرف شخص زنده، تنها در صورتی صحیح است که وی از انجام آن عاجز باشد. چنانچه شخصی از دنیا برود و حجی که بر او واجب شده بود را انجام نداد، یا وصیت به حج کرده باشد، ورثه‌اش باید از طرف او برای انجام حج، نائب بگیرند.  

حج نیابتی یکی از انواع [[نیابت در عبادت]] و به معنی آن است که شخصی، عمل حج را از طرف شخص دیگری انجام دهد.<ref>شبیری زنجانی، سید موسی، مناسک الحج، ۱۴۲۱ق، ص۲۵.</ref> در برخی از کتابهای روایی<ref>شیخ حر عاملی، وسائل الشیعه، ۱۴۰۹ق، ج‏۱۱، ص۱۶۳-۲۱۰؛ علامه مجلسی، بحار الأنوار، ۱۴۰۳ق، ج‏۹۶، ص۱۱۵-۱۱۹؛ محدث نوری، مستدرک الوسائل، ۱۴۰۸ق، ج‏۸، ص۶۳-۷۵.</ref> و کتب فقهی<ref>حلبی، الکافی فی الفقه، ۱۴۰۳ق، ص۲۱۹-۲۲۰؛ محقق حلّی، المعتبر، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۷۶۵-۷۷۹ ؛ نجفی، جواهر الکلام، ۱۴۰۴، ج۱۷، ص۳۵۶-۴۱۰؛ شیخ حر عاملی، هدایة الأمة، ۱۴۱۲ق، ج۵، ص۳۷-۵۲؛ خوانساری، جامع المدارک، ۱۴۰۵ق، ج۲، ص۳۰۳-۳۲۸؛ مدنی کاشانی، رضا، براهین الحج، ۱۴۱۱ق، ج۱، ص۱۹۱-۲۱۱.</ref> باب یا ابوابی به نیابت در حج اختصاص داده شده است. در برخی از روایات آمده به کسی که نائب در حج شده، ثواب ۹ یا ۱۰ حج می‌رسد،{{یاد|شیخ حر عاملی در جمع این روایات می‌گوید: از روایات برداشت می‌شود، به کسی که در برابر نیابت در حج، اجرتی دریافت نکند، ثواب ۱۰ حج و در صورت دریافت اجرت، ثواب ۹ حج می‌رسد (شیخ حر عاملی، وسائل الشیعه، ۱۴۰۹ق، ج‏۱۱، ص۱۶۳).}} در حالی که به فردی که حج از طرف او انجام شده، تنها ثواب یک حج داده می‌شود.<ref>شیخ حر عاملی، وسائل الشیعه، ۱۴۰۹ق، ج‏۱۱، ص۱۶۳.</ref> علاوه بر نیابت در تمام اعمال حج، در کتب فقهی، نیابت در برخی اعمال حج نیز مورد بررسی قرار گرفته است، مانند نیابت در طواف، نیابت در نماز پس از طواف و نیابت در سعی.<ref>به عنوان نمونه مراجعه کن: یزدی، العروة الوثقی (المحشی)، ۱۴۱۹ق، ج۴، ص۵۹۱.</ref>

*فردی که حج بر او مستقر شده و از دنیا رفته و کسی هم تبرعاً{{یاد|یعنی بدون دریافت وجه.}} به نیابت از او حج نگزارد، در این صورت بر ورثه او واجب است از اموال به‌جامانده میّت، برای او نائب بگیرند، مگر آن که تمام اموال میت به اندازه اجرت نیابت نباشد.<ref>موسوی شاهرودی، جامع الفتاوی، ۱۴۲۸ق، ص۵۰؛ مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی، فرهنگ فقه، ۱۳۹۵ش، ج۳، ص۲۳۸.</ref>

*کسی که حج بر او مستقر نشده و از دنیا رفته و [[وصیت]] کرده برایش حج انجام دهند، در این صورت اگر اجرت نیابت از ثُلث اموال به جا مانده میّت بیشتر نباشد، بر ورثه‌اش واجب است برای او نائب بگیرند.<ref>یزدی، العروة الوثقی (المحشی)، ۱۴۱۹ق، ج۴، ص۵۷۱؛ افتخاری گلپایگانی، آراء المراجع فی الحج، ۱۴۲۸ق، ج۱، ص۱۳۴.</ref>

* شیخ طوسی، محمد بن حسن‏، الاستبصار فیما اختلف من الأخبار، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ اول، ۱۳۹۰ق.  

* شیخ طوسی، محمد بن حسن‏، النهایة فی مجرد الفقه و الفتاوی، بیروت، دار الکتاب العربی، چاپ دوم، ۱۴۰۰ ق.  

* عبدالرحمان عبدالمنعم، محمود، معجم المصطلحات و الألفاظ الفقهیة، قاهره، دار الفضیلة، بی‌تا.  

* علامه مجلسی، محمدباقر، بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ دوم، ۱۴۰۳ق.  

* محدث نوری، حسین بن محمدتقی، مستدرک الوسائل ومستنبط المسائل‏، قم، مؤسسة آل البیت (ع)، چاپ اول، ۱۴۰۸ق.  

* نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، با تصحیح عباس قوچانی و علی آخوندی، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ هفتم، ۱۴۰۴ق.  

* یزدی، سید محمد کاظم طباطبایی، العروة الوثقی فیما تعم به البلوی( المحشّٰی) (با حواشی آیات عظام: جواهری، فیروزآبادی یزدی، نائینی، عبدالکریم حائری، ضیاء الدین عراقی،ابوالحسن اصفهانی، آل یاسین، کاشف الغطاء، بروجردی، عبدالهادی شیرازی، حکیم، خوانساری، خمینی، خویی وگلپایگانی)، تحقیق احمد محسنی سبزواری، قم، دفتر انتشارات اسلامی (جامعه مدرسین)، چاپ اول، ۱۴۱۹ق.