Automoderated users، confirmed، protected، templateeditor
۳٬۰۹۹
ویرایش
امام رضا علیه‌السلام: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
P.motahari (بحث | مشارکتها) (←منابع) |
P.motahari (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۴۰: | خط ۴۰: | ||
{{تبارنامه امام رضا |state=expanded}} | {{تبارنامه امام رضا |state=expanded}} | ||
[[پرونده:صلوات_خاصه_نقش_بسته_بر_سقف_راهروی_بین_رواق_دارالذکر_و_دارالزهد.jpg|بندانگشتی|صلوات خاصهٔ امام رضا(ع)، نقش‌بسته بر سقف راهروی بین رواق دارالذکر و دارالزهد]] | [[پرونده:صلوات_خاصه_نقش_بسته_بر_سقف_راهروی_بین_رواق_دارالذکر_و_دارالزهد.jpg|بندانگشتی|صلوات خاصهٔ امام رضا(ع)، نقش‌بسته بر سقف راهروی بین رواق دارالذکر و دارالزهد]] | ||
علی بن موسی، مشهور به امام رضا(ع)، هشتمین امام [[امامیه|شیعیان دوازده‌امامی]] است.<ref>عاملی، الحیاة السیاسیة للامام الرضا، ۱۴۰۳ق، ص۱۳۹.</ref> پدرش [[امام موسی کاظم علیه‌السلام|موسی بن جعفر(ع)]]، امام هفتم شیعیان بود و مادرش کنیزی بود که از او با نام‌هایی [[نجمه مادر امام رضا(ع)|نجمه]] یا تُکتَم یاد می‌شود.<ref> | علی بن موسی، مشهور به امام رضا(ع)، هشتمین امام [[امامیه|شیعیان دوازده‌امامی]] است.<ref>عاملی، الحیاة السیاسیة للامام الرضا، ۱۴۰۳ق، ص۱۳۹.</ref> پدرش [[امام موسی کاظم علیه‌السلام|موسی بن جعفر(ع)]]، امام هفتم شیعیان بود و مادرش کنیزی بود که از او با نام‌هایی [[نجمه مادر امام رضا(ع)|نجمه]] یا تُکتَم یاد می‌شود.<ref>صدوق، عیون اخبار الرضا(ع)، ۱۳۷۸ق، ج۱، ص۱۴، ۱۶. طبرسی، اعلام‌الوری، ج۲، ص۴۰.</ref> | ||
در خصوص زمان ولادت و وفات امام رضا(ع)، اختلاف‌نظر بسیار است.<ref>امین، اعیان‌الشیعه، ج۲، ص۱۲-۱۳.</ref> از جملهٔ آن‌ها این است که او در در [[۱۱ ذی‌الحجه|۱۱ ذوالحجه]] یا [[۱۱ ذی‌القعده|ذوالقعده]] یا [[۱۱ ربیع‌الاول|ربیع‌الاول]] سال [[سال ۱۴۸ هجری قمری|۱۴۸]] یا [[سال ۱۵۳ هجری قمری|۱۵۳ق]] متولد شد و در [[۳۰ صفر|آخرین روز ماه صفر]] یا [[۱۷ رمضان|۱۷]] یا [[۲۱ رمضان|۲۱ ماه رمضان]] یا [[۱۸ جمادی‌الاول]] یا [[۲۳ ذی‌القعده|۲۳]] یا [[۳۰ ذی‌القعده|آخر ذوالقعدهٔ]] سال [[سال ۲۰۲ هجری قمری|۲۰۲]] یا [[سال ۲۰۳ هجری قمری|۲۰۳]] یا [[سال ۲۰۶ هجری قمری|۲۰۶ق]] وفات یافت.<ref>امین، اعیان‌الشیعه، ج۲، ص۱۲.</ref> به‌گزارش [[سید جعفر مرتضی عاملی]]، بیشتر عالمان و مورخان معتقدند امام رضا در سال ۱۴۸ق در [[مدینه]] به دنیا آمد و در سال ۲۰۳ق درگذشت.<ref>عاملی، الحیاة السیاسیة للامام الرضا، ۱۴۰۳ق، ص۱۳۹-۱۴۰.</ref> | در خصوص زمان ولادت و وفات امام رضا(ع)، اختلاف‌نظر بسیار است.<ref>امین، اعیان‌الشیعه، ۱۴۰۳ق، ج۲، ص۱۲-۱۳.</ref> از جملهٔ آن‌ها این است که او در در [[۱۱ ذی‌الحجه|۱۱ ذوالحجه]] یا [[۱۱ ذی‌القعده|ذوالقعده]] یا [[۱۱ ربیع‌الاول|ربیع‌الاول]] سال [[سال ۱۴۸ هجری قمری|۱۴۸]] یا [[سال ۱۵۳ هجری قمری|۱۵۳ق]] متولد شد و در [[۳۰ صفر|آخرین روز ماه صفر]] یا [[۱۷ رمضان|۱۷]] یا [[۲۱ رمضان|۲۱ ماه رمضان]] یا [[۱۸ جمادی‌الاول]] یا [[۲۳ ذی‌القعده|۲۳]] یا [[۳۰ ذی‌القعده|آخر ذوالقعدهٔ]] سال [[سال ۲۰۲ هجری قمری|۲۰۲]] یا [[سال ۲۰۳ هجری قمری|۲۰۳]] یا [[سال ۲۰۶ هجری قمری|۲۰۶ق]] وفات یافت.<ref>امین، اعیان‌الشیعه، ۱۴۰۳ق، ج۲، ص۱۲.</ref> به‌گزارش [[سید جعفر مرتضی عاملی]]، بیشتر عالمان و مورخان معتقدند امام رضا در سال ۱۴۸ق در [[مدینه]] به دنیا آمد و در سال ۲۰۳ق درگذشت.<ref>عاملی، الحیاة السیاسیة للامام الرضا، ۱۴۰۳ق، ص۱۳۹-۱۴۰.</ref> | ||
امام رضا(ع)، پس از شهادت پدرش، امام شیعیان شد. مدت [[امامت]] وی، بیست سال (۱۸۳-۲۰۳ق) بود که با خلافت [[هارون عباسی]]، [[محمد امین عباسی|محمدِ امین]] و [[مأمون عباسی|مأمون]] هم‌زمان شد.<ref>طبرسی، | امام رضا(ع)، پس از شهادت پدرش، امام شیعیان شد. مدت [[امامت]] وی، بیست سال (۱۸۳-۲۰۳ق) بود که با خلافت [[هارون عباسی]]، [[محمد امین عباسی|محمدِ امین]] و [[مأمون عباسی|مأمون]] هم‌زمان شد.<ref>طبرسی، اعلام‌الوری، ۱۴۱۷ق، ج۲، ص۴۱-۴۲.</ref> | ||
===القاب و کنیه‌ها=== | ===القاب و کنیه‌ها=== | ||
{{اصلی|فهرست کنیه‌ها و لقب‌های امام رضا(ع)}} | {{اصلی|فهرست کنیه‌ها و لقب‌های امام رضا(ع)}} | ||
برای علی بن موسی، القابی چون رضا، صابر، رضی، وفی و زکی ذکر کرده‌اند.<ref>امین، اعیان‌الشیعه، ج۲، ص۱۳.</ref> برپایهٔ حدیثی از کتاب [[اعلام الوری باعلام الهدی (کتاب)|اِعلام‌الوری]]، نوشتهٔ [[فضل بن حسن طبرسی|فضل بن حسن طبْرسی]]، [[امام موسی کاظم علیه‌السلام|امام کاظم(ع)]] لقب «عالم آل‌محمد» را دربارهٔ او به کار برده است.<ref>طبرسی، اعلام الوری، ۱۴۱۷ق، ج۲، ص۶۴-۶۵.</ref> مشهورترین لقب امام هشتم «رضا» است.<ref>امین، اعیان‌الشیعه، ج۲، ص۱۳.</ref> سیوطی (۸۴۹-۹۱۱ق)، از عالمان [[اهل سنت و جماعت|اهل‌سنت]] گفته این لقب را مأمون، [[بنی‌عباس|خلیفهٔ عباسی]] به او داد؛<ref>سیوطی، تاریخ‌الخلفاء، ۱۴۱۷ق، ص۳۶۳.</ref> اما طبق حدیثی که [[شیخ صدوق]]، محدث شیعهٔ قرن چهارم قمری نقل کرده، [[امام جواد علیه‌السلام|امام جواد(ع)]] این سخن را نادرست شمرده و ملقب‌شدن پدرش به «رضا» را به این دلیل دانسته که او به خدا، [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر]] و [[امامان شیعه|امامان]] راضی بود. در این حدیث، از امام جواد می‌پرسند دیگر امامان هم که این‌گونه بوده‌اند. پس چرا از بینشان پدر شما به «رضا» ملقب شده است؟ امام جواد پاسخ می‌دهد چون دوست و دشمن از او راضی بودند و این در خصوص هیچ‌یک از امامان دیگر صدق نمی‌کند.<ref>صدوق، عیون اخبار الرضا، ۱۳۷۸ق، ج۱، ص۱۳.</ref> | برای علی بن موسی، القابی چون رضا، صابر، رضی، وفی و زکی ذکر کرده‌اند.<ref>امین، اعیان‌الشیعه، ۱۴۰۳ق، ج۲، ص۱۳.</ref> برپایهٔ حدیثی از کتاب [[اعلام الوری باعلام الهدی (کتاب)|اِعلام‌الوری]]، نوشتهٔ [[فضل بن حسن طبرسی|فضل بن حسن طبْرسی]]، [[امام موسی کاظم علیه‌السلام|امام کاظم(ع)]] لقب «عالم آل‌محمد» را دربارهٔ او به کار برده است.<ref>طبرسی، اعلام الوری، ۱۴۱۷ق، ج۲، ص۶۴-۶۵.</ref> مشهورترین لقب امام هشتم «رضا» است.<ref>امین، اعیان‌الشیعه، ۱۴۰۳ق، ج۲، ص۱۳.</ref> سیوطی (۸۴۹-۹۱۱ق)، از عالمان [[اهل سنت و جماعت|اهل‌سنت]] گفته این لقب را مأمون، [[بنی‌عباس|خلیفهٔ عباسی]] به او داد؛<ref>سیوطی، تاریخ‌الخلفاء، ۱۴۱۷ق، ص۳۶۳.</ref> اما طبق حدیثی که [[شیخ صدوق]]، محدث شیعهٔ قرن چهارم قمری نقل کرده، [[امام جواد علیه‌السلام|امام جواد(ع)]] این سخن را نادرست شمرده و ملقب‌شدن پدرش به «رضا» را به این دلیل دانسته که او به خدا، [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر]] و [[امامان شیعه|امامان]] راضی بود. در این حدیث، از امام جواد می‌پرسند دیگر امامان هم که این‌گونه بوده‌اند. پس چرا از بینشان پدر شما به «رضا» ملقب شده است؟ امام جواد پاسخ می‌دهد چون دوست و دشمن از او راضی بودند و این در خصوص هیچ‌یک از امامان دیگر صدق نمی‌کند.<ref>صدوق، عیون اخبار الرضا، ۱۳۷۸ق، ج۱، ص۱۳.</ref> | ||
کنیهٔ امام رضا ابوالحسن بوده است.<ref>مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۴۹، ص۳.</ref> طبق حدیثی که شیخ صدوق نقل کرده، [[امام موسی کاظم علیه‌السلام|امام کاظم(ع)]] این کنیه را که لقب خودش هم بوده، به او داده است.<ref>صدوق، عیون اخبار الرضا، ۱۳۷۸ق، ج۱، ص۲۱.</ref> برای تمایز او از امام کاظم، به امام رضا ابوالحسن ثانی (دوم) نیز می‌گفتند.<ref>قرشی، حیاة الامام الرضا، ۱۳۸۰ش، ج۱، ص۲۵.</ref> امام رضا کنیه‌های دیگری چون ابوعلی<ref>ابن‌شهرآشوب، مناقب، ۱۳۷۹ق، ج۴، ص۳۶۶.</ref> و ابومحمد<ref>طبری، دلائل‌الامامه، ص۳۵۹.</ref> هم داشته است. | کنیهٔ امام رضا ابوالحسن بوده است.<ref>مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۴۹، ص۳.</ref> طبق حدیثی که شیخ صدوق نقل کرده، [[امام موسی کاظم علیه‌السلام|امام کاظم(ع)]] این کنیه را که لقب خودش هم بوده، به او داده است.<ref>صدوق، عیون اخبار الرضا، ۱۳۷۸ق، ج۱، ص۲۱.</ref> برای تمایز او از امام کاظم، به امام رضا ابوالحسن ثانی (دوم) نیز می‌گفتند.<ref>قرشی، حیاة الامام الرضا، ۱۳۸۰ش، ج۱، ص۲۵.</ref> امام رضا کنیه‌های دیگری چون ابوعلی<ref>ابن‌شهرآشوب، مناقب، ۱۳۷۹ق، ج۴، ص۳۶۶.</ref> و ابومحمد<ref>طبری، دلائل‌الامامه، ۱۴۱۳ق، ص۳۵۹.</ref> هم داشته است. | ||
==همسر و فرزندان== | ==همسر و فرزندان== | ||
| خط ۵۷: | خط ۵۷: | ||
شیخ صدوق، [[شیخ مفید]]، [[ابن شهرآشوب|ابن‌شهرآشوب]] و [[فضل بن حسن طبرسی|طبرسی]] نوشته‌اند امام رضا تنها یک فرزند داشته که امام جواد بوده است؛<ref>صدوق، عیون اخبار الرضا، ۱۳۷۸ق، ج۲، ص۲۵۰؛ شیخ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۲۷۱؛ ابن‌شهرآشوب، مناقب، ۱۳۷۹ق، ج۴، ص۳۶۷؛ طبرسی، اعلام‌الوری، ۱۴۱۷ق، ج۲، ص۸۶.</ref> بااین‌حال، به‌نوشتهٔ [[سید محسن امین]] نویسندهٔ [[اعیان الشیعة (کتاب)|اَعیانُ‌الشیعه]]، در برخی از منابع، فرزندان دیگری هم برای او ذکر شده است.<ref>امین، اعیان‌الشیعه، ۱۴۰۳ق، ج۲، ص۱۳.</ref> | شیخ صدوق، [[شیخ مفید]]، [[ابن شهرآشوب|ابن‌شهرآشوب]] و [[فضل بن حسن طبرسی|طبرسی]] نوشته‌اند امام رضا تنها یک فرزند داشته که امام جواد بوده است؛<ref>صدوق، عیون اخبار الرضا، ۱۳۷۸ق، ج۲، ص۲۵۰؛ شیخ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۲۷۱؛ ابن‌شهرآشوب، مناقب، ۱۳۷۹ق، ج۴، ص۳۶۷؛ طبرسی، اعلام‌الوری، ۱۴۱۷ق، ج۲، ص۸۶.</ref> بااین‌حال، به‌نوشتهٔ [[سید محسن امین]] نویسندهٔ [[اعیان الشیعة (کتاب)|اَعیانُ‌الشیعه]]، در برخی از منابع، فرزندان دیگری هم برای او ذکر شده است.<ref>امین، اعیان‌الشیعه، ۱۴۰۳ق، ج۲، ص۱۳.</ref> | ||
در قزوین، آرمگاهی به نام [[امامزاده حسین قزوین|امامزاده حسین]] وجود دارد که مستوفی، مورخ قرن هشتم قمری، او را فرزند امام رضا(ع) دانسته است؛<ref>مستوفی، | در قزوین، آرمگاهی به نام [[امامزاده حسین قزوین|امامزاده حسین]] وجود دارد که مستوفی، مورخ قرن هشتم قمری، او را فرزند امام رضا(ع) دانسته است؛<ref>مستوفی، نزهةالقلوب، ۱۳۸۱ش، ص۱۰۰.</ref> البته کِیاء گیلانی، نسب‌شناس، نسب او را به [[جعفر بن ابی‌طالب|جعفر طَیّار]] رسانده است.<ref>کیاء گیلانی، سراج‌الانساب، ۱۴۰۹ق، ص۱۷۹.</ref> در برخی از منابع هم او برادر امام رضا(ع) خوانده شده است.<ref>مدرسی طباطبایی، برگی از تاریخ قزوین، ۱۳۶۱ش، ص۱۲.</ref> | ||
==فاطمهٔ معصومه، خواهر امام رضا(ع)== | ==فاطمهٔ معصومه، خواهر امام رضا(ع)== | ||
| خط ۶۴: | خط ۶۴: | ||
از میان خواهران و برادران امام رضا(ع)، شناخته‌ترینشان فاطمهٔ معصومه است که عالمان [[شیعه]] جایگاه والایی برای او قائل‌اند و روایاتی درخصوص منزلت او و اهمیت [[زیارت|زیارتش]] نقل می‌کنند. [[محمدباقر مجلسی|محمدباقر مجلسی]] در [[بحار الانوار (کتاب)|بِحارالانوار]]، حدیثی از [[امام صادق علیه‌السلام|امام صادق(ع)]] نقل کرده که طبق آن، تمام شیعیان با [[شفاعت]] حضرت معصومه(س) به [[بهشت]] وارد می‌شوند.<ref>مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۹۹، ص۲۶۷.</ref> [[محمدتقی شوشتری]] او را پس از [[امام رضا علیه‌السلام|امام رضا(ع)]]، برترین فرزند [[امام موسی کاظم علیه‌السلام|امام کاظم(ع)]] دانسته است.<ref>شوشتری، تواریخ النبی و الآل، ۱۳۹۱ق، ص۶۵.</ref> | از میان خواهران و برادران امام رضا(ع)، شناخته‌ترینشان فاطمهٔ معصومه است که عالمان [[شیعه]] جایگاه والایی برای او قائل‌اند و روایاتی درخصوص منزلت او و اهمیت [[زیارت|زیارتش]] نقل می‌کنند. [[محمدباقر مجلسی|محمدباقر مجلسی]] در [[بحار الانوار (کتاب)|بِحارالانوار]]، حدیثی از [[امام صادق علیه‌السلام|امام صادق(ع)]] نقل کرده که طبق آن، تمام شیعیان با [[شفاعت]] حضرت معصومه(س) به [[بهشت]] وارد می‌شوند.<ref>مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۹۹، ص۲۶۷.</ref> [[محمدتقی شوشتری]] او را پس از [[امام رضا علیه‌السلام|امام رضا(ع)]]، برترین فرزند [[امام موسی کاظم علیه‌السلام|امام کاظم(ع)]] دانسته است.<ref>شوشتری، تواریخ النبی و الآل، ۱۳۹۱ق، ص۶۵.</ref> | ||
برپایهٔ کتاب [[تاریخ قم (حسن بن محمد قمی)|تاریخ قم]]، فاطمهٔ معصومه در [[سال ۲۰۱ هجری قمری|سال ۲۰۱ق]]، برای دیدار برادرش امام رضا(ع)، از [[مدینه]] به [[ایران]] رفت؛ اما در میانهٔ راه بیمار شد و او را در [[قم]] به خاک سپردند.<ref>قمی، تاریخ قم، توس، ص۲۱۳.</ref> [[حرم حضرت معصومه(س)|حرم حضرت معصومه]] در [[قم]] را باشکوه‌ترین و مشهورترین آرامگاه [[ایران]]، پس از [[آستان قدس رضوی]] می دانند.<ref>سجادی، | برپایهٔ کتاب [[تاریخ قم (حسن بن محمد قمی)|تاریخ قم]]، فاطمهٔ معصومه در [[سال ۲۰۱ هجری قمری|سال ۲۰۱ق]]، برای دیدار برادرش امام رضا(ع)، از [[مدینه]] به [[ایران]] رفت؛ اما در میانهٔ راه بیمار شد و او را در [[قم]] به خاک سپردند.<ref>قمی، تاریخ قم، توس، ص۲۱۳.</ref> [[حرم حضرت معصومه(س)|حرم حضرت معصومه]] در [[قم]] را باشکوه‌ترین و مشهورترین آرامگاه [[ایران]]، پس از [[آستان قدس رضوی]] می دانند.<ref>سجادی، «آستانهٔ حضرت معصومه»، ص۳۵۸.</ref> | ||
==رویدادهای مهم دوران امامت== | ==رویدادهای مهم دوران امامت== | ||
| خط ۷۱: | خط ۷۱: | ||
{{اصلی|ولایتعهدی امام رضا(ع)}} | {{اصلی|ولایتعهدی امام رضا(ع)}} | ||
[[پرونده:سکه_ولایتعهدی_امام_رضا.jpg|چپ|بندانگشتی|250x250پیکسل|<small>سکه ولایتعهدی [[امام رضا علیه‌السلام|امام رضا(ع)]] که به‌دستور [[مأمون]] ضرب شد. بر روی سکه عبارت زیر به [[خط کوفی]] درج شده است:</small> «لله، محمدرسول الله، المأمون خلیفة الله، مما أمر به الامیر الرضا ولی عهد المسلمین علی بن موسی بن علی بن ابی‌طالب، ذوالریاستین.»]] | [[پرونده:سکه_ولایتعهدی_امام_رضا.jpg|چپ|بندانگشتی|250x250پیکسل|<small>سکه ولایتعهدی [[امام رضا علیه‌السلام|امام رضا(ع)]] که به‌دستور [[مأمون]] ضرب شد. بر روی سکه عبارت زیر به [[خط کوفی]] درج شده است:</small> «لله، محمدرسول الله، المأمون خلیفة الله، مما أمر به الامیر الرضا ولی عهد المسلمین علی بن موسی بن علی بن ابی‌طالب، ذوالریاستین.»]] | ||
ولایتعهدی امام رضا را مهم‌ترین رویداد دورهٔ زندگی سیاسی او دانسته‌اند.<ref>جعفریان، حیات فکری و سیاسی امامان شیعه(ع)، ۱۳۸۷ش، | ولایتعهدی امام رضا را مهم‌ترین رویداد دورهٔ زندگی سیاسی او دانسته‌اند.<ref>افتخاری، امام رضا(ع)، مأمون و موضوع ولایتعهدی، ۱۳۹۸ش، ص۱۰۴؛ جعفریان، حیات فکری و سیاسی امامان شیعه(ع)، ۱۳۸۷ش، ص۴۳۰.</ref> این رویداد یکی از مسائل بحث‌برانگیز در تاریخ اسلام است<ref>الدوری، العصر العباسی الاول، ۱۹۹۷م، ص۱۶۱.</ref> که هم از نظر سیاسی و هم از نظر [[کلام امامیه|کلامی]] (منافات‌داشتن پذیرش ولایتعهدی با [[عصمت امامان|عصمت امام]])<ref>سیدِ مرتضی، تنزیه‌الانبیا(ع)، ۱۳۷۷ش، ص۱۷۹؛ طوسی، تلخیص‌الشافی، ۱۳۸۲ش، ج۴، ص۲۰۶.</ref> اهمیت دارد.<ref>باغستانی، «الرضا، امام (ولایتعهدی)»، ص۸۳.</ref> | ||
به‌گفتهٔ [[شیخ مفید]]، [[متکلم]] و فقیه شیعه (درگذشت: [[سال ۴۱۳ هجری قمری|۴۱۳ق]])، مأمون، با تهدید امام رضا به قتل، او را به پذیرش ولایتعهدی مجبور کرد.<ref> | به‌گفتهٔ [[شیخ مفید]]، [[متکلم]] و فقیه شیعه (درگذشت: [[سال ۴۱۳ هجری قمری|۴۱۳ق]])، مأمون، با تهدید امام رضا به قتل، او را به پذیرش ولایتعهدی مجبور کرد.<ref>مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۲۵۹.</ref> امام رضا(ع) هم، در مقابل، شرط کرد در امور حکومتی هیچ دخالتی نکند.<ref>شیخ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۴۸۹.</ref> بدین ترتیب، امام رضا از [[مدینه]] به [[مرو]] در [[خراسان بزرگ|خراسان]]، پایتخت حکومت مأمون انتقال داده شد.<ref>یعقوبی، تاریخ‌الیعقوبی، دارصادر، ج۲، ص۴۶۵.</ref> | ||
عالمان شیعه می‌گویند مأمون برای زیر نظر گرفتن امام رضا،<ref> | عالمان شیعه می‌گویند مأمون برای زیر نظر گرفتن امام رضا،<ref>صدوق، عیون اخبار الرضا(ع)، ۱۳۷۸ق، ج۲، ص۱۷۰.</ref> خاموش‌کردن انقلاب [[علویان|علوی‌ها]]<ref>عاملی، الحیاة السیاسیة للامام الرضا(ع)، ۱۴۰۳ق، ص۲۲۶.</ref> و مشروعیت‌بخشیدن به [[خلافت]] خود<ref>صدوق، عیون اخبار الرضا(ع)، ۱۳۷۸ق، ج۲، ص۱۷۰.</ref> او را ولیعهد خود کرد. | ||
مأمون در [[۷ رمضان]] سال [[سال ۲۰۱ هجری قمری|۲۰۱ق]]، مراسم ولایتعهدی را برگزار کرد و مردم و کارگزاران حکومت با امام بیعت کردند.<ref>یعقوبی، تاریخ‌الیعقوبی، دارصادر، ج۲، ص۴۴۸.</ref> از این پس، به‌دستور مأمون، [[خطبه|خطبه‌ها]] را به نام امام می‌خواندند و سکه‌ها را به نامش ضرب می‌کردند.<ref>یعقوبی، تاریخ‌الیعقوبی، دارصادر، ج۲، ص۴۴۸.</ref> | مأمون در [[۷ رمضان]] سال [[سال ۲۰۱ هجری قمری|۲۰۱ق]]، مراسم ولایتعهدی را برگزار کرد و مردم و کارگزاران حکومت با امام بیعت کردند.<ref>یعقوبی، تاریخ‌الیعقوبی، دارصادر، ج۲، ص۴۴۸.</ref> از این پس، به‌دستور مأمون، [[خطبه|خطبه‌ها]] را به نام امام می‌خواندند و سکه‌ها را به نامش ضرب می‌کردند.<ref>یعقوبی، تاریخ‌الیعقوبی، دارصادر، ج۲، ص۴۴۸.</ref> | ||
| خط ۱۰۳: | خط ۱۰۳: | ||
==نحوهٔ شهادت== | ==نحوهٔ شهادت== | ||
{{نقل قول یک طبقه|اللّهُمَّ صَلِّ عَلَی عَلِی بْنِ مُوسَی الرِّضَا الْمُرْتَضَی الْإِمامِ التَّقِی النَّقِی وَحُجَّتِک عَلَی مَنْ فَوْقَ الْأَرْضِ وَمَنْ تَحْتَ الثَّرَی الصِّدِیقِ الشَّهِیدِ صَلاةً کثِیرَةً تامَّةً زاکیةً مُتَواصِلَةً مُتَواتِرَةً مُتَرادِفَةً کأَفْضَلِ مَا صَلَّیتَ عَلَی أَحَدٍ مِنْ أَوْلِیائِک{{سخ}} خدایا، درود فرست بر علی بن موسی الرّضا، امامِ پسندیدهٔ باتقوای بی‌عیب، و حجتت بر هرکه روی زمین و هرکه زیرِ آن است، آن راستگوی شهید؛ درودی بسیار و کامل و پاک و به‌هم‌پیوسته و پیاپی و درپی‌هم، مانند برترین درودی که بر یکی از اولیایت فرستاده‌ای.|عنوان=صلوات خاصهٔ امام رضا(ع)|خط آخر=ابن‌قولویه، کامل‌الزّیارات، مکتبةالصدوق، ص۳۲۳.|عرض=40|تراز=چپ|پس زمینه عنوان=|رنگ خط عنوان=|رنگ پس زمینه=|تراز عنوان=|شکل بندی عنوان=|شکل بندی متن=|شکل بندی خط آخر=}} | {{نقل قول یک طبقه|اللّهُمَّ صَلِّ عَلَی عَلِی بْنِ مُوسَی الرِّضَا الْمُرْتَضَی الْإِمامِ التَّقِی النَّقِی وَحُجَّتِک عَلَی مَنْ فَوْقَ الْأَرْضِ وَمَنْ تَحْتَ الثَّرَی الصِّدِیقِ الشَّهِیدِ صَلاةً کثِیرَةً تامَّةً زاکیةً مُتَواصِلَةً مُتَواتِرَةً مُتَرادِفَةً کأَفْضَلِ مَا صَلَّیتَ عَلَی أَحَدٍ مِنْ أَوْلِیائِک{{سخ}} خدایا، درود فرست بر علی بن موسی الرّضا، امامِ پسندیدهٔ باتقوای بی‌عیب، و حجتت بر هرکه روی زمین و هرکه زیرِ آن است، آن راستگوی شهید؛ درودی بسیار و کامل و پاک و به‌هم‌پیوسته و پیاپی و درپی‌هم، مانند برترین درودی که بر یکی از اولیایت فرستاده‌ای.|عنوان=صلوات خاصهٔ امام رضا(ع)|خط آخر=ابن‌قولویه، کامل‌الزّیارات، مکتبةالصدوق، ص۳۲۳.|عرض=40|تراز=چپ|پس زمینه عنوان=|رنگ خط عنوان=|رنگ پس زمینه=|تراز عنوان=|شکل بندی عنوان=|شکل بندی متن=|شکل بندی خط آخر=}} | ||
گزراش‌های متفاوتی در خصوص نحوهٔ درگذشت امام رضا در دست است. برپایهٔ کتاب تاریخ یعقوبی، مأمون از [[مرو]] به قصد رفتن به [[بغداد]] خارج شد و امام رضا را که ولیعهدش بود با خود همراه کرد.<ref>یعقوبی، تاریخ‌الیعقوبی، دارصادر، ج۲، ص۴۵۱.</ref> وقتی به [[طوس]] رسیدند، امام رضا بیمار شد و پس از سه روز، در قریه‌ای به نام [[نوقان]] درگذشت. همو می‌نویسد گفته شده علی بن هشام سردار مأمون، با انار امام را مسموم کرد.<ref>یعقوبی، تاریخ‌الیعقوبی، دارصادر، ج۲، ص۴۵۳.</ref> طبری، مورخ [[اهل سنت و جماعت|اهل‌سنت]] هم صرفاً گزارش کرده که امام در حال خوردن انگور بود که ناگهان جان باخت.<ref>طبری، | گزراش‌های متفاوتی در خصوص نحوهٔ درگذشت امام رضا در دست است. برپایهٔ کتاب تاریخ یعقوبی، مأمون از [[مرو]] به قصد رفتن به [[بغداد]] خارج شد و امام رضا را که ولیعهدش بود با خود همراه کرد.<ref>یعقوبی، تاریخ‌الیعقوبی، دارصادر، ج۲، ص۴۵۱.</ref> وقتی به [[طوس]] رسیدند، امام رضا بیمار شد و پس از سه روز، در قریه‌ای به نام [[نوقان]] درگذشت. همو می‌نویسد گفته شده علی بن هشام سردار مأمون، با انار امام را مسموم کرد.<ref>یعقوبی، تاریخ‌الیعقوبی، دارصادر، ج۲، ص۴۵۳.</ref> طبری، مورخ [[اهل سنت و جماعت|اهل‌سنت]] هم صرفاً گزارش کرده که امام در حال خوردن انگور بود که ناگهان جان باخت.<ref>طبری، تاریخ‌الطبری، ۱۴۱۳ق، ج۷، ص۶۱۰. </ref> | ||
[[شیخ مفید]] [[متکلم]] و فقیه شیعه، در [[تصحیح الاعتقادات (کتاب)|تصحیح‌الاعتقاد]]، با تردید، از کشته‌شدن امام رضا سخن گفته است؛ اما احتمال کشته‌شدن او را قوی دانسته است؛<ref>مفید، تصحیح اعتقادات الامامیه، ۱۴۱۴ق، ص۱۳۲.</ref> اما در کتاب دیگرش، [[الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد (کتاب)|الارشاد]]، روایتی نقل کرده که طبق آن، امام رضا، به‌دستور مأمو،ن با آب انار مسموم شده است.<ref>مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۲۷۰. </ref> [[شیخ صدوق]] هم روایاتی نقل کرده که برپایهٔ آن‌ها مأمون امام رضا را به‌وسیلهٔ انگور<ref>صدوق،عیون اخبار الرضا، ۱۳۷۸ق، ص۲۴۳.</ref> یا انار<ref>صدوق،عیون اخبار الرضا، ۱۳۷۸ق، ص۲۴۰.</ref> یا با هردو<ref>صدوق،عیون اخبار الرضا، ۱۳۷۸ق، ص۲۴۶.</ref> مسموم کرده است. | [[شیخ مفید]] [[متکلم]] و فقیه شیعه، در [[تصحیح الاعتقادات (کتاب)|تصحیح‌الاعتقاد]]، با تردید، از کشته‌شدن امام رضا سخن گفته است؛ اما احتمال کشته‌شدن او را قوی دانسته است؛<ref>مفید، تصحیح اعتقادات الامامیه، ۱۴۱۴ق، ص۱۳۲.</ref> اما در کتاب دیگرش، [[الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد (کتاب)|الارشاد]]، روایتی نقل کرده که طبق آن، امام رضا، به‌دستور مأمو،ن با آب انار مسموم شده است.<ref>مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۲۷۰. </ref> [[شیخ صدوق]] هم روایاتی نقل کرده که برپایهٔ آن‌ها مأمون امام رضا را به‌وسیلهٔ انگور<ref>صدوق،عیون اخبار الرضا، ۱۳۷۸ق، ص۲۴۳.</ref> یا انار<ref>صدوق،عیون اخبار الرضا، ۱۳۷۸ق، ص۲۴۰.</ref> یا با هردو<ref>صدوق،عیون اخبار الرضا، ۱۳۷۸ق، ص۲۴۶.</ref> مسموم کرده است. | ||
| خط ۱۱۸: | خط ۱۱۸: | ||
==اصحاب== | ==اصحاب== | ||
{{اصلی|فهرست اصحاب امام رضا(ع)}}[[شیخ طوسی]] در کتاب [[رجال الطوسی (کتاب)|رجالش]]، نام حدود ۳۲۰ نفر را به‌عنوان اصحاب امام رضا(ع) ذکر کرده است.<ref>شیخ طوسی، | {{اصلی|فهرست اصحاب امام رضا(ع)}}[[شیخ طوسی]] در کتاب [[رجال الطوسی (کتاب)|رجالش]]، نام حدود ۳۲۰ نفر را به‌عنوان اصحاب امام رضا(ع) ذکر کرده است.<ref>شیخ طوسی، رجال‌الطوسی، ۱۴۱۵ق، ص۳۵۱-۳۷۰.</ref> در برخی دیگر از منابع، رقم‌های دیگری در این زمینه ذکر شده است.<ref>برای نمونه نگاه کنید به عطاردی، مسند الامام الرضا، ۱۴۱۳ق، ص۵۰۹؛ قرشی، حیاة الامام علی بن موسی الرضا، ۱۳۸۰ش، ج۲، ص۸۶-۱۸۰.</ref> محمد مهدی نجف، در کتابی به‌نام [[الجامع لِرُواة اصحاب الامام الرضا|اَلجامعُ لِرُواةِ اَصحابِ الامامِ الرّضا]]، از منابع مختلف شیعه، نام ۸۳۱ نفر را به‌عنوان راوی و اصحاب امام رضا گرد آورده است.<ref>نجف، الجامع لِرُواة اصحاب الامام الرضا، ۱۴۰۷ق. ص۵۷۱.</ref> برخی از اصحاب وی، به‌نقل شیخ طوسی عبارت‌اند از:{{ستون-شروع|۳}} | ||
* [[یونس بن عبدالرحمن]] | * [[یونس بن عبدالرحمن]] | ||
* [[صفوان بن یحیی]] | * [[صفوان بن یحیی]] | ||
| خط ۱۳۴: | خط ۱۳۴: | ||
* [[دعبل بن علی خزاعی|دعبل خزاعی]] | * [[دعبل بن علی خزاعی|دعبل خزاعی]] | ||
* [[علی بن اسماعیل میثمی]] | * [[علی بن اسماعیل میثمی]] | ||
* [[ریان بن صلت]].<ref>نگاه کنید به | * [[ریان بن صلت]].<ref>نگاه کنید به طوسی، رجال‌الطوسی، ۱۴۱۵ق، ص۳۵۱-۳۷۰.</ref> | ||
{{پایان}} | {{پایان}} | ||
[[محمد بن عمر کشی|محمد بن عمر کَشّی]]، از رجالیان شیعه در قرن چهارم قمری، شش تن از اصحاب امام رضا(ع) را جزو [[اصحاب اجماع|اصحاب اِجماع]] دانسته که بدین شرح‌اند: یونس بن عبدالرحمن، صفوان بن یحیی، اِبن‌اَبی‌عُمَیر، [[عبدالله بن مغیره|عبدالله بن مُغَیره]]، حسن بن محبوب و احمد بن اَبی‌نصر بَزَنطی.<ref>کشی، | [[محمد بن عمر کشی|محمد بن عمر کَشّی]]، از رجالیان شیعه در قرن چهارم قمری، شش تن از اصحاب امام رضا(ع) را جزو [[اصحاب اجماع|اصحاب اِجماع]] دانسته که بدین شرح‌اند: یونس بن عبدالرحمن، صفوان بن یحیی، اِبن‌اَبی‌عُمَیر، [[عبدالله بن مغیره|عبدالله بن مُغَیره]]، حسن بن محبوب و احمد بن اَبی‌نصر بَزَنطی.<ref>کشی، رجال‌الکشی، ۱۴۰۹ش، ص۵۵۶.</ref> | ||
==کتاب‌های منسوب به امام رضا(ع)== | ==کتاب‌های منسوب به امام رضا(ع)== | ||
[[پرونده:کتاب_طب_الرضا.jpg|بندانگشتی|220x220پیکسل|رسالهٔ ذهبیه یا طب‌الرّضا از آثار منسوب به امام رضا(ع)]]به‌جز احادیثی که در کتاب‌های حدیثی، از امام رضا(ع) نقل شده، نگارش کتاب‌هایی نیز به خود وی نسبت داده شده که البته عالمان شیعه، در خصوص صحت انتساب بیشتر آن‌ها به او تردید دارند: | [[پرونده:کتاب_طب_الرضا.jpg|بندانگشتی|220x220پیکسل|رسالهٔ ذهبیه یا طب‌الرّضا از آثار منسوب به امام رضا(ع)]]به‌جز احادیثی که در کتاب‌های حدیثی، از امام رضا(ع) نقل شده، نگارش کتاب‌هایی نیز به خود وی نسبت داده شده که البته عالمان شیعه، در خصوص صحت انتساب بیشتر آن‌ها به او تردید دارند: | ||
#[[طب الرضا (کتاب)|طِبُّ‌الرّضا]] یا رسالهٔ ذهبیه: این کتاب در زمینهٔ پزشکی است. می‌گویند طب‌الرضا میان عالمان شیعه مشهور بوده و آن‌ها آن را قبول کرده‌اند.<ref> | #[[طب الرضا (کتاب)|طِبُّ‌الرّضا]] یا رسالهٔ ذهبیه: این کتاب در زمینهٔ پزشکی است. می‌گویند طب‌الرضا میان عالمان شیعه مشهور بوده و آن‌ها آن را قبول کرده‌اند.<ref>فضل‌الله، تحلیلی از زندگانی امام رضا(ع)، ۱۳۸۲ش، ص۱۹۱.</ref> | ||
#[[صحیفة الرضا (کتاب)|صَحیفةُالرّضا]]: این کتاب در زمینهٔ [[فقه]] است. بیشتر عالمان شیعه انتساب آن به امام رضا(ع) را تأیید نکرده‌اند.<ref> | #[[صحیفة الرضا (کتاب)|صَحیفةُالرّضا]]: این کتاب در زمینهٔ [[فقه]] است. بیشتر عالمان شیعه انتساب آن به امام رضا(ع) را تأیید نکرده‌اند.<ref>فضل‌الله، تحلیلی از زندگانی امام رضا(ع)، ۱۳۸۲ش، ص۱۹۶-۱۹۷.</ref> | ||
#اَلفقهُ الرَّضوی: به‌گفته [[سید محمدجواد فضل‌الله]]، بیشتر عالمان شیعه انتساب این کتاب به امام رضا(ع) را نپذیرفته‌اند. البته در این میان، گروهی چون [[محمدباقر مجلسی]]، [[محمدتقی مجلسی]]، [[سید محمدمهدی بحرالعلوم|بحرالعلوم]]، [[یوسف بن احمد بحرانی|یوسف بَحرانی]] معروف به صاحبْ‌حَدائِق و [[میرزا حسین نوری|محدث نوری]] آن را نوشتهٔ امام رضا می‌دانند.<ref> | #اَلفقهُ الرَّضوی: به‌گفته [[سید محمدجواد فضل‌الله]]، بیشتر عالمان شیعه انتساب این کتاب به امام رضا(ع) را نپذیرفته‌اند. البته در این میان، گروهی چون [[محمدباقر مجلسی]]، [[محمدتقی مجلسی]]، [[سید محمدمهدی بحرالعلوم|بحرالعلوم]]، [[یوسف بن احمد بحرانی|یوسف بَحرانی]] معروف به صاحبْ‌حَدائِق و [[میرزا حسین نوری|محدث نوری]] آن را نوشتهٔ امام رضا می‌دانند.<ref>فضل‌الله، تحلیلی از زندگانی امام رضا(ع)، ۱۳۸۲ش، ص۱۸۷.</ref> | ||
#مَحضُ الاسلام و شَرائِعُ الدّین: این کتاب را [[شیخ صدوق]] از [[فضل بن شاذان]] نقل کرده است؛ اما به‌خاطر ثقه‌نبودن راویان سند آن و همچنین وجود مطالبی در آن که مخالف احکام مسلم فقهی است، می‌گویند اطمینانی به صدور این کتاب از امام رضا نیست.<ref> | #مَحضُ الاسلام و شَرائِعُ الدّین: این کتاب را [[شیخ صدوق]] از [[فضل بن شاذان]] نقل کرده است؛ اما به‌خاطر ثقه‌نبودن راویان سند آن و همچنین وجود مطالبی در آن که مخالف احکام مسلم فقهی است، می‌گویند اطمینانی به صدور این کتاب از امام رضا نیست.<ref>فضل‌الله، تحلیلی از زندگانی امام رضا(ع)، ۱۳۸۲ش، ص۱۹۷-۱۹۸.</ref> | ||
==مناظرات== | ==مناظرات== | ||
| خط ۱۵۲: | خط ۱۵۲: | ||
*[[مناظره امام رضا در باب توحید|مناظره دربارهٔ توحید]]؛<ref>صدوق، عیون اخبار الرضا، ۱۳۷۸ق، ج۱، ص۱۳۱-۱۳۳؛ صدوق، توحید، ۱۳۹۸ق، ص۲۵۰-۲۵۲؛ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۷۸-۷۹؛ طبرسی، الاحتجاج، ۱۴۰۳ق، ج۲، ص۳۹۶-۳۹۷.</ref> | *[[مناظره امام رضا در باب توحید|مناظره دربارهٔ توحید]]؛<ref>صدوق، عیون اخبار الرضا، ۱۳۷۸ق، ج۱، ص۱۳۱-۱۳۳؛ صدوق، توحید، ۱۳۹۸ق، ص۲۵۰-۲۵۲؛ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۷۸-۷۹؛ طبرسی، الاحتجاج، ۱۴۰۳ق، ج۲، ص۳۹۶-۳۹۷.</ref> | ||
*[[مناظره امام رضا با سلیمان مروزی|مناظره با سلیمان مَرْوزی]] دربارهٔ [[بداء|بِدا]] و [[اراده الهی|ارادهٔ خدا]]؛<ref>طبرسی، الاحتجاج، ۱۴۰۳ق، ج۲، ص۴۰۱-۴۰۴؛ صدوق، توحید، ۱۳۹۸ق، ۴۴۱-۴۵۴؛ صدوق، عیون اخبار الرضا، ۱۳۷۸ق، ج۱، ص۱۷۹-۱۹۱.</ref> | *[[مناظره امام رضا با سلیمان مروزی|مناظره با سلیمان مَرْوزی]] دربارهٔ [[بداء|بِدا]] و [[اراده الهی|ارادهٔ خدا]]؛<ref>طبرسی، الاحتجاج، ۱۴۰۳ق، ج۲، ص۴۰۱-۴۰۴؛ صدوق، توحید، ۱۳۹۸ق، ۴۴۱-۴۵۴؛ صدوق، عیون اخبار الرضا، ۱۳۷۸ق، ج۱، ص۱۷۹-۱۹۱.</ref> | ||
*[[مناظره امام رضا با ابوقره|مناظره با ابوقُرّه]] دربارهٔ جسم‌بودن یا نبودن خدا؛<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۱۳۰-۱۳۱؛ | *[[مناظره امام رضا با ابوقره|مناظره با ابوقُرّه]] دربارهٔ جسم‌بودن یا نبودن خدا؛<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۱۳۰-۱۳۱؛ صدوق، توحید، ۱۳۹۸ق، ص۱۱۰-۱۱۱؛ طبرسی، الاحتجاج، ۱۴۰۳ق، ج۲، ص۴۰۵-۴۰۸.</ref> | ||
*[[مناظره امام رضا با جاثلیق|مناظره با جاثَلیق نصرانی]] دربارهٔ نبوت پیامبر اسلام(ص) و بشربودن عیسای نبی؛<ref>صدوق، توحید، ۱۳۹۸ق، ص۴۱۷-۴۴۱؛ صدوق، عیون اخبار الرضا، ۱۳۷۸ق، ج۱، ص۱۵۴-۱۷۵؛ طبرسی، الاحتجاج، ۱۴۰۳ق، ج۲، ص۴۱۵-۴۲۵.</ref> | *[[مناظره امام رضا با جاثلیق|مناظره با جاثَلیق نصرانی]] دربارهٔ نبوت پیامبر اسلام(ص) و بشربودن عیسای نبی؛<ref>صدوق، توحید، ۱۳۹۸ق، ص۴۱۷-۴۴۱؛ صدوق، عیون اخبار الرضا، ۱۳۷۸ق، ج۱، ص۱۵۴-۱۷۵؛ طبرسی، الاحتجاج، ۱۴۰۳ق، ج۲، ص۴۱۵-۴۲۵.</ref> | ||
*[[مناظره امام رضا با رأس الجالوت|مناظره با رأس‌الجالوت]] دربارهٔ نبوت [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر اسلام(ص)]]؛<ref>صدوق، توحید، ۱۳۹۸ق، ص۴۱۷-۴۴۱؛ صدوق، عیون اخبار الرضا، ۱۳۷۸ق، ج۱، ص۱۵۴-۱۷۵؛ طبرسی، الاحتجاج، ۱۴۰۳ق، ج۲، ص۴۱۵-۴۲۵.</ref> | *[[مناظره امام رضا با رأس الجالوت|مناظره با رأس‌الجالوت]] دربارهٔ نبوت [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر اسلام(ص)]]؛<ref>صدوق، توحید، ۱۳۹۸ق، ص۴۱۷-۴۴۱؛ صدوق، عیون اخبار الرضا، ۱۳۷۸ق، ج۱، ص۱۵۴-۱۷۵؛ طبرسی، الاحتجاج، ۱۴۰۳ق، ج۲، ص۴۱۵-۴۲۵.</ref> | ||
| خط ۱۶۳: | خط ۱۶۳: | ||
[[پرونده:خانه_مرو.jpg|بندانگشتی|مردم اهل سنتِ [[ترکمنستان]] در حال زیارت خانهٔ امام رضا در [[مرو]]]] | [[پرونده:خانه_مرو.jpg|بندانگشتی|مردم اهل سنتِ [[ترکمنستان]] در حال زیارت خانهٔ امام رضا در [[مرو]]]] | ||
ابن‌حجر عَسقَلانی (۷۷۳–۸۵۲ق) محدث و تاریخ‌نگار اهل‌سنت نَسَب، علم و فضل امام رضا(ع) را ستوده<ref>نگاه کنید به عسقلانی، | ابن‌حجر عَسقَلانی (۷۷۳–۸۵۲ق) محدث و تاریخ‌نگار اهل‌سنت نَسَب، علم و فضل امام رضا(ع) را ستوده<ref>نگاه کنید به عسقلانی، تهذیب‌التهذیب، دارصادر، ج۷، ص۳۸۹.</ref> و گفته او در‌حالی‌که بیست و چند سال بیشتر نداشت، در [[مسجدالنبی]] فتوا می‌داد<ref>نگاه کنید به عسقلانی، تهذیب التهذیب، دارصادر، ج۷، ص۳۸۷.</ref> یافعی از عالمان قرن هشتم قمری [[اهل سنت و جماعت|اهل‌سنت]] نیز از امام رضا(ع) با عنوان پیشوای «جلیل» و «مُعَظَّم» و یکی از امامان دوازده‌گانه مذهب امامیه یاد کرده که مأمون میان خاندان بنی‌هاشم هیچ‌کس را بهتر و سزاواتر به خلافت نیافت و با او [[بیعت]] کرد.<ref>یافعی، مرآةالجنان، ۱۴۱۷ق، ج۲، ص۱۰.</ref> | ||
به‌سخن رسول جعفریان، [[حاکم نیشابوری]]، محدث و فقیه [[مذهب شافعی|شافعی‌مذهب]] در قرن چهارم قمری، کتابی با عنوان «مَفاخِرُالرِّضا» دربارهٔ امام رضا(ع) نوشته که از بین رفته و فقط بخش اندکی از آن در کتاب [[الثاقب فی المناقب (کتاب)|اَلثّاقِب فِی الْمَناقِب]] اثر [[محمد بن علی بن حمزه طوسی|اِبن‌حمزهٔ طوسی]] باقی مانده است.<ref>جعفریان، تاریخ تشیع در ایران، ۱۳۸۷ش، ص۲۳۰.</ref> | به‌سخن رسول جعفریان، [[حاکم نیشابوری]]، محدث و فقیه [[مذهب شافعی|شافعی‌مذهب]] در قرن چهارم قمری، کتابی با عنوان «مَفاخِرُالرِّضا» دربارهٔ امام رضا(ع) نوشته که از بین رفته و فقط بخش اندکی از آن در کتاب [[الثاقب فی المناقب (کتاب)|اَلثّاقِب فِی الْمَناقِب]] اثر [[محمد بن علی بن حمزه طوسی|اِبن‌حمزهٔ طوسی]] باقی مانده است.<ref>جعفریان، تاریخ تشیع در ایران، ۱۳۸۷ش، ص۲۳۰.</ref> | ||
| خط ۱۶۹: | خط ۱۶۹: | ||
او چند تن از عالمان اهل‌سنت را که تا قرن ششم به زیارت امام هشتم رفته‌اند، معرفی کرده است. از جملهٔ آن‌ها ابوبکر محمد بن خُزَیْمه، محدث مشهور اهل‌سنت در قرن سوم و چهارم هجری، ابوعلی ثقفی، از عالمان [[نیشابور]]، ابوحاتم محمد بن حبان بستی (درگذشت: ۳۵۴)، محدث و رجال‌شناس، حاکم نیشابوری (۳۲۱-۴۰۵ق) محدث بنام، ابوالفضل بیهقی (۳۸۵-۴۷۰ق) مورخ برجستهٔ ایرانی و امام محمد غزالی عالم و عارف مشهور قرن پنجم.<ref>نگاه کنید به جعفریان، تاریخ تشیع در ایران، ۱۳۸۷ش، ص۲۲۸-۲۳۲.</ref> | او چند تن از عالمان اهل‌سنت را که تا قرن ششم به زیارت امام هشتم رفته‌اند، معرفی کرده است. از جملهٔ آن‌ها ابوبکر محمد بن خُزَیْمه، محدث مشهور اهل‌سنت در قرن سوم و چهارم هجری، ابوعلی ثقفی، از عالمان [[نیشابور]]، ابوحاتم محمد بن حبان بستی (درگذشت: ۳۵۴)، محدث و رجال‌شناس، حاکم نیشابوری (۳۲۱-۴۰۵ق) محدث بنام، ابوالفضل بیهقی (۳۸۵-۴۷۰ق) مورخ برجستهٔ ایرانی و امام محمد غزالی عالم و عارف مشهور قرن پنجم.<ref>نگاه کنید به جعفریان، تاریخ تشیع در ایران، ۱۳۸۷ش، ص۲۲۸-۲۳۲.</ref> | ||
گزارش‌هایی هم از عالمان اهل‌سنت در زمینهٔ زیارت امام رضا در دست است. مثلاً ابن‌حِبّان، محدث اهل‌سنت در قرن سوم و چهارم هجری گفته است که بارها به زیارت قبر علی بن موسی در [[مشهد]] می‌رفتم و با [[توسل]] به آن حضرت مشکلاتم برطرف می‌شد.<ref> | گزارش‌هایی هم از عالمان اهل‌سنت در زمینهٔ زیارت امام رضا در دست است. مثلاً ابن‌حِبّان، محدث اهل‌سنت در قرن سوم و چهارم هجری گفته است که بارها به زیارت قبر علی بن موسی در [[مشهد]] می‌رفتم و با [[توسل]] به آن حضرت مشکلاتم برطرف می‌شد.<ref>ابن‌حبان، الثقات، ۱۴۰۲ق، ج۸، ص۴۵۷.</ref> ابن‌حجر عسقلانی هم گزارش کرده که ابوبکر محمد بن خُزَیْمه، [[مجتهد|فقیه]]، [[تفسیر قرآن|مفسر]] و محدث اهل‌سنت در قرن سوم و چهارم هجری، و [[ابوعلی ثقفی]]، از عالمان [[نیشابور]]، همراه دیگرانی از اهل‌سنت به زیارت قبر امام رضا(ع) رفته‌اند. راوی این حکایت به ابن‌حجر گفته است: «ابوبکر بن خزیمه چنان به بزرگداشت این بقعه و فروتنی و زاری نزد آن پرداخت که ما متحیر شدیم.»<ref>عسقلانی، تهذیب‌التهذیب، دار صادر، ج۷، ص۳۸۸.</ref> | ||
==آثار هنری و فرهنگی== | ==آثار هنری و فرهنگی== | ||
| خط ۲۱۹: | خط ۲۱۹: | ||
برخی از آثار سینمایی و تلویزیونی مستند و نمایشی با محوریت امام رضا(ع) بدین شرح است:<ref>[https://www.irna.ir/news/84781859/فرهنگ-رضوی-در-آینه-سینما-شوق-زیارت-از-یا-ضامن-آهو-تا-بدون «فرهنگ رضوی در آینه سینما/ شوق زیارت از یا ضامن آهو تا بدون قرار قبلی»]، وبگاه ایرنا.</ref> | برخی از آثار سینمایی و تلویزیونی مستند و نمایشی با محوریت امام رضا(ع) بدین شرح است:<ref>[https://www.irna.ir/news/84781859/فرهنگ-رضوی-در-آینه-سینما-شوق-زیارت-از-یا-ضامن-آهو-تا-بدون «فرهنگ رضوی در آینه سینما/ شوق زیارت از یا ضامن آهو تا بدون قرار قبلی»]، وبگاه ایرنا.</ref> | ||
*فیلم مستند یا ضامن آهو، به کارگردانی پرویز کیمیاوی که در سال [[سال ۱۳۵۰ هجری شمسی|۱۳۵۰ش]] ساخته شد: کیمیاوی در این اثر کوشیده حس‌وحال یک روز [[زیارت|زیارتی]] در [[حرم امام رضا(ع)]] را به تصویر بکشد.<ref>شفایی و بهروزلک، «هنر هفتم و فرهنگ رضوی؛ همسویی‌ها و تعاملات»، ص۱۱۰ | *فیلم مستند یا ضامن آهو، به کارگردانی پرویز کیمیاوی که در سال [[سال ۱۳۵۰ هجری شمسی|۱۳۵۰ش]] ساخته شد: کیمیاوی در این اثر کوشیده حس‌وحال یک روز [[زیارت|زیارتی]] در [[حرم امام رضا(ع)]] را به تصویر بکشد.<ref>شفایی و بهروزلک، «هنر هفتم و فرهنگ رضوی؛ همسویی‌ها و تعاملات»، ص۱۱۰-۱۱۱.</ref> مجید مجیدی، کارگردان سینما، این فیلم را یکی از شاهکارهای مستندی دانسته که دربارهٔ امام هشتم (ع) ساخته شده است.<ref>[https://www.irna.ir/news/85122694/مجید-مجیدی-یا-ضامن-آهو-شاهکاری-مستند-درباره-امام-رضاست «مجید مجیدی: یا ضامن آهو شاهکاری مستند درباره امام رضاست»]، وبگاه ایرنا.</ref> | ||
*مجموعهٔ تلویزیونی [[ولایت عشق (مجموعه تلویزیونی)|ولایت عشق]]، به کارگردانی [[مهدی فخیم‌زاده]] دومین و مهم‌ترین سریال در رابطه با امام رضا(ع) شمرده شده است. این فیلم که در سال [[سال ۱۳۷۶ هجری شمسی|۱۳۷۶ش]] ساخته شد، به تبیین تاریخ امامت امام رضا(ع) از [[مدینه]] تا [[مرو]] و شهادت او پرداخته است.<ref>شفایی و بهروزلک، «هنر هفتم و فرهنگ رضوی؛ همسویی‌ها و تعاملات»، ص۱۱۰ | *مجموعهٔ تلویزیونی [[ولایت عشق (مجموعه تلویزیونی)|ولایت عشق]]، به کارگردانی [[مهدی فخیم‌زاده]] دومین و مهم‌ترین سریال در رابطه با امام رضا(ع) شمرده شده است. این فیلم که در سال [[سال ۱۳۷۶ هجری شمسی|۱۳۷۶ش]] ساخته شد، به تبیین تاریخ امامت امام رضا(ع) از [[مدینه]] تا [[مرو]] و شهادت او پرداخته است.<ref>شفایی و بهروزلک، «هنر هفتم و فرهنگ رضوی؛ همسویی‌ها و تعاملات»، ص۱۱۰-۱۱۱.</ref> | ||
*مستند رضای رضوان، از مجید مجیدی، محصول سال ۱۳۸۴ش، فیلمی است که روایت‌کنندهٔ شوق خادمان حرم امام رضا(ع) به خدمت به زائران حرم است.<ref>[https://www.irna.ir/news/84781859/فرهنگ-رضوی-در-آینه-سینما-شوق-زیارت-از-یا-ضامن-آهو-تا-بدون «فرهنگ رضوی در آینه سینما/ شوق زیارت از یا ضامن آهو تا بدون قرار قبلی»]، وبگاه ایرنا.</ref> | *مستند رضای رضوان، از مجید مجیدی، محصول سال ۱۳۸۴ش، فیلمی است که روایت‌کنندهٔ شوق خادمان حرم امام رضا(ع) به خدمت به زائران حرم است.<ref>[https://www.irna.ir/news/84781859/فرهنگ-رضوی-در-آینه-سینما-شوق-زیارت-از-یا-ضامن-آهو-تا-بدون «فرهنگ رضوی در آینه سینما/ شوق زیارت از یا ضامن آهو تا بدون قرار قبلی»]، وبگاه ایرنا.</ref> | ||
*فیلم سینمایی هر شب تنهایی، ساختهٔ رسول صدر عاملی در [[سال ۱۳۸۶ هجری شمسی|سال ۱۳۸۶ش]]، با داستانی که در حرم امام رضا(ع) می‌گذرد، از اولین آثار سینمایی است که قسمت‌های عمده آن در حرم امام رضا(ع) فیلم‌برداری شده است. این فیلم روایت تحول مثبتی است که پس از زیارت، در درون یک زن افسرده و پریشان اتفاق می‌افتد.<ref>[https://www.irna.ir/news/84781859/فرهنگ-رضوی-در-آینه-سینما-شوق-زیارت-از-یا-ضامن-آهو-تا-بدون «فرهنگ رضوی در آینه سینما/ شوق زیارت از یا ضامن آهو تا بدون قرار قبلی»]، وبگاه ایرنا.</ref> | *فیلم سینمایی هر شب تنهایی، ساختهٔ رسول صدر عاملی در [[سال ۱۳۸۶ هجری شمسی|سال ۱۳۸۶ش]]، با داستانی که در حرم امام رضا(ع) می‌گذرد، از اولین آثار سینمایی است که قسمت‌های عمده آن در حرم امام رضا(ع) فیلم‌برداری شده است. این فیلم روایت تحول مثبتی است که پس از زیارت، در درون یک زن افسرده و پریشان اتفاق می‌افتد.<ref>[https://www.irna.ir/news/84781859/فرهنگ-رضوی-در-آینه-سینما-شوق-زیارت-از-یا-ضامن-آهو-تا-بدون «فرهنگ رضوی در آینه سینما/ شوق زیارت از یا ضامن آهو تا بدون قرار قبلی»]، وبگاه ایرنا.</ref> | ||
| خط ۲۴۵: | خط ۲۴۵: | ||
در کتاب کتاب‌شناسی امام رضا(ع)، بیش از هزار کتاب در شانزده فصل نام برده شده است. در فصل چهاردهم، کتاب‌های ترجمه‌شده از زبان‌های خارجی مانند اردو، ترکی، آلمانی، انگلیسی، فرانسه و تایلندی معرفی شده‌اند.<ref>حبیبی، کتاب‌شناسی امام رضا(ع)، ۱۳۹۲ش، مقدمه، ص۹.</ref> برخی از کتاب‌های مستقل درباره امام رضا(ع) از این قرار است: | در کتاب کتاب‌شناسی امام رضا(ع)، بیش از هزار کتاب در شانزده فصل نام برده شده است. در فصل چهاردهم، کتاب‌های ترجمه‌شده از زبان‌های خارجی مانند اردو، ترکی، آلمانی، انگلیسی، فرانسه و تایلندی معرفی شده‌اند.<ref>حبیبی، کتاب‌شناسی امام رضا(ع)، ۱۳۹۲ش، مقدمه، ص۹.</ref> برخی از کتاب‌های مستقل درباره امام رضا(ع) از این قرار است: | ||
*[[مسند الإمام الرضا أبي الحسن علي إبن موسی علیهما السلام|مُسنَدُ الاِمامِ الرِّضا اَبی‌الْحسن علیِّ بن موسی علیهماالسّلام]]: در این اثر، آنچه دربارهٔ امام رضا(ع) در کتاب‌های مختلف، از [[محدث|محدثان]] و اصحاب امامان روایت شده، توسط [[عزیزالله عطاردی]] گرد آمده است. برخی از مطالب این کتاب بدین شرح است: القاب امام رضا، امامت وی، سیرهٔ عملی، فضایل اخلاقی، سفر امام رضا(ع) از مدینه به خراسان، فضیلت زیارت وی، نام فرزندان و برادران و خاندان و اصحاب امام، و کراماتی که در مرقد او واقع شده است؛<ref> | *[[مسند الإمام الرضا أبي الحسن علي إبن موسی علیهما السلام|مُسنَدُ الاِمامِ الرِّضا اَبی‌الْحسن علیِّ بن موسی علیهماالسّلام]]: در این اثر، آنچه دربارهٔ امام رضا(ع) در کتاب‌های مختلف، از [[محدث|محدثان]] و اصحاب امامان روایت شده، توسط [[عزیزالله عطاردی]] گرد آمده است. برخی از مطالب این کتاب بدین شرح است: القاب امام رضا، امامت وی، سیرهٔ عملی، فضایل اخلاقی، سفر امام رضا(ع) از مدینه به خراسان، فضیلت زیارت وی، نام فرزندان و برادران و خاندان و اصحاب امام، و کراماتی که در مرقد او واقع شده است؛<ref>نگاه کنید به عطاردی قوچانی، مسند الامام الرضا ابی‌الحسن علی بن موسی علیهماالسلام.</ref> | ||
*[[الحیاة السیاسیة للامام الرضا (کتاب)|اَلحیاةُ السّیاسیةُ لِلْامامِ الرّضا(ع)]]، نوشتهٔ [[سید جعفر مرتضی عاملی]]: این کتاب با عنوان «زندگی سیاسی هشتمین امام»، به‌دست سید خلیل خلیلیان به فارسی ترجمه شده است؛ | *[[الحیاة السیاسیة للامام الرضا (کتاب)|اَلحیاةُ السّیاسیةُ لِلْامامِ الرّضا(ع)]]، نوشتهٔ [[سید جعفر مرتضی عاملی]]: این کتاب با عنوان «زندگی سیاسی هشتمین امام»، به‌دست سید خلیل خلیلیان به فارسی ترجمه شده است؛ | ||
*[[الامام الرضا علیه السلام تاریخ و دراسة (کتاب)|اَلامامُ الرِّضا علیه‌السلام؛ تاریخٌ و دراسةٌ]]، اثر [[سید محمدجواد فضل‌الله|سید محمدجواد فضل الله]]: ترجمهٔ این کتاب به فارسی، با عنوان «تحلیلی از زندگانی امام رضا(ع)» توسط محمدصادق عارف انجام شده است؛ | *[[الامام الرضا علیه السلام تاریخ و دراسة (کتاب)|اَلامامُ الرِّضا علیه‌السلام؛ تاریخٌ و دراسةٌ]]، اثر [[سید محمدجواد فضل‌الله|سید محمدجواد فضل الله]]: ترجمهٔ این کتاب به فارسی، با عنوان «تحلیلی از زندگانی امام رضا(ع)» توسط محمدصادق عارف انجام شده است؛ | ||