چهار قل: تفاوت میان نسخه‌ها

'''چهار قُل''' یا '''چارقُل'''، عنوانی برای چهار سوره [[سوره کافرون|کافرون]]، [[سوره اخلاص|اخلاص]]، [[سوره فلق|فلق]] و [[سوره ناس|ناس]] که همگی با کلمه «قُل» آغاز می‌شوند. این سوره‌ها، '''سُوَر قل''' و '''ذات القلاقل''' نیز خوانده می‌شوند. بنابر روایتی که از [[پیامبر(ص)]] نقل شده و به حدیث ذاتُ القَلاقِل مشهور است، خواندن چهار سوره مذکور، برای در امان ماندن از بلاها توصیه شده است.

چهار قل، یا صورت مخفف آن، چارقل، عنوانی است برای چهار سوره از سوره‌های قرآن کریم که با فعل امر «قل» به معنای «بگو» آغاز می‌شوند.<ref>لسانی فشارکی، «چارقل»، ص۶۵۷.</ref> این سوره‌ها عبارتند از: [[سوره کافرون|کافرون‌]] که با«قل یا ایها الکافرون» آغاز می‌شود، [[سوره اخلاص|اخلاص‌]] که اولین آیه آن «قل هو الله احد» است، [[سوره فلق|فلق‌]] که با «قل اعوذ برب الفلق» آغاز می‌شود و [[سوره ناس|ناس‌]] که آیه ابتدایی آن، «قل اعوذ برب الناس» است.<ref>حریری، فرهنگ اصطلاحات قرآنی، ۱۳۸۴ش، ص۱۱۸.</ref>

نام‌های دیگری که به این چهار سوره اطلاق می‌شود، عبارتند از: «سُوَر قل»،<ref>رامیار، تاریخ قرآن، ۱۳۶۲ش، ص‌۵۹۷.</ref> قَلاقِل و «ذات القلاقِل».<ref>لسانی فشارکی، «چارقل»، ص۶۵۷.</ref> [[سوره جن]] در قرآن کریم نیز با «قُل» آغاز شده،<ref>سوره جن، آیه۱.</ref> اما از سوره‌های مشهور به «چهار قل» دانسته نمی‌شود.<ref>لسانی فشارکی، «چارقل»، ص۶۵۷.</ref>

در روایات اسلامی، فضیلتی ویژه برای خواندن چهارقل ذکر نشده است؛ با این حال در برخی‌[[احادیث‌]]، خواندن سوره‌های [[سوره اخلاص|اخلاص‌]]، [[سوره فلق|فلق‌]] و [[سوره ناس|ناس‌]]، به همراه [[سوره حمد]]،‌<ref>حویزی، تفسیر نور الثقلین، ۱۳۷۰ش، ج۵، ص۷۰۵.</ref> یا [[آیة الکرسی|آیة الکرسی‌]]<ref>حویزی، تفسیر نور الثقلین، ۱۳۷۰ش، ج۵، ص۷۰۲.</ref> برای در امان ماندن از خطرات توصیه شده است؛ همچنین خواندن چهارقل و [[سوره نصر]].<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۴۰۶ق، ج‌۱۰، ص‌۸۳۹؛ ابوالفتوح رازی، روض الجنان، ۱۳۷۱ش، ج۲۰، ص۴۳۳؛ سیوطی، تفسیر الدر المنثور، ۱۴۲۰ق، ج‌۸، ص۶۵۸.</ref>  

خواندن چهارقل، در [[نماز شب]] و [[نماز مستحبی|نمازهای مستحب]] در شب‌های [[رجب (ماه)|ماه رجب‌]] ‌سفارش شده است‌.‌<ref>خطیب شربینی، مغنی المحتاج، ۱۳۷۷ق، ج۱، ص۲۲۱؛ الدمیاطی الشافعی، إعانة الطالبین، ۱۴۱۸ق، ج۱، ص۲۹۰.</ref> در [[حدیث|حدیثی]] از [[پیامبر(ص)]]، مشهور به حدیث «ذات القلاقل»، برای در امان ماندن خود و فرزند و مال از آسیب، خواندن این چهار سوره توصیه شده است‌.<ref>قطب الراوندی، سلوة الحزین، ۱۴۰۷ق، ص‌۸۵؛ آقابزرگ تهرانی، الذریعة،‌ دار الأضواء، ج‌۶، ص‌۳۷۶.</ref>

چهارقل، در دوران‌های مختلف، از عناصر فرهنگ عامه ایرانیان بوده و برای در امان ماندن از خطرات خوانده می‌شده است؛ چنانکه [[سنایی غزنوی]]، شاعر فارسی‌زبان قرن پنجم هجری، در یکی از اشعار خود چارقل را [[حرز]] خوانده است.<ref>حسینی، «تصحیح ابیاتی از حدیقه سنایی بر اساس قدیمی‌ترین نسخه خطی»، ص۱۹.</ref> همینطور در یکی از داستان‌های [[جلال آل احمد]]، داستان‌نویس معاصر آمده است: «صبح‌ها که دکانش را باز می‌کرد، چهارقل می‌خواند».<ref>حلاج‌زاده، «جلال و نثر شکسته معاصر»، ص۲۸.</ref>

[[ابن سینا]] در کتابی با نام «تفسیر القلاقل» به [[تفسیر]] سه سوره از چارقل،(یعنی سوره‌های [[سوره اخلاص|اخلاص‌]]، [[سوره فلق|فلق‌]] و [[سوره ناس|ناس‌]]) پرداخته است‌. این اثر به کوشش احسان یارشاطر با عنوان تفسیر سوره توحید، تفسیر سوره فلق و تفسیر سوره ناس در پنج رساله به ‌چاپ رسیده است‌<ref>ابن سینا، پنج رساله، ۱۳۸۳‌ش‌.</ref> و [[محمود بن محمد حسنی واعظ‌]]، از مفسران قرن هفتم هجری نیز در [[تفسیر|تفسیری‌]] با نام [[بلابل القلاقل|بلابل القلاقل‌]] به تفسیر آیاتی که با فعل امر قل آغاز می‌شود پرداخته است‌.<ref>علوی‌مهر، المدخل إلی تاریخ التفسیر والمفسرین، ۱۴۳۵ق، ص۳۱۲-۳۱۴.</ref>

== پانویس ==

 

== منابع ==

* آقابزرگ الطهرانی، محمدمحسن، الذریعة الی تصانیف الشیعة، بیروت،‌ دار الاضواء، بی‌تا.

* ابن سینا، حسین بن عبدالله، پنج رساله، تصحیح احسان یارشاطر، همدان، دانشگاه بوعلی سینا، تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، ۱۳۸۳ش.

== پیوند به بیرون ==

* [https://www.cgie.org.ir/fa/article/240490/%DA%86%D8%A7%D8%B1%D9%82%D9%84 دائرة المعارف بزرگ اسلامی]

* [https://rch.ac.ir/article/Details/7813 دانشنامه جهان اسلام]