حدیث من عرف نفسه: تفاوت میان نسخه‌ها

  | عنوان        = حدیث من عرف نفسه فقد عرف ربه

  | عرض          =  

برخی هم گفته‌اند این حدیث بر [[برهان نظم]] دلالت دارد؛ زیرا از شناخت نظم موجود در جسم و روح انسان می‌توان به وجود ناظم آن پی برد.

==برداشت‌ها از حدیث==

برخی از برداشت‌ها از این حدیث به‌شرح زیر است:

[[ناصر مکارم شیرازی]] بر آن است که حدیث من عرف نفسه به [[برهان نظم]] اشاره دارد؛ زیرا شناخت شگفتی‌های [[روح]] و جسم، ما را به وجود خدا رهنمون می‌کند؛ چون این نظم عجیب و شگفت‌انگیز نمی‌تواند از چیزی جز مبدأ عالم سرچشمه گرفته باشد.<ref>مکارم شیرازی، اخلاق در قرآن،‌ ۱۳۷۷ش، ج۱، ص۳۲۸.</ref> برخی گفته‌اند با توجه به آیات و احادیث مرتبط،‌ این تفسیر از حدیث روشن‌ترین معنای آن است.<ref>محمدی ری‌شهری و همکاران، دانشنامه عقاید اسلامی، ‌۱۳۸۶ش، ج۴، ص۱۵۵.</ref>

گروهی از عالمان شیعه و سنی، در توضیح معنای روایت، این احتمال را ذکر کرده‌اند که شاید روایت بیانگر این مطلب است: انسان که قادر به شناخت کامل از حقیقت خودش نیست، محال است به شناخت کامل از حقیقت خدا دست یابد.<ref>ابن تیمیه، مجموع الفتاوی، ۱۴۱۶ق، ج۹، ص۲۹۸؛ سیوطی، الحاوی للفتاوی، ۱۴۲۴ق، ج۲، ص۲۹۰؛ مازندرانی، شرح الکافی، ۱۳۸۲ش، ج۴، ص۱۵۳و۱۵۴ و ج۶، ص۶۱.</ref> [[سید محمدحسین طباطبائی|علامه طباطبائی]] این تفسیر را در تقابل با آیات و روایاتی می‌داند که آشکارا خودشناسی را راه خداشناسی دانسته‌اند.<ref>طباطبائی، المیزان فی تفسیر القرآن، ۱۴۱۷ق، ج۶، ص۱۶۹-۱۷۰.</ref>

[[محمدتقی مجلسی]] بعد از ذکر این معنا، آن را متناظر با این شعر از [[سنایی غزنوی]] قرار داده است:<ref>مجلسی، لوامع صاحبقرانی، ۱۴۱۴ق، ج۱، ص۱۱۸.</ref>

چون تو در نفس خود زبون باشی\\عارف کردگار چون باشی}}

خودشناسی گاهی به شکل مفهومی است و با استدلال همراه است و به درک حصولی از [[خدا]] می‌انجامد؛ گاهی هم به شکل وجودی است و با [[ریاضت|سیر و سلوک]] بدست می‌آید و به درک حضوری از خدا می‌رسد. می‌توان حدیث را به هر دو معنا دانست؛ اما به نظر [[عبدالله جوادی آملی]]، تفسیر حدیث به معنای اخیر، عمیق‌تر از تفسیر آن به معنای نخست است.<ref>جوادی آملی، توحید در قرآن، ۱۳۹۵ش، ص۱۴۵-۱۵۰.</ref>

یکی از فروع مبتنی بر [[اصل علیت]]، اصل سنخیت است و معنای آن این است که هر معلولی از علتی هم سنخ خود به وجود می آید. بنابراین ازآنجاکه نفس انسانی (به عنوان معلول) در مقام ذات، مجرد از ماده است، علت به وجود آورنده نفس هم باید امری مجرد از ماده باشد برپایه این استدلال، یکی دیگر از ویژگی های پروردگار که همان غیرجسمانی بودن است، شناخته می شود و با اثبات این صفت خداوند که مجرد بودن است، اصل وجودش نیز اثبات خواهد شد و این همان نکته حدیث است که با شناخت نفس، خداوند شناخته خواهد شد.  <ref>الملا صدرا، الحكمة المتعالية في الأسفار العقلية الأربعة، ۱۹۸۱م، ج۸، ص۳۰۵ و پاوررقی ملاهادی سبزروای</ref>

در منابع روایی، مضمون حدیث «من عرف نفسه» در [[حدیث|احادیثی]] مشابه هم نقل شده است. برای نمونه در حدیثی آمده است که شخصی از [[پیامبر(ص)]] پرسید: ای رسول خدا، طریق معرفت خداوند چیست؟ پیامبر(ص) گفت: «شناخت نفس».<ref>ابن‌ابی‌جمهور، عوالی اللئالی العزیزة، ۱۴۰۵ق، ج۱، ص۲۴۶.</ref>{{یاد|أَنَّهُ دَخَلَ عَلَى رَسُولِ اللَّهِ ص رَجُلٌ اسْمُهُ مُجَاشِعٌ فَقَالَ: یَا رَسُولَ اللَّهِ کَیْفَ‏ الطَّرِیقُ‏ إِلَى‏ مَعْرِفَةِ الْحَقِِّ. فَقَالَ: «مَعْرِفَةُ النَّفْس».}} همچنین از [[امام علی(ع)]] نقل شده است: «در عجبم از کسی که نسبت به نفس خود جاهل است، چگونه خدای خود را می‌شناسد؟!»<ref>تمیمی آمدی، غرر الحکم و درر الکلم، ۱۴۱۰ق، ص۴۶۱؛ لیثی واسطی، عیون الحکم و المواعظ، ‌۱۳۷۶ش، ص۳۲۹.</ref>{{یاد|«عَجِبْتُ لِمَنْ یَجْهَلُ نَفْسَهُ کَیْفَ یَعْرِفُ رَبَّهُ.»}}<ref>برای دیدن احادیث دیگر نگاه کنید به سیدمرتضی، امالی المرتضی، ۱۹۹۸م، ج۱، ص۲۷۴؛ جعفر بن محمد(منسوب)، مصباح الشریعه، ۱۴۰۰، ص۱۳؛ شعیری، جامع الاخبار، انتشارات حیدریه، ص۴.</ref>

{{پانوشت}}

{{یادداشت‌ها}}

==منابع==

==پیوند به بیرون==

{{احادیث مشهور}}

{{پیامبر اسلام}}