پرش به محتوا

امام مهدی عجل الله تعالی فرجه: تفاوت میان نسخه‌ها

بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۲۰: خط ۲۰:
| طول عمر =
| طول عمر =
}}
}}
'''محمد بن حسن عسکری(ع)''' مشهور به '''امام مهدی(عج)'''، '''امام زمان''' و '''حجت بن الحسن''' (متولد [[سال ۲۵۵ هجری قمری|۲۵۵ق]])، دوازدهمین و آخرین امام [[امامیه|شیعه دوازده‌امامی]] است. دوره [[امامت]] او پس از شهادت پدرش [[امام حسن عسکری علیه‌السلام|امام حسن عسکری(ع)]] در [[سال ۲۶۰ هجری قمری|سال ۲۶۰ق]] آغاز شد. [[شیعه|شیعیان]] معتقدند، او همان [[مهدی|مهدی موعود]] است که پس از دوره طولانی [[غیبت امام مهدی(عج)|غیبت]]، [[ظهور امام زمان|ظهور]] خواهد کرد.<br>بر اساس منابع شیعه، [[بنی‌عباس|حکومت عباسی]] در دوره امامت امام حسن عسکری(ع) درصدد یافتن فرزند وی به‌عنوان مهدی و جانشین پدر بود؛ ازاین‌رو، [[ولادت امام مهدی(عج)|تولد امام زمان(عج)]] مخفی نگه داشته شد و جز چند تن از [[فهرست اصحاب امام حسن عسکری(ع)|یاران خاص امام یازدهم شیعیان]] کسی او را ندید. به این دلیل پس از شهادت امام عسکری(ع)، برخی از شیعیان دچار تردید شده و فرقه‌هایی در جامعه شیعه پدید آمد و گروهی از شیعیان، از [[جعفر پسر امام هادی(ع)|جعفر کذاب]]، عموی امام زمان(عج)، پیروی کردند. در این شرایط [[توقیعات امام مهدی(عج)|توقیعات امام زمان]] که عموماً خطاب به شیعیان نوشته می‌شد و توسط [[نیابت خاصه|نائبان خاص]] او به اطلاع مردم می‌رسید، موجب تثبیت دوباره [[شیعه|تشیع]] گردید؛ تا جایی که در قرن چهارم قمری از میان فرقه‌هایی که پس از امام یازدهم از شیعه منشعب شده بودند، تنها شیعه دوازده‌امامی باقی مانده بود.<br>امام زمان(عج) پس از شهادت پدرش، در [[غیبت صغرا]] به سر برد و در این مدت به واسطه [[نواب اربعه|چهار نائب خاص]] با شیعیان ارتباط داشت. از [[سال ۳۲۹ هجری قمری|سال ۳۲۹ق]]، ارتباط مردم با امام زمان(عج) از راه نائبان خاص نیز پایان یافت و دوره [[غیبت کبرا]] آغاز شد. عالمان شیعه درباره دلایل و جزئیات عمر طولانی امام زمان، تبیین‌هایی ارائه نموده‌اند و در [[حدیث|احادیث معصومان]]، غیبت او به خورشید پشت ابر تشبیه شده است.<br>
'''محمد بن حسن عسکری(ع)''' مشهور به '''امام مهدی(عج)'''، '''امام زمان''' و '''حجت بن الحسن''' (متولد [[سال ۲۵۵ هجری قمری|۲۵۵ق]])، دوازدهمین و آخرین امام [[امامیه|شیعه دوازده‌امامی]] است. [[شیعه|شیعیان]] معتقدند، او همان [[مهدی|مهدی موعود]] است که پس از دوره طولانی [[غیبت امام مهدی(عج)|غیبت]]، [[ظهور امام زمان|ظهور]] خواهد کرد. دوره [[امامت]] او پس از شهادت پدرش [[امام حسن عسکری علیه‌السلام|امام حسن عسکری(ع)]] در [[سال ۲۶۰ هجری قمری|سال ۲۶۰ق]] آغاز شده است.<br>بر اساس منابع شیعه، [[بنی‌عباس|حکومت عباسی]] در دوره امامت امام حسن عسکری(ع) درصدد یافتن فرزند وی به‌عنوان مهدی و جانشین پدر بود؛ ازاین‌رو، [[ولادت امام مهدی(عج)|تولد امام زمان(عج)]] مخفی نگه داشته شد و جز چند تن از [[فهرست اصحاب امام حسن عسکری(ع)|یاران خاص امام یازدهم شیعیان]] کسی او را ندید. به همین دلیل پس از شهادت امام عسکری(ع)، برخی از شیعیان دچار تردید شده و فرقه‌هایی در جامعه شیعه پدید آمد و گروهی از شیعیان، از [[جعفر پسر امام هادی(ع)|جعفر کَذّاب]]، عموی امام زمان(عج)، پیروی کردند. در این شرایط [[توقیعات امام مهدی(ع)|توقیعات امام زمان]] که عموماً خطاب به شیعیان نوشته می‌شد و توسط [[نیابت خاصه|نائبان خاص]] به اطلاع مردم می‌رسید، موجب تثبیت دوباره [[شیعه|تشیع]] گردید؛ تا جایی که در قرن چهارم قمری از میان فرقه‌هایی که پس از شهادت امام یازدهم از شیعه منشعب شده بودند، تنها شیعه دوازده‌امامی باقی مانده بود.<br>امام زمان(عج) پس از شهادت پدرش، در [[غیبت صغرا]] به سر برد و در این مدت به واسطه [[نواب اربعه|چهار نائب خاص]] با شیعیان ارتباط داشت. از [[سال ۳۲۹ هجری قمری|سال ۳۲۹ق]]، ارتباط مردم با او از راه نائبان خاص نیز پایان یافت و دوره [[غیبت کبرا]] آغاز شد. عالمان شیعه درباره دلایل و جزئیات [[عمر طولانی امام زمان]]، تبیین‌هایی ارائه نموده‌اند و در [[حدیث|احادیث معصومان]]، غیبت او به خورشید پشت ابر تشبیه شده است.
به اعتقاد شیعیان، امام مهدی(عج) زنده است و روزی ظهور خواهد کرد و به همراه یارانش حکومتی جهانی برپا می‌سازد و دنیا را که پر از ظلم و ستم شده، آکنده از عدل و داد می‌نماید. در روایات اسلامی، بر [[انتظار فرج]] تأکید زیادی شده و شیعیان این روایات را به‌معنای انتظار ظهور امام زمان(عج) می‌دانند.<br>
 
مفسران شیعه بر اساس روایات، پاره‌ای از [[آیه|آیات قرآن]] را اشاره به امام زمان(عج) دانسته‌اند. احادیث بسیاری نیز درباره امام زمان، زندگی و [[غیبت امام مهدی(عج)|غیبت]] و حکومت او نقل شده است. گفته شده بیش از ۲۰۰۰ کتاب به زبان‌ها و موضوعات مختلف درباره امام مهدی نوشته شده است.<br>
به اعتقاد شیعیان، امام مهدی(عج) زنده است و در آینده ظهور خواهد کرد و به همراه یارانش، حکومتی جهانی برپا می‌کند و دنیا را که پر از ظلم و ستم شده، آکنده از [[عدل اجتماعی|عدل]] و داد می‌نماید. در روایات اسلامی، بر [[انتظار فرج]] تأکید زیادی شده و شیعیان این روایات را به‌معنای انتظار ظهور امام زمان(عج) می‌دانند.
[[اهل سنت و جماعت|اهل‌سنت]] شخصی با نام مهدی را منجی آخرالزمان دانسته و او را از نسل [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]] تلقی نموده‌اند؛ ولی بسیاری از آنها معتقدند که او در آینده متولد خواهد شد. در این میان برخی از علمای اهل‌سنت همچون سبط ابن‌جوزی و ابن‌طلحه شافعی، همانند شیعیان معتقدند که [[مهدی|مهدی موعود]] همان فرزند [[امام حسن عسکری علیه‌السلام|امام حسن عسکری(ع)]] است.<br>
 
مفسران شیعه بر اساس روایات، پاره‌ای از [[آیه|آیات قرآن]] را اشاره به امام زمان(عج) دانسته‌اند. احادیث بسیاری نیز درباره امام زمان، زندگی و [[غیبت امام مهدی(عج)|غیبت]] و حکومت او نقل شده است. گفته شده بیش از ۲۰۰۰ کتاب به زبان‌ها و موضوعات مختلف درباره امام مهدی نوشته شده است.
 
[[اهل سنت و جماعت|اهل‌سنت]] شخصی با نام مهدی را منجی آخرالزمان دانسته و او را از نسل [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]] تلقی نموده‌اند؛ با این حال تعدادی از آنها معتقدند که او در آینده متولد خواهد شد. در این میان برخی از علمای اهل‌سنت همچون سبط ابن‌جوزی و ابن‌طلحه شافعی، همانند شیعیان معتقدند که [[مهدی|مهدی موعود]] همان فرزند [[امام حسن عسکری علیه‌السلام|امام حسن عسکری(ع)]] است که در سال ۲۵۵ق به دنیا آمده است.
 
[[دعا|ادعیه]] و [[ذکر|اذکار]] فراوانی برای ارتباط با امام زمان(عج) در عصر غیبت نقل شده است؛ مانند [[دعای فرج]]، [[دعای عهد]]، [[دعای ندبه]]، [[زیارت آل‌یاسین]] و [[نماز امام زمان]]. برخی از احادیث، [[ملاقات با امام زمان|دیدار با امام زمان]] در عصر غیبت را ممکن دانسته‌اند و بعضی از عالمان شیعه حکایت‌هایی از دیدار برخی افراد با حضرت را ذکر کرده‌اند. اماکن متعددی به امام زمان منسوب شده است؛ از جمله [[سرداب مقدس|سرداب غیبت]] در [[سامرا]]، [[مسجد سهله]] در [[کوفه]] و [[مسجد جمکران]] در [[قم]].
[[دعا|ادعیه]] و [[ذکر|اذکار]] فراوانی برای ارتباط با امام زمان(عج) در عصر غیبت نقل شده است؛ مانند [[دعای فرج]]، [[دعای عهد]]، [[دعای ندبه]]، [[زیارت آل‌یاسین]] و [[نماز امام زمان]]. برخی از احادیث، [[ملاقات با امام زمان|دیدار با امام زمان]] در عصر غیبت را ممکن دانسته‌اند و بعضی از عالمان شیعه حکایت‌هایی از دیدار برخی افراد با حضرت را ذکر کرده‌اند. اماکن متعددی به امام زمان منسوب شده است؛ از جمله [[سرداب مقدس|سرداب غیبت]] در [[سامرا]]، [[مسجد سهله]] در [[کوفه]] و [[مسجد جمکران]] در [[قم]].


==نام، کنیه‌ها و القاب==
==نام، کنیه‌ها و القاب==
{{اصلی|فهرست کنیه‌ها و لقب‌های امام مهدی(ع)}}
{{اصلی|فهرست کنیه‌ها و لقب‌های امام مهدی(ع)}}
در احادیث شیعه، برای امام دوازدهم نام‌هایی همچون محمد، احمد و عبدالله ذکر شده است. با این همه او در میان شیعیان بیشتر با لقب مهدی شناخته می‌شود.<ref>محمدی ری‌شهری، دانشنامه امام مهدی، ۱۳۹۳ش، ج۲، ص۲۸۳.</ref> بر اساس احادیثی متعدد، او همنام [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر اسلام]] است.<ref>محمدی ری‌شهری، دانشنامه امام مهدی، ۱۳۹۳ش، ج۲، ص۲۸۳.</ref> در برخی احادیث و منابع مکتوب شیعه مانند [[الکافی (کتاب)|الکافی]] و [[کمال الدین و تمام النعمة (کتاب)|کمال‌الدین]]، نام او با حروف جدا و به‌صورت «م ح م د» آمده است.<ref>محمدی ری‌شهری، دانشنامه امام مهدی، ۱۳۹۳ش، ج۲، ص۲۸۹-۲۹۱.</ref> این جدانویسی به سبب احادیث است که بردن نامِ او را ممنوع کرده‌اند.<ref>محمدی ری‌شهری، دانشنامه امام مهدی، ۱۳۹۳ش، ج۲، ص۲۹۷-۳۰۵.</ref>
در احادیث شیعه، برای امام دوازدهم نام‌هایی همچون محمد، احمد و عبدالله ذکر شده است. با این همه او در میان شیعیان بیشتر با لقب مهدی شناخته می‌شود.<ref>محمدی ری‌شهری، دانشنامه امام مهدی، ۱۳۹۳ش، ج۲، ص۲۸۳.</ref> بر اساس احادیث متعدد، او همنام [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر اسلام]] است.<ref>محمدی ری‌شهری، دانشنامه امام مهدی، ۱۳۹۳ش، ج۲، ص۲۸۳.</ref> در برخی احادیث و منابع مکتوب شیعه مانند [[الکافی (کتاب)|الکافی]] و [[کمال الدین و تمام النعمة (کتاب)|کمال‌الدین]]، نام او با حروف جدا و به‌صورت «م ح م د» آمده است.<ref>محمدی ری‌شهری، دانشنامه امام مهدی، ۱۳۹۳ش، ج۲، ص۲۸۹-۲۹۱.</ref> این جدانویسی به سبب احادیث است که بردن نامِ او را ممنوع کرده‌اند.<ref>محمدی ری‌شهری، دانشنامه امام مهدی، ۱۳۹۳ش، ج۲، ص۲۹۷-۳۰۵.</ref>
*'''نهی از نام بردن'''
*'''نهی از نام بردن'''
{{اصلی|تسمیة المهدی}}
{{اصلی|تسمیة المهدی}}
احادیث فراوانی در منابع شیعه، بردن نام اصلی امام دوازدهم را منع کرده و [[حرام]] دانسته‌اند.<ref>طبسی، تا ظهور، ۱۳۸۸ش، ج۱، ص۴۴.</ref> دو نظریه مشهور درباره این روایات وجود دارد: نظریه نخست از آنِ کسانی مثل [[سید مرتضی]]، [[مقداد بن عبدالله حلی|فاضل مقداد]]، [[محقق حلی]]، [[علامه حلی]] و چند عالم دیگر است که این حرمت را مخصوص زمان [[تقیه]] می‌دانند و در مقابل، [[میرداماد]] و [[میرزا حسین نوری|محدث نوری]] این حرام‌بودن را در تمام دوران قبل از [[ظهور امام زمان|ظهور]] جاری دانسته‌اند.<ref>محمدی ری‌شهری، دانشنامه امام مهدی، ۱۳۹۳ش، ج۲، ص۳۱۱.</ref>  [[محمدتقی مجلسی|مجلسی اول]] در کتاب [[لوامع صاحبقرانی (کتاب)|لوامع صاحبقرانی]] در شرح [[من لایحضره الفقیه (کتاب)|من لا یحضره الفقیه]] از [[شیخ بهائی|شیخ بهایی]] نقل کرده که  او بردن نام اصلی را جایز می‌دانست ولی این کار را در عصر [[غیبت صغرا|غیبت صغری]] (به سبب شناسایی امام و دسترسی دشمنان بر او)  حرام دانسته و در نهایت براین باور است که چون در احادیث از تصریح به نام حضرت تا پیش از ظهور نهی شده است؛ ممکن است ممنوعیت بردن اسم(م ح م د) در عصر [[غیبت کبرا|غیبت کبری]] هم باشد ولی در عصر غیبت صغری حرمتش بیشتر باشد. <ref>مجلسی، لوامع صاحبقرانی، ۱۴۱۴ق، ج۴، ص۱۵۹.
احادیث فراوانی در منابع شیعه، بردن نام اصلی امام دوازدهم را منع کرده و [[حرام]] دانسته‌اند.<ref>طبسی، تا ظهور، ۱۳۸۸ش، ج۱، ص۴۴.</ref> دو نظریه مشهور درباره این روایات وجود دارد: نظریه نخست از آنِ کسانی مثل [[سید مرتضی]]، [[مقداد بن عبدالله حلی|فاضل مقداد]]، [[محقق حلی]] و [[علامه حلی]] است که این حرمت را مخصوص زمان [[تقیه]] می‌دانند و در مقابل، [[میرداماد]] و [[میرزا حسین نوری|محدث نوری]] این حرام‌بودن را در تمام دوران قبل از [[ظهور امام زمان|ظهور]] جاری دانسته‌اند.<ref>محمدی ری‌شهری، دانشنامه امام مهدی، ۱۳۹۳ش، ج۲، ص۳۱۱.</ref>  [[محمدتقی مجلسی|مجلسی اول]] در کتاب [[لوامع صاحبقرانی (کتاب)|لوامع صاحبقرانی]] در شرح [[من لایحضره الفقیه (کتاب)|من لا یحضره الفقیه]] از [[شیخ بهائی|شیخ بهایی]] نقل کرده که  او بردن نام اصلی را جایز می‌دانست ولی این کار را در عصر [[غیبت صغرا|غیبت صغریٰ]] (به سبب شناسایی امام و دسترسی دشمنان بر او)  حرام دانسته و در نهایت براین باور است که چون در احادیث از تصریح به نام حضرت تا پیش از ظهور نهی شده است؛ ممکن است ممنوعیت بردن اسم (م ح م د) در عصر [[غیبت کبرا|غیبت کبریٰ]] هم باشد ولی در عصر غیبت صغریٰ حرمتش بیشتر باشد.<ref>مجلسی، لوامع صاحبقرانی، ۱۴۱۴ق، ج۴، ص۱۵۹.
</ref>
</ref>
*'''کنیه‌ها و القاب'''
*'''کنیه‌ها و القاب'''
امام دوازدهم شیعیان، در منابع مختلف و [[دعا|ادعیه]] و [[زیارت|زیارات]] با القاب و [[کنیه|کنیه‌های]] بسیاری وصف شده است. محدث نوری در [[نجم ثاقب (کتاب)|کتاب نجم الثاقب]] به حدود ۱۸۲ نام و لقب اشاره کرده<ref group="یادداشت">محدث نوری در النجم الثاقب مدعی است تمامی اسامی و القاب معتبر و مستند را جمع‌آوری کرده و در این راه از استنباط‌های شخصی و پژوهش‌های غیرقطعی استفاده نکرده، که در غیر این صورت چندین برابر این اسماء و القاب قابل استخراج از کتب مختلف بوده است.</ref> و در کتاب «نام‌نامه حضرت مهدی(عج)» حدود ۳۱۰ اسم و لقب برای امام آمده است. برخی از القابی که محدث نوری برشمرده چنین است: مهدی، [[قائم آل محمد|قائم]]، [[بقیةالله]]، منتقم، موعود، صاحب‌الزمان، خاتم‌الاوصیاء، [[منتظر (لقب)|منتَظَر]]، حجةالله، احمد، ابوالقاسم، [[اباصالح|ابوصالح]]، خاتم‌الائمه، خلیفةالله، صالح، صاحب‌الامر.<ref>طبرسی نوری، النجم الثاقب، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۲۶۵-۱۶۵.</ref>
امام دوازدهم شیعیان، در منابع مختلف و [[دعا|ادعیه]] و [[زیارت|زیارات]] با القاب و [[کنیه|کنیه‌های]] بسیاری وصف شده است. محدث نوری در [[نجم ثاقب (کتاب)|کتاب نجم الثاقب]] به حدود ۱۸۲ نام و لقب اشاره کرده و در کتاب «نام‌نامه حضرت مهدی(عج)» حدود ۳۱۰ اسم و لقب برای امام آمده است. برخی از القابی که محدث نوری برشمرده چنین است: مهدی، [[قائم آل محمد|قائم]]، [[بقیةالله]]، منتقم، موعود، صاحب‌الزمان، خاتم‌الاوصیاء، [[منتظر (لقب)|منتَظَر]]، حجةالله، احمد، ابوالقاسم، [[اباصالح|ابوصالح]]، خاتم‌الائمه، خلیفةالله، صالح، صاحب‌الامر.<ref>طبرسی نوری، النجم الثاقب، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۲۶۵-۱۶۵.</ref>


نام و القاب امام دوازدهم شیعیان در منابع [[اهل سنت و جماعت|اهل‌سنت]] نیز آمده است؛ هرچند در این منابع، بیشتر از عنوان «مهدی» استفاده شده و القاب و ویژگی‌های دیگر کمتر ذکر شده و لقب «قائم» در منابع اهل‌سنت به‌ندرت یافت می‌شود.<ref group="یادداشت">برخی از القابی که در منابع اهل سنت آمده عبارتند از: مهدّی هذه الامّة، المهدی فی الأرض والمهدی فی السّماء، مهدی الخیر، مهدی عبداللّه، الإمام، آخر الأئمّة، خلیفة اللّه، خلیفة بنی هاشم، خلیفة، ولی اللّه، الأمیر، أمیر الطائفة، امیر النّاس، خیرة اللّه فی خلقه، خیر امّة محمّد، خیر النّاس، خیر أهل الأرض، ذخیرة الأنبیاء، یعسوب الامّة، الرّجل الصالح، صالح من مضی، العدل المبارک الزکی، المنصور، الهاشمی، العائذ بالبیت و السفاح.</ref><ref>طبسی، تا ظهور، ۱۳۸۸ش، ج۲، ص۴۹۲.</ref>
نام و القاب امام دوازدهم شیعیان در منابع [[اهل سنت و جماعت|اهل‌سنت]] نیز آمده است؛ هرچند در این منابع، بیشتر از عنوان «مهدی» استفاده شده و القاب و ویژگی‌های دیگر کمتر ذکر شده و لقب «قائم» در منابع اهل‌سنت به‌ندرت یافت می‌شود.<ref>طبسی، تا ظهور، ۱۳۸۸ش، ج۲، ص۴۹۲.</ref>


==خانواده==
==خانواده==
{{تبارنامه امام حسن عسکری |state=expanded}}
{{تبارنامه امام حسن عسکری |state=expanded}}
پدر امام زمان(عج)، [[امام حسن عسکری علیه‌السلام|امام حسن عسکری(ع)]]، امام یازدهم شیعیان دوازده امامی است که پس از شهادت [[امام هادی علیه‌السلام|امام هادی(ع)]] در سال [[سال ۲۵۴ هجری قمری|۲۵۴]] تا سال [[سال ۲۶۰ هجری قمری|۲۶۰ق]]، [[امامت]] شیعیان را بر عهده داشت.<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۵۰۳.</ref>  
پدر امام زمان(عج)، [[امام حسن عسکری علیه‌السلام|امام حسن عسکری(ع)]]، امام یازدهم شیعیان دوازده‌امامی است که پس از شهادت [[امام هادی علیه‌السلام|امام هادی(ع)]] در سال [[سال ۲۵۴ هجری قمری|۲۵۴]] تا سال [[سال ۲۶۰ هجری قمری|۲۶۰ق]]، [[امامت]] شیعیان را بر عهده داشت.<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۵۰۳.</ref> [[نرجس|مادر امام زمان(عج)]] به نام‌های متعددی از جمله نرجس، سوسن، صقیل یا صیقل، حدیثه و حکیمه<ref>سلیمیان، فرهنگ‌نامه مهدویت، ۱۳۸۸ش، ص۳۷۱.</ref> خوانده شده و چهار گونه روایت درباره سرگذشت و ویژگی‌های وی نقل شده است؛ بر اساس روایتی که [[شیخ صدوق]] در [[کمال الدین و تمام النعمة (کتاب)|کمال‌الدین و تمام النعمة]] نقل کرده،<ref>صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ۲۳۹۵ق، ج۲، ص۴۱۷.</ref> شاهزاده‌ای رومی بوده و در روایت‌هایی دیگر، بدون اشاره به سرگذشت او، تنها به تربیت مادر امام زمان در خانه [[حکیمه دختر امام جواد(ع)]] اشاره شده است.<ref>صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ۱۳۹۵ق، ج۲، ص۴۲۴.</ref> بنابر روایاتی که [[علی بن حسین مسعودی|مسعودی]] در [[اثبات الوصیة للامام علی بن ابی‌طالب (مسعودی)|اثبات الوصیة]] نقل کرده<ref>مسعودی، اثبات الوصیة، ۱۴۲۶ق، ص۲۷۲.</ref> مادر امام زمان علاوه بر تربیت در خانه عمه امام یازدهم، در همان خانه هم به دنیا آمده است. در روایات دیگری مادر امام زمان(عج)، کنیزی سیاه‌پوست معرفی شده است.<ref>نعمانی، الغیبه، ۱۳۹۷ق، ص۱۶۳.</ref> [[محمدباقر مجلسی|علامه مجلسی]] می‌گوید روایات اخیر با روایات دیگر در این زمینه اختلاف دارد، مگر آنکه آنها را درباره مادر باواسطه یا مربی امام زمان تلقی کنیم.<ref>مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۵۱، ص۲۱۹.</ref>  
 
[[نرجس|مادر امام زمان(عج)]] به نام‌های متعددی از جمله نرجس، سوسن، صقیل یا صیقل، حدیثه و حکیمه<ref>سلیمیان، فرهنگ‌نامه مهدویت، ۱۳۸۸ش، ص۳۷۱.</ref> خوانده شده و چهار گونه روایت درباره سرگذشت و ویژگی‌های وی نقل شده است؛ بر اساس روایتی که شیخ صدوق در [[کمال الدین و تمام النعمة (کتاب)|کمال‌الدین و تمام النعمة]] نقل کرده،<ref>صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ۲۳۹۵ق، ج۲، ص۴۱۷.</ref> شاهزاده‌ای رومی بوده و در روایت‌هایی دیگر، بدون اشاره به سرگذشت او، تنها به تربیت مادر امام زمان در خانه [[حکیمه دختر امام جواد(ع)]] اشاره شده است.<ref>صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ۱۳۹۵ق، ج۲، ص۴۲۴.</ref> بنابر روایاتی که [[علی بن حسین مسعودی|مسعودی]] در [[اثبات الوصیة للامام علی بن ابی‌طالب (مسعودی)|اثبات الوصیة]] نقل کرده<ref>مسعودی، اثبات الوصیة، ۱۴۲۶ق، ص۲۷۲.</ref> مادر امام زمان علاوه بر تربیت در خانه عمه امام یازدهم، در همان خانه هم به دنیا آمده است. در روایات دیگری مادر امام زمان(عج)، کنیزی سیاه‌پوست معرفی شده است.<ref>نعمانی، الغیبه، ۱۳۹۷ق، ص۱۶۳.</ref> [[محمدباقر مجلسی|علامه مجلسی]] می‌گوید روایات اخیر با روایات دیگر در این زمینه اختلاف دارد، مگر آنکه آنها را درباره مادر با واسطه یا مربی امام زمان تلقی کنیم.<ref>مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۵۱، ص۲۱۹.</ref>  


چنانکه در [[دانشنامه مهدویت (کتاب)|دانشنامه مهدویت]] آمده است مادر امام حسن عسکری(ع) و مادربزرگ امام زمان(عج) که در روایات به نام جَدّه شناخته می‌شود، پس از شهادت امام عسکری(ع) امور [[شیعه|شیعیان]] به‌طور عمده بر دوش او قرار گرفته بود.<ref>سلیمیان، فرهنگ‌نامه مهدویت، ۱۳۸۸ش، ص۱۵۰.</ref> همچنین حکیمه دختر امام جواد(ع) و عمه امام عسکری(ع)، همزمان با چهار امام زندگی کرده و بر اساس منابع شیعه، شاهد و راوی ولادت امام زمان(عج) بوده است، مادر امام زمان در خانه او تربیت شده و بسیاری از روایات درباره ولادت امام زمان از او نقل شده است.<ref>سلیمیان، فرهنگ‌نامه مهدویت، ۱۳۸۸ش، ص۱۹۱ و ۱۹۲.</ref>  
چنانکه در [[دانشنامه مهدویت (کتاب)|دانشنامه مهدویت]] آمده است مادر امام حسن عسکری(ع) و مادربزرگ امام زمان(عج) که در روایات به نام جَدّه شناخته می‌شود، پس از شهادت امام عسکری(ع) امور [[شیعه|شیعیان]] به‌طور عمده بر دوش او قرار گرفته بود.<ref>سلیمیان، فرهنگ‌نامه مهدویت، ۱۳۸۸ش، ص۱۵۰.</ref> همچنین حکیمه دختر امام جواد(ع) و عمه امام عسکری(ع)، همزمان با چهار امام زندگی کرده و بر اساس منابع شیعه، شاهد و راوی ولادت امام زمان(عج) بوده است، مادر امام زمان در خانه او تربیت شده و بسیاری از روایات درباره ولادت امام زمان از او نقل شده است.<ref>سلیمیان، فرهنگ‌نامه مهدویت، ۱۳۸۸ش، ص۱۹۱ و ۱۹۲.</ref>  


[[جعفر پسر امام هادی|جعفر بن علی]]، عموی امام زمان(عج) پس از شهادت امام عسکری(ع) مدعی [[امامت]] شد و به همین دلیل جعفر کذاب خوانده می‌شود؛ منابع روایی، او را اهل فسق و فجور و گناهان بزرگ دانسته‌اند.<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۵۰۴.</ref> او علاوه بر ادعای امامت و انکار وجود وارث برای امام عسکری(ع)، دولتمردان وقت را بر ضد امام دوازدهم تحریک کرد.<ref>صدر، پژوهشی در زندگی امام مهدی، دارالتبلیغ اسلامی، ص۲۴۷.</ref> بر اساس برخی منابع، او تا پایان زندگی بر ادعای خود باقی ماند و خود را امام می‌دانست. برخی دیگر از منابع نوشته‌اند که او از ادعای خود دست برداشت و [[توبه]] کرد و شیعیان به جای جعفر کذاب، او را جعفر تواب می‌خواندند. وی در ۴۵ سالگی در [[سامرا]] درگذشت.<ref>حسینی دشتی، معارف و معاریف، ۱۳۷۸ش، ج۴، ص۱۶۵.</ref>  [[سید محسن امین|محسن امین]] نویسنده [[اعیان الشیعة (کتاب)|اعیان الشیعه]] هم بدون ذکر منبع جعفر را با عنوان توّاب معرفی کرده است. (المعروف بالتواب أخي الحسن العسكري وعم صاحب الزمان). <ref>امین ، اعیان الشیعه، تحقيق و تخريج : حسن الأمين، ج۶، ص۴۲۵.</ref>
[[جعفر پسر امام هادی(ع)|جعفر بن علی]]، عموی امام زمان(عج) پس از شهادت امام عسکری(ع) مدعی [[امامت]] شد و به همین دلیل جعفر کذاب خوانده می‌شود؛ منابع روایی، او را اهل فسق و فجور و گناهان بزرگ دانسته‌اند.<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۵۰۴.</ref> او علاوه بر ادعای امامت و انکار وجود وارث برای امام عسکری(ع)، دولتمردان وقت را بر ضد امام دوازدهم تحریک کرد.<ref>صدر، پژوهشی در زندگی امام مهدی، دارالتبلیغ اسلامی، ص۲۴۷.</ref> بر اساس برخی منابع، او تا پایان زندگی بر ادعای خود باقی ماند و خود را امام می‌دانست. برخی دیگر از منابع نوشته‌اند که او از ادعای خود دست برداشت و [[توبه]] کرد و شیعیان به جای جعفر کذاب، او را جعفر تواب می‌خواندند. وی در ۴۵ سالگی در [[سامرا]] درگذشت.<ref>حسینی دشتی، معارف و معاریف، ۱۳۷۸ش، ج۴، ص۱۶۵.</ref>  [[سید محسن امین|محسن امین]] نویسنده [[اعیان الشیعة (کتاب)|اعیان الشیعه]] هم بدون ذکر منبع جعفر را با عنوان توّاب معرفی کرده است.<ref>امین ، اعیان الشیعه، تحقيق و تخريج : حسن الأمين، ج۶، ص۴۲۵.</ref> در بیشتر منابع شیعه و سنی از امام زمان(عج) به‌عنوان تنها فرزند [[امام حسن عسکری علیه‌السلام|امام حسن عسکری(ع)]] یاد شده است،<ref>ابن‌شهرآشوب، مناقب آل‌ابی‌طالب، ۱۳۷۹ق، ج۳، ص۵۲۳؛ ابن‌طولون، الائمه الاثنا عشر، منشورات الرضی، ص۱۱۳؛ طبرسی، تاج الموالید، ص۵۹؛ ابن‌اثیر، الکامل فی التاریخ، ۱۳۸۵ق، ج۷، ص۲۷۴؛ شبلنجی، نور الابصار، ص۱۸۳.</ref> هر چند بنابر قول دیگری، وی دو برادر و سه خواهر دارد.<ref>زرندی، معارج الوصول الی معرفة فضل آل الرسول(ص)، ص۱۷۶، به نقل از: پاکتچی، «حسن عسکری(ع)، امام»، صص ۶۱۸-۶۱۹.</ref>
در بیشتر منابع شیعه و سنی از امام زمان(عج) به‌عنوان تنها فرزند [[امام حسن عسکری علیه‌السلام|امام حسن عسکری(ع)]] یاد شده است،<ref>ابن‌شهرآشوب، مناقب آل‌ابی‌طالب، ۱۳۷۹ق، ج۳، ص۵۲۳؛ ابن‌طولون، الائمه الاثنا عشر، منشورات الرضی، ص۱۱۳؛ طبرسی، تاج الموالید، ص۵۹؛ ابن‌اثیر، الکامل فی التاریخ، ۱۳۸۵ق، ج۷، ص۲۷۴؛ شبلنجی، نور الابصار، ص۱۸۳.</ref> هر چند بنابر قول دیگری، وی دو برادر و سه خواهر دارد.<ref>زرندی، معارج الوصول الی معرفة فضل آل الرسول(ص)، ص۱۷۶، به نقل از: پاکتچی، «حسن عسکری(ع)، امام»، صص ۶۱۸-۶۱۹.</ref>


==ولادت امام مهدی==
==ولادت امام مهدی==
خط ۵۴: خط ۵۵:
درباره سال ولادت امام دوازدهم شیعیان اختلافاتی وجود دارد؛ بخشی از منابع کهن به تاریخ تولد او نپرداخته و آن را مخفی دانسته‌اند،<ref>مقدسی، بازپژوهی تاریخ ولادت و شهادت معصومان(ع)، ۱۳۹۱ش، ص۵۵۵؛ اشعری، المقالات و الفرق، ۱۳۶۱ش، ص۱۰۳؛ نوبختی، فرق الشیعه، ۱۳۵۵ق، ص۱۰۸-۱۱۲؛ ابن‌خشاب، تاریخ موالید الائمه و وفیاتهم، ۱۴۰۶ق، ص۲۰۰-۲۰۱.</ref> اما روایات بسیاری از [[شیعه]] و برخی از [[اهل سنت و جماعت|اهل‌سنت]]، سال ولادت امام دوازدهم شیعیان را [[سال ۲۵۵ هجری قمری|۲۵۵ق]]<ref>سلیمیان، درسنامه مهدویت، ۱۳۸۹ش، ص۱۹۲؛ طوسی، کتاب الغیبه، ۱۴۱۱ق، ص۲۳۱؛ شیخ مفید، الإرشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۳۳۹.</ref> یا [[سال ۲۵۶ هجری قمری|۲۵۶ق]]<ref>مقدسی، بازپژوهی تاریخ ولادت و شهادت معصومان(ع)، ۱۳۹۱ش، ص۵۵۵-۵۶۹؛ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۳۲۹، ح۵ و ص۵۱۴، ح۱؛ صدوق، کمال الدین، ۱۳۹۵ق، ج۲، ص۴۳۰-۴۳۲.</ref> دانسته‌اند. این ابهام درباره ماه تولد نیز وجود دارد، اما نظر مشهور [[شعبان|ماه شعبان]] است و بسیاری از منابع کهن شیعه نیز همین ماه را بیان کرده‌اند.<ref>مقدسی، بازپژوهی تاریخ ولادت و شهادت معصومان(ع)، ۱۳۹۱ش، ص۵۹۳؛ رجوع کنید به: کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۵۱۴؛ مسعودی، اثبات الوصیه، ۱۴۲۶ق، ص۲۵۸؛ صدوق، کمال الدین، ۱۳۹۵ق، ج۲، ص۴۲۴، ۴۳۰ و ۴۳۲؛ شیخ مفید، الإرشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۳۳۹؛ طبری، دلائل الامامه، ۱۴۱۳ق، ص۵۰۱؛ طوسی، کتاب الغیبه، ۱۴۱۱ق، ص۲۳۹؛ فتال نیشابوری، روضة الواعظین، ۱۳۶۸ش، ص۲۶۶.</ref> در عین حال برخی از منابع شیعه و سنی، ماه‌های دیگری از جمله [[رمضان]]،<ref>صدوق، کمال الدین و تمام النعمه، ۱۳۹۵ق، ج۲، ص۴۷۴؛ طوسی، کتاب الغیبه، ۱۴۱۱ق، ص۲۳۸؛ ابن‌طلحه شافعی، مطالب السؤول، ۱۴۱۹ق، باب ۱۲، به نقل از إربلی، کشف الغمه، ۱۳۸۱ق، ج۲، ص۴۳۷.</ref> [[ربیع الاول|ربیع‌الاول]] یا [[ربیع الثانی|ربیع‌الثانی]] را ماه تولد امام زمان دانسته‌اند.<ref>ابن‌خلکان، وفیات الاعیان، الشریف الرضی، ج۴، ص۱۷۶.</ref>
درباره سال ولادت امام دوازدهم شیعیان اختلافاتی وجود دارد؛ بخشی از منابع کهن به تاریخ تولد او نپرداخته و آن را مخفی دانسته‌اند،<ref>مقدسی، بازپژوهی تاریخ ولادت و شهادت معصومان(ع)، ۱۳۹۱ش، ص۵۵۵؛ اشعری، المقالات و الفرق، ۱۳۶۱ش، ص۱۰۳؛ نوبختی، فرق الشیعه، ۱۳۵۵ق، ص۱۰۸-۱۱۲؛ ابن‌خشاب، تاریخ موالید الائمه و وفیاتهم، ۱۴۰۶ق، ص۲۰۰-۲۰۱.</ref> اما روایات بسیاری از [[شیعه]] و برخی از [[اهل سنت و جماعت|اهل‌سنت]]، سال ولادت امام دوازدهم شیعیان را [[سال ۲۵۵ هجری قمری|۲۵۵ق]]<ref>سلیمیان، درسنامه مهدویت، ۱۳۸۹ش، ص۱۹۲؛ طوسی، کتاب الغیبه، ۱۴۱۱ق، ص۲۳۱؛ شیخ مفید، الإرشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۳۳۹.</ref> یا [[سال ۲۵۶ هجری قمری|۲۵۶ق]]<ref>مقدسی، بازپژوهی تاریخ ولادت و شهادت معصومان(ع)، ۱۳۹۱ش، ص۵۵۵-۵۶۹؛ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۳۲۹، ح۵ و ص۵۱۴، ح۱؛ صدوق، کمال الدین، ۱۳۹۵ق، ج۲، ص۴۳۰-۴۳۲.</ref> دانسته‌اند. این ابهام درباره ماه تولد نیز وجود دارد، اما نظر مشهور [[شعبان|ماه شعبان]] است و بسیاری از منابع کهن شیعه نیز همین ماه را بیان کرده‌اند.<ref>مقدسی، بازپژوهی تاریخ ولادت و شهادت معصومان(ع)، ۱۳۹۱ش، ص۵۹۳؛ رجوع کنید به: کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۵۱۴؛ مسعودی، اثبات الوصیه، ۱۴۲۶ق، ص۲۵۸؛ صدوق، کمال الدین، ۱۳۹۵ق، ج۲، ص۴۲۴، ۴۳۰ و ۴۳۲؛ شیخ مفید، الإرشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۳۳۹؛ طبری، دلائل الامامه، ۱۴۱۳ق، ص۵۰۱؛ طوسی، کتاب الغیبه، ۱۴۱۱ق، ص۲۳۹؛ فتال نیشابوری، روضة الواعظین، ۱۳۶۸ش، ص۲۶۶.</ref> در عین حال برخی از منابع شیعه و سنی، ماه‌های دیگری از جمله [[رمضان]]،<ref>صدوق، کمال الدین و تمام النعمه، ۱۳۹۵ق، ج۲، ص۴۷۴؛ طوسی، کتاب الغیبه، ۱۴۱۱ق، ص۲۳۸؛ ابن‌طلحه شافعی، مطالب السؤول، ۱۴۱۹ق، باب ۱۲، به نقل از إربلی، کشف الغمه، ۱۳۸۱ق، ج۲، ص۴۳۷.</ref> [[ربیع الاول|ربیع‌الاول]] یا [[ربیع الثانی|ربیع‌الثانی]] را ماه تولد امام زمان دانسته‌اند.<ref>ابن‌خلکان، وفیات الاعیان، الشریف الرضی، ج۴، ص۱۷۶.</ref>


منابع تاریخی درباره روز تولد امام دوازدهم، گزارش‌های مختلفی دارند که در میان آنها، روز [[نیمه شعبان]] گزارش معروف و مشهور است<ref>مقدسی، بازپژوهی تاریخ ولادت و شهادت معصومان(ع)، ۱۳۹۱ش، ص۵۹۷.</ref> که در میان عالمان شیعه، [[محمد بن یعقوب کلینی|کلینی]]، <ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۵۱۴.</ref>[[علی بن حسین مسعودی|مسعودی]]، <ref>مسعودی، اثبات الوصیه، ۱۳۸۴ش، ص۲۵۸.</ref>[[شیخ صدوق]]، <ref>صدوق، کمال الدین و تمام النعمه، ۱۳۹۵ق، ج۲، ص۴۲۴.</ref>[[شیخ مفید]]<ref>شیخ مفید، الإرشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۳۳۹،</ref> [[شیخ طوسی]]، [[فضل بن حسن طبرسی|امین‌الاسلام طبرسی]]، [[سید ابن طاووس|ابن‌طاووس]]، [[علامه حلی]]، [[شهید اول]]، [[شیخ بهائی|شیخ بهایی]]، و در میان دانشمندان اهل‌سنت ابن‌خلکان، ابن‌صباغ مالکی، شعرانی حنفی، و ابن‌طولون، این قول را گزارش کرده‌اند.<ref>ابن خلکان، وفیات الاعیان وانباء ابناء الزمان، الشریف الرضی، ج۴، ص۱۷۶؛ ابن صباغ، الفصول المهمه فی معرفه احوال الائمه، ۱۴۰۹ق، فصل ۱۱، ص۲۸۱؛ شعرانی، الیواقیت و الجواهر، دار إحياء التراث العربی، ج۲، ص۱۲۷؛ ابن طولون، شمس‌الدین محمد، الائمة الاثنی عشر، الشريف الرضی، ص۱۱۷.</ref>
منابع تاریخی درباره روز تولد امام دوازدهم، گزارش‌های مختلفی دارند که در میان آنها، روز [[نیمه شعبان]] گزارش معروف و مشهور است<ref>مقدسی، بازپژوهی تاریخ ولادت و شهادت معصومان(ع)، ۱۳۹۱ش، ص۵۹۷.</ref> که در میان عالمان شیعه، [[محمد بن یعقوب کلینی|کلینی]]،<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۵۱۴.</ref>[[علی بن حسین مسعودی|مسعودی]]،<ref>مسعودی، اثبات الوصیه، ۱۳۸۴ش، ص۲۵۸.</ref>[[شیخ صدوق]]،<ref>صدوق، کمال الدین و تمام النعمه، ۱۳۹۵ق، ج۲، ص۴۲۴.</ref>[[شیخ مفید]]<ref>شیخ مفید، الإرشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۳۳۹،</ref> [[شیخ طوسی]]، [[فضل بن حسن طبرسی|امین‌الاسلام طبرسی]]، [[سید ابن طاووس|ابن‌طاووس]]، [[علامه حلی]]، [[شهید اول]]، [[شیخ بهائی|شیخ بهایی]]، و در میان دانشمندان اهل‌سنت ابن‌خلکان، ابن‌صباغ مالکی، شعرانی حنفی، و ابن‌طولون، این قول را گزارش کرده‌اند.<ref>ابن خلکان، وفیات الاعیان وانباء ابناء الزمان، الشریف الرضی، ج۴، ص۱۷۶؛ ابن صباغ، الفصول المهمه فی معرفه احوال الائمه، ۱۴۰۹ق، فصل ۱۱، ص۲۸۱؛ شعرانی، الیواقیت و الجواهر، دار إحياء التراث العربی، ج۲، ص۱۲۷؛ ابن طولون، شمس‌الدین محمد، الائمة الاثنی عشر، الشريف الرضی، ص۱۱۷.</ref>


===مکان ولادت و مخفی بودن آن===
===مکان ولادت و مخفی بودن آن===
مورخان اتفاق‌نظر دارند که امام زمان(عج) در خانه پدرش امام عسکری(ع) در [[سامرا]] به دنیا آمد<ref>صدوق، کمال الدین، ۱۳۹۵ق، ج۲، ص۴۲۴، ح۱؛ طوسی، کتاب الغیبه، ۱۴۱۱ق، ص۲۳۸.</ref> که هم‌اکنون [[حرم عسکریین|حرم امام هادی(ع) و امام عسکری(ع)]] است.<ref>مقدسی، بازپژوهی تاریخ ولادت و شهادت معصومان(ع)، ۱۳۹۱ش، ص۶۰۵.</ref>  
مورخان اتفاق‌نظر دارند که امام زمان(عج) در خانه پدرش امام عسکری(ع) در [[سامرا]] به دنیا آمد<ref>صدوق، کمال الدین، ۱۳۹۵ق، ج۲، ص۴۲۴، ح۱؛ طوسی، کتاب الغیبه، ۱۴۱۱ق، ص۲۳۸.</ref> که هم‌اکنون [[حرم عسکریین|حرم امام هادی(ع) و امام عسکری(ع)]] است.<ref>مقدسی، بازپژوهی تاریخ ولادت و شهادت معصومان(ع)، ۱۳۹۱ش، ص۶۰۵.</ref>  


بنابر منابع تاریخی، [[امام هادی علیه‌السلام|امام هادی(ع)]] و امام عسکری(ع) سال‌ها پیش از [[ولادت امام مهدی (عج)|تولد امام زمان(عج)]]، به سامرا، مرکز [[بنی‌عباس|خلافت عباسی]] خوانده شدند<ref>محلاتی، مأثر الکبراء فی تاریخ سامرا، ج۱، ص۳۱؛ موسوعة العتبات، ج۱۲، ص۸۰.</ref> و تا پایان عمر در همان‌جا سکونت داشتند.<ref>جعفریان، حیات فکری و سیاسی امامان شیعه، ۱۳۸۱ش، ص۵۳۷-۵۳۸؛ شیخ مفید، الإرشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۳۳۶؛ ابن‌خلکان، وفیات الاعیان، ج۲، الشریف الرضی، ص۹۴-۹۵؛ یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۴، ص۱۳۴؛ ابن‌طولون، الائمه الاثنی عشر، الشریف الرضی، ص۱۱۳.</ref> [[مسعودی]] زمان این سفر را سال ۲۳۶ق<ref>مسعودی، اثبات الوصیه، ۱۴۰۹ق، ص۲۵۹.</ref> و [[نوبختی]] سال ۲۳۳ق<ref>نوبختی، فرق الشیعه، ۱۳۵۵ق، ص۹۲.</ref> گفته‌اند.  
بنابر منابع تاریخی، [[امام هادی علیه‌السلام|امام هادی(ع)]] و امام عسکری(ع) سال‌ها پیش از تولد امام زمان(عج)، به سامرا، مرکز [[بنی‌عباس|خلافت عباسی]] خوانده شدند<ref>محلاتی، مأثر الکبراء فی تاریخ سامرا، ج۱، ص۳۱؛ موسوعة العتبات، ج۱۲، ص۸۰.</ref> و تا پایان عمر در همان‌جا سکونت داشتند.<ref>جعفریان، حیات فکری و سیاسی امامان شیعه، ۱۳۸۱ش، ص۵۳۷-۵۳۸؛ شیخ مفید، الإرشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۳۳۶؛ ابن‌خلکان، وفیات الاعیان، ج۲، الشریف الرضی، ص۹۴-۹۵؛ یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۴، ص۱۳۴؛ ابن‌طولون، الائمه الاثنی عشر، الشریف الرضی، ص۱۱۳.</ref> [[علی بن حسین مسعودی|مسعودی]] زمان این سفر را سال ۲۳۶ق<ref>مسعودی، اثبات الوصیه، ۱۴۰۹ق، ص۲۵۹.</ref> و [[حسن بن موسی نوبختی|نوبختی]] سال ۲۳۳ق<ref>نوبختی، فرق الشیعه، ۱۳۵۵ق، ص۹۲.</ref> گفته‌اند.  


به گفته [[شیخ مفید]]، امام عسکری(ع) به دلیل شرایط دشوار آن زمان و جستجوی شدید خلیفه عباسی، و به سبب آنکه مذهب شیعه به اعتقاد به او شناخته شده بود و مشهور شده بود شیعیان منتظر آمدن مهدی(عج) هستند، ولادت فرزندش را مخفی نگه داشت و او را درزمان حیاتش آشکار نساخت و پس از وفاتش عموم مردم او را نمی‌شناختند.<ref>جعفریان، حیات سیاسی و فکری امامان شیعه(ع)، ۱۳۸۱ش، ص۵۶۷؛ شیخ مفید، الإرشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۳۳۶.</ref> بنابر روایاتی که شیخ طوسی و شیخ مفید نقل کرده‌اند، [[حکیمه دختر امام جواد(ع)]] و دو تن از کنیزان امام حسن عسکری، شاهد ولادت امام زمان بوده‌اند.<ref>طوسی، کتاب الغیبه، ۱۴۱۱ق، ص۲۴۴، ح۲۱۱؛ صدوق، کمال الدین، ۱۳۹۵ق، ج۲، ص۴۳۰، ح۵؛ راوندی، الخرائج و الجرائح، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۴۷۵، ح۲.</ref> بنابر گفته شیخ مفید، برخی از شیعیان خاص و مورد اعتماد امام حسن عسکری(ع) نیز امام زمان(عج) را در کودکی دیده‌اند؛ از جمله [[عثمان بن سعید عمری|عثمان بن سعید]] و پسرش [[محمد بن عثمان عمری|محمد بن عثمان]].<ref>مفید، الفصول العشرة، (کتابخانه اهل بیت، ص۸۰.</ref>  
به گفته [[شیخ مفید]]، امام عسکری(ع) به دلیل شرایط دشوار آن زمان و جستجوی شدید خلیفه عباسی، و به سبب آنکه مذهب شیعه به اعتقاد به او شناخته می‌شد و مشهور شده بود شیعیان منتظر آمدن مهدی(عج) هستند، ولادت فرزندش را مخفی نگه داشت و او را در زمان حیاتش آشکار نساخت از این‌رو پس از وفاتش عموم مردم او را نمی‌شناختند.<ref>جعفریان، حیات سیاسی و فکری امامان شیعه(ع)، ۱۳۸۱ش، ص۵۶۷؛ شیخ مفید، الإرشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۳۳۶.</ref> بنابر روایاتی که شیخ طوسی و شیخ مفید نقل کرده‌اند، [[حکیمه دختر امام جواد(ع)]] و دو تن از کنیزان امام حسن عسکری، شاهد ولادت امام زمان بوده‌اند.<ref>طوسی، کتاب الغیبه، ۱۴۱۱ق، ص۲۴۴، ح۲۱۱؛ صدوق، کمال الدین، ۱۳۹۵ق، ج۲، ص۴۳۰، ح۵؛ راوندی، الخرائج و الجرائح، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۴۷۵، ح۲.</ref> بنابر گفته شیخ مفید، برخی از شیعیان خاص و مورد اعتماد امام حسن عسکری(ع) نیز امام زمان(عج) را در کودکی دیده‌اند؛ از جمله [[عثمان بن سعید عمری|عثمان بن سعید]] و پسرش [[محمد بن عثمان عمری|محمد بن عثمان]].<ref>مفید، الفصول العشرة، (کتابخانه اهل بیت، ص۸۰.</ref>  


روایات ولادت فرزند امام حسن عسکری(ع) در پاره‌ای از آثار اهل‌سنت نیز آمده است: تاریخ ابن‌اثیر (درگذشته [[سال ۶۳۰ هجری قمری|۶۳۰ق]])،<ref>ابن‌اثیر، الکامل فی التاریخ، ۱۳۸۵ق، ج۷، ص۲۷۴.</ref> وفیات الاعیان ابن‌خلکان (درگذشته [[سال ۶۸۱ هجری قمری|۶۸۱ق]]).<ref>ابن‌خلکان، وفیات الاعیان، الشریف الرضی، ج۴، ص۱۷۶.</ref> همچنین ابن‌طلحه شافعی (درگذشته [[سال ۶۵۲ هجری قمری|۶۵۲ق]]) در [[مطالب السؤول فی مناقب آل الرسول (کتاب)|مطالب السؤول]]<ref>شافعی، مطالب السؤول، ۱۴۱۹ق، ج۲، ص۷۹، باب ۱۲.</ref> و ابن‌صباغ مالکی (درگذشته ۸۵۵ق) در [[الفصول المهمة فی معرفة الائمة (کتاب)|الفصول المهمه]]، روایاتی درباره موعود بودن فرزند امام حسن عسکری(ع) نقل کرده‌اند.<ref>مالکی، الفصول المهمه، ۱۴۳۲ق، ص۴۵۱.</ref>
روایات ولادت فرزند امام حسن عسکری(ع) در پاره‌ای از آثار اهل‌سنت نیز آمده است: تاریخ ابن‌اثیر (درگذشته [[سال ۶۳۰ هجری قمری|۶۳۰ق]])،<ref>ابن‌اثیر، الکامل فی التاریخ، ۱۳۸۵ق، ج۷، ص۲۷۴.</ref> وفیات الاعیان ابن‌خلکان (درگذشته [[سال ۶۸۱ هجری قمری|۶۸۱ق]]).<ref>ابن‌خلکان، وفیات الاعیان، الشریف الرضی، ج۴، ص۱۷۶.</ref> همچنین ابن‌طلحه شافعی (درگذشته [[سال ۶۵۲ هجری قمری|۶۵۲ق]]) در [[مطالب السؤول فی مناقب آل الرسول (کتاب)|مطالب السؤول]]<ref>شافعی، مطالب السؤول، ۱۴۱۹ق، ج۲، ص۷۹، باب ۱۲.</ref> و ابن‌صباغ مالکی (درگذشته ۸۵۵ق) در [[الفصول المهمة فی معرفة الائمة (کتاب)|الفصول المهمه]]، روایاتی درباره موعود بودن فرزند امام حسن عسکری(ع) نقل کرده‌اند.<ref>مالکی، الفصول المهمه، ۱۴۳۲ق، ص۴۵۱.</ref>
خط ۶۸: خط ۶۹:
[[پرونده:چراغانی_در_جشن_نیمه_شعبان.jpg|300px|بندانگشتی|جشن [[نیمه شعبان]]]]
[[پرونده:چراغانی_در_جشن_نیمه_شعبان.jpg|300px|بندانگشتی|جشن [[نیمه شعبان]]]]
{{اصلی|نیمه شعبان}}
{{اصلی|نیمه شعبان}}
شیعیان روز [[نیمه شعبان]] را، که بنابر قول مشهور روز ولادت امام زمان است،<ref>مقدسی، بازپژوهی تاریخ ولادت و شهادت معصومان(ع)، ۱۳۹۱ش، ص۵۹۷.</ref> یکی از مهمترین اعیاد می‌دانند و در شب و روز آن به برگزاری جشن، چراغانی‌های گسترده، مولودی‌خوانی، [[قربانی]] کردن و غذا دادن به [[فقیر|فقرا]] اقدام می‌کنند.<ref>[http://shabestan.ir/detail/News/915085 «سنگ‌تمام مسجدی‌ها برای نیمه شعبان»]، خبرگزاری شبستان.</ref> این جشن‌ها در [[ایران]] پررنگ‌تر و در قالب دهه مهدویت، در چند روز برگزار می‌گردد<ref>[http://shabestan.ir/detail/News/1253607 «جشن های نیمه شعبان مردمی برگزار می‌شود»]، خبرگزاری شبستان.</ref> و بخش مهمی از آنها در مکان‌های مذهبی، محله‌ها و بازارها برپا می‌شود. [[مسجد جمکران]] یکی از میزبانان اصلی برگزاری جشن‌های [[مهدویت]] است.<ref>[https://www.qomnews.ir/fa/news/108439/همراهی-۱۵-کلان-شهر-کشور-برگزاری-جشن-بزرگ-نیمه-شعبان-قم «همراهی ۱۵ کلان‌شهر برای برگزاری جشن نیمه‌شعبان»]، وبگاه قم‌نیوز.</ref> این روز در ایران تعطیل و روز جهانی مستضعفان نامیده شده است.<ref>[https://www.imna.ir/news/483694/نیمه-شعبان-روز-جهانی-مستضعفان-علت-نامگذاری-و-سخنان-امام-خمینی «نیمه شعبان؛ روز جهانی مستضعفان»]، خبرگزاری ایمنا.</ref> در [[عراق]]، شیعیان ضمن برگزاری جشن نیمه شعبان، به زیارت [[امام حسین علیه‌السلام|امام حسین(ع)]] می‌روند. شیعیان در [[بحرین]]، [[یمن]]، [[مصر]]، [[لبنان]]، [[سوریه]]، [[هند]]، [[افغانستان]] و [[پاکستان]] نیز در نیمه شعبان جشن برگزار می‌کنند.<ref>مؤسسهٔ شیعه شناسی، «برگزاری مراسم جشن نیمه شعبان در نقاط مختلف جهان»، ص۶.</ref>
روز نیمه شعبان، که بنابر قول مشهور روز ولادت امام زمان است،<ref>مقدسی، بازپژوهی تاریخ ولادت و شهادت معصومان(ع)، ۱۳۹۱ش، ص۵۹۷.</ref> یکی از مهمترین اعیاد شیعیان است. آنان در شب و روز آن به برگزاری جشن، چراغانی‌های گسترده، [[مولودی‌خوانی (آیین)|مولودی‌خوانی]]، [[قربانی]] کردن و [[اطعام|اِطعام]] اقدام می‌کنند.<ref>[http://shabestan.ir/detail/News/915085 «سنگ‌تمام مسجدی‌ها برای نیمه شعبان»]، خبرگزاری شبستان.</ref> این جشن‌ها در [[ایران]] پررنگ‌تر و در قالب دهه مهدویت، در چند روز برگزار می‌گردد<ref>[http://shabestan.ir/detail/News/1253607 «جشن های نیمه شعبان مردمی برگزار می‌شود»]، خبرگزاری شبستان.</ref> و بخش از آنها در مکان‌های مذهبی، محله‌ها و بازارها برپا می‌شود. [[مسجد جمکران]] یکی از میزبانان اصلی برگزاری جشن‌های [[مهدویت]] است.<ref>[https://www.qomnews.ir/fa/news/108439/همراهی-۱۵-کلان-شهر-کشور-برگزاری-جشن-بزرگ-نیمه-شعبان-قم «همراهی ۱۵ کلان‌شهر برای برگزاری جشن نیمه‌شعبان»]، وبگاه قم‌نیوز.</ref> روز نیمه‌شعبان در ایران تعطیل و روز جهانی مستضعفان نامیده شده است.<ref>[https://www.imna.ir/news/483694/نیمه-شعبان-روز-جهانی-مستضعفان-علت-نامگذاری-و-سخنان-امام-خمینی «نیمه شعبان؛ روز جهانی مستضعفان»]، خبرگزاری ایمنا.</ref> در [[عراق]]، شیعیان ضمن برگزاری جشن نیمه‌شعبان، به زیارت [[امام حسین علیه‌السلام|امام حسین(ع)]] می‌روند. شیعیان در [[بحرین]]، [[یمن]]، [[مصر]]، [[لبنان]]، [[سوریه]]، [[هند]]، [[افغانستان]] و [[پاکستان]] نیز در نیمه شعبان جشن برگزار می‌کنند.<ref>مؤسسهٔ شیعه شناسی، «برگزاری مراسم جشن نیمه شعبان در نقاط مختلف جهان»، ص۶.</ref>


==عمر امام زمان(عج)==
==عمر امام زمان(عج)==
به باور [[شیعه|شیعیان]]، امام زمان(عج) در [[سال ۲۵۵ هجری قمری|سال ۲۵۵ق]] به دنیا آمد<ref>طوسی، کتاب الغیبه، ۱۴۱۱ق، ص۲۳۱.</ref> و همچنان زنده است و در آخرالزمان همراه با [[عیسی بن مریم]] ظهور خواهد کرد.<ref>امین، سیره معصومان، ۱۳۷۶ش، ج۶، ص۳۵۱.</ref> علمای شیعه درباره چگونگی این عمر طولانی، پاسخ‌های گوناگونی ارائه داده و «امکان تداوم حیات انسان» را از جهت علمی و عملی بررسی کرده‌اند.<ref>عمیدی، در انتظار ققنوس، ۱۳۸۲ش، ص۲۳۶-۲۴۳.</ref>  
به باور [[شیعه|شیعیان]]، امام زمان(عج) در [[سال ۲۵۵ هجری قمری|سال ۲۵۵ق]] به دنیا آمد<ref>طوسی، کتاب الغیبه، ۱۴۱۱ق، ص۲۳۱.</ref> و همچنان زنده است و در آخرالزمان همراه با [[عیسی بن مریم]] ظهور خواهد کرد.<ref>امین، سیره معصومان، ۱۳۷۶ش، ج۶، ص۳۵۱.</ref> علمای شیعه درباره چگونگی عمر طولانی، پاسخ‌های گوناگونی ارائه داده و «امکان تداوم حیات انسان» را از جهت علمی و عملی بررسی کرده‌اند.<ref>عمیدی، در انتظار ققنوس، ۱۳۸۲ش، ص۲۳۶-۲۴۳.</ref>  


[[شیخ صدوق]]، محدث و فقیه شیعه، در کتاب [[کمال الدین و تمام النعمة (کتاب)|کمال الدین]] بابی را به ذکر کسانی اختصاص داده است که عمر طولانی داشته‌اند.<ref>صدوق، کمال الدین، ۱۳۹۵ق، ج۲، ص۵۵۲.</ref> [[محمدباقر مجلسی|مجلسی]] هم در [[بحار الانوار (کتاب)|بحارالانوار]] باب ۱۹ از جلد مربوط به زندگانی امام زمان(ع) را به این عنوان اختصاص داده است.<ref>مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳، ج۵۱، ص۲۲۵.</ref> همچنین [[لطف‌الله صافی گلپایگانی]]، از [[فهرست مراجع تقلید شیعه|مراجع تقلید شیعه]]، در این باره به گفته‌های زیست‌شناسان استناد کرده که معتقدند انسان از نظر زیستی می‌تواند هشتصد یا هزار سال عمر کند.<ref>صافی گلپایگانی، نوید امن و امان، ۱۳۸۶ش، ص۱۶۷-۲۰۵.</ref>
[[شیخ صدوق]]، محدث و فقیه شیعه، در کتاب [[کمال الدین و تمام النعمة (کتاب)|کمال‌الدین]] بابی را به ذکر کسانی اختصاص داده است که عمر طولانی داشته‌اند.<ref>صدوق، کمال الدین، ۱۳۹۵ق، ج۲، ص۵۵۲.</ref> [[محمدباقر مجلسی|مجلسی]] هم در [[بحار الانوار (کتاب)|بحارالانوار]] باب ۱۹ از جلد مربوط به زندگانی امام زمان(ع) را به این عنوان اختصاص داده است.<ref>مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳، ج۵۱، ص۲۲۵.</ref> همچنین [[لطف‌الله صافی گلپایگانی]]، از [[فهرست مراجع تقلید شیعه|مراجع تقلید شیعه]]، در این باره به گفته‌های زیست‌شناسان استناد کرده که معتقدند انسان از نظر زیستی می‌تواند هشتصد یا هزار سال عمر کند.<ref>صافی گلپایگانی، نوید امن و امان، ۱۳۸۶ش، ص۱۶۷-۲۰۵.</ref>


در قرآن و روایات نیز مواردی از عمر طولانی ذکر شده است؛ از جمله آنکه [[موسی (پیامبر)|حضرت موسی]] ۹۵۰ سال مردم را به دین خود دعوت نمود،<ref>سوره عنکبوت، آیه ۱۴.</ref> یا در روایتی از [[امام سجاد علیه‌السلام|امام سجاد(ع)]] نقل شده است که یکی از سنت‌هایی که امام زمان از [[پیامبران]] دارد، طول عمر [[آدم (پیامبر)|آدم]] و [[نوح (پیامبر)|نوح]] است.<ref>صدوق، کمال الدین ۱۳۹۵ق، ج۱، ص۳۲۲.</ref> درباره چگونگی وفات یا شهادت امام زمان(عج) روایتی نقل نشده است.<ref>قزوینی، سیدمحمدکاظم، الامام المهدی من المهد الی اللحد، ۱۹۸۵م، ص۶۳۸.</ref>
در قرآن و روایات نیز مواردی از عمر طولانی ذکر شده است؛ از جمله آنکه [[موسی (پیامبر)|حضرت موسی]] ۹۵۰ سال مردم را به دین خود دعوت نمود،<ref>سوره عنکبوت، آیه ۱۴.</ref> یا در روایتی از [[امام سجاد علیه‌السلام|امام سجاد(ع)]] نقل شده است که یکی از سنت‌هایی که امام زمان از [[پیامبران]] دارد، طول عمر [[آدم (پیامبر)|آدم]] و [[نوح (پیامبر)|نوح]] است.<ref>صدوق، کمال الدین ۱۳۹۵ق، ج۱، ص۳۲۲.</ref> درباره چگونگی وفات یا شهادت امام زمان(عج) روایتی نقل نشده است.<ref>قزوینی، سیدمحمدکاظم، الامام المهدی من المهد الی اللحد، ۱۹۸۵م، ص۶۳۸.</ref>