۱۷٬۱۳۹
ویرایش
سوءظن: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
Shamsoddin (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
Shamsoddin (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۳: | خط ۳: | ||
==مفهوم و جایگاه== | ==مفهوم و جایگاه== | ||
{{جعبه نقل قول | عنوان = | نقل‌قول ={{حدیث|یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اجْتَنِبُوا کَثِیرًا مِنَ الظَّنِّ إِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ إِثْمٌ..<br>|ترجمه=ای کسانی که ایمان آورده‌اید از بسیاری از گمانها بپرهیزید که پاره‌ای از گمانها گناه است.}}|تاریخ بایگانی| منبع = <small>سوره حجرات، آیه ۱۲.</small>| تراز = چپ| عرض = ۲۳۰px| اندازه خط = ۱۲px|رنگ پس‌زمینه =#ecfcf4| گیومه نقل‌قول =| تراز منبع = چپ}} | {{جعبه نقل قول | عنوان = | نقل‌قول ={{حدیث|یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اجْتَنِبُوا کَثِیرًا مِنَ الظَّنِّ إِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ إِثْمٌ..<br>|ترجمه=ای کسانی که ایمان آورده‌اید از بسیاری از گمانها بپرهیزید که پاره‌ای از گمانها گناه است.}}|تاریخ بایگانی| منبع = <small>سوره حجرات، آیه ۱۲.</small>| تراز = چپ| عرض = ۲۳۰px| اندازه خط = ۱۲px|رنگ پس‌زمینه =#ecfcf4| گیومه نقل‌قول =| تراز منبع = چپ}} | ||
سوءظنّ یا بدگمانی از رذایل اخلاقی است<ref>نراقی، معراج السعادة ۱۳۷۸ش، ص۲۳۲.</ref> و آن را مرتبه‌ای از [[حق‌الناس|حقّ‌الناس]] دانسته‌اند.<ref>مظاهری، اخلاق در خانه، ۱۳۸۹ش، ج۲، ص۱۸۱ و ۱۸۶.</ref> سوءظن، به برداشتِ نادرست از کاری گویند که قابلیت تفسیر به صحیح یا غلط را دارد.<ref>مکارم شیرازی، اخلاق در قرآن، ۱۳۸۵ش، ج۳، ص۳۳۵.</ref> [[آیه غیبت|آیهٔ ۱۲ سوره حُجُرات]] از سوءظن نهی کرده و آن را مقدمه‌ای برای [[تجسس|تجسّس]] و [[غیبت]] شمرده است.<ref>مکارم شیرازی، اخلاق در قرآن، ۱۳۸۵ش، ج۳، ص۳۲۳.</ref> در تعدادی از آیات نیز از سوءظن به خدا مذمت شده<ref> | سوءظنّ یا بدگمانی از رذایل اخلاقی است<ref>نراقی، معراج السعادة ۱۳۷۸ش، ص۲۳۲.</ref> و آن را مرتبه‌ای از [[حق‌الناس|حقّ‌الناس]] دانسته‌اند.<ref>مظاهری، اخلاق در خانه، ۱۳۸۹ش، ج۲، ص۱۸۱ و ۱۸۶.</ref> سوءظن، به برداشتِ نادرست از کاری گویند که قابلیت تفسیر به صحیح یا غلط را دارد.<ref>مکارم شیرازی، اخلاق در قرآن، ۱۳۸۵ش، ج۳، ص۳۳۵.</ref> [[آیه غیبت|آیهٔ ۱۲ سوره حُجُرات]] از سوءظن نهی کرده و آن را مقدمه‌ای برای [[تجسس|تجسّس]] و [[غیبت]] شمرده است.<ref>مکارم شیرازی، اخلاق در قرآن، ۱۳۸۵ش، ج۳، ص۳۲۳.</ref> در تعدادی از آیات نیز از سوءظن به خدا مذمت شده<ref>برای نمونه نگاه کنید به: سورهٔ فتح، آیه ۶؛ سورهٔ احزاب، آیه ۱۰؛ سوره آل‌عمران، آیه ۱۵۴.</ref> و منظور از آن را فراموشی وعده‌های خدا به هنگام مشکلات و روی آوردن به [[گناه]] دانسته‌اند.<ref>مکارم شیرازی، اخلاق در قرآن، ۱۳۸۵ش، ج۳، ص۳۳۵.</ref> | ||
سوءظن در [[حدیث|احادیث معصومان(ع)]] نیز مورد نکوهش قرار گرفته<ref>مکارم شیرازی، اخلاق در قرآن، ۱۳۸۵ش، ج۳، ص۳۳۰.</ref> و آن را بدترین نوع [[دروغ]]،<ref>حمیری، قرب الإسناد، ۱۴۱۳ق، ص۲۹.</ref> از بین برندهٔ [[ایمان]]<ref>تمیمی آمدی، غرر الحکم و درر الکلم، ۱۴۱۰ق، ص۷۷۰.</ref> و [[عبادت]]<ref>تمیمی آمدی، غرر الحکم و درر الکلم، ۱۴۱۰ق، ص۷۷۱.</ref> و موجب سنگینی بار گناهان شمرده‌اند.<ref>تمیمی آمدی، غرر الحکم و درر الکلم، ۱۴۱۰ق، ص۷۷۱.</ref> | سوءظن در [[حدیث|احادیث معصومان(ع)]] نیز مورد نکوهش قرار گرفته<ref>مکارم شیرازی، اخلاق در قرآن، ۱۳۸۵ش، ج۳، ص۳۳۰.</ref> و آن را بدترین نوع [[دروغ]]،<ref>حمیری، قرب الإسناد، ۱۴۱۳ق، ص۲۹.</ref> از بین برندهٔ [[ایمان]]<ref>تمیمی آمدی، غرر الحکم و درر الکلم، ۱۴۱۰ق، ص۷۷۰.</ref> و [[عبادت]]<ref>تمیمی آمدی، غرر الحکم و درر الکلم، ۱۴۱۰ق، ص۷۷۱.</ref> و موجب سنگینی بار گناهان شمرده‌اند.<ref>تمیمی آمدی، غرر الحکم و درر الکلم، ۱۴۱۰ق، ص۷۷۱.</ref> | ||
| خط ۲۹: | خط ۲۹: | ||
*انحراف فکری؛ از امام علی(ع) نقل است: کسی که سوءظن دارد تفکر او خراب می‌گردد.<ref>تمیمی آمدی، غرر الحکم و درر الکلم، ۱۴۱۰ق، ص۷۷۰-۷۷۱.</ref> | *انحراف فکری؛ از امام علی(ع) نقل است: کسی که سوءظن دارد تفکر او خراب می‌گردد.<ref>تمیمی آمدی، غرر الحکم و درر الکلم، ۱۴۱۰ق، ص۷۷۰-۷۷۱.</ref> | ||
*از بین رفتن ایمان و عبادات و سنگینی بار گناه؛ همانطور که برخی روایات به آن اشاره دارد.<ref>تمیمی آمدی، غرر الحکم و درر الکلم، ۱۴۱۰ق، ص۵۸۸، حدیث۳۱۵.</ref> | *از بین رفتن ایمان و عبادات و سنگینی بار گناه؛ همانطور که برخی روایات به آن اشاره دارد.<ref>تمیمی آمدی، غرر الحکم و درر الکلم، ۱۴۱۰ق، ص۵۸۸، حدیث۳۱۵.</ref> | ||
*تنهایی و از دست دادن دوستان؛ در روایتی از امام علی(ع) آمده است: انسانِ دارای سوءظن، هرگز میان او و دوستانش صلح و صفا برقرار نمی‌شود.<ref>ابن‌شعبه حرانی، | *تنهایی و از دست دادن دوستان؛ در روایتی از امام علی(ع) آمده است: انسانِ دارای سوءظن، هرگز میان او و دوستانش صلح و صفا برقرار نمی‌شود.<ref>ابن‌شعبه حرانی، تحف العقول، ۱۴۰۴ق، ص۷۹.</ref> | ||
===آثار اجتماعی=== | ===آثار اجتماعی=== | ||
| خط ۴۰: | خط ۴۰: | ||
{{جعبه نقل قول | عنوان =| نقل‌قول = [[امام علی(ع)]]:<br>{{حدیث|ضَعْ أَمْرَ أَخِیکَ عَلَی أَحْسَنِهِ حَتَّی یَأْتِیَکَ مَا یَغْلِبُکَ مِنْهُ وَ لَا تَظُنَّنَّ بِکَلِمَةٍ خَرَجَتْ مِنْ أَخِیکَ سُوءاً وَ أَنْتَ تَجِدُ لَهَا فِی الْخَیْرِ مَحْمِلا<br>|ترجمه=کار برادر دینی‌ات را به بهترین وجه آن تفسیر کن، تا وقتی که راه توجیه بر تو بسته شود، و هیچ گاه به سخنی که از دهان او بیرون آید گمان بد مبر، تا جایی که برای آن سخن توجیه خوبی می‌یابی.}}|تاریخ بایگانی| منبع = <small>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۳۶۲.</small>| تراز = چپ| عرض = ۲۳۰px| اندازه خط = ۱۲px|رنگ پس‌زمینه =#ecfcf4| گیومه نقل‌قول =| تراز منبع = چپ}} | {{جعبه نقل قول | عنوان =| نقل‌قول = [[امام علی(ع)]]:<br>{{حدیث|ضَعْ أَمْرَ أَخِیکَ عَلَی أَحْسَنِهِ حَتَّی یَأْتِیَکَ مَا یَغْلِبُکَ مِنْهُ وَ لَا تَظُنَّنَّ بِکَلِمَةٍ خَرَجَتْ مِنْ أَخِیکَ سُوءاً وَ أَنْتَ تَجِدُ لَهَا فِی الْخَیْرِ مَحْمِلا<br>|ترجمه=کار برادر دینی‌ات را به بهترین وجه آن تفسیر کن، تا وقتی که راه توجیه بر تو بسته شود، و هیچ گاه به سخنی که از دهان او بیرون آید گمان بد مبر، تا جایی که برای آن سخن توجیه خوبی می‌یابی.}}|تاریخ بایگانی| منبع = <small>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۳۶۲.</small>| تراز = چپ| عرض = ۲۳۰px| اندازه خط = ۱۲px|رنگ پس‌زمینه =#ecfcf4| گیومه نقل‌قول =| تراز منبع = چپ}} | ||
از جمله راه‌های درمان و پیشگیری از سوءظن را موارد زیر دانسته‌اند: | از جمله راه‌های درمان و پیشگیری از سوءظن را موارد زیر دانسته‌اند: | ||
*جستجوی توجیه صحیح برای اعمال و گفتار دو پهلوی افراد؛ همانطور که در روایات به آن اشاره شده است.<ref> | *جستجوی توجیه صحیح برای اعمال و گفتار دو پهلوی افراد؛ همانطور که در روایات به آن اشاره شده است.<ref>نهج البلاغة، ۱۴۱۴ق، ص۵۳۸.</ref> | ||
*اندیشیدن در آثار زیان‌بار فردی و اجتماعی این صفت رذیله.<ref>مکارم شیرازی، زندگی در پرتو اخلاق، ۱۳۸۶ش، ص۱۵۰.</ref> | *اندیشیدن در آثار زیان‌بار فردی و اجتماعی این صفت رذیله.<ref>مکارم شیرازی، زندگی در پرتو اخلاق، ۱۳۸۶ش، ص۱۵۰.</ref> | ||
*پرهیز از عوامل و زمینه‌های ایجاد سوءظن؛ همچون معاشرت با افراد شرور و تجسس در کار دیگران.<ref>مکارم شیرازی، اخلاق در قرآن، ۱۳۸۵ش، ج۳، ص۳۴۳.</ref> | *پرهیز از عوامل و زمینه‌های ایجاد سوءظن؛ همچون معاشرت با افراد شرور و تجسس در کار دیگران.<ref>مکارم شیرازی، اخلاق در قرآن، ۱۳۸۵ش، ج۳، ص۳۴۳.</ref> | ||
| خط ۴۷: | خط ۴۷: | ||
در مواردی سوءظن جایز شمرده شده است؛ از جمله: | در مواردی سوءظن جایز شمرده شده است؛ از جمله: | ||
*در مسائل امنیتی و اطلاعاتی که به سرنوشت جامعه مربوط است.<ref>مکارم شیرازی، اخلاق در قرآن، ۱۳۸۵ش، ج۳، ص۳۴۵.</ref> | *در مسائل امنیتی و اطلاعاتی که به سرنوشت جامعه مربوط است.<ref>مکارم شیرازی، اخلاق در قرآن، ۱۳۸۵ش، ج۳، ص۳۴۵.</ref> | ||
*در محیط فاسد؛ امام علی(ع) داشتن حسن ظن در جامعه‌ای که اکثر افرادش دچار فسادند را فریفتن خود می‌داند.<ref> | *در محیط فاسد؛ امام علی(ع) داشتن حسن ظن در جامعه‌ای که اکثر افرادش دچار فسادند را فریفتن خود می‌داند.<ref>نهج البلاغة، ۱۴۱۴ق، ص۴۸۹.</ref> | ||
*در مواجهه با دشمن؛ چه بسا دشمن دم از صلح، دوستی و تغییر رویه می‌زند، در این صورت نباید حسن ظن داشت و سریع به او اعتماد کرد.<ref>مکارم شیرازی، اخلاق در قرآن، ۱۳۸۵ش، ج۳، ص۳۴۵.</ref> امام علی(ع) در [[فرمان مالک اشتر|نامه‌ای به مالک اشتر]] دستور به احتیاط و ترک حُسْن ظن در چنین مواردی داده است.<ref> | *در مواجهه با دشمن؛ چه بسا دشمن دم از صلح، دوستی و تغییر رویه می‌زند، در این صورت نباید حسن ظن داشت و سریع به او اعتماد کرد.<ref>مکارم شیرازی، اخلاق در قرآن، ۱۳۸۵ش، ج۳، ص۳۴۵.</ref> امام علی(ع) در [[فرمان مالک اشتر|نامه‌ای به مالک اشتر]] دستور به احتیاط و ترک حُسْن ظن در چنین مواردی داده است.<ref>نهج البلاغة، ۱۴۱۴ق، ص۴۴۲.</ref> | ||
==تک‌نگاری== | ==تک‌نگاری== | ||
| خط ۶۲: | خط ۶۲: | ||
*حمیری، عبد الله بن جعفر، قرب الإسناد، مؤسسه آل البیت(ع)، قم، چاپ اول، ۱۴۱۳ق. | *حمیری، عبد الله بن جعفر، قرب الإسناد، مؤسسه آل البیت(ع)، قم، چاپ اول، ۱۴۱۳ق. | ||
*دستغیب، عبدالحسین، گناهان کبیره، قم، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ۱۳۸۸ش. | *دستغیب، عبدالحسین، گناهان کبیره، قم، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ۱۳۸۸ش. | ||
* | *نهج البلاغة، محقق: صبحی صالح، قم، هجرت، چاپ اول، ۱۴۱۴ق. | ||
*شهید ثانی، کشف الریبه، بی‌جا، دار المرتضوی، چاپ سوم، ۱۳۹۰ق. | *شهید ثانی، کشف الریبه، بی‌جا، دار المرتضوی، چاپ سوم، ۱۳۹۰ق. | ||
*شیخ صدوق، الامالی، تهران، کتابچی، چاپ ششم، ۱۳۷۶ش. | *شیخ صدوق، الامالی، تهران، کتابچی، چاپ ششم، ۱۳۷۶ش. | ||