سوء‌ظن: تفاوت میان نسخه‌ها

سوء‌ظن (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۲۰ آوریل ۲۰۲۴، ساعت ۰۸:۰۰

۱۵۰ بایت حذف‌شده ، ۲۰ آوریل

بدون خلاصۀ ویرایش

دیداریویکی‌متن

Shamsoddin

Automoderated users، دیوان‌سالاران، confirmed، مدیران رابط کاربری، مدیران، templateeditor

۱۷٬۲۱۸

ویرایش

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
 {{اخلاق-عمودی}}
-'''سوءظن''' یا '''بدگمانی''' از [[رذایل اخلاقی]] که در [[قرآن]] و [[حدیث|روایات]] از آن نهی شده و مورد نکوهش قرار گرفته است. این صفت در جایی که بدون دلیل، به اعتقاد قلبی فرد تبدیل گردد، یا آثارش در رفتار و سخن او پیدا شود، [[حرام]] است. البته در مسائل امنیتی یا در محیط فاسد و یا در مواجهه با دشمن، داشتن سوءظن را جایز شمرده‌اند.<br>آلودگی درون، معاشرت با افراد بدسیرت، زندگی در محیطِ فاسد، [[حسد]] و [[تکبر]]، از جمله عوامل موثر در ابتلا به سوءظن است. برای سوءظن پیامدهایی چون از بین رفتن [[ایمان]] و آرامش، انحراف فکری، تنهایی، دشمنی و عدم همکاری با دیگران معرفی کرده‌اند. راه درمان بدگمانی را نیز، اندیشیدن در آثار زیان‌بار آن و پرهیز از عوامل ایجاد آن و نیز توجیه صحیح اعمال و گفتار دو پهلوی دیگران دانسته‌اند.
+'''سوءظن''' یا '''بدگمانی''' از [[رذایل اخلاقی]] که در [[قرآن]] و [[حدیث|روایات]] از آن نهی شده و مورد نکوهش قرار گرفته است. این صفت در جایی که بدون دلیل، به اعتقاد قلبی فرد تبدیل گردد، یا آثارش در رفتار و سخن او پیدا شود، [[حرام]] است. البته در مسائل امنیتی یا در محیط فاسد و یا در مواجهه با دشمن، داشتن سوءظن را جایز شمرده‌اند.<br>آلودگی درون، معاشرت با افراد بدسیرت، زندگی در محیطِ فاسد، [[حسد]] و [[تکبر]]، از عوامل مؤثر در ابتلا به سوءظن است. برای سوءظن پیامدهایی چون از بین رفتن [[ایمان]] و آرامش، انحراف فکری، تنهایی، دشمنی و عدم همکاری با دیگران معرفی کرده‌اند. راه درمان بدگمانی را نیز، اندیشیدن در آثار زیان‌بار آن و پرهیز از عوامل ایجاد آن و نیز توجیه صحیح اعمال و گفتار دو پهلوی دیگران دانسته‌اند.
 ==مفهوم و جایگاه==
 {{جعبه نقل قول | عنوان = | نقل‌قول ={{حدیث|یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اجْتَنِبُوا کَثِیرًا مِنَ الظَّنِّ إِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ إِثْمٌ..<br>|ترجمه=ای کسانی که ایمان آورده‌اید از بسیاری از گمانها بپرهیزید که پاره‌ای از گمانها گناه است.}}|تاریخ بایگانی| منبع = <small>سوره حجرات، آیه ۱۲.</small>| تراز = چپ| عرض = ۲۳۰px| اندازه خط = ۱۲px|رنگ پس‌زمینه =#ecfcf4| گیومه نقل‌قول =| تراز منبع = چپ}}
-سوءظنّ یا بدگمانی از رذایل اخلاقی است<ref>نراقی، معراج السعادة ۱۳۷۸ش، ص۲۳۲.</ref> و آن را مرتبه‌ای از [[حق‌الناس|حقّ‌الناس]] دانسته‌اند.<ref>مظاهری، اخلاق در خانه، ۱۳۸۹ش، ج۲، ص۱۸۱ و ۱۸۶.</ref> سوءظن، به برداشتِ نادرست از کاری گویند که قابلیت تفسیر به صحیح یا غلط را دارد.<ref>مکارم شیرازی، اخلاق در قرآن، ۱۳۸۵ش، ج۳، ص۳۳۵.</ref> [[آیه غیبت|آیهٔ ۱۲ سوره حُجُرات]] به صراحت از سوءظن نهی کرده و آن را مقدمه‌ای برای [[تجسس|تجسّس]] و [[غیبت]] شمرده است.‏<ref>مکارم شیرازی، اخلاق در قرآن، ۱۳۸۵ش، ج۳، ص۳۲۳.</ref> در تعدادی از آیات نیز از سوءظن به خدا مذمت شده<ref>از جمله: سورهٔ فتح، آیه ۶؛ سورهٔ احزاب، آیه ۱۰؛ سوره آل‌عمران، آیه ۱۵۴.</ref> و منظور از آن را فراموشی وعده‌های خدا به هنگام مشکلات و روی آوردن به [[گناه]] دانسته‌اند.<ref>مکارم شیرازی، اخلاق در قرآن، ۱۳۸۵ش، ج۳، ص۳۳۵.</ref>
+سوءظنّ یا بدگمانی از رذایل اخلاقی است<ref>نراقی، معراج السعادة ۱۳۷۸ش، ص۲۳۲.</ref> و آن را مرتبه‌ای از [[حق‌الناس|حقّ‌الناس]] دانسته‌اند.<ref>مظاهری، اخلاق در خانه، ۱۳۸۹ش، ج۲، ص۱۸۱ و ۱۸۶.</ref> سوءظن، به برداشتِ نادرست از کاری گویند که قابلیت تفسیر به صحیح یا غلط را دارد.<ref>مکارم شیرازی، اخلاق در قرآن، ۱۳۸۵ش، ج۳، ص۳۳۵.</ref> [[آیه غیبت|آیهٔ ۱۲ سوره حُجُرات]] از سوءظن نهی کرده و آن را مقدمه‌ای برای [[تجسس|تجسّس]] و [[غیبت]] شمرده است.‏<ref>مکارم شیرازی، اخلاق در قرآن، ۱۳۸۵ش، ج۳، ص۳۲۳.</ref> در تعدادی از آیات نیز از سوءظن به خدا مذمت شده<ref>از جمله: سورهٔ فتح، آیه ۶؛ سورهٔ احزاب، آیه ۱۰؛ سوره آل‌عمران، آیه ۱۵۴.</ref> و منظور از آن را فراموشی وعده‌های خدا به هنگام مشکلات و روی آوردن به [[گناه]] دانسته‌اند.<ref>مکارم شیرازی، اخلاق در قرآن، ۱۳۸۵ش، ج۳، ص۳۳۵.</ref>
 سوءظن در [[حدیث|احادیث معصومان(ع)]] نیز مورد نکوهش قرار گرفته<ref>مکارم شیرازی، اخلاق در قرآن، ۱۳۸۵ش، ج۳، ص۳۳۰.</ref> و آن را بدترین نوع [[دروغ]]،<ref>حمیری، قرب الإسناد، ۱۴۱۳ق، ص۲۹.</ref> از بین برندهٔ [[ایمان]]<ref>تمیمی آمدی، غرر الحکم و درر الکلم، ۱۴۱۰ق، ص۷۷۰.</ref> و [[عبادت]]<ref>تمیمی آمدی، غرر الحکم و درر الکلم، ۱۴۱۰ق، ص۷۷۱.</ref> و موجب سنگینی بار گناهان شمرده‌اند.<ref>تمیمی آمدی، غرر الحکم و درر الکلم، ۱۴۱۰ق، ص۷۷۱.</ref>
 ==اقسام سوءظن و حکم آن==
-سوءظن را به خودی خود [[مکروه]] می‌دانند؛<ref>شیرازی، ألف مسألة فی بلاد الغرب، ۱۴۲۸ق، ص۴۶۱.</ref> ولی چنانچه به مرحله عمل برسد، حکم حرمت بر آن بار می‌شود.<ref>دستغیب، گناهان کبیره، ۱۳۸۸ش، ج۲، ص۳۷۴.</ref> [[شهید ثانی]] از فقیهان شیعه در [[قرن دهم قمری]] معتقد است، بدگمانی نسبت به دیگران چنانچه بدون دلیل قطعی، به اعتقاد قلبی فرد تبدیل گردد، حرام است،<ref>شهید ثانی، کشف الریبه، ۱۳۹۰ق، ص۲۰.</ref> اما صرف خطور ذهنی چون اختیاری در آن نیست، حرام نبوده و مورد بخشش است. وی شاهد این سخن را آیه «..إِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ إِثْمٌ»<ref>سوره حجرات، آیهٔ ۱۲.</ref> معرفی می‌کند.<ref>شهید ثانی، کشف الریبه، ۱۳۹۰ق، ص۲۰.</ref>
+سوءظن [[مکروه]] می‌دانند؛<ref>شیرازی، ألف مسألة فی بلاد الغرب، ۱۴۲۸ق، ص۴۶۱.</ref> اما چنانچه به مرحله عمل برسد، حکم حرمت بر آن بار می‌شود.<ref>دستغیب، گناهان کبیره، ۱۳۸۸ش، ج۲، ص۳۷۴.</ref> [[شهید ثانی]] از فقیهان شیعه در [[قرن دهم قمری]] معتقد است، بدگمانی نسبت به دیگران چنانچه بدون دلیل قطعی، به اعتقاد قلبی فرد تبدیل گردد، حرام است،<ref>شهید ثانی، کشف الریبه، ۱۳۹۰ق، ص۲۰.</ref> اما صرف خطور ذهنی چون اختیاری در آن نیست، حرام نبوده و مورد بخشش است. وی شاهد این سخن را آیه «..إِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ إِثْمٌ»<ref>سوره حجرات، آیهٔ ۱۲.</ref> معرفی می‌کند.<ref>شهید ثانی، کشف الریبه، ۱۳۹۰ق، ص۲۰.</ref>
 [[ناصر مکارم شیرازی|آیت‌الله مکارم شیرازی]] نیز سوءظن را بر سه قسم می‌داند:
@@ خط ۲۸: / خط ۲۸: @@
 *از بین رفتن آرامش؛ انسانِ دارای سوءظن، مضطرب است و گمان می‌کند دیگران بر ضد او گام بر می‌دارند و دائماً باید از خود دفاع کند.<ref>مکارم شیرازی، اخلاق در قرآن، ۱۳۸۵ش، ج۳، ص۳۳۶.</ref>
 *انحراف فکری؛ از امام علی(ع) نقل است: کسی که سوءظن دارد تفکر او خراب می‌گردد.<ref>تمیمی آمدی، غرر الحکم و درر الکلم، ۱۴۱۰ق، ص۷۷۰-۷۷۱.</ref>
-*از بین رفتن ایمان و عبادات و سنگینی بار گناه؛ همانطور که برخی روایات به این امر اشاره دارد.<ref>تمیمی آمدی، غرر الحکم و درر الکلم، ۱۴۱۰ق، ص۵۸۸، حدیث۳۱۵.</ref>
+*از بین رفتن ایمان و عبادات و سنگینی بار گناه؛ همانطور که برخی روایات به آن اشاره دارد.<ref>تمیمی آمدی، غرر الحکم و درر الکلم، ۱۴۱۰ق، ص۵۸۸، حدیث۳۱۵.</ref>
 *تنهایی و از دست دادن دوستان؛ در روایتی از امام علی(ع) آمده است: انسانِ دارای سوءظن، هرگز میان او و دوستانش صلح و صفا برقرار نمی‌شود.<ref>ابن‌شعبه حرانی، حسن بن علی، تحف العقول، ۱۴۰۴ق، ص۷۹.</ref>
 ===آثار اجتماعی===
 *تجسس در کار دیگران و ارتکاب غیبت از آنها.<ref>سورهٔ حجرات، آیهٔ ۱۲.</ref>
-*سرچشمۀ دشمنی، نزاع، جنگ‌ها و از هم پاشیدگی خانواده‌ها.<ref>مکارم شیرازی، زندگی در پرتو اخلاق، ۱۳۸۶ش، ص۱۴۲.</ref>
+*سرچشمۀ دشمنی، نزاع، جنگ‌ها و ازهم‌پاشیدگی خانواده‌ها.<ref>مکارم شیرازی، زندگی در پرتو اخلاق، ۱۳۸۶ش، ص۱۴۲.</ref>
 *عدم درک صحیح اجتماعی؛ بدبینی موجب تحلیل غلط درباره افراد، حوادث و رویدادهای اجتماعی می‌شود.<ref>مکارم شیرازی، زندگی در پرتو اخلاق، ۱۳۸۶ش، ص۱۴۱.</ref>
 *مانع همکاری‌های اجتماعی؛ چراکه سوءظن موجب سلب اعتماد به دیگران است.<ref>مکارم شیرازی، اخلاق در قرآن، ۱۳۸۵ش، ج۳، ص۳۳۶.</ref> در روایات نیز آمده است: فرد بدگمان، دیگران را خائن می‌پندارد.<ref>تمیمی آمدی، غرر الحکم و درر الکلم، ۱۴۱۰ق، ص۶۴۱، حدیث۱۱۸۳.</ref>
@@ خط ۴۵: / خط ۴۵: @@
 ==موارد استثناء و جواز سوء ظن==
-با وجود نهی از سوءظن، در مواردی داشتن آن جایز شمرده شده است؛ از جمله:
+در مواردی سوءظن جایز شمرده شده است؛ از جمله:
 *در مسائل امنیتی و اطلاعاتی که به سرنوشت جامعه مربوط است.<ref>مکارم شیرازی، اخلاق در قرآن، ۱۳۸۵ش، ج۳، ص۳۴۵.</ref>
 *در محیط فاسد؛ امام علی(ع) داشتن حسن ظن در جامعه‌ای که اکثر افرادش دچار فسادند را فریفتن خود می‌داند.<ref>سید رضی، نهج البلاغة، ۱۴۱۴ق، ص۴۸۹.</ref>
-*در مواجهه با دشمن؛ چه بسا دشمن دم از صلح، دوستی و تغییر رویه می‌زند، در این صورت نباید حسن ظن داشت و سریع به او اعتماد کرد.<ref>مکارم شیرازی، اخلاق در قرآن، ۱۳۸۵ش، ج۳، ص۳۴۵.</ref> امام علی(ع) در [[فرمان مالک اشتر|نامهٔ خود به مالک اشتر]] دستور به احتیاط و ترک حسن ظن در چنین مواردی داده است.<ref>سید رضی، نهج البلاغة، ۱۴۱۴ق، ص۴۴۲.</ref>
+*در مواجهه با دشمن؛ چه بسا دشمن دم از صلح، دوستی و تغییر رویه می‌زند، در این صورت نباید حسن ظن داشت و سریع به او اعتماد کرد.<ref>مکارم شیرازی، اخلاق در قرآن، ۱۳۸۵ش، ج۳، ص۳۴۵.</ref> امام علی(ع) در [[فرمان مالک اشتر|نامه‌ای به مالک اشتر]] دستور به احتیاط و ترک حُسْن ظن در چنین مواردی داده است.<ref>سید رضی، نهج البلاغة، ۱۴۱۴ق، ص۴۴۲.</ref>
 ==تک‌نگاری==
-[https://noorlib.ir/book/info/17765/سوء-ظن کتاب سوءظن]، نوشته هیئت تحریریه پیام انقلاب در سال ۱۳۶۲ش. این کتاب به بررسی سوءظن به عنوان یکی از موانع رسیدن به اخوّت اسلامی پرداخته است.
+کتاب سوءظن، نوشته هیئت تحریریه پیام انقلاب در سال ۱۳۶۲ش. این کتاب به بررسی سوءظن به عنوان یکی از موانع رسیدن به اخوّت اسلامی پرداخته است.
 ==پانویس==