۱۷٬۷۵۴
ویرایش
قبیله حمیر: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
بدون خلاصۀ ویرایش
Shamsoddin (بحث | مشارکتها) |
Shamsoddin (بحث | مشارکتها) جزبدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
[[پرونده:حمیر.JPG|بندانگشتی|نقشه، نشان‌دهنده جایگاه دولت حمیر و پایتخت آن، ظفار (که امروزه در جنوب شهر یریم واقع شده). ظفار در مسیر تجارت قرار داشته است.]] | [[پرونده:حمیر.JPG|بندانگشتی|نقشه، نشان‌دهنده جایگاه دولت حمیر و پایتخت آن، ظفار (که امروزه در جنوب شهر یریم واقع شده). ظفار در مسیر تجارت قرار داشته است.]] | ||
''' | '''حِمْیر'''، نام قبیله بزرگ و كهن عرب [[قحطانی]] و نام دولتی در [[یمن]] بود. افراد این قبیله در سال نهم [[هجری قمری|هجری]] [[اسلام]] آوردند و [[پیامبر اكرم (ص)]] [[معاذ بن جبل|مُعاذبن جَبَل]] را برای تعلیم احكام اسلام همراه [[مالک بن مراره]] نزد حمیریان فرستاد. در [[جنگ صفین]] بسیاری از آنان با [[معاویه]] همراه بودند. | ||
==نسب== | ==نسب== | ||
نسب آنان به | نسب آنان به حمیر بن سَبَأ بن یشْجُب بن یعْرُب بن قَحطان بن عابِر می‌رسد. | ||
==وجه تسمیه== | ==وجه تسمیه== | ||
مورخان اسلامی نام اصلی [[حمیر بن سبأ]] را العَرَنْجَج | مورخان اسلامی نام اصلی [[حمیر بن سبأ]] را العَرَنْجَج یا العَرَنج<ref>ر.ک:ابن‌درید، ج ۲، ص ۳۶۲؛ مسعودی، تنبیه، ص ۱۸۵؛ ابن‌حزم، ص ۳۲۹</ref> و زَید<ref>یعقوبی، ج ۱، ص ۱۹۵؛ مسعودی، تنبیه، ص ۱۸۵</ref> ذكر كرده‌اند. درباره سبب نام‌گذاری او به حمیر گفته شده‌است كه وی جامه‌ای سرخ می‌پوشید.<ref>ابن‌درید، ج ۲، ص ۵۲۳؛ ابن‌منظور، ذیل «حمر» </ref> نیز گفته شده‌است وی نخستین پادشاهی بود كه تاج طلا برسرگذاشت و این تاج یاقوتی سرخ و درخشنده داشت. از این‌رو، وی را الملك‌الاحمر و سپس حمیر خواندند.<ref>یعقوبی، ج ۱، ص ۱۹۵</ref> | ||
==تاریخچه== | ==تاریخچه== | ||
===پادشاهی حمیر=== | ===پادشاهی حمیر=== | ||
به گفته مورخان، | به گفته مورخان، حمیر نخستین كسی بود كه پس از مرگ پدرش، سبأ، به پادشاهی رسید.<ref>ر.ک:ابن‌قتیبه، ص ۶۲۶؛ دینوری، ص ۱۰؛ یعقوبی، ج ۱، ص ۱۹۵</ref> و در شهر [[مأرب]] مستقر شد. وی مانند پدرش فتوحاتی كرد و دیگر فرمانروایان را مطیع و مغلوب ساخت.<ref>ابن‌سعید مغربی، ج ۱، ص ۹۷ـ۹۸</ref> گفته شده است حمیر دلیر و به مُتَوّج (تاج‌دار) ملقب بود و پنجاه سال پادشاهی كرد. | ||
===پس از حمیر=== | ===پس از حمیر=== | ||
گفته شده است پس از | گفته شده است پس از حمیر برادرش، [[کهلان بن سبأ]]، به پادشاهی رسید و پس از سلطنتی طولانی (۳۰۰سال) درگذشت و پادشاهی به اولاد حمیر بازگشت.<ref>مسعودی، مروج، ج ۲، ص ۱۹۶</ref> | ||
==پایتخت== | ==پایتخت== | ||
[[پرونده:ظفار در یریم،پایتخت حمیریان.jpg|بندانگشتی|ظفار در یریم، پایتخت حمیریان]] | [[پرونده:ظفار در یریم،پایتخت حمیریان.jpg|بندانگشتی|ظفار در یریم، پایتخت حمیریان]] | ||
پایتخت ملوك حمیر شهر [[ظفار|ظَفار]] بود<ref>یاقوت حموی، ذیل «ظفار» </ref> كه آثار آن اكنون در چند كیلومتری جنوب شهر [[یریم]]، بر روی تپه‌ای صخره‌ای باقی است. | |||
==مغشوش بودن تاریخ حمیری ها== | ==مغشوش بودن تاریخ حمیری ها== | ||
به گفته [[حمزه اصفهانی]]،<ref> | به گفته [[حمزه اصفهانی]]،<ref>تاریخ سنی ملوك‌الارض، ص ۱۱۳ـ۱۱۴</ref> در میان همه تواریخ، تاریخ ملوك حمیر از همه مغشوش‌تر است. مسعودی<ref>مسعودی،تنبیه، ص ۱۸۶</ref> به نقل از [[محمد بن موسی خوارزمی]]، مدت پادشاهی آنان را ۱۹۳۸ سال ذكر كرده است. | ||
==دین حمیری ها== | ==دین حمیری ها== | ||
===مسیحیت=== | ===مسیحیت=== | ||
در عهد [[قسطنطین دوم]] (حك : | در عهد [[قسطنطین دوم]] (حك: ۳۳۷ـ۳۴۰میلادی) ، امپراتور روم، پادشاه حمیر تحت تأثیر تئوفیلوس هندی، مبشر مسیحی، به [[مسیحیت|آیین مسیحی]] گروید و مسیحیت در [[یمن]] انتشار یافت و [[کلیسا|كلیساهایی]] در [[ظفار]] و [[عدن]] ساخته شد.<ref>جوادعلی، ج ۲، ص ۵۲۶؛صالح احمدعلی، ص ۳۰</ref> | ||
در زمان | در زمان فرمانروایی [[ذمر علی یهبر|ذَمَر علی یهَبِر]] (حكومت: ۳۴۰ـ ۳۶۰ میلادی) ، چون [[سد مأرب]] برای دومین‌بار خراب شد،<ref>جوادعلی، ج ۲، ص ۵۲۶</ref> [[حبشه|حبشی ها]] فرصت را غنیمت شمردند و به تحریك امپراتور روم‌شرقی و به انگیزه رسیدن به تفوق تجاری، ترویج آیین مسیحیت و مقابله با نفوذ [[ساسانیان]] به یمن حمله كردند.<ref>د. اسلام، چاپ اول، ذیل مادّه؛ر.ک: حتّی، ص ۶۰</ref> | ||
===یهودیت=== | ===یهودیت=== | ||
آغاز | آغاز گرایش حمیر به دین [[یهودیت|یهود]] و كنار گذاشتن بت‌پرستی، به دعوت [[اسعد تبع|اسعد تبّع]] و دو عالم یهودی صورت گرفت كه وی آنها را از [[یثرب]] به [[یمن]] برده بود. گفته شده است كه اسعد قصد ویرانی [[کعبه]] را داشت اما آن دو او را برحذر داشتند.<ref>ابن‌هشام، ۱۳۵۵، ج۱، ص ۱۹ـ۲۰، ۲۷ـ۲۸؛طبری، تاریخ، ج۲، ص ۱۰۷ـ ۱۰۹؛مسعودی، مروج، ج ۲، ص ۱۹۸</ref> | ||
===بت پرستی=== | ===بت پرستی=== | ||
در اواخر سده چهارم | در اواخر سده چهارم میلادی [[بت پرستی]] در حمیر جای خود را به آیین [[یهود]] داد.<ref>د. اسلام، چاپ دوم، ذیل "Al-Yaman.۳. (a) "</ref> [[تبان اسعد|ابوکرِب تُبان اَسْعَد]] (یا اسعد تُبَّع، حك: ح ۳۸۵ـ۴۲۰ میلادی) ، پادشاه حمیر، هنگام لشكركشی به [[یثرب]] و اقامت در آنجا، به دین [[یهود]] گروید. | ||
'''بت نسر''' | '''بت نسر''' | ||
حمیر و قبایل متحد آن، پیش از گرایش به [[ادیان توحیدی]]، در جایی به نام بَلْخَع، [[بت نسر|بت نَسْر]] را پرستش می‌كردند.<ref>ابن‌كلبی، ۱۳۳۲، ص ۱۱، ۵۷ـ۵۸؛ابن‌حبیب، ۱۴۰۵، ص ۳۲۸؛یاقوت حموی، ذیل «بلخع» و «نسر» </ref> بت نَسْر از آنِ [[ذوالکلاع]]، از طوایف حمیر، بود.<ref>ابن‌هشام، ۱۳۵۵، ج ۱، ص ۸۲؛طبری، جامع، ذیل نوح: ۲۳</ref> | |||
==اصحاب اُخدود== | ==اصحاب اُخدود== | ||
[[ذونواس]] | [[ذونواس]] واپسین پادشاه دولت حمیر بود كه به دین [[یهودیت|یهود]] گروید و گفته شده است پس از آن بیشتر حمیریان نیز به دین یهود گرویدند. ذونواس كسی است كه در [[نجران]] گودالهایی كند و مسیحیان را كشت و از این‌رو، به صاحب [[اصحاب الاخدود|الاُخدود]] معروف شد،<ref>ر.ک:ابن‌كلبی، ۱۴۰۸، ج ۲، ص ۵۴۷؛ابن‌هشام، ۱۳۵۵، ج ۱، ص ۳۲، ۳۷؛طبری، تاریخ، ج ۲، ص ۱۱۹، ۱۲۳</ref> كه در [[قرآن]] كریم نیز به آن اشاره شده است.<ref>ر.ک:بروج: ۴ـ۸</ref> | ||
==تسلط نجاشی بر سرزمین حمیر== | ==تسلط نجاشی بر سرزمین حمیر== | ||
در پی | در پی جنایت ذونواس، [[اصحمه بن ابجر|نجاشی]] (پادشاه مسیحی [[حبشه]]) در ۵۲۵ میلادی سپاهی به یمن فرستاد و یمن را تصرف كرد و بدین‌گونه پادشاهی حمیریها (دولت دوم) برافتاد و چندی بعد، [[ابرهه|اَبْرَهه]] بر یمن حكومت یافت و اعلام فرمان‌برداری از نجاشی كرد.<ref>ابن‌هشام، ۱۳۵۵، ج ۱، ص ۳۸ـ۳۹، ۴۳ـ۴۴؛مسعودی، مروج، ج ۲، ص ۲۰۰؛ر.ک: برّو، ص ۸۴ـ۸۵</ref> | ||
==تسلط ایرانیان بر سرزمین حمیر== | ==تسلط ایرانیان بر سرزمین حمیر== | ||
در | در ۵۷۰ میلادی، در پی‌استمداد [[سیف بن ذی یزن|سَیف بن ذی یزَن]] (امیر یمنی) از [[خسرو انوشیروان]]، ایرانیان به فرماندهی وَهْرِز بر [[یمن]] مسلط شدند و حبشیان را بیرون راندند.<ref>ابن‌هشام، ۱۳۵۵، ج ۱، ص ۶۴ـ۷۱؛مسعودی، مروج، ج ۲، ص ۲۰۲ـ۲۰۵</ref> | ||
==حمیریان بعد از اسلام== | ==حمیریان بعد از اسلام== | ||
===دعوت به دین اسلام=== | ===دعوت به دین اسلام=== | ||
پس از گسترش دعوت [[اسلام]] در [[ | پس از گسترش دعوت [[اسلام]] در [[جزیرة‌العرب]]، در [[رمضان]] سال نهم فرستاده ملوك حمیر با نامه‌ای نزد [[پیامبر (ص)]] رفت و خبر اسلام آوردن حمیریان را داد. [[زُرعة ذویزَن]]، از ملوك حمیر، نیز [[مالک بن مره|مالک بن مُرّه]]/ مُراره رَهاوی را فرستاد و مسلمانی خود و خاندانش را اعلام كرد. پس از آن، پیامبر (ص) نامه‌ای خطاب به [[حارث بن عبد کلال|حارث بن عبد کُلال]] و برادرانش، و نامه‌ای جداگانه به [[زرعه ذویزن|زُرعة ذویزَن]] كه جزو نخستین مسلمانان حمیر بود، نوشت و خدا را به سبب هدایت یافتن آنان سپاس گفت.<ref>ر.ک:ابن‌هشام، ۱۳۵۵، ج ۴، ص ۲۳۵ـ ۲۳۷؛ابن‌سعد، ج ۱، ص ۲۶۴ـ۲۶۵، ۲۸۲، ۳۵۶، ج ۵، ص ۵۳۰؛بلاذری، ص ۷۰ـ۷۱؛طبری، تاریخ، ج ۳، ص ۱۲۰ـ۱۲۲</ref> | ||
'''تعلیم احکام''' | '''تعلیم احکام''' | ||
[[پیامبراکرم]] [[معاذ بن جبل|معاذ بن جَبَل]] را برای | [[پیامبراکرم]] [[معاذ بن جبل|معاذ بن جَبَل]] را برای تعلیم احكام [[اسلام]] همراه [[مالک بن مراره]] نزد حمیریان فرستاد.<ref>ابن‌سعد، ج ۵، ص ۵۳۰؛یعقوبی، ج ۲، ص ۷۹</ref> همچنین نامه‌ای به همراه [[جریر بن عبدالله]] برای اَسْمَیفَعِ/ سُمَیفَعِ بن باكور/ ناكور، پادشاه حمیر، فرستاد و او بسیاری از غلامانش را آزاد كرد.<ref>ر.ک:ابن‌كلبی، ۱۴۰۸، ج ۲، ص ۵۴۰ـ ۵۴۱</ref> | ||
همچنین در سال نهم، | همچنین در سال نهم، هیئتی از حمیر به ریاست [[نافع بن زید حمیری]] به نزد پیامبر (ص) رفتند.<ref>ابن‌حجر عسقلانی، ج ۸، ص ۷۵ـ۷۶</ref> و از آن حضرت درباره [[احكام دین]] پرسش كردند.<ref>ر.ک:طبری، جامع، ذیل بقره: ۲۲۳</ref> احادیثی نیز منسوب به پیامبراكرم (ص) در ستایش حمیر روایت شده‌است.<ref>ر.ک:ابن حنبل، ج ۲، ص ۲۷۸، ج ۵، ص ۲۷۲؛شریف رضی، ص ۳۳۹ـ۳۴۰</ref> | ||
===در فتوحات شام=== | ===در فتوحات شام=== | ||
گروههایی از حمیریان در فتوحات [[شام]] در زمان [[عمر بن خطاب|عمر]] (۱۳ـ۲۳) شركت كردند.<ref>ر.ک:مروزی، ص ۲۵۹؛ابن‌عساكر، ج ۲، ص ۱۴۸، ۱۵۱ـ۱۵۲</ref> عمر دیوانی برای اداره امور سپاهیان حمیر تشكیل داد.<ref>ابن‌سعد، ج ۳، ص ۲۹۸؛بلاذری، ص ۴۵۲</ref> | |||
===اسکان در مناطق فتح شده=== | ===اسکان در مناطق فتح شده=== | ||
پس از فتوحات اسلامی، | پس از فتوحات اسلامی، دسته‌هایی از طوایف حمیر در شهرهای فتح‌شده،<ref>مطیعی، ج ۱۵، ص ۴۷۰</ref> در شام به‌ویژه در شهر [[حمص]]، [[مصر]]،<ref>ر.ک:ابن‌كلبی، ۱۴۰۸، ج ۲، ص ۵۳۶، ۵۴۱، ۵۴۳ـ۵۴۵؛خلیفة‌بن خیاط، ص ۲۶۷؛ابن‌درید، ج ۲، ص ۳۶۳؛سمعانی، ج ۲، ص ۱۹۳، ج ۳، ص ۵۲۸</ref> [[بصره]]،<ref>ابن‌كلبی، ۱۴۰۸، ج ۲، ص ۵۴۵</ref> [[كوفه]]،<ref>سمعانی، ج ۱، ص ۲۹۹؛نووی، ج ۳، ص ۳۱۰</ref> و شهرهای [[اندلس]]<ref>ابن‌حزم، ص ۴۳۳ـ۴۳۶</ref> سكنا گزیدند. | ||
===در جنگ صفین=== | ===در جنگ صفین=== | ||
در [[جنگ صفین]](سال | در [[جنگ صفین]] (سال ۳۷) ،برخی از حمیریان جزو سپاه [[علی (ع) |علی علیه‌السلام]]<ref>ر.ک:ابن‌كلبی، ۱۴۰۸، ج ۲، ص ۵۴۳؛نصربن مزاحم، ص ۱۱۷</ref> و در مقابل، بسیاری از آنان با [[معاویه]] همراه بودند. [[ذوالکلاع|ذوالكَلاع]]، از امرای معاویه، گروهی بزرگ از حمیریان را فرماندهی كرد.<ref>ابن‌كلبی، نسب مَعَدّ والیمن‌الكبیر، ج ۲، ص ۵۴۰ـ۵۴۱، ۵۴۳؛نصربن مزاحم، ص ۲۲۷، ۲۹۰ـ۲۹۱، ۲۹۷؛ابن ابی‌الحدید، ج ۴، ص ۲۸، ج ۵، ص ۲۲۷ـ۲۲۸، ۲۳۷</ref> به گفته [[سید مرتضی علم الهدی|سیدمرتضی علم‌الهدی]]،<ref>علم‌الهدی،ج ۴، ص ۶۱</ref> مخالفت با حضرت علی در میان حمیریان شایع بود. | ||
==کتابهایی در مورد حمیر== | ==کتابهایی در مورد حمیر== | ||
مؤلفان اسلامی | مؤلفان اسلامی كتابهایی درباره حمیر تألیف كرده‌اند، نظیر، امثال حمیر از ابن‌كلبی هشام‌بن محمد.<ref>ابن‌ندیم، ص ۱۰۹</ref> | ||
برخی از | برخی از این آثار كه باقی‌مانده‌اند، عبارت‌اند از: | ||
# | # التیجان درباره ملوك حمیر، از عبدالملك‌بن‌هشام (<small>متن کتاب در پیوند به بیرون</small>) ؛ | ||
# | # الاكلیل درباره انساب و پادشاهان حمیر، از حسن‌بن هَمْدانی (<small>متن کتاب در پیوند به بیرون</small>) ؛ | ||
# ملوك | # ملوك حمیر و اقیال الیمن از نَشوان‌بن سعید حمیری. | ||
==علما، ادبا، شعرای حمیر== | ==علما، ادبا، شعرای حمیر== | ||
علما، ادبا، شعرا و امرای | علما، ادبا، شعرا و امرای بسیاری به حمیر منسوب‌اند، از جمله: | ||
# [[کعب الاحبار|کَعب‌الاحبار]] (متوفی | # [[کعب الاحبار|کَعب‌الاحبار]] (متوفی ۳۲) ؛<ref>ابن‌قتیبه، ص ۴۳۰</ref> | ||
# ثَوربن | # ثَوربن یزید كَلاعی (متوفی ۱۵۳) ؛ | ||
# | # یزیدبن منصور (متوفی ۱۶۵) ؛ | ||
# | # اسماعیل‌بن محمد (سید حمیری؛ متوفی ۱۷۳) ؛ | ||
# [[مالک بن انس|مالك‌بن اَنس]] (متوفی | # [[مالک بن انس|مالك‌بن اَنس]] (متوفی ۱۷۹) ؛<ref>ابن‌قتیبه، ص ۴۹۸؛ابن‌ندیم، ص ۲۵۱</ref> | ||
# عبداللّه بن | # عبداللّه بن یوسف كَلاعی دمشقی (متوفی ۲۱۸) ؛ | ||
# محمدبن | # محمدبن وُهَیب (متوفی ح ۲۲۵) ؛ | ||
# مُفضَّل‌بن ابی‌البركات (متوفی | # مُفضَّل‌بن ابی‌البركات (متوفی ۵۰۴) ؛ | ||
# نَشوان‌بن | # نَشوان‌بن سعید (متوفی ۵۷۳) ؛ | ||
# احمدبن محمد (متوفی | # احمدبن محمد (متوفی ۶۱۰) ؛ | ||
# | # سلیمان‌بن موسی كَلاعی (متوفی ۶۳۴).<ref>حجری یمانی، ج ۱، جزء۲، ص ۲۸۳ـ۲۸۴؛زركلی، ج ۲، ص ۲۸۵</ref> | ||
==زبان حمیری== | ==زبان حمیری== | ||
اعراب [[حجاز]]، زبان | اعراب [[حجاز]]، زبان حمیری را كه ویژه قبیله حمیر و از زبانهای رایج در عهد باستان بوده است،<ref>حمزه اصفهانی، كتاب‌التنبیه، ص ۲۰</ref> به دلیل داشتن واژه‌های نامأنوس، به زبان عجم تشبیه كرده‌اند<ref>زمخشری، ج ۳، ص ۱۹۸؛ابن‌اثیر، ذیل «طمطم» </ref> و در مقایسه با زبان عربی [[اسماعیل (ع)]] و فرزندان او (<small>زبان عربی شمال</small>) كه [[قرآن]] به آن نازل شده است، حمیری زبانی غیرفصیح به شمار آمده‌است.<ref>ر.ک:ابن‌حجر عسقلانی، ج ۶، ص ۲۸۶؛شمس شامی، ج ۱، ص ۴۸۹</ref> | ||
==شخصیتهای حمیری شیعی== | ==شخصیتهای حمیری شیعی== | ||
*[[عبدالله بن جعفر حمیری]] نویسنده کتاب [[قرب الاسناد (کتاب)|قرب الاسناد]] و که در منابع شیعی [[توثیق]] شده است.<ref>تنقیح المقال، ج | *[[عبدالله بن جعفر حمیری]] نویسنده کتاب [[قرب الاسناد (کتاب) |قرب الاسناد]] و که در منابع شیعی [[توثیق]] شده است.<ref>تنقیح المقال، ج ۲ص ۱۷۶</ref><ref>نجاشی، ص ۱۶۹</ref><ref>فهرست، ص ۱۲۸</ref><ref>معالم العلما، ص ۶۵</ref> | ||
*[[محمد بن عبدلله بن جعفر حمیری]] محدث بزرگ شیعی در زمان [[غیبت صغری]]<ref>خلاصه علّامه، ص | *[[محمد بن عبدلله بن جعفر حمیری]] محدث بزرگ شیعی در زمان [[غیبت صغری]]<ref>خلاصه علّامه، ص ۱۵۷</ref> | ||
*[[جعفر بن عبدالله بن جعفر حمیری]] محدث، فقیه واهل فضل<ref>رجال نجاشی، ص | *[[جعفر بن عبدالله بن جعفر حمیری]] محدث، فقیه واهل فضل<ref>رجال نجاشی، ص ۲۵۲</ref> | ||
*[[حسین بن عبدالله بن جعفر حمیری]] محدث، فقیه واهل فضل<ref>رجال نجاشی، ص | *[[حسین بن عبدالله بن جعفر حمیری]] محدث، فقیه واهل فضل<ref>رجال نجاشی، ص ۲۵۲</ref> | ||
*[[احمد بن عبدالله بن جعفر حمیری]] محدث، فقیه واهل فضل<ref>رجال نجاشی، ص | *[[احمد بن عبدالله بن جعفر حمیری]] محدث، فقیه واهل فضل<ref>رجال نجاشی، ص ۲۵۲</ref> | ||
*[[سید اسماعیل بن محمد حمیری]] معروف به سید حمیری از شعرای بزرگ [[اهل بیت]].<ref> سید رضی، | *[[سید اسماعیل بن محمد حمیری]] معروف به سید حمیری از شعرای بزرگ [[اهل بیت]].<ref> سید رضی، ص۴۳</ref> | ||
== پانویس == | == پانویس == | ||
{{پانویس| | {{پانویس|۲}} | ||
== منابع == | == منابع == | ||
{{ستون-شروع}} | {{ستون-شروع}} | ||
* | * ابن‌ابی‌الحدید، شرح نهج‌البلاغة، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، قاهره ۱۳۸۵ـ۱۳۸۷/ ۱۹۶۵ـ۱۹۶۷، چاپ افست بیروت،بی‌تا. | ||
* | * ابن‌اثیر، النهایة فی غریب‌الحدیث و الاثر، چاپ محمود محمد طناحی و طاهر احمد زاوی، بیروت ۱۳۸۳/۱۹۶۳، چاپ افست قم ۱۳۶۴ش. | ||
* ابن‌حائك، كتاب | * ابن‌حائك، كتاب الأكلیل، ج ۱، چاپ محمدبن علی اكوع، بغداد ۱۳۹۷/۱۹۷۷، ج ۸، چاپ نبیه امین فارس، پرینستون ۱۹۴۰، چاپ افست (قاهره) ۱۹۹۹ـ۲۰۰۰. | ||
* | * ابن‌حبیب، كتاب المُحَبَّر، چاپ ایلزه لیشتن اشتتر، حیدرآباد، دكن ۱۳۶۱/۱۹۴۲، چاپ افست بیروت، بی‌تا. | ||
* | * ابن‌حبیب، كتاب المُنَمَّق فی اخبار قریش، چاپ خورشید احمد فارق، بیروت ۱۴۰۵/۱۹۸۵. | ||
* ابن‌حجر عسقلانی، فتح‌الباری: شرح | * ابن‌حجر عسقلانی، فتح‌الباری: شرح صحیح‌البخاری، بولاق ۱۳۰۰ـ۱۳۰۱، چاپ افست بیروت، بی‌تا. | ||
* ابن‌حزم، جمهرة انساب‌العرب، چاپ عبدالسلام محمد هارون، قاهره، | * ابن‌حزم، جمهرة انساب‌العرب، چاپ عبدالسلام محمد هارون، قاهره، ۱۹۸۲. | ||
* ابن‌حنبل، مسندالامام احمدبن حنبل، | * ابن‌حنبل، مسندالامام احمدبن حنبل، بیروت: دارصادر، بی‌تا. | ||
* | * ابن‌درید، كتاب الاشتقاق، چاپ عبدالسلام محمد هارون، بغداد ۱۳۹۹/۱۹۷۹. | ||
* | * ابن‌سعید مغربی، نشوة‌الطرب فی تاریخ جاهلیة العرب، چاپ نصرت عبدالرحمان، عَمّان ۱۴۰۲/۱۹۸۲. | ||
* ابن‌عساكر، | * ابن‌عساكر، تاریخ مدینة دمشق، چاپ علی شیری، بیروت ۱۴۱۵ـ۱۴۲۱/ ۱۹۹۵ـ۲۰۰۱. | ||
* | * ابن‌قتیبه، المعارف، چاپ ثروت عكاشه، قاهره ۱۹۶۰. | ||
* ابن‌كلبی، كتاب الاصنام، چاپ احمد زكی‌پاشا، قاهره | * ابن‌كلبی، كتاب الاصنام، چاپ احمد زكی‌پاشا، قاهره ۱۳۳۲/۱۹۱۴. | ||
* ابن‌كلبی، نسب مَعَدّ | * ابن‌كلبی، نسب مَعَدّ والیمن‌الكبیر، چاپ ناجی حسن، بیروت ۱۴۰۸/۱۹۸۸. | ||
* ابن‌منظور. | * ابن‌منظور. | ||
* | * ابن‌ندیم (تهران). | ||
* ابن‌هشام، | * ابن‌هشام، السیرة‌النبویة، چاپ مصطفی سقا، ابراهیم ابیاری، و عبدالحفیظ شلبی، (قاهره ۱۳۵۵/ ۱۹۳۶) ، چاپ افست بیروت، بی‌تا. | ||
* ابن‌هشام، كتاب | * ابن‌هشام، كتاب التیجان فی ملوك حمیر، صنعا، ۱۹۷۹. | ||
* مطهرعلی | * مطهرعلی اریانی، نقوش مسندیة و تعلیقات، صنعا، ۱۹۹۰. | ||
* | * توفیق برّو، تاریخ‌العرب القدیم، دمشق ۱۹۸۸. | ||
* عبدالقادربن عمر بغدادی، خزانة الادب و لب لباب لسان‌العرب، چاپ عبدالسلام محمد هارون، ج | * عبدالقادربن عمر بغدادی، خزانة الادب و لب لباب لسان‌العرب، چاپ عبدالسلام محمد هارون، ج ۹، قاهره ۱۴۰۱/۱۹۸۱. | ||
* بلاذری ( | * بلاذری (لیدن). | ||
* جوادعلی، المفصل فی | * جوادعلی، المفصل فی تاریخ العرب قبل الاسلام، بیروت ۱۹۷۶ـ۱۹۷۸. | ||
* | * اسماعیل‌بن حماد جوهری، الصحاح: تاج‌اللغة و صحاح العربیة، چاپ احمد عبدالغفور عطار، بیروت، بی‌تا، چاپ افست تهران ۱۳۶۸ش. | ||
* محمدبن احمد حجری | * محمدبن احمد حجری یمانی، مجموع بلدان الیمن و قبائلها، چاپ اسماعیل‌بن علی اكوع، صنعا ۱۴۱۶/۱۹۹۶. | ||
* حمزة‌بن حسن حمزه اصفهانی، | * حمزة‌بن حسن حمزه اصفهانی، تاریخ سنی ملوك‌الارض و الانبیاء علیهم‌الصلاة و السلام، بیروت: دار مكتبة الحیاة، بی‌تا. | ||
* حمزة‌بن حسن حمزه اصفهانی، | * حمزة‌بن حسن حمزه اصفهانی، كتاب‌التنبیه علی حدوث التصحیف، چاپ محمد اسعد طلس، دمشق ۱۳۸۸/۱۹۶۸؛ | ||
* | * خلیفة‌بن خیاط، كتاب الطبقات، روایة موسی‌بن زكریا تستری، چاپ سهیل زكار، بیروت ۱۴۱۴/۱۹۹۳. | ||
* احمدبن داوود | * احمدبن داوود دینوری، الاخبار الطِّوال، چاپ عبدالمنعم عامر، قاهره ۱۹۶۰، چاپ افست قم ۱۳۶۸ش. | ||
* | * خیرالدین زركلی، الاعلام، بیروت ۱۹۸۴. | ||
* محمودبن عمر زمخشری، الفائق فی | * محمودبن عمر زمخشری، الفائق فی غریب‌الحدیث، بیروت ۱۴۱۷/۱۹۹۶. | ||
* سعد زغلول | * سعد زغلول عبدالحمید، فی تاریخ‌العرب قبل‌الاسلام، بیروت ۱۹۷۶. | ||
* سمعانی. | * سمعانی. | ||
* | * سید عبدالعزیز سالم، تاریخ‌العرب فی عصر الجاهلیة، اسكندریه، ۱۹۸۸. | ||
* محمدبن | * محمدبن حسین شریف‌رضی، المجازات النبویة، چاپ طه محمد زینی، (قاهره ۱۹۶۸) ، چاپ افست قم، بی‌تا. | ||
* محمدبن | * محمدبن یوسف شمس‌شامی، سبل‌الهدی و الرشاد فی سیرة خیر العباد، چاپ عادل احمد عبدالموجود و علی‌محمد معوض، بیروت ۱۴۱۴/۱۹۹۳. | ||
* محمد شوكانی، | * محمد شوكانی، نیل‌الاوطار من احادیث سیدالاخیار: شرح منتقی الاخبار، بیروت ۱۹۷۳. | ||
* صالح احمد علی، | * صالح احمد علی، تاریخ‌العرب القدیم و البعثة النبویة، بیروت ۲۰۰۰. | ||
* طبری، | * طبری، تاریخ (بیروت). | ||
* طبری، جامع. | * طبری، جامع. | ||
* الطواف حول‌البحر الاحمر، ( | * الطواف حول‌البحر الاحمر، (تعریب) ابراهیم خوری، در التراث‌العربی، ش ۳۲ (ذیقعده ۱۴۰۸). | ||
* حسن‌بن | * حسن‌بن یوسف علامه حلّی، تذكرة‌الفقهاء، قم ۱۴۱۴. | ||
* علی‌بن | * علی‌بن حسین علم‌الهدی، رسائل الشریف المرتضی، چاپ مهدی رجائی، قم ۱۴۰۵ـ۱۴۱۰. | ||
* | * نعیم‌بن حماد مروزی، كتاب الفتن، چاپ سهیل زكار، (بیروت) ۱۴۱۴/۱۹۹۳. | ||
* مسعودی، | * مسعودی، تنبیه. | ||
* مسعودی، مروج ( | * مسعودی، مروج (بیروت). | ||
* محمد | * محمد نجیب مطیعی، التكملة الثانیة، المجموع: شرح المُهَذّب، در یحیی‌بن شرف نووی، المجموع: شرح‌المُهَذّب، ج ۱۳ـ۲۰، بیروت: دارالفكر، بی‌تا. | ||
* | * ابراهیم احمد مقحفی، معجم‌البلدان و القبائل الیمنیة، صنعا ۱۴۲۲/۲۰۰۲؛ | ||
* | * الموسوعة‌الیمنیة، زیرنظر احمد جابر عفیف و دیگران، صنعا ۱۴۱۲/۱۹۹۲، ذیل «حمیر» (از یوسف محمد عبداللّه). | ||
* نصربن مزاحم، وقعة | * نصربن مزاحم، وقعة صفّین، چاپ عبدالسلام محمد هارون، قاهره ۱۳۸۲، چاپ افست قم ۱۴۰۴. | ||
* | * یحیی‌بن شرف نووی، المجموع: شرح المُهَذّب، بیروت: دارالفكر، بی‌تا. | ||
* | * یاقوت حموی. | ||
* | * یعقوبی، تاریخ. | ||
{{پایان}} | {{پایان}} | ||
=== منابع انگلیسی === | === منابع انگلیسی === | ||
{{چپ‌چین}} | {{چپ‌چین}} | ||
* | * EI۱, s.v. "Himyar (by J. H. Mordtmann). | ||
* | * EI۲, s.v. "Al-Yaman.۳ (a). | ||
* | * from pre Islamic times to ۱۹۶۲" (by G. R. Smith). | ||
* Philip Khuri Hitti, History of the Arbs: from the earliest times to the present. London | * Philip Khuri Hitti, History of the Arbs: from the earliest times to the present. London ۱۹۸۵. | ||
* | * Plinius/Pliny [the Elder], Natural history, with an English translation, vol.۲, tr. H. Rackham, Cambridge, Mass. ۱۹۴۷. | ||
* | * Hermann von Wissmann, "Himyar: ancient history", Le museon, LXXVII (۱۹۶۴). | ||
{{پایان چپ‌چین}} | {{پایان چپ‌چین}} | ||
==پیوند به بیرون== | ==پیوند به بیرون== | ||
*این مقاله با تلخیص از [http://www.encyclopaediaislamica.com/madkhal2.php?sid= | *این مقاله با تلخیص از [http://www.encyclopaediaislamica.com/madkhal2.php?sid=6895 دانشنامه جهان اسلام] اخذ شده است. | ||
*کتاب [http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/6787 الاکلیل من اخبار الیمن و انساب حمیر، نوشته حسن بن احمد بن حایک، نشر دارالمناهل] | *کتاب [http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/6787 الاکلیل من اخبار الیمن و انساب حمیر، نوشته حسن بن احمد بن حایک، نشر دارالمناهل] | ||
*کتاب [https://ia600508.us.archive.org/15/items/atiyjan/atiyjan.pdf التیجان فی ملوک حمیر، ابن منبه] | *کتاب [https://ia600508.us.archive.org/15/items/atiyjan/atiyjan.pdf التیجان فی ملوک حمیر، ابن منبه] | ||
[[رده:قبایل عرب]] | [[رده:قبایل عرب]] | ||