سوره: تفاوت میان نسخه‌ها

'''سوره''' اصطلاحی قرآنی، به معنای مجموعه‌ای از [[آیه|آیات قرآن]] است که آغاز و پایان مشخص دارد و در اکثر موارد با [[بسم الله الرحمن الرحیم]] آغاز می‌شود. برخی مفسران معتقدند تمام آیات یک سوره با هم مرتبط هستند و یک موضوع محوری را دنبال می‌کنند. برخی سوره‌های قرآن به خاطر شباهت‌هایی که با هم دارند، به دسته‌های مختلفی قسمت‌بندی شده‌اند؛ قسمت کردن سوره‌ها بر اساس زمان نزول ([[سوره‌های مکی و مدنی|مکی یا مدنی]]) و بخش‌بندی سوره‌ها بر اساس تعداد آیات ([[سبع طوال|سَبع طِوال]]، [[مِئون|مئون]]، [[سوره‌های مثانی|مَثانی]] و [[سوره‌های مفصلات|مُفَصَّل]]) از جمله این دسته‌بندی‌ها است.

طبق نظر مشهور قرآن‌پژوهان، قرآن ۱۱۴ سوره دارد. ولی برخی نویسندگان بی‌آنکه از آیات قرآن بکاهند، تعداد سوره‌های قرآن را ۱۱۲ یا ۱۱۳ سوره دانسته‌‌اند؛ زیرا برخی از آنان معتقدند [[سوره توبه]]، ادامه [[سوره انفال]] است و سوره مستقلی نیست. برخی دیگر نیز سوره‌های [[سوره فیل|فیل]] و [[سوره قریش|قُرَیْش]] و نیز سوره‌های [[سوره ضحی|سوره ضُحی]] و [[سوره انشراح|اِنْشِراح]] را یک سوره مستقل ندانسته‌اند. هر یک از سوره‌های قرآن به اسم خاصی نام‌گذاری شده و غالبا از واژگان آغازین هر سوره و یا از محتوای آن‌ها گرفته شده است. برخی محققان قرآنی معتقدند نام سوره‌ها را [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]] انتخاب کرده است و نمی‌توان سوره‌ها را با نام دیگری خواند. اما پژوهش‌گران دیگر این دیدگاه را ناصحیح دانسته‌، معتقدند نام سوره‌ها به مرور زمان در اثر به‌کارگیری فراوان آن در زبان افراد به وجود آمده است.

نخستین و آخرین سوره نازل شده بر پیامبر، از مسائل مطرح در علوم قرآنی است. طبق نظر برخی، [[سوره فاتحه|سوره فاتحة الکتاب]]، نخستین، و [[سوره نصر]]، آخرین سوره‌ای است که به صورت یکجا بر پیامبر نازل شد. در منابع حدیثی شیعه و سنی، احادیث فراوانی در [[فضائل سور|فَضائل سُوَر]] نقل شده است. با این حال محققان در بیشتر این احادیث، هم از نظر سندی و هم از نظر متنی مناقشه کرده‌اند.

== معنای سوره و اهمیت آن در مباحث اسلامی ==

سوره اصطلاحی قرآنی و به معنای مجموعه‌ای از [[آیات قرآن]] است که آغاز و پایان مشخصی دارد و در اکثر موارد با [[بسم الله الرحمن الرحیم]] (مگر [[سوره توبه]] که با بسم الله الرحمن الرحیم ندارد) آغاز می‌شود.<ref>معارف، مباحثی در تاریخ و علوم قرآنی، ۱۳۸۳ش، ص۵۲.</ref> در برخی نوشته‌ها، سوره‌های قرآن به فصل‌های کتاب تشبیه شده است،<ref>رکنی، آشنایی با علوم قرآن، ۱۳۷۹ش، ص۱۰۴.</ref> ولی برخی محققان این تشبیه را ناصحیح دانسته‌اند؛ چرا که سوره‌های قرآن، ویژگی‌های فصل‌ کتاب را ندارد.<ref>معارف، مباحثی در تاریخ و علوم قرآنی، ۱۳۸۳ش، ص۵۲.</ref> بر خلاف تقسیم‌بندی‌های مختلف قرآن (مانند تقسیم‌بندی آن به [[جزء (قرآن)|جُزْء]] و [[حزب (قرآن)|حِزب]]) اما تقسیم‌بندی قرآن به آیه‌ها و سوره‌ها را تنها دسته‌بندی واقعی قرآن دانسته‌اند که منشأ قرآنی دارد.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۱۳، ص۲۳۰-۲۳۱.</ref>

درباره چگونگی ارتباط آیات یک سوره با هم، دیدگاه‌های مختلفی ارائه شده است.<ref>خامه‌گر، ساختار هندسی سوره‌های قرآن، ۱۳۸۶ش، ص۱۴-۱۹.</ref> مفسرانی چون [[محمدحسین طباطبایی]]، [[سید قطب|سید قُطب]]، [[محمد عزت دروزه|محمد عِزّت دَرْوَزه]]، بر این باورند که هر یک از سوره‌ها نوعی یک‌پارچگی و وحدت دارند که با سوره‌های دیگر تفاوت دارد.<ref>میر، «پیوستگی سوره، تحولی در تفسیر قرآن در قرن بیستم»، ترجمه محمدحسن، محمدی مظفر، ص۴۴۳.</ref> به گفته طباطبایی مؤلف [[المیزان فی تفسیر القرآن (کتاب)|کتاب المیزان]]، سوره‌ها اهداف مختلفی دارند و هر سوره معنا و هدف خاصی را دنبال می‌کند که کل سوره، با تمام آیاتش بیان‌گر آن است.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۱۶.</ref> گفته شده در قرن بیستم میلادی این دیدگاه رواج یافته است.<ref>میر، «پیوستگی سوره، تحولی در تفسیر قرآن در قرن بیستم»، ترجمه محمدحسن، محمدی مظفر، ص۴۳۸.</ref> در مقابل برخی مفسران دیگر، همچون [[ناصر مکارم شیرازی]] مؤلف [[تفسیر نمونه (کتاب)|تفسیر نمونه]] یکپارچگی تمام آیات یک سوره را لازم نمی‌دانند و معتقدند یک سوره می‌تواند بیان‌گر موضوعات مختلفی باشد.<ref>مکارم شیرازی، قرآن و آخرین پیامبر، ۱۳۸۵ش، ص۳۰۷.</ref>  

گفته شده در ابتدای [[بعثت|بعثت پیامبر(ص)]]، اصطلاح سوره به فرازی از آیات قرآن گفته می‌شد که معنای منسجمی با هم داشته باشند؛ طبق این معنا، [[سوره بقره]] خود نزدیک به سی سوره دارد.<ref>معارف، درآمدی بر تاریخ قرآن، ۱۳۸۳ش، ص۱۳۷.</ref> اما در سال‌های پایانی عمر پیامبر، سوره در اصطلاح امروزین آن به کار رفت.<ref>معارف، درآمدی بر تاریخ قرآن، ۱۳۸۳ش، ص۱۳۸.</ref> مجید معارف پژوهش‌گر اسلامی، معتقد است همین امر موجب اختلاف نظر [[شیعه]] و [[اهل سنت و جماعت|سنی]] شده است؛ چرا که در [[فقه امامیه|فقه شیعه]] در نماز بعد از سوره حمد، باید یکی از سوره‌ها قرآن (به غیر از [[عزائم|سوره‌های سجده‌دار]]) به صورت کامل خوانده شود، اما در فقه اهل سنت خواندن قطعه‌ای از قرآن کفایت می‌کند.<ref>معارف، درآمدی بر تاریخ قرآن، ۱۳۸۳ش، ص۱۳۸.</ref>

=== تقسیم بر اساس زمان نزول ===

مطابق دیدگاه مشهور قرآن‌پژوهان، سوره‌های قرآن کریم با توجه به زمان نزول آنها، به دو دسته کلی؛ «مَکّی» و «مَدَنی» تقسیم می‌شوند.<ref>معرفت، التمهید، ۱۳۸۶ش، ج۱، ص۱۳۱.</ref> بر این اساس آنچه پیش از [[هجرت به مدینه|هجرت پیامبر به مدینه]] نازل شده «مَکّی» و آنچه پس از رسیدن پیامبر به مدینه نازل شده، «مَدَنی» است. از‌این‌رو اگر سوره‌ یا آیه‌ای بعد از هجرت نازل شده باشد، مدنی خواهد بود؛ حتی اگر در [[مکه|شهر مکه]] یا در سفری از سفرهای پیامبر(ص) نازل شده باشد؛ مانند آیاتی که در [[فتح مکه]] یا در [[حجة الوداع|حَجَّةُ الوِداع]] نازل شد.<ref>معرفت، التمهید، ۱۳۸۶ش، ج۱، ص۱۳۰.</ref>  

=== تقسیم بر اساس کوتاهی یا بلندی ===

* [[سبع طوال|سَبعَ طِوال]]؛ سوره‌هایی که به جهت تعدد زیاد آیات‌شان به این نام، نام‌گذاری شده‌اند، که شامل هفت [[سوره بقره]]، [[آل عمران]]، [[سوره نساء|نساء]]، [[سوره مائده|مائده]]، [[سوره انعام|انعام]] و[[سوره اعراف|اعراف]] و [[سوره انفال|انفال]] (یا سوره یونس به جای سوره انفال) است.<ref>رادمنش، آشنایی با علوم قرآنی، ۱۳۷۴ش، ص۱۵۰.</ref>

* [[سوره‌های مئون|مِئون]]؛ سوره‌هایی که کمتر از سوره‌های سبع طوال هستند و بیش از صد آیه دارند که عبارتند از: [[سوره یونس|یونس]] (یا سوره انفال)، [[سوره توبه|التوبه]]، [[سوره نحل|النحل]]، [[سوره هود|هود]]، [[سوره یوسف|یوسف]]، [[سوره کهف|الکهف]]، [[سوره اسراء|الاسراء]]، [[سوره انبیاء|الانبیاء]]، [[سوره طه|طه]]، [[سوره مؤمنون|المؤمنون]]، [[سوره شعراء|الشعراء]] و [[سوره صافات|الصّافات]].<ref>رادمنش، آشنایی با علوم قرآنی، ۱۳۷۴ش، ص۱۵۰.</ref>

* [[سوره‌های مثانی|مَثانی]]؛ تقریبا بیست سوره از سوره‌های قرآن که تعداد آیات آن‌ها کمتر از ۱۰۰ آیه است.<ref>معرفت، التمهید، ۱۳۸۶ش، ج۱، ص۲۸۲.</ref> سوره‌هایی مانند [[سوره قصص|قصص]]، [[سوره نمل|نمل]]، [[سوره عنکبوت|عنکبوت]]، [[سوره یس|یس]] و [[سوره ص|ص]].<ref>جوان آراسته، درسنامه علوم قرآنی، ۱۳۸۰ش، ص۱۹۲-۱۹۳.</ref>

* [[مفصلات|مُفَصَّلات]]؛ سوره‌هایی که در آخر قرآن قرار دارند.<ref>رامیار، تاریخ قرآن، ۱۳۶۹ش، ص۵۹۵.</ref> از آنجا که این سوره‌ها کوتاهند و با [[بسم الله الرحمن الرحیم|بسمله]] از هم فصل و جدا شده‌اند، به آنها مُفصّل گفته‌اند.<ref>رامیار، تاریخ قرآن، ۱۳۶۹ش، ص۵۹۵.</ref>

=== تقسیم‌بندی‌های دیگر ===

[[عزائم|عَزائِم]]، [[مسبحات|مُسَبِّحات]]، [[حوامیم|حَوامیم]]، [[ممتحنات|مُمتَحِنات]]، [[حامدات]]، [[چهار قل|چهار قُل]]، [[طواسین|طَواسین]] [[معوذتین|مُعَوَّذَتیْن]] و [[زهراوان|زَهراوان]] از دیگر تقسیم‌بندی‌هایی است که برای سوره‌های قرآن ذکر شده است.<ref>رامیار، تاریخ قرآن، ۱۳۶۹ش، ص۵۹۶-۵۹۷.</ref>

* [[عزائم|عَزائِم]] یا عَزائِمُ السُجود؛ سوره‌های [[سوره سجده|سَجده]]، [[سوره فصلت|فُصِّلَت]]، [[سوره نجم|نَجم]] و [[سوره علق|عَلَق]] که [[آیات سجده‌دار]] دارند که اگر کسی آن را بخواند یا بشنود در همان لحظه باید سجده کند.<ref>بنی‌هاشمی، توضیح المسائل مراجع، ۱۳۸۱ش، ج۱، ص۵۹۲-۵۹۳.</ref>

* [[حوامیم|حَوامیم]]؛ به سوره چهلم ([[سوره غافر]]) تا چهل‌ و ششم ([[سوره احقاف]]) قرآن گفته می‌شود که با [[حروف مقطعه|حروف مقطّعه]] «حم» (حا میم) آغاز می‌شوند.<ref>رامیار، تاریخ قرآن، ۱۳۶۹ش، ص۵۹۶.</ref> در تمامی این سوره‌ها، بلافاصله پس از حروف مقطّعه، از قرآن و نزول آن سخن به میان آمده است.<ref>سیوطی، تناسق الدرر فی تناسب السور، ۱۴۰۶ق، ص۱۱۵.</ref>

* [[مسبحات|مُسَبِّحات]]؛ به سوره‌های [[سوره حدید|حَدید]]، [[سوره حشر|حَشْر]]، [[سوره صف|صَف]]، [[سوره جمعه|جُمعه]] و [[سوره تغابن|تَغابُن]] گفته می‌شود که با [[تسبیح|تسبیح خدا]] آغاز می‌شوند.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۱۹، ص۱۴۴.</ref>

بیشتر محققان تعداد سوره‌های قرآن را ۱۱۴ سوره دانسته‌اند.<ref>محمدی، سروش آسمانی، ۱۳۸۱ش، ص۹۹.</ref> با این حال برخی نویسندگان بی‌آنکه از آیات قرآن بکاهند، تعداد سوره‌های قرآن را ۱۱۲ سوره دانسته‌، این دیدگاه را به عنوان نظریه مشهور شیعه معرفی کرده‌اند.<ref>گروهی از مؤلفان، علوم القرآن عند المفسرین، ۱۳۷۵ش، ص۲۷۳.</ref> به نظر آنان [[سوره فیل]] و [[سوره قریش|قریش]] و نیز [[سوره ضحی|سوره ضُحی]] و [[سوره انشراح|انشراح]] دو سوره مستقل نبوده، بلکه یک سوره هستند؛<ref>گروهی از مؤلفان، علوم القرآن عند المفسرین، ۱۳۷۵ش، ص۲۷۳.</ref> این نظریه در پی جمع، میان دو دسته از روایت‌های مختلف به وجود آمده است.<ref>دشتی، «بررسی وحدت ضحی و انشراح، و فیل و قریش»، ص۷۷-۷۸.</ref> مطابق تعدادی از روایت‌ها نمازگزار باید بعد از سوره حمد، تنها یک سوره از قرآن را بخواند<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۳، ص۳۱۴.</ref> و طبق دسته دیگری از احادیث هرگاه نمازگزار بعد از خواندن سوره حمد، سوره فیل بخواند، باید سوره قریش را نیز بخواند، و چنانچه سوره ضحی را تلاوت کند، باید سوره انشراح را نیز به آن ضمیمه کند.<ref>برای نمونه: شیخ طوسی، تهذیب الاحکام، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۷۲؛ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۱۰، ص۸۲۷.</ref> برخی محققان با رد این نظریه، وجه دیگری را برای جمع بین این دو دسته از روایت‌ها ارائه داده‌اند. به گفته آنها اگر چه در نماز باید بعد از فاتحة الکتاب تنها یک سوره خوانده شود، اما سوره‌های فیل و قریش و نیز سوره‌های ضحی و انشراح از این حکم استثنا شده‌اند.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۲۰، ص۳۶۵؛ دشتی، «بررسی وحدت ضحی و انشراح، و فیل و قریش»، ص۸۷.</ref> برخی مفسران شیعه و سنی نیز سوره‌های انفال و توبه را یک سوره می‌دانند و بی‌آنکه از آیات قرآن بکاهند، تعداد سوره‌های قرآن را ۱۱۳ سوره دانسته‌اند.<ref>نگاه کنید به: طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۹، ص۱۴۶؛ سیوطی، الاتقان، ۱۴۲۱ق، ج۱، ص۲۲۸.</ref>  

در برخی نقل‌های اهل سنت اختلاف شمارش سوره‌ها، به کاستن یا افزودن آیاتی به قرآن انجامیده است.<ref>سیوطی، الاتقان، ۱۴۲۱ق، ج۱، ص۲۲۹.</ref> مطابق نقل [[سیوطی]] مؤلف کتاب الإتقان، [[مصحف عبدالله بن مسعود]] یکصد و دوازده سوره داشت؛ چرا که او [[معوذتین|مُعَوَّذَتَین]] را [[حرز|تعویذ]] می‌دانست و از قرآن به شمار نمی‌آورد.<ref>سیوطی، الاتقان، ۱۴۲۱ق، ج۱، ص۲۲۹.</ref> همچنین سیوطی، [[مصحف ابی بن کعب|مصحف اُبَی بن کَعب]] را مشتمل بر یکصد و شانزده سوره دانسته است؛ چرا که [[ابی بن کعب|اُبَی بن کَعْب]] دو سوره با نام‌های [[سوره‌های خلع و حفد|خَلْع و حَفْد]] به قرآن افزوده بود.<ref>سیوطی، الاتقان، ۱۴۲۱ق، ج۱، ص۲۲۹.</ref> برخی خاورشناسان نیز با دو پاره کردن [[سوره علق|سوره‌های عَلَق]] و [[سوره مدثر|مُدَّثِر]]، دو سوره به تعداد سوره‌های قرآن افزوده و تعداد سوره‌های قرآن را ۱۱۶ سوره دانسته‌اند.<ref>بدوی، و سیدی، دفاع از قرآن در برابر آرای خاورشناسان، ۱۳۸۳ش، ص۱۷۵.</ref>

هر یک از سوره‌های قرآن به اسم خاصی نام‌گذاری شده و غالبا از واژگان آغازین هر سوره و یا از محتوا و پیام‌های نهفته در آن‌ها گرفته شده است؛ چنانکه [[سوره بقره]] به مناسبت ذکر گاو بنی‌اسرائیل در این سوره و یا [[سوره نساء]] به مناسبت ذکر احکام مربوط به زنان، چنین نام‌گذاری شده‌اند.<ref>سیوطی، الاتقان، ۱۴۲۱ق، ج۱، ص۲۰۳.</ref> برخی از سوره‌های قرآن کریم بیش از یک نام دارند، سیوطی ۲۵ نام برای [[سوره فاتحه| سوره حمد]] ذکر کرده است.<ref>سیوطی، الاتقان، ۱۴۲۱ق، ج۱، ص۱۹۳-۱۹۶.</ref>

در این که این نام‌گذاری‌ها توقیفی و از سوی [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]] و به رهنمود [[وحی]] انجام شده است و یا اینکه توسط [[صحابه]] صورت گرفته، اختلاف نظر است.<ref>اَبو‌شَهْبه، المدخل لدراسة القرآن الکریم، ۱۴۲۳ق، ص۳۲۱.</ref> برخی قرآن‌پژوهان مانند زرکشی و سیوطی، بر این باورند که نام‌گذاری‌ سوره‌ها از سوی پیامبر ([[توقیفی]]) انجام شده است<ref>برای نمونه نگاه کنید به: زرکشی، البرهان، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۳۶۷؛ سیوطی، الاتقان، ۱۴۲۱ق، ج۱، ص۱۹۲.</ref> و نباید سوره‌ها را با نام دیگری خواند.<ref>اَبو‌شَهْبه، المدخل لدراسة القرآن الکریم، ۱۴۲۳ق، ص۳۲۱.</ref> با استناد به توقیفی بودن نام سوره‌ها، برخی نویسندگان نام‌گذاری سوره‌ها را بخشی از [[اعجاز بیانی قرآن|اِعجاز اَدَبی قرآن]] معرفی کرده‌، معتقدند غرض اصلی و عصاره سوره، از این نام‌ها فهمیده می‌شود.<ref>خامه‌گر، ساختار هندسی سوره‌های قرآن، ۱۳۸۶ش، ص۱۳۲.</ref>

در مقابل [[محمدحسین طباطبایی]] و [[عبدالله جوادی آملی]]، از مفسران شیعه در قرن چهاردهم، نام‌گذاری سوره‌ها را توقیفی و از جانب پیامبر ندانسته‌اند.<ref>طباطبایی، قرآن در اسلام، ۱۳۵۳ش، ص۲۱۹؛ جوادی آملی، تفسیر تسنیم، ۱۳۸۹ش، ج ۲، ص۲۷.</ref> به گفته آنها، در عصر پیامبر نام بسیاری از سوره‌ها، در اثر به کارگیری فراوان صحابه ایجاد شد.<ref>طباطبایی، قرآن در اسلام، ۱۳۵۳ش، ص۲۱۹؛ جوادی آملی، تفسیر تسنیم، ۱۳۸۹ش، ج ۲، ص۲۷.</ref> طبق نظر جوادی آملی، بعید است سوره‌ای که معارفی والا و حکمت‌های عمیق و احکام فراوان دارد به نام حیوانی نامیده شود و یا [[سوره انعام]] که مشتمل بر چهل احتجاج توحیدی است به نام چهارپایان و یا [[سوره نمل]] که معارف عمیق و داستان بسیاری از پیامبران(ع) را در بردارد، به نام مورچه نام‌گذاری شود.<ref>جوادی آملی، تفسیر تسنیم، ۱۳۸۹ش، ج ۲، ص۲۷.</ref>

بیشتر محققان بر این باورند که ترتیب سوره‌های قرآن در مصحف، به دستور رسول خدا انجام نشده و صحابه آن را به این صورت تنظیم کرده‌اند.<ref>فقهی‌زاده، پژوهشی در نظم قرآن، ۱۳۷۴ش، ص۷۲.</ref> از ادله‌ای که در تأیید این دیدگاه بیان شده، اختلاف مصحف صحابه در ترتیب سوره‌ها است؛<ref>رامیار، تاریخ قرآن، ۱۳۶۹ش، ص۵۹۸.</ref> چنان‌که [[مصحف امام علی(ع)]] نیز نه بر اساس مصحف کنونی، که بر اساس ترتیب نزول سوره‌ها تنظیم شده بود.<ref>شیخ مفید، المسائل السَرَویّه، ۱۴۱۳ق، ص۷۹.</ref> نسخه امروزی قرآن که در میان مسلمانان وجود دارد، نسخه‌ای است که به دستور [[عثمان|عثمان بن عفان]] خلیفه سوم جمع‌آوری شد<ref>فقهی‌زاده، پژوهشی در نظم قرآن، ۱۳۷۴ش، ص۷۳.</ref> و مورد تأیید [[امام علی علیه‌السلام|امام علی(ع)]] و سایر [[امامان شیعه|ائمه(ع)]] قرار گرفت.<ref>معرفت، التمهید، ۱۳۸۶ش، ج ۱، ص۳۴۱-۳۴۲.</ref>  

== نخستین و آخرین سوره نازل شده ==

درباره آخرین سوره نازل شده بر پیامبر نیز برخی [[سوره برائت]]، عده‌ای [[سوره نصر]] و گروهی [[سوره مائده]] را آخرین سوره می‌دانند.<ref>معرفت، التمهید، ۱۳۸۶ش، ج۱، ص۱۲۷.</ref> در روایتی که از [[امام صادق علیه‌السلام|امام صادق(ع)]] نقل شده، آخرین سوره‌ای که بر پیامبر نازل شد، سوره نصر بود.<ref>شیخ صدوق، عیون اخبار الرضا(ع)، ۱۳۷۸ق، ج۲، ص۶.</ref> از آنجا که سوره نصر قبل از [[فتح مکه]] و سوره توبه بعد از فتح مکه نازل شده، محمدهادی معرفت معتقد است، اگر چه آیات نخستین سوره برائت بعد از سوره نصر نازل شده، اما آخرین سوره‌ای که به صورت یکجا بر پیامبر نازل شد، سوره نصر بود.<ref>معرفت، التمهید، ۱۳۸۶ش، ج۱، ص۱۲۸.</ref>

== فضائل سور ==

در نخستین منابع حدیثی شیعه احادیث پرشماری به درباره فَضائل سُوَر نقل شده و ابوابی با همین عنوان در کتاب‌هایی مانند [[الکافی (کتاب)|کتاب الکافی]]<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۵۹۶.</ref> و [[ثواب الاعمال|ثوابُ الأعمال]]<ref>شیخ صدوق، ثواب الاعمال، ۱۴۰۶ق، ص۱۰۳.</ref> به این موضوع اختصاص یافته است. در دوره‌های بعد نیز برخی عالمان در کتب خود به این روایات پرداخته‌اند.<ref>برای نمونه: حر عاملی، وسائل الشیعه، ۱۴۰۹ق، ج۶، ص۳۷؛ مجلسی، بحار الأنوار، ۱۴۰۳ق، ج۸۹، ص۲۲۳، ج۱۱۰، ص۲۶۳؛ بروجردی، جامع أحادیث الشیعة، ۱۳۸۶ش، ج۲۳، ص۷۹۰.</ref> در منابع حدیثی اهل‌سنت نیز احادیث زیادی در باب فضایل برخی سور و آیات قرآن نقل شده است.<ref>مالک بن انس، الموطا، ۱۴۲۵ق، ج۱، ص۲۰۲؛ بخاری، صحیح بخاری، ۱۴۲۲ق، ج۶، ص۱۸۷-۱۸۹؛ ترمذی، سنن الترمذی، ۱۴۱۹ق، ج۴، ص۲۳۱.</ref> با این حال این دسته از روایت‌ها با آسیب سندی و متنی مواجه‌اند و بسیاری از آنها جعلی خوانده شده‌اند.<ref>نصیری، «چگونگی تعامل با روایات فضائل و خواص آیات و سور»، ص۶۷.</ref>

== منابع ==

== پیوند به بیرون ==

* [http://quran.isca.ac.ir/fa/Cyclopedia/240/77963 سوره]