روزه: تفاوت میان نسخه‌ها

در منابع دینی برای روزه آثار اخلاقی و معنوی متعددی بیان شده است؛ از جمله: کسب [[تقوا]]، سپر آتش دوزخ، کفاره گناهان، [[زکات]] بدن، عامل دوری از [[شیطان]]. همچنین گفته می‌شود روزه‌داری آثار جسمی و روانی همچون کاهش اضطراب و افسردگی، افزایش عزت نفس و پیشگیری از بیماری‌های قلبی و عروقی دارد.

روزه از نظر فقهی بر چهار قسم [[واجب]]، [[مستحب]]، [[مکروه]] و [[حرام]] بوده و [[روزه ماه رمضان]] از روزه‌های واجب به شمار می‌رود. خوردن و آشامیدن،[[آمیزش| آمیزش جنسی]]، [[دروغ]] بستن بر [[خدا]]، [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله |پیامبر(ص)]] و [[امامان شیعه |امامان(ع)]]، رساندن غبار غلیظ به حلق، [[باقی ماندن بر جنابت]]، [[حیض]] و [[نفاس]]، [[استمناء|خودارضایی]]، فرو بردن تمام سر در آب و استفراغ کردن، [[مبطلات روزه]] هستند. کسی که روزه بر او [[واجب]] است، اگر آگاهانه یکی از مبطلات آن را انجام دهد، قضای روزه و [[کفاره]] بر عهده او است.

# [[کفاره]] برخی [[گناه |گناهان]]<ref>سوره نسا، آیه ۹۲؛ سوره مائده، آیه ۸۹ و ۹۵؛ سوره مجادله، آیه ۴.</ref>

#[[زکات]] بدن<ref>صدوق، من لایحضره الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۷۵، ح۱۷۷۴.</ref>

#آرامبخش دل‌ها<ref>طوسی، الامالی، ۱۴۱۴ق، ص۲۹۶، ح۵۸۲.</ref>

روزه به خودداری کردن از انجام کارهای خاص مانند خوردن و آشامیدن از طلوع [[طلوع فجر |فجر صادق]] تا[[مغرب شرعی| مغرب]] با [[قصد قربت]] گفته می‌شود.<ref>مشکینی، مصطلحات الفقه، ۱۳۹۲ش، ص۳۶۳.</ref> البته برخی از فقها روزه را به آماده ساختن [[نفس]] برای اجتناب از [[مبطلات روزه]] تعریف کرده‌اند.<ref>مشکینی، مصطلحات الفقه، ۱۳۹۲ش، ص۳۶۳.</ref>

بنابر [[آیه]] ۱۸۳ [[سوره بقره]]، روزه در ادیان پیش از [[اسلام]] وجود داشته است.<ref>نگاه کنید به: طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۲، ص۷ و ۸.</ref> در [[تورات]]<ref>نگاه کنید به: سفر خروج، فصل ۳۴، آیه ۲۸؛ کتاب دوم سموئیل، فصل ۱۲، آیه ۱۶؛ کتاب دوم تواریخ، فصل ۲۰، آیه ۳.</ref> و [[انجیل]]<ref>انجیل لوقا، فصل۲،آیه ۳۷، فصل ۴، آیه ۲ و فصل ۵، آیه ۳۴.</ref> گزارش‌هایی از روزه گرفتن امت‌های پیشین ذکر شده است. به تصریح تورات، [[موسی (پیامبر)|حضرت موسی(ع)]] پیش از دریافت [[الواح موسی |الواح]]، چهل شبانه‌روز روزه گرفت و از خوردن و آشامیدن خودداری نمود.<ref>سفر تثینه، فصل ۹، آیه ۹.</ref> در [[قرآن]] از روزه گرفتن [[زکریا (پیامبر)|زکریا(ع)]]<ref>نگاه کنید به: طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۲، ص۷.</ref> و [[حضرت مریم(س)|مریم(س)]]<ref>سوره مریم، آیه ۲۶.</ref> {{یاد|براساس برخی از تفاسیر منظور از روزه زکریا و مریم در قرآن روزه سکوت است.( علامه طباطبایی]]، المیزان، چاپ اسماعیلیان، ج۲، ص۷.)}}و در روایات<ref>به‌عنوان نمونه نگاه کنید به: مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۱۳، ص۴۲۷ و ج۱۷، ص۲۹۲.</ref> نیز از روزه در ادیان پیش از اسلام سخن به میان آمده است. همچنین گفته شده روزه در دیگر اقوام پیش از اسلام همچون مصریان، یونانیان، رومیان و هندیان قدیم نیز وجود داشته است.<ref>نگاه کنید به: طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۲، ص۷.</ref>

بر اساس منابع اسلامی، دستور روزۀ [[رمضان |ماه رمضان]] در [[۲ شعبان |دوم شعبان]]<ref>قمی، وقایع الایام، ۱۳۸۹ش، ص۴۹۵.</ref> یا [[۲۸ شعبان]] [[سال ۲ هجری قمری |سال دوم قمری]]، ۱۳ روز پس از [[تغییر قبله]] وضع شد.<ref> یعقوبی، تاریخ یعقوبی، دار صادر، ج۲، ص۴۲.</ref> این دستور و برخی احکام مربوط به آن در [[قرآن]] آمده است.<ref>سوره بقره، آیه ۱۸۳-۱۸۵و۱۸۷.</ref> در ابتدای تشریع این حکم، روزه‌داران پس از [[افطار]] تنها تا پیش از خوابیدن مجاز به غذا خوردن بودند و [[آمیزش|رابطه جنسی]] در تمام ماه رمضان [[حرام]] بود، اما این دو حکم پس از مدتی [[ناسخ و منسوخ |نسخ]] شد.<ref>طبرسی، جوامع الجامع، جامعه مدرسین، ج۱، ص۱۰۶؛ حرّ عاملی، وسائل الشیعة، ۱۴۰۹ق، ج۷، ص۸۱.</ref>

|[[روزه حرام]]<ref>امام خمینی، تحریر الوسیله، دارالعلم، ج۱، ص۳۰۴؛امام خمینی، توضیح المسائل(محشی)، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۹۶۷.</ref>||{{ستون-شروع|۳}}

* روزۀ [[مستحب]]ی زن بدون موافقت شوهر

* [[روزۀ سکوت]]: یعنی نیت کند که در طول روز یا برخی از ساعاتش در حال روزه حرف نزند.<ref>طباطبایی یزدی، العروة الوثقی، مکتب آیة الله العظمی السید السیستانی، ج۲، ص۴۷۶.</ref>

*روزۀ [[روز عاشورا]]

* روزۀ [[روز عرفه]] برای کسی که می‌ترسد برای خواندن دعا دچار ضعف شود

*روزۀ مستحبی فرزند بدون اذن پدر{{یاد| برخی فقهاء گفته اند که اگر  موجب اذیت پدر و مادر بشود جایز نیست و اجازه را لازم ندانسته‌اند.<ref>[https://makarem.ir/main.aspx?typeinfo=21&lid=0&catid=45840&mid=259097 حکم روزۀ مستحبی فرزند بدون اذن پدر]، پایگاه اطلاع‌رسانی آیت‌الله مکارم شیرازی.</ref> }}

# [[آمیزش| آمیزش جنسی]]

# [[باقی ماندن بر جنابت]]، [[حیض]] و [[نفاس]] تا [[طلوع فجر| اذان صبح]]

# اماله(تنقیه کردن) با مایعات

# فرو بردن تمام سر در آب{{یاد| برخی مراجع همچون آیت الله شبیری و سیستانی فروبردن سر زیر آب را موجب بطلان روزه ندانسته، بلکه آن را حرام یا مکروه می‌دانند.(نگاه کنید به: طباطبایی یزدی، العروة الوثقی(محشی)، ۱۴۱۹ق، ج۳، ص۵۵۵؛ امام خمینی، توضیح المسائل(محشی)، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۸۹۱.)}}

به گفته فقیهان انجام برخی کارها در حال روزه [[مکروه]] است؛ از جمله: لمس، بوسیدن و ملاعبه با همسر، [[سرمه کشیدن]]، هرکاری که موجب ضعف شود، بوییدن گل‌ها، مرطوب کردن لباس، هرکاری که موجب خون‌آلود شدن دهان شود مثل دندان کشیدن، مضمضه کردن آب بدون غرض عقلایی.<ref>مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی، فرهنگ فقه فارسی، ۱۳۸۵ش، ج۴، ص۱۷۱و۱۷۲.</ref>

روزه [[رمضان |ماه رمضان]] بر هر [[تکلیف |مکلف]]ی [[واجب]] است، مگر این افراد:

#کسی که به جهت پیری نمی‌تواند روزه بگیرد، یا روزه‌داری برای او سخت است؛ البته در صورت دوم باید برای هر روز یک [[مد طعام]] به فقیر دهد.<ref>امام خمینی، توضیح المسائل(محشی)، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۹۵۵، م۱۷۲۵.</ref>

#بیماری که زیاد تشنه می‌شود و نمی‌تواند تشنگی را تحمل کند یا برای او تحمل تشنگی سخت است؛ البته در صورت دوم باید برای هر روز یک [[مد طعام]] به [[فقیر]] دهد.<ref>امام خمینی، توضیح المسائل(محشی)، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۹۵۶، م۱۷۲۷.</ref>

#زن باردار یا شیرده‌ای که شیرش کم است و روزه برای بچه یا خودش ضرر دارد؛ البته باید برای هر روز یک مد طعام به فقیر دهد و روزه‌هایش را [[اداء|قضا]] کند.<ref>امام خمینی، توضیح المسائل(محشی)، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۹۵۷-۹۵۸، م۱۷۲۸ و ۱۷۲۹.</ref>

#کسی که به جهت ضعف جسمانی روزه گرفتن برایش قابل تحمل نیست یا برایش ضرر دارد؛ البته قضای این روزه بر او واجب است و اگر نتواند تا رمضان بعد قضا کند، باید برای هر روز، یک مد طعام به فقیر دهد.<ref>امام خمینی، استفتائات، ج۱، ص۳۳۳، س۸۸؛ [http://hawzahnews.com/detail/News/334697 «نظر مراجع عظام تقلید پیرامون روزه‌داری با ضعف جسمانی»، برگزاری رسمی حوزه.].</ref>

#[[ سفر شرعی|مسافری]]{{یاد|منظور از مسافر در شرع کسی است که مسافت [[سفر شرعی |سفرش]] حداقل هشت فرسخ(۴۱ کیلومتر، رفت و برگشت) باشد؛(امام خمینی، توضیح المسائل(مُحَشّی)، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۶۸۴، م۱۲۷۲).}} که کمتر از ده روز در مقصد بماند.<ref>امام خمینی، توضیح المسائل(محشی)، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۹۵۱، م۱۷۱۴ و ۱۷۲۳.</ref>البته [[کثیر السفر |کثیرالسفر]] و کسانی مثل رانندگان که شغل آنها سفر کردن است، از این حکم مستثتی هستند.<ref>امام خمینی، توضیح المسائل(محشی)، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۷۰۱.</ref>

شکستن یا بازکردن روزه را [[افطار]] گویند.<ref>مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی، فرهنگ فقه فارسی، ۱۳۸۵ش، ج۱، ص۶۲۴.</ref> طبق دیدگاه مشهور فقیهان [[شیعه]]، روزه‌دار باید تا وقت [[اذان]] مغرب صبر کند و افطار نکند.<ref>امام خمینی، توضیح المسائل(محشی)، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۸۸۰.</ref> بر اساس روایات، خواندن دعا و تلاوت سوره قدر هنگام افطار<ref>حر عاملی، وسائل الشیعة، ۱۴۰۹ق، ج۱۰، ص۱۴۷-۱۵۱.</ref> و باز کردن روزه با آب، شیر و خرما، [[مستحب]] است.<ref>حرعاملی، وسائل الشیعة، ۱۴۰۹ق، ج۱۰، ص۱۵۶-۱۶۱.</ref> برپایه [[ حدیث |روایات]]، افطاری دادن به روزه‌دار فضیلت دارد.<ref>نگاه کنید به: کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۴، ص۶۸ و ۶۹؛ صدوق، من لایحضره الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۱۳۴و۱۳۵.</ref> بر اساس آنچه در [[خطبه شعبانیه]] از پیامبر(ص) نقل شده، پاداش [[افطاری]] دادن به یک مؤمن در [[ رمضان |ماه رمضان]] برابر با ثواب آزاد کردن یک بنده و موجب آمرزش [[گناه |گناهان]] است.<ref>صدوق، عیون أخبار الرضا(ع)، ۱۳۷۸ق، ج۱، ص۲۹۶.</ref>

*روزه عام، امساک و خودداری از خوردن و آشامیدن و دوری کردن از غریزه جنسی و رعایت آداب ظاهری روزه است.<ref>انصاریان، عرفان اسلامی، ۱۳۸۶ش، ج۶، ص۲۷۲.</ref>

*روزه خاص، حفظ گوش، چشم، زبان، دست و پا و سایر جوارح و اعضای بدن از گناهان است.<ref>انصاریان، عرفان اسلامی، ۱۳۸۶ش، ج۶، ص۲۷۲.</ref>

*روزه خاص‌الخاص، بدین معناست که انسان از دغدغه‌ها و اهداف دنیوی فاصله گیرد، مگر دنیایی که مقدمه دین باشد.<ref>انصاریان، عرفان اسلامی، ۱۳۸۶ش، ج۶، ص۲۷۲.</ref> در سخنان امام علی(ع) نیز به روزه بدن (خودداری اختیاری از خوراکی‌ها) و روزه نفس (کنترل حواس از گناهان و خالی ساختن قلب از بدی‌ها) و روزه قلب اشاره شده است.<ref>آمدی، غرر الحکم، ۱۴۱۰ق، ص۴۲۳.</ref>

در [[حدیث |احادیث]] معصومان(ع) نیز، روزه حقیقی به ترک همه چیزهایی که [[خدا]] نمی‌پسندد<ref>ابن‌ابی‌الحدید، شرح نهج البلاغه، ۱۴۰۴ق، ج۲۰، ص۲۹۹، ح۴۱۷.</ref> و روزه‌ای که چشم، گوش، مو و پوست هم روزه‌دار باشد، معرفی شده است،<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۴، ص۸۷.</ref> همچنین روزه قلب بهتر از روزه زبان و روزه زبان بهتر از روزه شکم دانسته شده است.<ref>تمیمی آمدی، غررالحکم و دررالکلم، ۱۴۱۰ق، ص۴۲۳، ح۸۰.</ref>

*نور ملکوت روزه، علامه [[سید محمدحسین حسینی طهرانی|سید محمدحسین حسینی تهرانی]]، انتشارات مکتب وحی

*احکام، اسرار و فوائد روزه، اثر محی‌الدین مستو درباره احکام روزه از منظر فقه شافعی نوشته شده و به فوائد و مباحث تاریخی آن نیز پرداخته است.