شیخ مرتضی انصاری: تفاوت میان نسخه‌ها

او در سال [[سال ۱۲۸۱ هجری قمری|۱۲۸۱ق]] در [[نجف]] درگذشت و در [[حرم امام علی(ع)]] [[دفن]] شد.

مرتضی بن محمدامین در [[۱۸ ذی‌الحجه]]، [[عید غدیر]]، سال [[سال ۱۲۱۴ هجری قمری|۱۲۱۴]] هجری قمری در [[دزفول]] به دنیا آمد. والدینش به مناسبت روز تولد، او را مرتضی نامیدند. نسب او به [[جابر بن عبدالله انصاری]] از [[صحابه]]، [[پیامبر (ص)]] می‌رسد.<ref>امین، اعیان الشیعة، ۱۴۰۳ق، ج۱۰، ص۱۱۶؛ گلشن ابرار، ص۳۳۲.</ref>

از سال ۱۲۶۲ق. [[مرجع تقلید|مرجعیت]] عامه به [[محمدحسن نجفی|صاحب جواهر]] منتقل شد. در سال ۱۲۶۶ق. او در لحظات آخر حیاتش در جمع بزرگان [[شیعه]] و حضور شیخ انصاری، خطاب به حاضرین گفت:

شیخ انصاری پس از [[علی بن جعفر کاشف‌الغطاء]] برادرش شیخ حسن کاشف الغطا و همچنین [[محمدحسن نجفی|صاحب جواهر]] ریاست و اداره [[حوزه علمیه نجف]] را از سال ۱۲۶۶ تا ۱۲۸۱ به مدت ۱۵ سال به عهده داشت و شیعیان جهان از وی [[تقلید (فقه)|تقلید]] می‌کردند.<ref>سبط الشیخ، زندگینامه استادالفقهاء شیخ انصاری، ص ۱۰۹</ref>

شیح انصاری از دوران کودکی [[قرآن]] و معارف اسلامی را فراگرفت. پس از فراگیری قرآن و ادبیات عرب به خواندن فقه و اصول نزد پسر عمویش شیخ حسین انصاری پرداخت و در این دو رشته، در جوانی به درجه [[اجتهاد]] رسید. در بیست سالگی به همراه پدر به [[عتبات عالیات]] در [[عراق]] مسافرت کرده، مورد توجّه [[علاّمه مجاهد]] قرار گرفت و به تقاضای این عالم بزرگ در [[کربلا]] ماند.<ref>گلشن ابرار، ص۳۳۲.</ref>

[[پرونده:تمبر بزرگداشت شیخ مرتضی انصاری.jpg|بندانگشتی|۱۵۰px|تمبر چاپ شده به مناسبت بزرگداشت شیخ مرتضی انصاری از سوی اداره پست [[جمهوری اسلامی ایران]]]]

شیخ از محضر اساتید متعددی بهره جسته است که نام چند تن از آنان چنین است:

[[مرتضی مطهری|مطهری]] فقیه واسلام پژوه براین باور است که شیخ انصاری که یکی از مبتکرترین فقهای صد و پنجاه سال اخیر است، از تمام علمای فعلی کمتر استاد دیده، یعنی دوره استاد دیدنش بسیار کم بوده است. یعنی همه دوره معلم دیدن او اگر حساب شود به ده سال نمی‌رسد، در صورتی که دیگران بیست سال و بیست و پنج سال و سی سال معلم دیده‌اند. <ref>مطهری، تعلیم وتربیت در اسلام، ص۲۰؛ https://lms.motahari.ir/book-page/12/تعلیم%20و%20تربیت%20در%20اسلام?page=20</ref>

بنابر نقل [[سید موسی شبیری زنجانی|شبیری زنجانی]]، متن درس خارج شیخ انصاری، کتاب قوانین بود. <ref>شبیری زنجانی، جرعه‌ای از دریا، ج۱، ص۵۰۵.</ref> [[سید حسین کوه‌کمری]]، قبل از شیخ انصاری، استاد [[درس خارج]] بود و روزی تصادفا زودتر به مدرس می‌رود و قدرت بیان و نقد شیخ را می‌بیند و از آن به بعد در درس شیخ انصاری شرکت می کند.<ref>شبیری زنجانی، جرعه‌ای از دریا، ج۱، ص۵۰۵.</ref>

شاگردان زیادی که شمار آنها را از ۵۰۰ نفر تا ۳۰۰۰ نفر ثبت کرده‌اند، در محضر شیخ انصاری تربیت یافتند. از جمله:

{{پایان}}

بیشتر شهرت شیخ انصاری به دلیل ابتکارات او در [[اصول فقه]] و [[فقه]] است که با نوشته‌های شیخ و قدرت تحلیل و دقت‌های او وارد مرحله جدیدی شد. موارد زیر را از جمله ابتکارات وی دانسته‌اند.<ref>حیدری، «ابتکارهای شیخ مرتضی انصاری در علم اصول فقه»، ص ۱۹۴–۲۰۰</ref><ref>نک: علی پور، مهدی، درآمدی بر تاریخ علم اصول، ص۳۶۵به بعد.</ref><ref>رسائل، ج۳، ص۲۴۵–۲۳۳؛ ص۳۹۶–۳۹۴.</ref><ref>برجی، «سیر تحولاصول فقه عملیه و نقش وحید بهبهانی و شیخ انصاری در آن»، ص ۸</ref>

دربارهٔ آرای شیخ انصاری دربارهٔ گستره اختیارات و وظایف [[ولایت فقیه]] اختلاف نظر وجود دارد. برخی ابهام در شیوه بحث او را دلیل اختلاف نظرهای بعدی دانسته‌اند و هفت تفسیر گوناگونی را که از نوشته‌های شیخ انصاری شده است، برشمرده‌اند.<ref>پیشوایی، «تحلیلی بر معضله ولایت اذنی در کتاب مکاسب شیخ انصاری و تأثیر آن بر فقه سیاسی»، ص ۱۳۳–۱۴۶</ref>

برخی برآنند که شیخ انصاری به ولایت فقیه در حکومت و سیاست اعتقاد ندارد. این گروه به بخشی از عبارات شیخ انصاری استناد می‌کنند که شیخ در آنها [[ولایت]] استقلالی در امور مربوط به جان و مال مردم را تنها از آن معصوم می‌داند و واگذاری این ولایت به فقها را نمی‌پذیرد.<ref>حسینی و میراحمدی، «حدود اختیارات حکومتی فقیه در نگاه تطبیقی به آرای سیاسی شیخ مرتضی انصاری و مرتضی مطهری»، ص۱۱۷</ref>در برابر این نظر برخی با بازخوانی آرای شیخ انصاری در آثارش، او را یکی از مجتهدان معتقد به ولایت فقیه در حکومت می‌دانند و حتی تأکید می‌کنند که او نیز در قبول اختیارات گسترده ولی فقیه با [[محمدحسن نجفی]] هم‌نظر است و دربارهٔ این موضوع بین فقها هیچ اختلافی وجود نداشته است.<ref>معرفت، ولایت فقیه از دیدگاه شیخ انصاری و آیت‌الله خویی، ص ۲۴۷–۲۴۸</ref> بر اساس این دیدگاه شیخ انصاری هر چند در جایی از [[مکاسب (کتاب)|کتاب مکاسب]] با ولایت فقیه بر مال و جان مردم مخالفت کرده است، برپایی نظام (حکومت) را از اموری می‌داند که [[شارع]] راضی به ترک و معطل ماندن آن نیست و شیخ انصاری تأکید دارد که [[مجتهد|فقیه]] در این گونه از امور ولایت دارد. در نتیجه فقیه در حکومت و سیاست هم ولایت خواهد داشت.<ref>معرفت، «ولایت فقیه از دیدگاه شیخ انصاری و آیت الل خویی» ص ۲۵۱؛ آذری قمی، ولایت فقیه از دیدگاه فقهای اسلام، ص ۷۶؛ فاضل گلپایگانی، «شیخ انصاری و مسئله ولایت فقیه»، ص ۳۴</ref>

[[پرونده:فرائد الاصول چاپ کنگره.jpg|150px|بندانگشتی|[[فرائد الاصول]] یا کتاب رسائل در [[علم اصول]]]]

[[پرونده:کتاب المکاسب.jpg|150px|بندانگشتی|[[مکاسب (کتاب)|کتاب المکاسب]] در موضوع [[فقه|علم فقه]]]]

[[مرتضی مطهری|مطهری]] نویسنده و [[مجتهد]] شیعی(۱۲۹۸-۱۳۵۸ش.) درباره شیخ انصاری و جایگاه علمی وتقوایی‌اش می‌گوید:شیخ انصاری از علمای بزرگ  است که هم از نظر علمی- که در دو فن فقه و اصول‏ واقعاً از علمای محقّق و طراز اول است- و هم از نظر [[تقوا]]...گاهی که از او یک مسئله‌ شرعی می‌پرسیدند، با اینکه مجتهد بود، یادش نبود. هر وقت که یادش نبود، بلند می‌گفت: نمی‌دانم، تا شنونده و شاگردان بفهمند که اعتراف به ندانستن ننگ نیست.چیزی را که از او می‌پرسیدند، اگر می‌دانست برای طرف آرام می‌گفت، همین قدر که او خودش بفهمد، و اگر نمی‏‌دانست بلند می‌گفت: ندانم، ندانم، ندانم.<ref>https://lms.motahari.ir/book-page/63/حماسه%20حسینی،%20ج%201?page=332؛ مطهری، حماسه حسینی، ج۱، ص۳۳۲.

</ref>

نقل شده است که حتّی بعد از این که [[محمدحسن نجفی|صاحب جواهر]] او را جانشین خود معرّفی کرد و همه نیز [[مرجع تقلید|مرجعیت]] او را پذیرا شدند، خود امتناع ورزید و گفت، [[محمدسعید بارفروشی مازندرانی|سعید العلماء مازندرانی]] که اکنون در مازندران است از من اعلم است. در نامه‌ای از سعیدالعلماء خواست که به [[نجف]] بیاید اما او در پاسخ نامه، شیخ انصاری را اعلم از خود دانست و این‌گونه نوشت:اگر من در اوقات اشتغال علمی، اعلم از شیخ بودم، لکن در بلاد عجم تارک شده‌ام ولی شیخ، هنوز مشغول علم می‌باشد اینک برای [[تقلید (فقه)|تقلید]] و [[فتوا|فتوی]] متعین می‌باشد.<ref>امین، اعیان الشیعة، ۱۴۰۳ق، ج۱۰، ص۱۱۷، قمی، عباس، الکنی والالقاب، ج۲، ص۳۱۴.</ref>

هنگامی که شیخ انصاری از [[عراق]] به [[ایران]] بازگشته بود، پس از اندکی تصمیم می‌گیرد برای استفاده از محضر علمای [[ایران]] به شهرهای دیگر سفر کند. اما مادر شیخ که پس از مدتها فرزندش را در کنار خود می‌یافت اجازه مسافرت به او نمی‌دهد. شیخ نیز به احترام مادر مدتی سفر را به تعویق انداخت.<ref>مدرس تبریزی، ریحانة الادب، ۱۳۶۹ش، ج۱، ص۱۹۰–۱۹۱.</ref>

گزارش شده است که [[وجوهات شرعی]] که [[شیعه|شیعیان]] از [[ایران]] و سایر کشورها برای شیخ انصاری می‌فرستادند تا دویست هزار تومان می‌رسید اما او زندگی بسیار ساده‌ای داشت و ثروتش را در امور عام‌المنفعه مصرف می‌کرد.<ref>اعتماد السلطنه، چهل سال تاریخ ایران در دوره پادشاهی ناصر الدین شاه (جلد اول المآثر و الآثار)، ص ۱۸۶</ref><ref>سبط الشیخ، زندگینامه استادالفقهاء شیخ انصاری، ص ۱۶۰–۱۶۹</ref>گفته شده او از خود مالی به [[ارث]] نگذاشت و روزی که از دنیا رفت تمام دارائی او هفده تومان بود و به همین اندازه هم [[قرض| مقروض]] بود و یکی از ثروتمندان آن زمان هزینه مجلس ختم را به عهده گرفت.<ref>مدرس تبریزی، ریحانة الادب، ۱۳۶۹ش، ج۱، ص۱۹۲.</ref>

{{ستون-شروع|۳}}

* [[فرائد الاصول (کتاب)|فرائد الاصول]] (رسائل)

{{پایان}}

همایش‌هایی در نکوداشت شیخ مرتضی انصاری برگزار شده و همچنین آثار فراوانی دربارهٔ شخصیت و نظرات فقهی و اصولی وی انتشار یافته است.<ref>«کنگره جهانی شیخ انصاری»، ص۱۵۵–۱۵۷.</ref> از جمله:

{{پانوشت}}

{{منابع}}

* ««نخل و نارنج» ارتباط با مخاطب جوانی است که فقه را نمی‌شناسد»، خبرگزاری مهر، تاریخ درج مطلب: ۱۳ بهمن ۱۳۹۷ش، تاریخ بازدید: ۲۴ فروردین ۱۳۹۸ش.