Automoderated users، confirmed، movedable، protected، مدیران، templateeditor
۶٬۷۸۵
ویرایش
حرم امام علی(ع): تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
(تمیزکاری) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۲۷: | خط ۲۷: | ||
حرم امام علی(ع) در عصر کنونی بنای بزرگی است که شامل چهار در، پنج ایوان، یک صحن بزرگ و یک روضه و ضریح است. بنای حرم بعد از سقوط [[صدام]] در عراق و حضور ایرانیان در حال پیشرفت و بزرگ شدن است. در سال‌های اخیر، [[صحن حضرت فاطمه(س)]] در قسمت غربی حرم، در دست ساخت است که فضای کلی حرم را تا ۱۴۰ هزار متر مربع گسترش می‌دهد. بسیاری از فقها و علمای شیعه در این بنا دفن شده‌اند. | حرم امام علی(ع) در عصر کنونی بنای بزرگی است که شامل چهار در، پنج ایوان، یک صحن بزرگ و یک روضه و ضریح است. بنای حرم بعد از سقوط [[صدام]] در عراق و حضور ایرانیان در حال پیشرفت و بزرگ شدن است. در سال‌های اخیر، [[صحن حضرت فاطمه(س)]] در قسمت غربی حرم، در دست ساخت است که فضای کلی حرم را تا ۱۴۰ هزار متر مربع گسترش می‌دهد. بسیاری از فقها و علمای شیعه در این بنا دفن شده‌اند. | ||
== مخفی بودن قبر == | ==مخفی بودن قبر== | ||
[[امام علی(ع)]] در [[سال ۴۰ قمری]] به [[شهادت]] رسید و بنا به وصیتش مخفیانه دفن شد.<ref>ثقی کوفی، الغارات، ۱۳۵۳، ج۲، ص۸۳۵-۸۳۷.</ref> [[امام حسن(ع)]]، [[امام حسین(ع)]] و [[محمد بن حنفیه]] فرزندان آن حضرت و [[عبدالله بن جعفر]] (همسر[[حضرت زینب(س)]]) او را در '''غریین''' ([[نجف]] کنونی) به صورت پنهانی دفن کردند.<ref>شیخ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۱۰.</ref> دلیل دفن مخفیانه امام علی(ع) جلوگیری از اهانت [[بنی‌امیه]]، [[خوارج]] و دشمنان آن‌حضرت به قبر و بدن وی گزارش شده است،<ref>بلاذری، أنساب الأشراف، ۱۴۱۷ق، ج۲، ص ۴۹۷؛ ثقی کوفی، الغارات، ۱۳۵۳ق، ج ۲، ص۸۳۷.</ref> چراکه ممکن بود باعث ایجاد درگیری میان آنان و [[بنی‌هاشم]]، کشتار و فتنه در میان مسلمانان شود.<ref>ابن طاووس، فرحة الغری، ۱۴۱۳ق، ص ۱۳-۱۴؛ التمیمی، مدینة النجف، ۱۳۷۲ق، ص۱۱۷.</ref> | [[امام علی(ع)]] در [[سال ۴۰ قمری]] به [[شهادت]] رسید و بنا به وصیتش مخفیانه دفن شد.<ref>ثقی کوفی، الغارات، ۱۳۵۳، ج۲، ص۸۳۵-۸۳۷.</ref> [[امام حسن(ع)]]، [[امام حسین(ع)]] و [[محمد بن حنفیه]] فرزندان آن حضرت و [[عبدالله بن جعفر]] (همسر[[حضرت زینب(س)]]) او را در '''غریین''' ([[نجف]] کنونی) به صورت پنهانی دفن کردند.<ref>شیخ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۱۰.</ref> دلیل دفن مخفیانه امام علی(ع) جلوگیری از اهانت [[بنی‌امیه]]، [[خوارج]] و دشمنان آن‌حضرت به قبر و بدن وی گزارش شده است،<ref>بلاذری، أنساب الأشراف، ۱۴۱۷ق، ج۲، ص ۴۹۷؛ ثقی کوفی، الغارات، ۱۳۵۳ق، ج ۲، ص۸۳۷.</ref> چراکه ممکن بود باعث ایجاد درگیری میان آنان و [[بنی‌هاشم]]، کشتار و فتنه در میان مسلمانان شود.<ref>ابن طاووس، فرحة الغری، ۱۴۱۳ق، ص ۱۳-۱۴؛ التمیمی، مدینة النجف، ۱۳۷۲ق، ص۱۱۷.</ref> | ||
| خط ۳۹: | خط ۳۹: | ||
در شهر [[مزار شریف]]، بزرگترین شهر در شمال [[افغانستان]] و مرکز ولایت [[بلخ]]، مرقد و زیارتگاهی منسوب به امام علی(ع) وجود دارد که به [[زیارت سخی]] معروف است.<ref>خواندمیر، حبیب السیر، ۱۳۸۰، ج۴، ص۱۷۲ـ۱۷۴.</ref> | در شهر [[مزار شریف]]، بزرگترین شهر در شمال [[افغانستان]] و مرکز ولایت [[بلخ]]، مرقد و زیارتگاهی منسوب به امام علی(ع) وجود دارد که به [[زیارت سخی]] معروف است.<ref>خواندمیر، حبیب السیر، ۱۳۸۰، ج۴، ص۱۷۲ـ۱۷۴.</ref> | ||
=== نقد یک روایت === | ===نقد یک روایت=== | ||
روایتی تاریخی در مورد آشکار شدن قبر [[امام علی(ع)]] توسط داوود بن علی عباسی (متوفای ۱۳۳ق) عموی [[سفاح]] و [[منصور عباسی]]، از والیان عباسیان در [[مدینه]] در کتاب‌های متعددی نقل شده است. فرطوسی مدعی است در این روایت اشتباهی رخ داده است.<ref>فرطوسی، تاریخچه آستان مطهر امام علی(ع)، ۱۳۹۳ش، ص۲۳۹.</ref> او در [[کتاب تاریخچه آستان مطهر امام علی(ع)]] اصل واقعه را صحیح دانسته اما گفته است آن کسی که صندوق را برای اولین بار بر روی قبر [[امام علی(ع)]] قرار داده، شخصی به نام داوود عباسی از شخصیت‌های عباسی بوده که در حدود سال ۲۷۳ هجری در [[کوفه]] زندگی می‌کرده است.<ref>فرطوسی، تاریخچه آستان مطهر امام علی(ع)، ۱۳۹۳ش، ص۲۴۰-۲۴۸.</ref> او معتقد است در هیچ‌یک از منابع قدیمی چنین مطلبی اشاره نشده است و فقط کتاب‌های جدید دچار این اشتباه شده‌اند.<ref>فرطوسی، تاریخچه آستان مطهر امام علی(ع)، ۱۳۹۳ش، ص۲۴۸.</ref> | روایتی تاریخی در مورد آشکار شدن قبر [[امام علی(ع)]] توسط داوود بن علی عباسی (متوفای ۱۳۳ق) عموی [[سفاح]] و [[منصور عباسی]]، از والیان عباسیان در [[مدینه]] در کتاب‌های متعددی نقل شده است. فرطوسی مدعی است در این روایت اشتباهی رخ داده است.<ref>فرطوسی، تاریخچه آستان مطهر امام علی(ع)، ۱۳۹۳ش، ص۲۳۹.</ref> او در [[کتاب تاریخچه آستان مطهر امام علی(ع)]] اصل واقعه را صحیح دانسته اما گفته است آن کسی که صندوق را برای اولین بار بر روی قبر [[امام علی(ع)]] قرار داده، شخصی به نام داوود عباسی از شخصیت‌های عباسی بوده که در حدود سال ۲۷۳ هجری در [[کوفه]] زندگی می‌کرده است.<ref>فرطوسی، تاریخچه آستان مطهر امام علی(ع)، ۱۳۹۳ش، ص۲۴۰-۲۴۸.</ref> او معتقد است در هیچ‌یک از منابع قدیمی چنین مطلبی اشاره نشده است و فقط کتاب‌های جدید دچار این اشتباه شده‌اند.<ref>فرطوسی، تاریخچه آستان مطهر امام علی(ع)، ۱۳۹۳ش، ص۲۴۸.</ref> | ||
البته برخی مانند حکیم در کتاب المفصل فی تاریخ النجف الأشرف، روایت اینکه فردی با نام داوود بن علی عباسی صندوقی چوبی بر قبر حضرت علی(ع) قرار داد، را مخدوش می‌داند؛ چراکه داوود بن علی عباسی در سال ۱۳۳ قمری فوت کرده است.<ref>حکیم، المفصل فی تاریخ النجف الأشرف، ۱۴۲۷ق، ج۲، ص۲۹.</ref> | البته برخی مانند حکیم در کتاب المفصل فی تاریخ النجف الأشرف، روایت اینکه فردی با نام داوود بن علی عباسی صندوقی چوبی بر قبر حضرت علی(ع) قرار داد، را مخدوش می‌داند؛ چراکه داوود بن علی عباسی در سال ۱۳۳ قمری فوت کرده است.<ref>حکیم، المفصل فی تاریخ النجف الأشرف، ۱۴۲۷ق، ج۲، ص۲۹.</ref> | ||
==فضیلت زیارت امام علی(ع) == | ==فضیلت زیارت امام علی(ع)== | ||
{{اصلی|زیارت امیرالمؤمنین(ع)}} | {{اصلی|زیارت امیرالمؤمنین(ع)}} | ||
[[صفوان جمال]] نقل کرده‌است که با [[امام صادق(ع)]] به [[کوفه|کوفه]] رسیدیم؛ امام فرمود: اینجا حرم جدم [[امیرالمؤمنین(ع)]] است. سپس به سوی آن حرکت کرد و به من فرمود: قدم‌هایت را کوتاه بردار و سرت را پایین بیانداز؛ زیرا برای هر قدمی، برای تو صد هزار حسنه نوشته می‌شود و صد هزار کار بد از تو پاک می‌گردد و صد هزار درجه بالا برده می‌شود و صد هزار خواسته‌ات برآورده می‌شود و پاداش صدیق و شهید برای تو ثبت می‌گردد.<ref>ثقی کوفی، الغارات، تعلیقه علامه حلی، ۱۳۵۳ش، ج ۲، ص۸۳۷-۸۵۶.</ref> | [[صفوان جمال]] نقل کرده‌است که با [[امام صادق(ع)]] به [[کوفه|کوفه]] رسیدیم؛ امام فرمود: اینجا حرم جدم [[امیرالمؤمنین(ع)]] است. سپس به سوی آن حرکت کرد و به من فرمود: قدم‌هایت را کوتاه بردار و سرت را پایین بیانداز؛ زیرا برای هر قدمی، برای تو صد هزار حسنه نوشته می‌شود و صد هزار کار بد از تو پاک می‌گردد و صد هزار درجه بالا برده می‌شود و صد هزار خواسته‌ات برآورده می‌شود و پاداش صدیق و شهید برای تو ثبت می‌گردد.<ref>ثقی کوفی، الغارات، تعلیقه علامه حلی، ۱۳۵۳ش، ج ۲، ص۸۳۷-۸۵۶.</ref> | ||
| خط ۵۰: | خط ۵۰: | ||
علاوه بر این روایت، روایات متعدد دیگری نیز نقل شده است که چند نمونه از آنها به شرح ذیل است: | علاوه بر این روایت، روایات متعدد دیگری نیز نقل شده است که چند نمونه از آنها به شرح ذیل است: | ||
* [[پیامبر(ص)]]: کسی که من یا علی(ع) را زنده یا مرده، [[زیارت]] کند، خداوند نیز او را [[روز قیامت]] ملاقات می‌کند و گناهانش را می‌آمرزد.<ref>ابن قولویه، کامل الزیارات، ۱۳۵۶ق، ص۳۹.</ref> | *[[پیامبر(ص)]]: کسی که من یا علی(ع) را زنده یا مرده، [[زیارت]] کند، خداوند نیز او را [[روز قیامت]] ملاقات می‌کند و گناهانش را می‌آمرزد.<ref>ابن قولویه، کامل الزیارات، ۱۳۵۶ق، ص۳۹.</ref> | ||
* پیامبر(ص): کسی که من و علی(ع) و فرزندانش را در حیات یا بعد از از دنیا رفتن زیارت کند، ضمانت می‌کنم که روز قیامت او را از سختی‌ها و مشکلات رها کنم و او را همراه خود و در مقام خود قرار خواهم داد.<ref>ابن بابویه، من لا یحضره الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۵۷۸.</ref> | *پیامبر(ص): کسی که من و علی(ع) و فرزندانش را در حیات یا بعد از از دنیا رفتن زیارت کند، ضمانت می‌کنم که روز قیامت او را از سختی‌ها و مشکلات رها کنم و او را همراه خود و در مقام خود قرار خواهم داد.<ref>ابن بابویه، من لا یحضره الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۵۷۸.</ref> | ||
* [[امام صادق(ع)]]: هنگام دعای زائر امیرالمؤمنین(ع)، درهای آسمان باز می‌شود.<ref>ثقی کوفی، الغارات، تعلیقه علامه حلی، ۱۳۵۳ش، ج ۲، ص۸۵۴.</ref> | *[[امام صادق(ع)]]: هنگام دعای زائر امیرالمؤمنین(ع)، درهای آسمان باز می‌شود.<ref>ثقی کوفی، الغارات، تعلیقه علامه حلی، ۱۳۵۳ش، ج ۲، ص۸۵۴.</ref> | ||
=== کدام امام، قبر امام علی(ع) را زیارت نکرده است؟ === | ===کدام امام، قبر امام علی(ع) را زیارت نکرده است؟=== | ||
[[علامه حلی]] معتقد است تمام ائمه معصومین به جز [[امام رضا(ع)]] که در [[مشهد]] و [[مدینه]] زندگی کرده است، قبر [[امام علی علیه‌السلام|امام علی(ع)]] را [[زیارت]] کرده‌اند.<ref>ثقی کوفی، الغارات، تعلیقه علامه حلی، ۱۳۵۳ش، ج ۲، ص۸۳۷-۸۶۴.</ref> | [[علامه حلی]] معتقد است تمام ائمه معصومین به جز [[امام رضا(ع)]] که در [[مشهد]] و [[مدینه]] زندگی کرده است، قبر [[امام علی علیه‌السلام|امام علی(ع)]] را [[زیارت]] کرده‌اند.<ref>ثقی کوفی، الغارات، تعلیقه علامه حلی، ۱۳۵۳ش، ج ۲، ص۸۳۷-۸۶۴.</ref> | ||
== تاریخچه بناهای قبر امام علی(ع) == | ==تاریخچه بناهای قبر امام علی(ع)== | ||
[[پرونده:ضریح امام علی.jpg|بندانگشتی|300px|نمایی از [[ضریح]] [[امام علی(ع)]]]] | [[پرونده:ضریح امام علی.jpg|بندانگشتی|300px|نمایی از [[ضریح]] [[امام علی(ع)]]]] | ||
آنچه در اینجا به‌عنوان تاریخچه اشاره می‌شود تغییراتی است که در بنا یا ساختمان محل قبر [[امام علی(ع)]] در تاریخ نقل شده است. این در حالی است که ممکن است این بنا در زمان‌های دیگری مخصوصاً زمان [[مأمون|مامون]] یا [[معتصم|معتصم عباسی]] که فضای آرامی برای شیعیان مهیا شده بود تغییراتی در بنای روی قبر امام علی (ع) انجام شده باشد<ref>فرطوسی، تاریخچه آستان مطهر امام علی(ع)، ۱۳۹۳ش، ص۲۵۰-۲۵۸.</ref> که در تاریخ‌های پیش رو نیامده است: | آنچه در اینجا به‌عنوان تاریخچه اشاره می‌شود تغییراتی است که در بنا یا ساختمان محل قبر [[امام علی(ع)]] در تاریخ نقل شده است. این در حالی است که ممکن است این بنا در زمان‌های دیگری مخصوصاً زمان [[مأمون|مامون]] یا [[معتصم|معتصم عباسی]] که فضای آرامی برای شیعیان مهیا شده بود تغییراتی در بنای روی قبر امام علی (ع) انجام شده باشد<ref>فرطوسی، تاریخچه آستان مطهر امام علی(ع)، ۱۳۹۳ش، ص۲۵۰-۲۵۸.</ref> که در تاریخ‌های پیش رو نیامده است: | ||
* [[سال ۱۴۳ هجری قمری|۱۴۳ق]]. [[سید عبدالکریم بن احمد حلی|ابن طاووس]] در کتاب «[[فرحة الغری]]» روایتی از [[زیارت]] [[امام صادق(ع)]] از قبر [[امام علی(ع)]] نقل کرده است که در آن عنوان شده امام صادق(ع) مبلغی را به یکی از اصحاب خود به نام [[صفوان جمال]] برای بازسازی قبر امیرالمؤمنین دادند.<ref>ابن طاووس، فرحة الغری، ۱۴۱۳ق، ص ۹۶.</ref> فرطوسی معتقد است که این روایت در جریان دیدار امام صادق (ع) با منصور دوانقی وارد شده است که احتمالا در سال ۱۴۳ق بوده است.<ref>فرطوسی، تاریخچه آستان مطهر امام علی(ع)، ۱۳۹۳ش، ص۱۹۳.</ref> او همچنین اذعان می‌کند که مقدار این بازسازی مشخص نیست.<ref>فرطوسی، تاریخچه آستان مطهر امام علی(ع)، ۱۳۹۳ش، ص۱۹۹.</ref> | *[[سال ۱۴۳ هجری قمری|۱۴۳ق]]. [[سید عبدالکریم بن احمد حلی|ابن طاووس]] در کتاب «[[فرحة الغری]]» روایتی از [[زیارت]] [[امام صادق(ع)]] از قبر [[امام علی(ع)]] نقل کرده است که در آن عنوان شده امام صادق(ع) مبلغی را به یکی از اصحاب خود به نام [[صفوان جمال]] برای بازسازی قبر امیرالمؤمنین دادند.<ref>ابن طاووس، فرحة الغری، ۱۴۱۳ق، ص ۹۶.</ref> فرطوسی معتقد است که این روایت در جریان دیدار امام صادق (ع) با منصور دوانقی وارد شده است که احتمالا در سال ۱۴۳ق بوده است.<ref>فرطوسی، تاریخچه آستان مطهر امام علی(ع)، ۱۳۹۳ش، ص۱۹۳.</ref> او همچنین اذعان می‌کند که مقدار این بازسازی مشخص نیست.<ref>فرطوسی، تاریخچه آستان مطهر امام علی(ع)، ۱۳۹۳ش، ص۱۹۹.</ref> | ||
* [[سال ۱۷۰ هجری قمری|۱۷۰ق]]. بر اساس برخی از روایت‌های تاریخی نخستین بار [[هارون الرشید]]، دستور داد تا بنایی بر قبر[[امام علی(ع)]] ساخته شود؛ اما در مورد چگونگی این بنا اختلاف وجود دارد.<ref>آل محبوبه، ماضی النجف وحاضرها، ۱۴۰۶ق، ج۱، ص۴۱؛ ابن طاووس، فرحة الغری، ۱۴۱۳ق، ص ۱۲۲.</ref> | *[[سال ۱۷۰ هجری قمری|۱۷۰ق]]. بر اساس برخی از روایت‌های تاریخی نخستین بار [[هارون الرشید]]، دستور داد تا بنایی بر قبر[[امام علی(ع)]] ساخته شود؛ اما در مورد چگونگی این بنا اختلاف وجود دارد.<ref>آل محبوبه، ماضی النجف وحاضرها، ۱۴۰۶ق، ج۱، ص۴۱؛ ابن طاووس، فرحة الغری، ۱۴۱۳ق، ص ۱۲۲.</ref> | ||
* [[سال ۲۳۶ هجری قمری|۲۳۶ق]]. برخی معتقدند متوکل عباسی (درگذشته [[سال ۲۴۷ هجری قمری|۲۴۷ق]]) همچنان‌که به تخریب [[حرم امام حسین(ع)]] پرداخت عمارت نجف را نیز نابود کرد.<ref>آل محبوبه، ماضی النجف وحاضرها، ۱۴۰۶، ج۱، ص۴۳؛ فرطوسی، تاریخچه آستان مطهر امام علی(ع)، ۱۳۹۳ش، ص۲۵۶-۲۵۷.</ref> | *[[سال ۲۳۶ هجری قمری|۲۳۶ق]]. برخی معتقدند متوکل عباسی (درگذشته [[سال ۲۴۷ هجری قمری|۲۴۷ق]]) همچنان‌که به تخریب [[حرم امام حسین(ع)]] پرداخت عمارت نجف را نیز نابود کرد.<ref>آل محبوبه، ماضی النجف وحاضرها، ۱۴۰۶، ج۱، ص۴۳؛ فرطوسی، تاریخچه آستان مطهر امام علی(ع)، ۱۳۹۳ش، ص۲۵۶-۲۵۷.</ref> | ||
* [[سال ۲۷۲ هجری قمری|۲۷۲ق]]. برخی معتقدند داوود عباسی قبل از بنای حسن بن زید صندوقی آهنی روی قبر امام علی(ع) ساخته است. این همان فردی است که برخی معتقدند بسیاری از پژوهشگران او را با عموی سفاح و منصور اشتباه گرفته‌اند.<ref>فرطوسی، تاریخچه آستان مطهر امام علی(ع)، ۱۳۹۳ش، ص۲۳۹- ۲۵۳.</ref> | *[[سال ۲۷۲ هجری قمری|۲۷۲ق]]. برخی معتقدند داوود عباسی قبل از بنای حسن بن زید صندوقی آهنی روی قبر امام علی(ع) ساخته است. این همان فردی است که برخی معتقدند بسیاری از پژوهشگران او را با عموی سفاح و منصور اشتباه گرفته‌اند.<ref>فرطوسی، تاریخچه آستان مطهر امام علی(ع)، ۱۳۹۳ش، ص۲۳۹- ۲۵۳.</ref> | ||
* [[سال ۲۸۳ هجری قمری|۲۸۳ق]]. [[محمد بن زید داعی]] (درگذشته [[سال ۲۸۷ هجری قمری|۲۸۷ق]]) قبر را تجدید بنا کرد و قبه و دیوار و قلعه‌ای برای آن ساخت که ۷۰ طاق داشت.<ref>آل محبوبه، ماضی النجف وحاضرها، ۱۴۰۶ق، ج۱، ص۴۲-۴۳؛ حکیم، المفصل فی تاریخ النجف الاشرف، ۱۳۸۵ق، ج۲، ص ۳۷.</ref> | *[[سال ۲۸۳ هجری قمری|۲۸۳ق]]. [[محمد بن زید داعی]] (درگذشته [[سال ۲۸۷ هجری قمری|۲۸۷ق]]) قبر را تجدید بنا کرد و قبه و دیوار و قلعه‌ای برای آن ساخت که ۷۰ طاق داشت.<ref>آل محبوبه، ماضی النجف وحاضرها، ۱۴۰۶ق، ج۱، ص۴۲-۴۳؛ حکیم، المفصل فی تاریخ النجف الاشرف، ۱۳۸۵ق، ج۲، ص ۳۷.</ref> | ||
* [[سال ۳۱۱ هجری قمری|۳۱۱ق]]. عبدالله بن حمدان ملقب به ابوالهیجاء [[گنبد]] بزرگی بر قبر [[امام علی(ع)]] ساخت.<ref>فرطوسی، تاریخچه آستان مطهر امام علی(ع)، ۱۳۹۳ش، ص۲۷۰-۲۷۵.</ref> | *[[سال ۳۱۱ هجری قمری|۳۱۱ق]]. عبدالله بن حمدان ملقب به ابوالهیجاء [[گنبد]] بزرگی بر قبر [[امام علی(ع)]] ساخت.<ref>فرطوسی، تاریخچه آستان مطهر امام علی(ع)، ۱۳۹۳ش، ص۲۷۰-۲۷۵.</ref> | ||
* [[سال۳۳۰ هجری قمری|۳۳۰ق]].[[امیر الحاج]] عمر بن یحیی بن حسین نسابه [[نقیب]] [[طالبیان]] در کوفه، قبر امام (ع) را تجدید بنا کرد و از اموال خودش قبه‌ای بر آن نهاد.<ref>التمیمی، مدینة النجف، ۱۳۷۲ق، ص۱۷۲.</ref> البته برخی این فرد و بنایش را متعلق به حدود سال ۲۵۰ق و قبل از بنای محمد بن زید داعی می‌دانند.<ref>حکیم، المفصل فی تاریخ النجف الأشرف، ۱۴۲۷ش، ج۲، ص۳۷.</ref> | *[[سال۳۳۰ هجری قمری|۳۳۰ق]].[[امیر الحاج]] عمر بن یحیی بن حسین نسابه [[نقیب]] [[طالبیان]] در کوفه، قبر امام (ع) را تجدید بنا کرد و از اموال خودش قبه‌ای بر آن نهاد.<ref>التمیمی، مدینة النجف، ۱۳۷۲ق، ص۱۷۲.</ref> البته برخی این فرد و بنایش را متعلق به حدود سال ۲۵۰ق و قبل از بنای محمد بن زید داعی می‌دانند.<ref>حکیم، المفصل فی تاریخ النجف الأشرف، ۱۴۲۷ش، ج۲، ص۳۷.</ref> | ||
=== | ===بناهای بزرگ و زیربنایی=== | ||
* [[سال ۳۶۹ هجری قمری|۳۶۹ق]]. [[عضدالدوله دیلمی]] (درگذشته ۳۷۲ق) بنایی که بر قبر امام علی (ع) بود را با ملحقات زیادی از جمله امور زیر بنایی و روبنایی بازسازی کرد و موقوفاتی برای آن قرار داد.<ref>آل محبوبه، ماضی النجف وحاضرها، ۱۴۰۶ق، ج۱، ص۴۳-۴۵.</ref> او قصد داشت در مجاورت مرقد امام علی (ع) شهر آباد و مسکونی بسازد.<ref>فرطوسی، تاریخچه آستان مطهر امام علی(ع)، ۱۳۹۳ش، ص۲۹۰.</ref> | *[[سال ۳۶۹ هجری قمری|۳۶۹ق]]. [[عضدالدوله دیلمی]] (درگذشته ۳۷۲ق) بنایی که بر قبر امام علی (ع) بود را با ملحقات زیادی از جمله امور زیر بنایی و روبنایی بازسازی کرد و موقوفاتی برای آن قرار داد.<ref>آل محبوبه، ماضی النجف وحاضرها، ۱۴۰۶ق، ج۱، ص۴۳-۴۵.</ref> او قصد داشت در مجاورت مرقد امام علی (ع) شهر آباد و مسکونی بسازد.<ref>فرطوسی، تاریخچه آستان مطهر امام علی(ع)، ۱۳۹۳ش، ص۲۹۰.</ref> | ||
* [[سال ۴۰۰ هجری قمری|۴۰۰ق]]. ابو محمد بن سهلان وزیر [[سلطان الدوله دیلمی]] دستور ساخت یک حصار برای آرامگاه امیرالمومنین (ع) را داد.<ref>فرطوسی، تاریخچه آستان مطهر امام علی(ع)، ۱۳۹۳ش، ص۳۲۵.</ref> | *[[سال ۴۰۰ هجری قمری|۴۰۰ق]]. ابو محمد بن سهلان وزیر [[سلطان الدوله دیلمی]] دستور ساخت یک حصار برای آرامگاه امیرالمومنین (ع) را داد.<ref>فرطوسی، تاریخچه آستان مطهر امام علی(ع)، ۱۳۹۳ش، ص۳۲۵.</ref> | ||
* [[سال ۷۰۶ هجری قمری|۷۰۶ق]]. بنای [[عضدالدوله دیلمی]] به‌علت آتش‌سوزی حرم دچار خسارت‌های بزرگی شد.<ref>فرطوسی، تاریخچه آستان مطهر امام علی(ع)، ۱۳۹۳ش، ص۳۳۲.</ref> | *[[سال ۷۰۶ هجری قمری|۷۰۶ق]]. بنای [[عضدالدوله دیلمی]] به‌علت آتش‌سوزی حرم دچار خسارت‌های بزرگی شد.<ref>فرطوسی، تاریخچه آستان مطهر امام علی(ع)، ۱۳۹۳ش، ص۳۳۲.</ref> | ||
* [[سال ۷۶۰ هجری قمری|۷۶۰ق]]. تجدید بنا شد که این بنا به شخص خاصی نسبت داده نشده است. ولی ظاهراً کار [[ایلخانیان]] بوده است و پادشاهان بسیاری در آن نقش داشته‌اند. روضه، قبه و صحن این عمارت را [[شاه عباس اول]] ترمیم کرد.<ref>آل محبوبه، ماضی النجف وحاضرها، ۱۴۰۶ق، ج۱، ص۴۶-۴۸.</ref> | *[[سال ۷۶۰ هجری قمری|۷۶۰ق]]. تجدید بنا شد که این بنا به شخص خاصی نسبت داده نشده است. ولی ظاهراً کار [[ایلخانیان]] بوده است و پادشاهان بسیاری در آن نقش داشته‌اند. روضه، قبه و صحن این عمارت را [[شاه عباس اول]] ترمیم کرد.<ref>آل محبوبه، ماضی النجف وحاضرها، ۱۴۰۶ق، ج۱، ص۴۶-۴۸.</ref> | ||
* [[سال ۱۰۴۲ هجری قمری|۱۰۴۲ق]]. [[شاه صفی]] بنایی با ویژگی‌های معماری، علمی و متفاوت از بناهای گذشته بنا کرد. البته در ساخت این بنا اختلاف و ابهام وجود دارد.<ref>آل محبوبه، ماضی النجف وحاضرها، ۱۴۰۶ق، ج۱، ص۴۸؛ فرطوسی، تاریخچه آستان مطهر امام علی(ع)، ۱۳۹۳ش، ص۳۴۰- ۳۴۵.</ref> | *[[سال ۱۰۴۲ هجری قمری|۱۰۴۲ق]]. [[شاه صفی]] بنایی با ویژگی‌های معماری، علمی و متفاوت از بناهای گذشته بنا کرد. البته در ساخت این بنا اختلاف و ابهام وجود دارد.<ref>آل محبوبه، ماضی النجف وحاضرها، ۱۴۰۶ق، ج۱، ص۴۸؛ فرطوسی، تاریخچه آستان مطهر امام علی(ع)، ۱۳۹۳ش، ص۳۴۰- ۳۴۵.</ref> | ||
* [[سال ۱۱۵۶ هجری قمری|۱۱۵۶ق]]. [[نادرشاه افشار]] دستور داد ایوان‌های حرم تذهیب و گنبد طلاکاری شود. البته همسر او گوهرشاه بگم نیز در این توسعه نقش داشت و هدایای گران‌بهایی به حرم اهدا کرد.<ref>فرطوسی، تاریخچه آستان مطهر امام علی(ع)، ۱۳۹۳ش، ص ۳۴۷-۳۵۱.</ref> | *[[سال ۱۱۵۶ هجری قمری|۱۱۵۶ق]]. [[نادرشاه افشار]] دستور داد ایوان‌های حرم تذهیب و گنبد طلاکاری شود. البته همسر او گوهرشاه بگم نیز در این توسعه نقش داشت و هدایای گران‌بهایی به حرم اهدا کرد.<ref>فرطوسی، تاریخچه آستان مطهر امام علی(ع)، ۱۳۹۳ش، ص ۳۴۷-۳۵۱.</ref> | ||
*در تاریخ [[۲۷ آذر]] ۱۳۹۵ش./[[۱۷ ربیع‌الاول]] ۱۴۳۸ق از طلاکاری جدید گنبد رونمایی شد.<ref>[http://fa.abna24.com/service/middle/archive/2016/12/17/712966/story.html از گنبد حرم امیرالمومنین(ع) رونمایی شد]، خبرگزاری ابنا.</ref> | *در تاریخ [[۲۷ آذر]] ۱۳۹۵ش./[[۱۷ ربیع‌الاول]] ۱۴۳۸ق از طلاکاری جدید گنبد رونمایی شد.<ref>[http://fa.abna24.com/service/middle/archive/2016/12/17/712966/story.html از گنبد حرم امیرالمومنین(ع) رونمایی شد]، خبرگزاری ابنا.</ref> | ||
== بنای کنونی حرم امیرالمومنین (ع) == | ==بنای کنونی حرم امیرالمومنین (ع)== | ||
آرامگاه حضرت امیرالمومنین شامل رواق‌ها و ایوان‌های متعددی است که به دو بنای مختلف قدیمی و جدیدتر برمی‌گردند.<ref>فرطوسی، تاریخچه آستان مطهر امام علی(ع)، ۱۳۹۳ش، ص ۳۵۷.</ref> اگرچه از لحاظ دوره و سبک مشابه هم‌دیگر هستند.<ref>فرطوسی، تاریخچه آستان مطهر امام علی(ع)، ۱۳۹۳ش، ص ۳۵۷.</ref> برخی معتقدند که احتمال دارد بنای قدیمی‌تر، بنا و تغییرات [[شاه عباس اول]] باشد و بنای جدیدتر نیز همان بنای [[شاه صفی]] باشد.<ref>فرطوسی، تاریخچه آستان مطهر امام علی(ع)، ۱۳۹۳ش، ص ۳۵۷.</ref> با توجه به تغییراتی که در بازسازی حرم حضرت علی (ع) در حال انجام است، ممکن است برخی تغییرات در اندازه برخی از بناها رخ داده باشد.<ref>فرطوسی، تاریخچه آستان مطهر امام علی(ع)، ۱۳۹۳ش، ص۳۵۵-۳۵۸.</ref> | |||
[[پرونده:نقشه حرم امیرالمؤمنین(ع).jpg|300px|بندانگشتی|موقعیت مساجد و اماکن در حرم امام علی(ع)]] | [[پرونده:نقشه حرم امیرالمؤمنین(ع).jpg|300px|بندانگشتی|موقعیت مساجد و اماکن در حرم امام علی(ع)]] | ||
=== | ===روضه و ضریح=== | ||
روضه حرم تقریباً در وسط صحن قرار دارد. این مکان مقدس از یک بنای مربع شکل تشکیل شده است که طول هر ضلع آن ۱۳ متر و مساحت آن ۱۸۹ متر و ارتفاع آن سه متر و نیم است که دو گنبد روی آن قرار گرفته است. درون این روضه [[ضریح]] قرار دارد.<ref>فرطوسی، تاریخچه آستان مطهر امام علی(ع)، ۱۳۹۳ش، ص ۴۲۲-۴۲۵.</ref> | روضه حرم تقریباً در وسط صحن قرار دارد. این مکان مقدس از یک بنای مربع شکل تشکیل شده است که طول هر ضلع آن ۱۳ متر و مساحت آن ۱۸۹ متر و ارتفاع آن سه متر و نیم است که دو گنبد روی آن قرار گرفته است. درون این روضه [[ضریح]] قرار دارد.<ref>فرطوسی، تاریخچه آستان مطهر امام علی(ع)، ۱۳۹۳ش، ص ۴۲۲-۴۲۵.</ref> | ||
زمان دقیق قرار گرفتن ضریح بر قبر مشخص نیست؛ اما گویا به قبل از سال ۱۰۷۳ ق باز می‌گردد. در سال ۱۲۱۱ق سلطان محمد شاه قاجار ضریح جدیدی را جایگزین قبلی کرد. سپس عباس‌قلی خان، وزیر سلطان محمد شاه عباس در سال ۱۲۶۲ق ضریح جدیدی را به حرم [[هبه|هدیه]] کرد. [[ضریح]] بعدی نقره‌ای بود که توسط سید محمد شیرازی هدیه و در سال ۱۳۶۱ق نصب شده بود.<ref>فرطوسی، تاریخچه آستان مطهر امام علی(ع)، ۱۳۹۳ش، ص ۴۳۴-۴۳۷.</ref> | زمان دقیق قرار گرفتن ضریح بر قبر مشخص نیست؛ اما گویا به قبل از سال ۱۰۷۳ ق باز می‌گردد. در سال ۱۲۱۱ق سلطان محمد شاه قاجار ضریح جدیدی را جایگزین قبلی کرد. سپس عباس‌قلی خان، وزیر سلطان محمد شاه عباس در سال ۱۲۶۲ق ضریح جدیدی را به حرم [[هبه|هدیه]] کرد. [[ضریح]] بعدی نقره‌ای بود که توسط سید محمد شیرازی هدیه و در سال ۱۳۶۱ق نصب شده بود.<ref>فرطوسی، تاریخچه آستان مطهر امام علی(ع)، ۱۳۹۳ش، ص ۴۳۴-۴۳۷.</ref> | ||
==== ضریح کنونی ==== | ====ضریح کنونی==== | ||
[[ضریح]] کنونی توسط پیشوای [[بهره | [[ضریح]] کنونی توسط پیشوای [[بهره|بُهره‌های هندوستان]]؛ سید طاهر سیف الدین به حرم هدیه شده است. این ضریح طی ۵ سال ساخته شد. گفته شده است که در این ضریح ده میلیون گرم نقره و ۵۵۲ هزار گرم طلا به کار رفته است.<ref>فرطوسی، تاریخچه آستان مطهر امام علی(ع)، ۱۳۹۳ش، ص ۴۳۷.</ref> | ||
=== رواق روضه === | ===رواق روضه=== | ||
این رواق از جهت‌های چهار‌گانه، روضه و [[ضریح]] امیرالمؤمنین را در بر گرفته است. ارتفاع این رواق همانند ارتفاع دیوار بیرونی ۱۷ متر است و طول دیوارها حدود ۳۱ متر است.<ref>فرطوسی، تاریخچه آستان مطهر امام علی(ع)، ۱۳۹۳ش، ص ۳۹۵.</ref> این رواق پنج در دارد:<ref>فرطوسی، تاریخچه آستان مطهر امام علی(ع)، ۱۳۹۳ش، ص ۴۰۵-۴۱۰.</ref> | این رواق از جهت‌های چهار‌گانه، روضه و [[ضریح]] امیرالمؤمنین را در بر گرفته است. ارتفاع این رواق همانند ارتفاع دیوار بیرونی ۱۷ متر است و طول دیوارها حدود ۳۱ متر است.<ref>فرطوسی، تاریخچه آستان مطهر امام علی(ع)، ۱۳۹۳ش، ص ۳۹۵.</ref> این رواق پنج در دارد:<ref>فرطوسی، تاریخچه آستان مطهر امام علی(ع)، ۱۳۹۳ش، ص ۴۰۵-۴۱۰.</ref> | ||
* '''در شمالی:''' این در، در سمت شمال و روبهروی «باب الطوسی» قرار دارد. این درِ نقره‌ای را «راجا عبدالقادر کمباشی» هدیه کرده است. | *'''در شمالی:''' این در، در سمت شمال و روبهروی «باب الطوسی» قرار دارد. این درِ نقره‌ای را «راجا عبدالقادر کمباشی» هدیه کرده است. | ||
* '''در جنوبی:''' این در در سمت جنوب و روبهروی «باب القبله» قرار دارد. این در را مادر عبدالواحد آل سکر، «حاجیه خانم طخه» هدیه کرده است. | *'''در جنوبی:''' این در در سمت جنوب و روبهروی «باب القبله» قرار دارد. این در را مادر عبدالواحد آل سکر، «حاجیه خانم طخه» هدیه کرده است. | ||
* '''درهای ایوان طلا:''' در ایوان طلا سه در وجود دارد. یکی از درها بزرگ که در وسط ایوان قرار گرفته است و در وسط آن در دیگری قرار دارد. یکی از دو درِ دیگر در طرف شمالی و درِ دیگر در طرف جنوبی در بزرگ قرار دارند. درِ جنوبی به رواقی که در زیرزمین رواق قرار گرفته است راه دارد، آنجا هدایای حرم نگهداری می‌شود و محل دفن [[احمد اردبیلی|شیخ مقدس احمد اردبیلی]] است. درِ شمالی هم به حجره‌ای منتهی می‌شود که [[علامه حلی]] در آنجا به خاک سپرده شده است. | *'''درهای ایوان طلا:''' در ایوان طلا سه در وجود دارد. یکی از درها بزرگ که در وسط ایوان قرار گرفته است و در وسط آن در دیگری قرار دارد. یکی از دو درِ دیگر در طرف شمالی و درِ دیگر در طرف جنوبی در بزرگ قرار دارند. درِ جنوبی به رواقی که در زیرزمین رواق قرار گرفته است راه دارد، آنجا هدایای حرم نگهداری می‌شود و محل دفن [[احمد اردبیلی|شیخ مقدس احمد اردبیلی]] است. درِ شمالی هم به حجره‌ای منتهی می‌شود که [[علامه حلی]] در آنجا به خاک سپرده شده است. | ||
=== صحن، ایوان‌ها و مناره‌ها | ===صحن، ایوان‌ها و مناره‌ها=== | ||
فضای داخلی حصار دور آرامگاه حرم صحن است که مکانی برای برگزاری [[نماز جماعت]]، نماز اموات، [[نماز عید]] و همچنین محلی برای تدریس علمای بزرگ شیعه بوده است.<ref>فرطوسی، تاریخچه آستان مطهر امام علی(ع)، ۱۳۹۳ش، ص ۳۸۷.</ref> | فضای داخلی حصار دور آرامگاه حرم صحن است که مکانی برای برگزاری [[نماز جماعت]]، نماز اموات، [[نماز عید]] و همچنین محلی برای تدریس علمای بزرگ شیعه بوده است.<ref>فرطوسی، تاریخچه آستان مطهر امام علی(ع)، ۱۳۹۳ش، ص ۳۸۷.</ref> | ||
این صحن ایوان‌های مختلفی دارد که در جهت‌های مختلف این صحن قرار گرفته‌اند: | این صحن ایوان‌های مختلفی دارد که در جهت‌های مختلف این صحن قرار گرفته‌اند: | ||
* '''ایوان میزاب الذهب (ناودان طلا):'''{{سخ}} | *'''ایوان میزاب الذهب (ناودان طلا):'''{{سخ}} | ||
{{همچنین ببینید|ناودان طلای حرم امام علی(ع)}} | {{همچنین ببینید|ناودان طلای حرم امام علی(ع)}} | ||
این ایوان در وسط قسمت جنوبی رواق جنوبی واقع شده است و از سمت مقابل باب القبله بر صحن اشراف دارد. این صحن به دلیل اینکه یک آب‌راه طلا از سمت بالا، میان طاق آن قرار گرفته و روی سطح مرقد برای توزیع آب باران گذاشته شده، به این اسم نامگذاری شده است. دیوارهای این ایوان کاشی‌های زیبایی دارد.<ref>فرطوسی، تاریخچه آستان مطهر امام علی(ع)، ۱۳۹۳ش، ص ۳۹۹.</ref> | این ایوان در وسط قسمت جنوبی رواق جنوبی واقع شده است و از سمت مقابل باب القبله بر صحن اشراف دارد. این صحن به دلیل اینکه یک آب‌راه طلا از سمت بالا، میان طاق آن قرار گرفته و روی سطح مرقد برای توزیع آب باران گذاشته شده، به این اسم نامگذاری شده است. دیوارهای این ایوان کاشی‌های زیبایی دارد.<ref>فرطوسی، تاریخچه آستان مطهر امام علی(ع)، ۱۳۹۳ش، ص ۳۹۹.</ref> | ||
* '''ایوان طلا:''' این ایوان جلوتر از رواق شرقی قرار دارد و حدود یک متر بلند‌تر از سطح زمین صحن است. این ایوان طلاکاری شده روبهروی در بزرگ شرقی قرار دارد. همچنین دو طرف این ایوان دو مناره قرار گرفته است. در این ایوان نوشته‌هایی به زبان فارسی وجود دارد.<ref>فرطوسی، تاریخچه آستان مطهر امام علی(ع)، ۱۳۹۳ش، ص ۴۰۱.</ref> | *'''ایوان طلا:''' این ایوان جلوتر از رواق شرقی قرار دارد و حدود یک متر بلند‌تر از سطح زمین صحن است. این ایوان طلاکاری شده روبهروی در بزرگ شرقی قرار دارد. همچنین دو طرف این ایوان دو مناره قرار گرفته است. در این ایوان نوشته‌هایی به زبان فارسی وجود دارد.<ref>فرطوسی، تاریخچه آستان مطهر امام علی(ع)، ۱۳۹۳ش، ص ۴۰۱.</ref> | ||
* '''ایوان جنوبی:''' این ایوان معروف به «ایوان الکبیر» است که در آن دانشمندان بسیاری دفن شده‌اند.<ref>فرطوسی، تاریخچه آستان مطهر امام علی(ع)، ۱۳۹۳ش، ص ۳۸۱.</ref> | *'''ایوان جنوبی:''' این ایوان معروف به «ایوان الکبیر» است که در آن دانشمندان بسیاری دفن شده‌اند.<ref>فرطوسی، تاریخچه آستان مطهر امام علی(ع)، ۱۳۹۳ش، ص ۳۸۱.</ref> | ||
* '''ایوان شمالی:''' این ایوان در سمت غرب نمای شمالی دیوار صحن که مشرف بر صحن قرار دارد.<ref>فرطوسی، تاریخچه آستان مطهر امام علی(ع)، ۱۳۹۳ش، ص ۳۸۲.</ref> | *'''ایوان شمالی:''' این ایوان در سمت غرب نمای شمالی دیوار صحن که مشرف بر صحن قرار دارد.<ref>فرطوسی، تاریخچه آستان مطهر امام علی(ع)، ۱۳۹۳ش، ص ۳۸۲.</ref> | ||
* '''ایوان العلماء:''' این ایوان روبهروی «باب الطوسی» واقع شده و در آنجا علمای بزرگی دفن شده‌اند.<ref>فرطوسی، تاریخچه آستان مطهر امام علی(ع)، ۱۳۹۳ش، ص ۳۹۷؛ علوی، راهنمای مصور سفر زیارتی عراق، ۱۳۸۹ش، ص۱۲۶.</ref> | *'''ایوان العلماء:''' این ایوان روبهروی «باب الطوسی» واقع شده و در آنجا علمای بزرگی دفن شده‌اند.<ref>فرطوسی، تاریخچه آستان مطهر امام علی(ع)، ۱۳۹۳ش، ص ۳۹۷؛ علوی، راهنمای مصور سفر زیارتی عراق، ۱۳۸۹ش، ص۱۲۶.</ref> | ||
همچنین در صحن دو مناره قرار دارد که این دو مناره سمت شرق ضریح و دو طرف شبستانِ ایوان طلا قرار گرفته‌اند. ارتفاع هر کدام ۳۵ متر و تا ارتفاع ۱۷ متری به رواق متصل هستند. در بالای این دو مناره جایگاه موذن قرار دارد.<ref>فرطوسی، تاریخچه آستان مطهر امام علی(ع)، ۱۳۹۳ش، ص ۴۱۲-۴۱۳.</ref> | همچنین در صحن دو مناره قرار دارد که این دو مناره سمت شرق ضریح و دو طرف شبستانِ ایوان طلا قرار گرفته‌اند. ارتفاع هر کدام ۳۵ متر و تا ارتفاع ۱۷ متری به رواق متصل هستند. در بالای این دو مناره جایگاه موذن قرار دارد.<ref>فرطوسی، تاریخچه آستان مطهر امام علی(ع)، ۱۳۹۳ش، ص ۴۱۲-۴۱۳.</ref> | ||
=== حسینیه صحن === | ===حسینیه صحن=== | ||
این حسینیه در قسمت شمال صحن واقع شده و درِ آن از ایوان سوم از زاویه شمال شرقی باز می‌شود. بنای آن را سید محسن زینی از خیرین نجف ساخته است. این بنا برای استراحت زائران حضرت ساخته شده و دارای وضوخانه بوده است. سال‌ها این بنا به‌صورت خرابه‌ای متروکه مانده بوده که پس از سقوط [[صدام]]، زیر نظر [[آیت الله سیستانی]] تکمیل شده است.<ref>علوی، راهنمای مصور سفر زیارتی عراق، ۱۳۸۹ش، ص۱۲۱.</ref> | این حسینیه در قسمت شمال صحن واقع شده و درِ آن از ایوان سوم از زاویه شمال شرقی باز می‌شود. بنای آن را سید محسن زینی از خیرین نجف ساخته است. این بنا برای استراحت زائران حضرت ساخته شده و دارای وضوخانه بوده است. سال‌ها این بنا به‌صورت خرابه‌ای متروکه مانده بوده که پس از سقوط [[صدام]]، زیر نظر [[آیت الله سیستانی]] تکمیل شده است.<ref>علوی، راهنمای مصور سفر زیارتی عراق، ۱۳۸۹ش، ص۱۲۱.</ref> | ||
=== مسجد الرأس === | ===مسجد الرأس=== | ||
این مسجد در غرب صحن و متصل به رواق بناشده که در عصر [[ایلخانان]] بنا شده است. هم‌اکنون در طرح توسعه حرم قرار دارد. در نامگذاری آن دو احتمال داده‌اند:<ref>علوی، راهنمای مصور سفر زیارتی عراق، ۱۳۸۹ش، ص۱۲۰.</ref> | این مسجد در غرب صحن و متصل به رواق بناشده که در عصر [[ایلخانان]] بنا شده است. هم‌اکنون در طرح توسعه حرم قرار دارد. در نامگذاری آن دو احتمال داده‌اند:<ref>علوی، راهنمای مصور سفر زیارتی عراق، ۱۳۸۹ش، ص۱۲۰.</ref> | ||
# موقعیت این مسجد که در مقابل سر حضرت قرار دارد. | #موقعیت این مسجد که در مقابل سر حضرت قرار دارد. | ||
# روایاتی از [[امام صادق(ع)]] رسیده که دلالت بر دفن سر [[امام حسین(ع)]] در این مکان است. | #روایاتی از [[امام صادق(ع)]] رسیده که دلالت بر دفن سر [[امام حسین(ع)]] در این مکان است. | ||
=== مدرسه علوم دینی === | ===مدرسه علوم دینی=== | ||
در طبقه بالای صحن، ۵۲ حجره وجود دارد که هر حجره، ایوانی مشرف به صحن دارد و پشت هر حجره هم راهرویی قرار دارد که به پله‌ها منتهی می‌شود. این حجره‌ها مکان درس و سکونت طلاب بوده است. پس از [[انتفاضه صفر]] رژیم بعثی را هدف نابودی حوزه‌های علمیه اقدام به اخراج طلاب از این حجره‌ها نمود و از آن تاریخ، این حجره‌ها همچنان خالی مانده است.<ref>علوی، راهنمای مصور سفر زیارتی عراق، ۱۳۸۹ش، ص۱۲۳.</ref> [[پرونده:راهنما و نقشه حرم حضرت علی (ع).jpg|بندانگشتی|راهنما و نقشه حرم حضرت علی (ع)]] | در طبقه بالای صحن، ۵۲ حجره وجود دارد که هر حجره، ایوانی مشرف به صحن دارد و پشت هر حجره هم راهرویی قرار دارد که به پله‌ها منتهی می‌شود. این حجره‌ها مکان درس و سکونت طلاب بوده است. پس از [[انتفاضه صفر]] رژیم بعثی را هدف نابودی حوزه‌های علمیه اقدام به اخراج طلاب از این حجره‌ها نمود و از آن تاریخ، این حجره‌ها همچنان خالی مانده است.<ref>علوی، راهنمای مصور سفر زیارتی عراق، ۱۳۸۹ش، ص۱۲۳.</ref> [[پرونده:راهنما و نقشه حرم حضرت علی (ع).jpg|بندانگشتی|راهنما و نقشه حرم حضرت علی (ع)]] | ||
=== مقام امام صادق (ع) === | ===مقام امام صادق (ع)=== | ||
این مقام نزدیک درِ مسجد الرأس و سمت چپ کسی است که از باب الفرج (درِ جنوب غربی حرم) وارد می‌شود. روایت شده است که [[امام صادق(ع)]] هنگام زیارت امیرالمؤمنین (ع) در اینجا نماز خوانده است. این بنا حدود ۵۰ سال پیش گنبد سفیدی بر فرازش بوده و وسعتی برابر ۱۰۰ متر مربع داشته است. اما اکنون از این مقام، اثری نیست و در قسمت توسعه حرم قرار گرفته است.<ref>علوی، راهنمای مصور سفر زیارتی عراق، ۱۳۸۹ش، ص۱۲۳.</ref> | این مقام نزدیک درِ مسجد الرأس و سمت چپ کسی است که از باب الفرج (درِ جنوب غربی حرم) وارد می‌شود. روایت شده است که [[امام صادق(ع)]] هنگام زیارت امیرالمؤمنین (ع) در اینجا نماز خوانده است. این بنا حدود ۵۰ سال پیش گنبد سفیدی بر فرازش بوده و وسعتی برابر ۱۰۰ متر مربع داشته است. اما اکنون از این مقام، اثری نیست و در قسمت توسعه حرم قرار گرفته است.<ref>علوی، راهنمای مصور سفر زیارتی عراق، ۱۳۸۹ش، ص۱۲۳.</ref> | ||
=== درهای وردوی و خروجی حرم === | ===درهای وردوی و خروجی حرم=== | ||
* '''باب الکبیر:''' این در در سمت شرقی حصار و رو به روی بازار کبیر قرار داد که «باب الساعة» نیز نام دارد. | *'''باب الکبیر:''' این در در سمت شرقی حصار و رو به روی بازار کبیر قرار داد که «باب الساعة» نیز نام دارد. | ||
* باب مسلم بن عقیل: این در نیز در سمت شرقی حصار و از بیرون، سمت راست «باب الکبیر» است. این در یکی از نوسازترین درهای حرم است. دلیل نامگذاری آن این است که روبهروی کوفه و سمت آرمگاه مسلم بن عقیل بودن قرار دارد. | *باب مسلم بن عقیل: این در نیز در سمت شرقی حصار و از بیرون، سمت راست «باب الکبیر» است. این در یکی از نوسازترین درهای حرم است. دلیل نامگذاری آن این است که روبهروی کوفه و سمت آرمگاه مسلم بن عقیل بودن قرار دارد. | ||
* '''باب قبله:''' سمت جنوبی حصار محل قرار گرفتن این در است و چون رو به قبله است به این نام، نامگذاری شده است. | *'''باب قبله:''' سمت جنوبی حصار محل قرار گرفتن این در است و چون رو به قبله است به این نام، نامگذاری شده است. | ||
* '''باب الطوسی:''' سمت شمالی حصار محل قرار گرفتن این است و چون به قبر شیخ طوسی و مسجد او منتهی شده است به نام، نامگذاری شده است. | *'''باب الطوسی:''' سمت شمالی حصار محل قرار گرفتن این است و چون به قبر شیخ طوسی و مسجد او منتهی شده است به نام، نامگذاری شده است. | ||
* '''باب الفرج:''' این در رو به روی مقام امام مهدی (عج) قرار گرفته است و چون در عصر سلطان عبدالعزیز عثمانی تأسیس شده است از آن به‌عنوان درِ سلطانی نیز یاد می‌شود.<ref>فرطوسی، تاریخچه آستان مطهر امام علی(ع)، ۱۳۹۳ش، ص ۳۶۲-۳۷۰.</ref> | *'''باب الفرج:''' این در رو به روی مقام امام مهدی (عج) قرار گرفته است و چون در عصر سلطان عبدالعزیز عثمانی تأسیس شده است از آن به‌عنوان درِ سلطانی نیز یاد می‌شود.<ref>فرطوسی، تاریخچه آستان مطهر امام علی(ع)، ۱۳۹۳ش، ص ۳۶۲-۳۷۰.</ref> | ||
=== دیوار صحن از داخل و بیرون === | ===دیوار صحن از داخل و بیرون=== | ||
طول هر یک از ضلع‌های شرقی و غربی حصاری که اطراف آرمگاه ساخته شده است از خارج ۸۴ و از داخل ۷۷ متر است و طول ضلع شمالی از خارج ۷۴ و از داخل ۷۲ و طول ضلع جنوبی نیز از خارج ۷۵ و از داخل ۷۲ متر است.<ref>فرطوسی، تاریخچه آستان مطهر امام علی(ع)، ۱۳۹۳ش، ص ۳۵۸.</ref> البته عنوان شده است به دلیل تغییراتی که جدیدا در این بنا ایجاد شده است، احتمالاً طول این ضلع‌های دقیق نباشد.<ref>فرطوسی، تاریخچه آستان مطهر امام علی(ع)، ۱۳۹۳ش، ص ۳۵۸.</ref> این حصار در دو طبقه بنا شده است که تعداد ایوان‌های مشرف بر صحن در طبقه اول ۵۴ و تعداد حجره‌ها در طبقه دوم ۷۸ است.<ref>فرطوسی، تاریخچه آستان مطهر امام علی(ع)، ۱۳۹۳ش، ص ۳۶۰-۳۶۱.</ref> | طول هر یک از ضلع‌های شرقی و غربی حصاری که اطراف آرمگاه ساخته شده است از خارج ۸۴ و از داخل ۷۷ متر است و طول ضلع شمالی از خارج ۷۴ و از داخل ۷۲ و طول ضلع جنوبی نیز از خارج ۷۵ و از داخل ۷۲ متر است.<ref>فرطوسی، تاریخچه آستان مطهر امام علی(ع)، ۱۳۹۳ش، ص ۳۵۸.</ref> البته عنوان شده است به دلیل تغییراتی که جدیدا در این بنا ایجاد شده است، احتمالاً طول این ضلع‌های دقیق نباشد.<ref>فرطوسی، تاریخچه آستان مطهر امام علی(ع)، ۱۳۹۳ش، ص ۳۵۸.</ref> این حصار در دو طبقه بنا شده است که تعداد ایوان‌های مشرف بر صحن در طبقه اول ۵۴ و تعداد حجره‌ها در طبقه دوم ۷۸ است.<ref>فرطوسی، تاریخچه آستان مطهر امام علی(ع)، ۱۳۹۳ش، ص ۳۶۰-۳۶۱.</ref> | ||
== بناهای مجاور حرم امیرالمؤمنین (ع) == | ==بناهای مجاور حرم امیرالمؤمنین (ع)== | ||
مجاور دیوار صحن مجموعه‌ای از بناها وجود دارد که برخی از آنها به‌علت توسعه خیابان‌های اطراف حرم و خود حرم از بین رفته است.<ref>فرطوسی، تاریخچه آستان مطهر امام علی (ع)، ۱۳۹۳ش، ص ۳۶۲-۳۷۰.</ref> برخی از بناهای مذکور عبارتند از: | مجاور دیوار صحن مجموعه‌ای از بناها وجود دارد که برخی از آنها به‌علت توسعه خیابان‌های اطراف حرم و خود حرم از بین رفته است.<ref>فرطوسی، تاریخچه آستان مطهر امام علی (ع)، ۱۳۹۳ش، ص ۳۶۲-۳۷۰.</ref> برخی از بناهای مذکور عبارتند از: | ||
=== مسجد عمران بن شاهین === | ===مسجد عمران بن شاهین=== | ||
{{اصلی|مسجد عمران بن شاهین}} | {{اصلی|مسجد عمران بن شاهین}} | ||
از قدیمی‌ترین مساجد نجف است که در شمال صحن واقع شده و جزئی از حرم محسوب می‌شود.<ref>علوی، راهنمای مصور سفر زیارتی عراق، ۱۳۸۹ش، ص۱۱۹.</ref> در مورد ساخت این مسجد داستان‌های مختلفی نقل شده است که محتوای آنها این است که میان [[عضد الدوله]] و عمران بن شاهین اختلافی پیش آمد و عمران بن شاهین [[نذر]] کرد چنان‌چه عضد الدوله او را ببخشد، رواقی را در حرم امیرالمؤمنین (ع) بنا کند. عضدالدوله او را بخشید و عمران در اواسط قرن چهارم این رواق را بنا نهاد. این رواق به مسجد تبدیل شد و درب ورودی آن، طرف راست راهروی ورودی باب شیخ طوسی قرار دارد. در گذشته مسجد، درِ دیگری نیز داشته است که از ایوان مقابل ایوان العلماء به مسجد باز می‌شده، اما بر اثر تغییر بنای حرم، این مکان از رواق بودن خارج و به «مسجد عمران بن شاهین» مشهور شد و تا سقوط [[صدام]] همچنان متروکه بود. در بازسازی‌های اخیر، به‌صورت شبستانی مجلل درآمده است.<ref>علوی، راهنمای مصور سفر زیارتی عراق، ۱۳۸۹ش، ص۱۱۹؛ فرطوسی، تاریخچه آستان مطهر امام علی(ع)، ۱۳۹۳ش، ص۳۰۳-۳۰۴.</ref> | از قدیمی‌ترین مساجد نجف است که در شمال صحن واقع شده و جزئی از حرم محسوب می‌شود.<ref>علوی، راهنمای مصور سفر زیارتی عراق، ۱۳۸۹ش، ص۱۱۹.</ref> در مورد ساخت این مسجد داستان‌های مختلفی نقل شده است که محتوای آنها این است که میان [[عضد الدوله]] و عمران بن شاهین اختلافی پیش آمد و عمران بن شاهین [[نذر]] کرد چنان‌چه عضد الدوله او را ببخشد، رواقی را در حرم امیرالمؤمنین (ع) بنا کند. عضدالدوله او را بخشید و عمران در اواسط قرن چهارم این رواق را بنا نهاد. این رواق به مسجد تبدیل شد و درب ورودی آن، طرف راست راهروی ورودی باب شیخ طوسی قرار دارد. در گذشته مسجد، درِ دیگری نیز داشته است که از ایوان مقابل ایوان العلماء به مسجد باز می‌شده، اما بر اثر تغییر بنای حرم، این مکان از رواق بودن خارج و به «مسجد عمران بن شاهین» مشهور شد و تا سقوط [[صدام]] همچنان متروکه بود. در بازسازی‌های اخیر، به‌صورت شبستانی مجلل درآمده است.<ref>علوی، راهنمای مصور سفر زیارتی عراق، ۱۳۸۹ش، ص۱۱۹؛ فرطوسی، تاریخچه آستان مطهر امام علی(ع)، ۱۳۹۳ش، ص۳۰۳-۳۰۴.</ref> | ||
| خط ۱۴۰: | خط ۱۴۰: | ||
بزرگانی چون [[سید محمدکاظم یزدی]] نویسنده [[عروه الوثقی]]، سید محمدکاظم مقدس و محمدباقر قمی در آنجا به خاک سپرده شده‌اند.<ref>علوی، راهنمای مصور سفر زیارتی عراق، ۱۳۸۹ش، ص۱۱۹.</ref> | بزرگانی چون [[سید محمدکاظم یزدی]] نویسنده [[عروه الوثقی]]، سید محمدکاظم مقدس و محمدباقر قمی در آنجا به خاک سپرده شده‌اند.<ref>علوی، راهنمای مصور سفر زیارتی عراق، ۱۳۸۹ش، ص۱۱۹.</ref> | ||
=== مسجد الخضراء === | ===مسجد الخضراء=== | ||
{{اصلی|مسجد الخضراء}} | {{اصلی|مسجد الخضراء}} | ||
این مسجد یکی از مساجد قدیم نجف است که در ضلع شرقی صحن واقع شده و دو در دارد که یکی داخل صحن (سومین ایوان سمت راست باب مسلم بن عقیل) و دیگری بیرون صحن قرار دارد. این مسجد محل تدریس [[آیت الله خویی]] بوده و هم‌اکنون دیوار حائل ما بین مقبره وی (حجره ۳۱) و مسجد را برداشته و آن را با پنجره‌ای مشبک پوشش داده‌اند.<ref>فرطوسی، تاریخچه آستان مطهر امام علی(ع)، ۱۳۹۳ش، ص ۳۷۱-۳۷۳؛ علوی، راهنمای مصور سفر زیارتی عراق، ۱۳۸۹ش، ص۱۲۱.</ref> [[پرونده:ماکت صحن حضرت فاطمه زهرا.jpg|بندانگشتی|ماکت [[صحن حضرت فاطمه(س)]] در حرم امیرالمومنین(ع)]] | این مسجد یکی از مساجد قدیم نجف است که در ضلع شرقی صحن واقع شده و دو در دارد که یکی داخل صحن (سومین ایوان سمت راست باب مسلم بن عقیل) و دیگری بیرون صحن قرار دارد. این مسجد محل تدریس [[آیت الله خویی]] بوده و هم‌اکنون دیوار حائل ما بین مقبره وی (حجره ۳۱) و مسجد را برداشته و آن را با پنجره‌ای مشبک پوشش داده‌اند.<ref>فرطوسی، تاریخچه آستان مطهر امام علی(ع)، ۱۳۹۳ش، ص ۳۷۱-۳۷۳؛ علوی، راهنمای مصور سفر زیارتی عراق، ۱۳۸۹ش، ص۱۲۱.</ref> [[پرونده:ماکت صحن حضرت فاطمه زهرا.jpg|بندانگشتی|ماکت [[صحن حضرت فاطمه(س)]] در حرم امیرالمومنین(ع)]] | ||
=== دیگر بناها === | ===دیگر بناها=== | ||
* '''حسینیه آل زینی''': این حسینیه در سمت چپ «باب الطوسی» قرار دارد. بنای کنونی این حسینیه تخریب شده و بازسازی است.<ref>فرطوسی، تاریخچه آستان مطهر امام علی (ع)، ۱۳۹۳ش، ص۳۷۴.</ref> | *'''حسینیه آل زینی''': این حسینیه در سمت چپ «باب الطوسی» قرار دارد. بنای کنونی این حسینیه تخریب شده و بازسازی است.<ref>فرطوسی، تاریخچه آستان مطهر امام علی (ع)، ۱۳۹۳ش، ص۳۷۴.</ref> | ||
* '''[[المکتبة الحیدریة|کتابخانه الروضه]]''': این کتابخانه در طرف نمای شمالی؛ یعنی در طرف غرب مسجد عمران بن شاهین واقع شده است.<ref>فرطوسی، تاریخچه آستان مطهر امام علی (ع)، ۱۳۹۳ش، ص ۳۷۵.</ref> | *'''[[المکتبة الحیدریة|کتابخانه الروضه]]''': این کتابخانه در طرف نمای شمالی؛ یعنی در طرف غرب مسجد عمران بن شاهین واقع شده است.<ref>فرطوسی، تاریخچه آستان مطهر امام علی (ع)، ۱۳۹۳ش، ص ۳۷۵.</ref> | ||
* '''تکیه فرقه [[بکتاشیه]]''': این تکیه در شمال مسجد الرأس و ضلع غربی حرم واقع شده است که دارای ۳ در است؛ ۲ در به ایوان‌های داخل صحن باز می‌شود و ۱ در به ضلع غربی بیرون حرم.<ref>علوی، راهنمای مصور سفر زیارتی عراق، ۱۳۸۹ش، ص۱۲۲.</ref> برخی معتقدند این تکیه در قرن هشتم هجری و در زمان حیات حاج بکتاش ساخته شده است.<ref>فرطوسی، تاریخچه آستان مطهر امام علی(ع)، ۱۳۹۳ش، ص ۳۷۹.</ref> | *'''تکیه فرقه [[بکتاشیه]]''': این تکیه در شمال مسجد الرأس و ضلع غربی حرم واقع شده است که دارای ۳ در است؛ ۲ در به ایوان‌های داخل صحن باز می‌شود و ۱ در به ضلع غربی بیرون حرم.<ref>علوی، راهنمای مصور سفر زیارتی عراق، ۱۳۸۹ش، ص۱۲۲.</ref> برخی معتقدند این تکیه در قرن هشتم هجری و در زمان حیات حاج بکتاش ساخته شده است.<ref>فرطوسی، تاریخچه آستان مطهر امام علی(ع)، ۱۳۹۳ش، ص ۳۷۹.</ref> | ||
==فهرست مدفوفان در حرم امام علی(ع)== | ==فهرست مدفوفان در حرم امام علی(ع)== | ||
| خط ۱۶۴: | خط ۱۶۴: | ||
{{پایان}} | {{پایان}} | ||
== توسعه و بازسازی حرم == | ==توسعه و بازسازی حرم== | ||
{{اصلی|صحن حضرت فاطمه(س)}} | {{اصلی|صحن حضرت فاطمه(س)}} | ||
حرم امیرالمؤمنین (ع) در سال‌های اخیر در دست تعمیر و توسعه قرار دارد. قسمت غربی حرم، در طرح توسعه به نام [[صحن حضرت فاطمه(س)]] نامیده شده است. این صحن شامل قسمت بسیار وسیعی از غرب حرم تا مقام امام سجاد (ع) است. با اجرای این طرح فضای کلی حرم تا ۱۴۰ هزار متر مربع گسترش می‌یابد.<ref>علوی، راهنمای مصور سفر زیارتی عراق، ۱۳۸۹ش، ص۱۲۶.</ref> | حرم امیرالمؤمنین (ع) در سال‌های اخیر در دست تعمیر و توسعه قرار دارد. قسمت غربی حرم، در طرح توسعه به نام [[صحن حضرت فاطمه(س)]] نامیده شده است. این صحن شامل قسمت بسیار وسیعی از غرب حرم تا مقام امام سجاد (ع) است. با اجرای این طرح فضای کلی حرم تا ۱۴۰ هزار متر مربع گسترش می‌یابد.<ref>علوی، راهنمای مصور سفر زیارتی عراق، ۱۳۸۹ش، ص۱۲۶.</ref> | ||
| خط ۱۷۰: | خط ۱۷۰: | ||
ستاد بازسازی عتبات عالیات پروژه‌های متعددی را در حرم امام علی(ع) به انجام رسانده است. مرمت و احیای کتیبه و ایوان تاریخی حرم، ساخت و نصب لوسترهای حرم مطهر، مقاوم‌سازی و سنگ‌کاری کف و دیوار اطراف ضریح، ساخت حسینیه اعظم امام علی(ع) در جوار حرم، مرمت و احیای کاشی‌های تاریخی معرق، معقلی و هفت رنگ حرم، ساخت حسینیه حیدریه در جوار حرم، مرمت و احیای گنبد تاریخی، ساخت رواق حضرت ابوطالب(ع)، ساخت مخازن آب‌رسانی و لوله‌کشی انتقال آب حرم، مقاوم‌سازی و مرمت دیوار پیرامونی حرم، ساخت، انتقال و نصب هشت درب حرم، مرمت و احیای گریو گنبد امیرالمومنین(ع)، راه‌اندازی کارگاه قالی‌شویی، پتوشویی و رفوگری و مقاوم‌سازی، مرمت و تعویض سنگ کف ایوان نجف از پروژه‌های صورت‌گرفته حرم امام علی(ع) است.<ref>[https://atabat.org/fa/services/4/34 پروژه‌های حرم امام علی(ع) در نجف]، وبگاه ستاد بازسازی عتبات عالیات.</ref> | ستاد بازسازی عتبات عالیات پروژه‌های متعددی را در حرم امام علی(ع) به انجام رسانده است. مرمت و احیای کتیبه و ایوان تاریخی حرم، ساخت و نصب لوسترهای حرم مطهر، مقاوم‌سازی و سنگ‌کاری کف و دیوار اطراف ضریح، ساخت حسینیه اعظم امام علی(ع) در جوار حرم، مرمت و احیای کاشی‌های تاریخی معرق، معقلی و هفت رنگ حرم، ساخت حسینیه حیدریه در جوار حرم، مرمت و احیای گنبد تاریخی، ساخت رواق حضرت ابوطالب(ع)، ساخت مخازن آب‌رسانی و لوله‌کشی انتقال آب حرم، مقاوم‌سازی و مرمت دیوار پیرامونی حرم، ساخت، انتقال و نصب هشت درب حرم، مرمت و احیای گریو گنبد امیرالمومنین(ع)، راه‌اندازی کارگاه قالی‌شویی، پتوشویی و رفوگری و مقاوم‌سازی، مرمت و تعویض سنگ کف ایوان نجف از پروژه‌های صورت‌گرفته حرم امام علی(ع) است.<ref>[https://atabat.org/fa/services/4/34 پروژه‌های حرم امام علی(ع) در نجف]، وبگاه ستاد بازسازی عتبات عالیات.</ref> | ||
== پانویس == | ==پانویس== | ||
{{پانوشت}} | {{پانوشت}} | ||
== منابع == | ==منابع== | ||
{{منابع}} | {{منابع}} | ||
* آل محبوبه، ماضی النجف وحاضرها، بیروت: دار الاضواء، ۱۴۰۶ق-۱۹۸۶م. | * آل محبوبه، ماضی النجف وحاضرها، بیروت: دار الاضواء، ۱۴۰۶ق-۱۹۸۶م. | ||
| خط ۲۰۸: | خط ۲۰۸: | ||
}}</onlyinclude> | }}</onlyinclude> | ||
== پیوند به بیرون == | ==پیوند به بیرون== | ||
* [http://imamali-a.com/?fid=2 سایت حرم مطهر امیرالمؤمنین علیه‌السلام] | *[http://imamali-a.com/?fid=2 سایت حرم مطهر امیرالمؤمنین علیه‌السلام] | ||
* [http://imamali.net/vtour/ زیارت حرم مطهر امیرالمؤمنین علیه‌السلام] | *[http://imamali.net/vtour/ زیارت حرم مطهر امیرالمؤمنین علیه‌السلام] | ||
{{امام علی (ع)}} | {{امام علی (ع)}} | ||
{{تشیع در عراق}} | {{تشیع در عراق}} | ||