۱۷٬۱۳۹
ویرایش
غیبت امام مهدی(عج): تفاوت میان نسخه‌ها
جز
بدون خلاصۀ ویرایش
جز (ویکی سازی) |
Shamsoddin (بحث | مشارکتها) جزبدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{اعتقادات شیعه}} | {{اعتقادات شیعه}} | ||
'''غیبت امام | '''غیبت امام مهدی(عج)''' از باورهای اختصاصی [[امامیه|شیعه دوازده امامی]] است که به زندگی مخفی [[امام مهدی عجل الله تعالی فرجه|امام مهدی(عج)]]، دوازدهمین امام شیعیان اشاره دارد. | ||
بنابر آموزه‌های شیعه، امام مهدی(عج) دو غیبت دارد: یکی [[غیبت صغرا|غیبت صغری]] که ۶۹ سال طول کشیده است و دیگری [[غیبت کبرا|غیبت کبری]] است تا ظهور آن حضرت ادامه خواهد داشت. به باور شیعیان، امام مهدی(عج) در دوران غیبت صغری از طریق افرادی با شیعیان در ارتباط بود که به آنها [[نواب اربعه]] می‌گویند. اما در دوران غیبت کبری ارتباط ظاهری امام با مردم قطع گردیده و شیعیان برای امور دینی باید به راویان حدیث و عالمان شیعه مراجعه کنند. البته در روایات شیعه امام در دوران غیبت به خورشید پشت ابر تشبیه است که همواره مردم از وجود او بهره می‌برند. درباره چرایی غیبت در روایات [[امامان شیعه]] نکاتی ذکر شده که از جمله آنها امتحان شیعیان و است. | |||
عالمان شیعه برای تبیین مسأله غیبت، کتاب‌های متعددی نوشته‌اند که مشهورترین آنها کتاب [[کتاب الغیبة (نعمانی)|غیبت نعمانی]] و کتاب [[کتاب الغیبة (شیخ طوسی)|غیبت شیخ طوسی]] است. | |||
== مفهوم‌شناسی== | == مفهوم‌شناسی== | ||
در باور شیعیان، غیبت به زندگی پنهانی [[حضرت مهدی(عج)]]، امام دوازدهم شیعه گفته می‌شود که در برخی از احادیث از واژه حیرت برای آن استفاده شده است.<ref>نعمانی، الغیبه، ۱۳۹۷ق، ص۶۱؛ شیخ طوسی، الغیبه، ۱۴۱۱ق، ص۱۶۴.</ref> شیعیان باور دارند که آخرین امام از سلسله [[امامان شیعه(ع)]] به امر خداوند زندگی مخفی دارد و این زندگی تا زمانی که خداوند بخواهد ادامه خواهد داشت. نقطه پایانی غیبت امام زمان(عج) | در باور شیعیان، غیبت به زندگی پنهانی [[امام مهدی عجل الله تعالی فرجه|حضرت مهدی(عج)]]، امام دوازدهم شیعه گفته می‌شود که در برخی از احادیث از واژه حیرت برای آن استفاده شده است.<ref>نعمانی، الغیبه، ۱۳۹۷ق، ص۶۱؛ شیخ طوسی، الغیبه، ۱۴۱۱ق، ص۱۶۴.</ref> شیعیان باور دارند که آخرین امام از سلسله [[امامان شیعه|امامان شیعه(ع)]] به امر خداوند زندگی مخفی دارد و این زندگی تا زمانی که خداوند بخواهد ادامه خواهد داشت. نقطه پایانی غیبت امام زمان(عج) [[ظهور امام زمان|ظهور]] است که زمان آن مشخص نیست. این زندگانی پنهانی به دو دوره تقسیم شده است؛ دوره‌ای کوتاه‌مدت که [[غیبت صغرا|غیبت صغری]] نامیده شده و دوره‌ای طولانی که [[غیبت کبرا|غیبت کبری]] خوانده می‌شود.<ref>شیخ مفید، الإرشاد، ۱۴۲۶ق، ج۲، ص۳۴۰.</ref> | ||
باور به غیبت امام دوازدهم | باور به غیبت امام دوازدهم از عقاید اختصاصی شیعیان در مقابل [[اهل سنت و جماعت|اهل‌سنت]] است.{{مدرک}} درباره ویژگی‌ها و شیوه غیبت امام دوازدهم، نظرات و احتمالات مختلفی در میان عالمان شیعه بیان شده است؛ از جمله: | ||
# پنهان بودن جسم (ناپیدایی): جسم حضرت مهدی(عج) از دید ظاهری مردم پنهان است و این پنهان بودن از طریق [[معجزه|اعجاز]] صورت می‌گیرد.<ref>صافی گلپایگانی، پاسخ ده پرسش، ۱۳۷۵ش، ص۷۱؛ صدر، تاریخ الغیبة الکبری، ۱۴۱۲ق، ص۳۲-۳۱.</ref> بر اساس این دیدگاه، امام دوازدهم شیعیان، مردم را می‌بیند ولی مردم او را نمی‌بینند. به گفتۀ [[سید محمد صدر]] این نظریه ساده‌ترین نظریه قابل قبول درباره پنهان شدن و رهایی وی از ظالمان است.<ref>صدر، تاریخ الغیبة الکبری، ۱۴۱۲ق، ص۳۲-۳۱.</ref> صدر همچنین برداشت فوق را با معنای لغوی غیبت و روایاتی که امام مهدی را به خورشید پشت ابر تشبیه کرده است<ref>سلیمیان، درسنامه مهدویت، ۱۳۸۸ش، ص۳۹.</ref> همخوان دانسته است.<ref>صدر، تاریخ الغیبة الکبری، ۱۴۱۲ق، ص۳۲-۳۱.</ref> | # پنهان بودن جسم (ناپیدایی): جسم حضرت مهدی(عج) از دید ظاهری مردم پنهان است و این پنهان بودن از طریق [[معجزه|اعجاز]] صورت می‌گیرد.<ref>صافی گلپایگانی، پاسخ ده پرسش، ۱۳۷۵ش، ص۷۱؛ صدر، تاریخ الغیبة الکبری، ۱۴۱۲ق، ص۳۲-۳۱.</ref> بر اساس این دیدگاه، امام دوازدهم شیعیان، مردم را می‌بیند ولی مردم او را نمی‌بینند. به گفتۀ [[سید محمد صدر]] این نظریه ساده‌ترین نظریه قابل قبول درباره پنهان شدن و رهایی وی از ظالمان است.<ref>صدر، تاریخ الغیبة الکبری، ۱۴۱۲ق، ص۳۲-۳۱.</ref> صدر همچنین برداشت فوق را با معنای لغوی غیبت و روایاتی که امام مهدی را در دوران غیبت به خورشید پشت ابر تشبیه کرده است<ref>سلیمیان، درسنامه مهدویت، ۱۳۸۸ش، ص۳۹.</ref> همخوان دانسته است.<ref>صدر، تاریخ الغیبة الکبری، ۱۴۱۲ق، ص۳۲-۳۱.</ref> | ||
# پنهان بودن عنوان (ناشناسی): به باور [[سید رضا صدر]]، مراد از غیبت این نیست که امام دوازدهم در کوه، غار یا جای دیگری پنهان است، بلکه مقصود از غیبت ناشناخته بودن وی است.<ref>صدر، راه مهدی(عج)، ۱۳۷۸ش، ص۷۸.</ref> | # پنهان بودن عنوان (ناشناسی): به باور [[سید رضا صدر]]، مراد از غیبت این نیست که امام دوازدهم در کوه، غار یا جای دیگری پنهان است، بلکه مقصود از غیبت ناشناخته بودن وی نزد مردم است.<ref>صدر، راه مهدی(عج)، ۱۳۷۸ش، ص۷۸.</ref> | ||
# پنهان بودن جسم و عنوان: در مواردی جسم امام دوازدهم از دید مردم پنهان است و در مواردی توسط مردم دیده می‌شود، اما شناخته نمی‌شود. [[لطف‌الله صافی گلپایگانی]]، از [[مراجع تقلید شیعه]]، معتقد است که بر اساس احادیث و نیز حکایات [[ملاقات با امام زمان|ملاقات افراد با امام مهدی]] می‌توان نتیجه گرفت که غیبت به هر دو شکل ( | # پنهان بودن جسم و عنوان: در مواردی جسم امام دوازدهم از دید مردم پنهان است و در مواردی توسط مردم دیده می‌شود، اما شناخته نمی‌شود. [[لطف‌الله صافی گلپایگانی]]، از [[مرجع تقلید|مراجع تقلید شیعه]]، معتقد است که بر اساس احادیث و نیز حکایات [[ملاقات با امام زمان|ملاقات افراد با امام مهدی]] می‌توان نتیجه گرفت که غیبت به هر دو شکل (ناپدیدشدن و ناشناس بودن) وقوع دارد، بلکه گاهی در زمان واحد هر دو شکل واقع شده است.<ref>صافی گلپایگانی، پاسخ ده پرسش، ۱۳۷۵ش، ص۷۰.</ref> | ||
===غیبت صغری=== | ===غیبت صغری=== | ||
{{اصلی|غیبت | {{اصلی|غیبت صغرا|نواب اربعه}} | ||
غیبت صغری یا غیبت کوتاه‌مدت، نخستین مرحله از | غیبت صغری یا غیبت کوتاه‌مدت، نخستین مرحله از زندگی مخفیانه امام دوازدهم است که در [[سال ۳۲۹ هجری قمری|سال ۳۲۹ق]] به پایان رسیده است. این دوره بنابر اختلاف درباره زمان آغاز آن ۶۹ یا ۷۴ سال طول کشیده است. گروهی از عالمان شیعه همچون [[شیخ مفید]] (درگذشت ۴۱۳ق) در کتاب [[الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد (کتاب)|الارشاد]]<ref>شیخ مفید، الإرشاد، ۱۴۲۶ق، ج۲، ص۳۴۰.</ref> و [[فضل بن حسن طبرسی|طبرسی]] (درگذشت ۵۴۸ق) در کتاب [[اعلام الوری باعلام الهدی (کتاب)|اعلام الوری]] مدّت غیبت صغری را ۷۴ سال و زمان آغاز آن را سال ۲۵۵ق و تولد امام مهدی(ع) دانسته‌اند.<ref>طبرسی، إعلام الوری بإعلام الهدی، ۱۴۱۷ق، ج۲، ص۲۵۹-۲۶۰.</ref> گروهی دیگر آغاز غیبت صغری را [[سال ۲۶۰ هجری قمری|سال ۲۶۰]] یعنی سال آغاز امامت امام مهدی(ع) می‌دانند که ۶۹ سال طول کشیده است.<ref>صدر، تاریخ الغیبة الصغری، ۱۴۱۲ق، ص۳۳۹-۳۴۲.</ref> | ||
گروهی دیگر آغاز غیبت صغری را [[سال ۲۶۰ هجری قمری|سال ۲۶۰]] یعنی سال آغاز امامت امام | |||
در | در دوران غیبت صغرا امام مهدی از طریق [[نواب اربعه]] با شیعیان در ارتباط بودند. شیعیان نامه‌ها و درخواست‌های خود را از طریق اینان به امام مهدی(عج) می‌رسانند و از همین طریق نیز پاسخ خود را دریافت می‌کردند.{{مدرک}} در این دوران افراد متعددی نیز با امام دوازدهم دیدار داشته‌اند.{{مدرک}} | ||
===غیبت کبری === | ===غیبت کبری === | ||
{{اصلی|غیبت | {{اصلی|غیبت کبرا|نیابت عامه}} | ||
غیبت کبری یا | غیبت کبری یا غیبت طولانی مدت، دومین مرحله از زندگی پنهانی امام مهدی(عج) است که از [[سال ۳۲۹ هجری قمری|سال ۳۲۹ق]] و با درگذشت [[علی بن محمد سمری]] چهارمین نایب آن حضرت آغاز شده است. این غیبت همچنان ادامه دارد. در این دوره امام مهدی(عج) ارتباط ظاهری با شیعیان ندارد و شخص خاصی را نیز به عنوان نماینده خود تعیین نکرده است. بر اساس نامه‌ای که امام مهدی(ع) به [[اسحاق بن یعقوب]] داده‌اند، شیعیان باید در این دوران در مسائل نوپدید به راویان حدیث و عالمان شیعه مراجعه کنند. شیعیان، فقیهان شیعه را [[نیابت عامه|نایبان عام]] امام مهدی(عج) می‌دانند. | ||
وجه تمایز اصلی زمان | وجه تمایز اصلی زمان غیبت صغری و غیبت کبری، وجود [[نواب اربعه|نائبان چهارگانه]] و واسطه‌های ارتباطی است که تنها در زمان غیبت صغری، عهده‌دار ابلاغ پیام‌های حضرت بوده‌اند و پس از آن، ارتباط ظاهری امام دوازدهم با عموم مردم به کلی قطع می‌شود.<ref>صدر، تاریخ الغیبة الصغری، ۱۴۱۲ق، ص۳۴۱-۳۴۵.</ref> | ||
==زمینه‌ها و علل غیبت== | ==زمینه‌ها و علل غیبت== | ||
باور به غیبت امام قائم ریشه در احادیث رسیده از [[پیامبر(ص)]] و [[امامان شیعه]] دارد. در برخی از این احادیث به دو مرحله غیبت کوتاه و بلند تصریح شده است. از سوی دیگر زندگی و ارتباط محدود | باور به غیبت امام قائم ریشه در احادیث رسیده از [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]] و [[امامان شیعه]] دارد. در برخی از این احادیث به دو مرحله غیبت کوتاه و بلند تصریح شده است. از سوی دیگر زندگی و ارتباط محدود امامانِ پیش از او در [[سامرا]] زمینه‌ساز این اندیشه بود که امکان دارد امام در دسترس نباشد و ارتباط او با شیعیان از طریق نمایندگان خاص و یا نامه‌نگاری باشد. [[سازمان وکالت]] از زمان [[امام موسی کاظم علیه‌السلام|امام هفتم]] شکل گرفته بود که مدتی از عمرش را در زندان گذرانده بود. | ||
=== جامعه شیعه پس از امام عسکری(ع)=== | === جامعه شیعه پس از امام عسکری(ع)=== | ||
در زمان [[امام حسن عسکری(ع)]] مشهور بود که [[شیعیان]] در انتظار قیام فرزند او هستند.<ref>شیخ مفید، الارشاد، ۱۴۲۶ق، ج۲، ص۳۳۶.</ref> به همین جهت، دستگاه [[ | در زمان [[امام حسن عسکری علیه‌السلام|امام حسن عسکری(ع)]] مشهور بود که [[شیعه|شیعیان]] در انتظار قیام فرزند او هستند.<ref>شیخ مفید، الارشاد، ۱۴۲۶ق، ج۲، ص۳۳۶.</ref> به همین جهت، دستگاه [[بنی‌عباس|عباسی]] نیز در جستجوی این فرزند بود. از این رو امام عسکری در طول زندگی خود، فرزندش را فقط به چند تن از اصحاب و خویشان نزدیک خود معرفی کرد<ref>حسین، تاریخ سیاسی غیبت امام دوازدهم، ۱۳۷۷ش، ص۱۰۲.</ref> و به همین علت اکثر شیعیان در هنگام شهادت امام عسکری از وجود فرزندی برای ایشان خبر نداشتند.<ref>نوبختی، فرق الشیعه، ۱۳۵۵ش، ص۱۰۵؛ الارشاد، ج۲، ص۳۳۶؛ ابن شهر آشوب، المناقب، ج۴، ص۴۲۲.</ref> | ||
از سویی دیگر امام عسکری(ع) به خاطر شرایط سیاسی، در وصیت‌نامه خود تنها از [[مادر امام حسن عسکری|مادر خویش]] نام برده بود. و این باعث شد که در یکی دو سال اول پس از رحلت ایشان، برخی شیعیان معتقد شوند مادر امام عسکری در دروان غیبت به صورت نیابت عهده‌دار مقام امامت است.<ref>شیخ صدوق، کمال الدین، ۱۳۹۵ق، ج۲، ص۵۰۷.</ref> | از سویی دیگر امام عسکری(ع) به خاطر شرایط سیاسی، در وصیت‌نامه خود تنها از [[حدیث (مادر امام حسن عسکری)|مادر خویش]] نام برده بود. و این باعث شد که در یکی دو سال اول پس از رحلت ایشان، برخی شیعیان معتقد شوند مادر امام عسکری در دروان غیبت به صورت نیابت عهده‌دار مقام امامت است.<ref>شیخ صدوق، کمال الدین، ۱۳۹۵ق، ج۲، ص۵۰۷.</ref> | ||
پس از [[شهادت]] امام عسکری(ع)، برخی از یاران ایشان به ریاست [[عثمان بن سعید عمری]] (متوفی بین ۲۶۰ تا ۲۶۷ق) به جامعه شیعه اعلام کردند که امام عسکری فرزندی از خود به جا نهاده که اکنون جانشین ایشان و متصدی مقام امامت است،<ref>شیخ صدوق، کمال الدین، ۱۳۹۵ق، ص۹۲-۹۳.</ref> این نکته در نقل [[عبدالله بن جعفر حمیری]] از عثمان بن سعید عَمری درباره نام جانشین امام عسکری(ع) آمده است و عمری، حمیری را از پرسیدن نام جانشین امام عسکری پرهیز می‌دهد تا امنیت او در خطر نیفتد.<ref>شیخ طوسی، الغیبه، ۱۴۱۱ق، ص۳۵۹-۳۶۱.</ref> | پس از [[شهادت]] امام عسکری(ع)، برخی از یاران ایشان به ریاست [[عثمان بن سعید عمری]] (متوفی بین ۲۶۰ تا ۲۶۷ق) به جامعه شیعه اعلام کردند که امام عسکری فرزندی از خود به جا نهاده که اکنون جانشین ایشان و متصدی مقام امامت است،<ref>شیخ صدوق، کمال الدین، ۱۳۹۵ق، ص۹۲-۹۳.</ref> این نکته در نقل [[عبدالله بن جعفر حمیری]] از عثمان بن سعید عَمری درباره نام جانشین امام عسکری(ع) آمده است و عمری، حمیری را از پرسیدن نام جانشین امام عسکری پرهیز می‌دهد تا امنیت او در خطر نیفتد.<ref>شیخ طوسی، الغیبه، ۱۴۱۱ق، ص۳۵۹-۳۶۱.</ref> | ||