قمه‌زنی: تفاوت میان نسخه‌ها

  | عنوان        =  

  | عرض          =  

موافقان قمه‌زنی زمان‌ اصلی انجام آن را، سحرگاه [[روز عاشورا]] می‌دانند.<ref>مظاهری، «قمه‌زنی»، در فرهنگ سوگ شیعی، ۱۳۹۵ش، ص ۳۸۹.</ref> این مراسم در گذشته در [[۲۱ رمضان]] هم برگزار می‌شده است.<ref>مظاهری، «قمه‌زنی»، در فرهنگ سوگ شیعی، ۱۳۹۵ش، ص ۳۸۹.</ref> پوشیدن لباس سفید بلند (کفن‌مانند) و تراشیدن موی سر از رایج‌ترین آداب قمه‌زنی است.<ref>مظاهری، «قمه‌زنی»، در فرهنگ سوگ شیعی، ۱۳۹۵ش، ص ۳۸۹.</ref>

دربارۀ خاستگاه قمه‌زنی نظرات مختلفی مطرح شده است؛ برخی رسم قمه‌زنی را نشانی از عمل [[حضرت زینب سلام الله علیها|حضرت زینب(س)]] دانسته‌اند که وقتی در مسیر [[کربلا]] تا [[شام]]، سر [[امام حسین علیه‌السلام|امام حسین(ع)]] را روی نیزه دید از خود بی‌خود شد و سر به محمل کوبید که در اثر این عمل، از سرش خون جاری شد.<ref>تبریزی خیابانی، وقایع الأیام، ۱۳۸۶ش، ج۲، ص۳۰۶-۳۰۸.</ref> بسیاری از محققان داستان مذکور را مستند نمی‌دانند. به گفتۀ [[شیخ عباس قمی]] در [[منتهی الآمال فی تواریخ النبی و الآل (کتاب)|منتهی‌الآمال]] مآخذ این داستان، دو کتاب [[نور العین فی مشهد الحسین (کتاب)|نور العین]] و [[المنتخب فی جمع المراثی و الخطب (کتاب)|منتخب طریحی]] است که هر دو از نظر اعتبار در درجۀ پایینی قرار دارند و غیر از این، در هیچ‌یک از کتب معتبر و منابع و مقاتل اولیه، چنین حکایتی ذکر نشده است. افزون بر این، از نظر عقلی نیز داستان کوبیدن سر حضرت زینب(س) به تیره محمل، مخدوش است.<ref>صحتی سردرودی، تحریف‌شناسی عاشورا و تاریخ امام حسین(ع)، ۱۳۸۳ش، ص۲۱۰-۲۱۲.</ref>

در مقابل، گروهی دیگر معتقدند قمه‌زنی خاستگاه اسلامی ندارد؛ [[علی شریعتی]]، قمه‌زنی و نمونه‌های مشابه آن را اقتباس‌شده از مراسم مصائب مسیح دانسته که [[مسیحیت|مسیحیان]] ارتدوکس در سالروز کشته‌شدن [[حضرت عیسی(ع)]] برگزار می‌کرده‌اند.<ref>شریعتی، مجموعه آثار، ج۹، ۱۳۸۲ش، ص۱۷۰-۱۷۱.</ref> [[مرتضی مطهری]] معتقد است که «قمه‌زنی و بلندکردن طبل و شیپور، از ارتدکس‌های قفقاز به ایران سرایت کرد و چون روحیه مردم برای پذیرش آن آمادگی داشت، همچون برق در همه جا دوید.»<ref>مطهری، مرتضی، جاذبه و دافعه علی، ۱۳۸۰ش، ص ۱۵۴.</ref> در مقابل برخی دیگر معتقدند قمه‌زنی ابتدا در میان ترک‌های [[عراق]]، فِرَق صوفیه (از جمله [[قزلباش|قزلباش‌‌ها]]) و کردهای غرب ایران رواج داشته و از طریق زائران ترک به عراق نفوذ کرده است.<ref>حیدری، تراژدی کربلا، ۱۳۸۱ش، ص۴۸۰.</ref>

{{جعبه نقل قول|نقل‌قول='''... در این میان ناگهان جمعی سفیدپوش که کاردهایی در دست داشتند، پدیدار شدند که با هیجان زیاد کاردها را بالا برده و به سر خود می‌زدند و خون از سر آنها و از کاردهایی که در دست داشتند، فواره می‌زد و سرتاپایشان را سرخ کرده بود. واقعاً که منظرۀ دل‌خراش و بسیار تأثرآوری بود که هرگز نمی‌توانم آن را از یاد ببرم. کسانی‌که در این دسته‌ها سینه یا قمه می‌زنند، گاهی اوقات آن‌قدر به هیجان آمده و یا خونی که از آنها می‌رود [آن‌قدر زیاد است] که بی‌حال شده و روی زمین می‌افتند و حتی ممکن است اگر فوراً مداوا نشوند، جان خود را از دست بدهند.'''|تاریخ بایگانی| منبع = <small>بنجامن، ایران و ایرانیان، ۱۳۶۳ش، ص۲۸۴.</small>| تراز = چپ| عرض = ۴۳۰px| اندازه خط = ۱۷px| رنگ پس‌زمینه = #dcb54ebf| گیومه نقل‌قول =| تراز منبع = چپ}}

در دورۀ [[رضاشاه]]، از [[سال ۱۳۱۴ هجری شمسی|سال ۱۳۱۴ش]] قمه‌زنی مانند دیگر رسوم عزاداری ممنوع شد.<ref>بصیرت‌منش، علما و رژیم رضاشاه، ۱۳۷۸ش.</ref> این ممنوعیت تا [[سال ۱۳۲۰ هجری شمسی|۱۳۲۰ش]] و برکناری رضاشاه ادامه داشت، اما پس از آن مانند دیگر ممنوعیت‌ها لغو شد و قمه‌زنی در برخی مناطق ایران از سر گرفته شد. در عصر [[حکومت پهلوی|پهلوی]]، قمه‌زنی حیات پر اُفت و خیزی داشت. در برخی سال‌ها (ازجمله [[سال ۱۳۴۳ هجری شمسی|سال ۱۳۴۳ش]]) با دستور شهربانی یا ساواک ممنوع اعلام می‌شد و در برخی سال‌ها به  خصوص در برخی مناطق آزادانه برگزار می‌شد.<ref> مظاهری، «رسانه شیعه»، ص۴۶.</ref>

قمه‌زنی از جمله موضوعات اختلافی بین فقهای شیعه از عصر [[قاجار]] تا امروز بوده است. به‌گونه‌ای که می‌توان [[فقه]]ا را به دو دسته موافقان و مخالفان قمه‌زنی تقسیم کرد: فقیهانی مانند [[محمدحسین غروی نائینی|میرزای نائینی]]، [[محمدتقی بهجت]] و [[میرزا جواد تبریزی]]، قمه‌زنی را جایز دانسته‌اند، و در مقابل، [[مجتهد|مجتهدانی]] مانند [[سید ابوالحسن اصفهانی|سیدابوالحسن اصفهانی]]، [[سید محسن امین]]، [[سید علی حسینی خامنه‌ای|سید علی خامنه‌ای]]، [[حسینعلی منتظری]] و [[ناصر مکارم شیرازی]] قمه‌زنی را وهن مذهب [[شیعه]] دانسته و آن را [[حرام]] اعلام کرده‌اند.

[[پرونده:قمه زنی در هند.jpg|بندانگشتی|قمه زنی در هند]]

:::اقوی جواز بیرون‌آمدن خون از پیشانی در اثر زدن شمشیر و قمه، در صورتی ‌که از زیان آن محفوظ باشد، [است]. بیرون‌آمدن خون، بدون صدمه به استخوان پیشانی که عادتاً زیان نمی‌رساند و مانند اینها هم‌چنان‌که کسانی‌که استعمال شمشیر و قمه می‌کنند، طوری می‌زنند که صدمه به استخوان نمی‌رساند و اگر [قمه‌زن] گمان می‌کرد که زدن قمه به حسب عادت ضرر ندارد، و لکن بعد از زدن، به قدری خون بیرون آمد که مضر بود، بعید است حرمت آن؛ مانند کسی که [[وضو]] بگیرد یا به آب، [[غسل]] کند و یا در [[رمضان|ماه رمضان‌]] روزه می‌گیرد، سپس روشن شده که ضرر داشته [است]. لکن [[احتیاط واجب|احوط]] و سزاوار است کسانی ‌که عارف به استعمال شمشیر و قمه نیستند، خودداری کنند. خصوصاً جوانانی که دل‌هایشان پر از محبت [[امام حسین علیه‌السلام|حسین بن علی(ع)]] است و از محبت حسین(ع) بی‌خود هستند که در موقع استعمال [قمه] توجه ندارند که ممکن است زیان ببینند.<ref> نقل از: ربانی خلخالی، عزاداری از دیدگاه مرجعیت شیعه،  ۱۴۱۵ق، ص۵۵.</ref>

{{پایان}}

از جمله فتاوای مهم و مؤثر در مخالفت با قمه‌زنی، فتوای [[سید ابوالحسن اصفهانی]] است:

:::'''إن استعمال السیوف و السلاسل و الطبول و الأبواق و مایجری الیوم فی مواکب العزاء بیوم عاشوراء إنما هو محرّم و هو غیرشرعی؛ استفاده از شمشیرها (قمه‌زنی) و زنجیر و طبل و بوق و آن‌چه که امروزه در دسته‌جات عزاداری عاشورا انجام می‌شود، حرام و غیرشرعی است.''<ref> صحتی سردرودی، تحریف‌شناسی عاشورا و تاریخ امام‌حسین(ع)، ۱۳۸۳ش، ص۲۱۴.</ref>

دلایل اصلی حرمت قمه‌زنی از نظر مخالفان عبارت است از:

{{پانوشت}}

{{یادداشت‌ها}}

{{منابع}}

*امین‌، سید محسن، رسالة التنزیه لأعمال الشبیه، بی‌جا، بی‌نا، بی‌تا.

{{پایان}}

{{عزاداری محرم}}