اجتهاد در مقابل نص: تفاوت میان نسخه‌ها

[[مجتهد|فقیهان شیعه]]<ref>موسوی قزوینی، ینابیع الاحکام، ۱۴۲۴ق، ص۵۰۱؛ علامه مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۳۰، ص۵۱۵؛ هاشمی خویی، منهاج البراعه، ۱۴۰۰ق، ج۸، ص۱۸۶؛ شرف الدین، النص و الاجتهاد، ۱۴۰۴ق، بخش۲، ص۳؛ مغنیه، فی ظلال نهج البلاغه، ۱۹۷۹م، ج۱، ص۳۰۴.</ref> و [[اهل سنت و جماعت|اهل‌سنت]]<ref>شرف الدین، النص و الاجتهاد، ۱۴۰۴ق، بخش۲، ص۳؛ فضل الله، «دراسات فقهیة و قانونیة: أضواء علی الشوری فی النص القرآنی»، ص۳۸.</ref> اجتهاد در برابر دلیل قطعی را باطل دانسته‌اند. برخی [[صحابه]] و [[تابعین|تابعان]] نیز هیچ گاه در برابر نص، نظر فقهی نداده‌اند.<ref>یوسفی مقدم، درآمدی بر اجتهاد از منظر قرآن، ۱۳۸۷ش، ص۲۷۶.</ref> به گفته ابن‌قیّم جوزیه، [[احمد بن حنبل]] بر طبق نص [[فتوا]] می‌داد و نظر مخالف نص را حتی از [[خلفای راشدین|خلفا]] نمی‌پذیرفت.<ref>ابن‌قیّم جوزیه، اعلام الموقعین، ۱۴۰۷ق، ص۲۹.</ref> گفته شده بیشتر عالمان [[اصول فقه|علم اصول]] از شیعه و سنی نیز با چنین اجتهادی مخالفت کرده‌اند.<ref>[https://newspaper.hamshahrionline.ir/id/169008 «اجتهاد در برابر نص»]، سایت روزنامه همشهری.</ref>

مخالفان اجتهاد در برابر نص، علاوه بر عقل<ref>سبحانی، الانصاف فی مسائل مادام فیها الخلاف، ۱۴۲۳ق، ج۱، ص۳۵.</ref>، به [[آیه|آیات قرآن]] و روایات شیعه و اهل سنت استدلال کرده‌اند:

*[[جعفر سبحانی]]، [[مرجع تقلید]] با استناد به [[آیه اول سوره حجرات]] و لزوم تسلیم در برابر فرمان خدا و رسولش اجتهاد در برابر نص را جلو‌افتادن و تقدّم بر آنان دانسته است.<ref>سبحانی، الانصاف فی مسائل مادام فیها الخلاف، ۱۴۲۳ق، ج۱، ص۳۴.</ref>

*بر‌اساس [[آیه ۳۶ سوره احزاب]] مومنان حق انتخاب و مخالفت در برابر خواسته خدا و [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|رسول الله(ص)]] را ندارند و هر نظر و اجتهادی در برابرشان حرام است.<ref>یوسفی مقدم، درآمدی بر اجتهاد از منظر قرآن، ۱۳۸۷ش، ص۲۸۴.</ref>

*روایت از منابع اهل‌سنت: مردی از قبیله ثقیف از [[عمر بن خطاب|خلیفه دوم]] درباره [[حج]] مسئله‌ای پرسید. عمر پاسخ او را داد. آن مرد گفت: از پیامبر این مسئله را پرسیدم، پاسخی دیگر به من داد. عمر بلند شد و شروع به کتک زدن او کرد و گفت: «چرا از من چیزی سؤال می‌کنی که پیامبر در آن مسئله نظر داده است؟».<ref>حسینی میلانی، خلاصة عبقات الانوار، ۱۴۰۵ق، ج۳، ص۲۲۳؛ الاحکام، ابن‌حزم، ج۶، ص۸۰۷.</ref>

 

*عده‌ای از فقیهان اهل‌سنت، اجتهاد خود را در برابر نص مقدم داشتند.<ref>قدسی، انوار الاصول، ۱۴۱۶ق، ج۳، ص۶۰۲.</ref> به گفته [[ناصر مکارم شیرازی|مکارم شیرازی]] برخی مانند طوفی می‌گویند در سیاسیات و معاملات اگر مصالح با نصوص معارض بود و جمع آن دو امکان نداشت، می‌توان مصالح را بر نصوص مقدم کرد، گر‌چه بیشتر فقهایشان با وی مخالفت کرده‌اند.<ref>قدسی، انوار الاصول، ۱۴۱۶ق، ج۳، ص۶۰۲.</ref>