سوره فاتحه: تفاوت میان نسخه‌ها

'''سوره فاتحه''' یا '''حمد''' نخستین [[سوره|سوره قرآن]]، ملقب به '''ام‌الکتاب'''، از [[سوره‌های مکی]] و در [[جزء]] نخست قرار دارد. سورهٔ فاتحه در [[نمازهای واجب]] و [[نمازهای مستحب|مستحب]] خوانده می‌شود و محتوای اصلی آن، [[توحید]] و  [[حمد خداوند]] است.

در فضیلت این سوره آمده است، نزول آن باعث عدم نزول عذاب بر [[امت|امت اسلام]] خواهد شد. خواندن سورهٔ حمد در رکعت اول و دوم [[نمازهای واجب]] و [[نمازهای مستحب|مستحب]]، [[واجب]] است. خواندن این سوره بر بالین بیمار و هنگام گذاشتن مرده در [[قبر]]، [[مستحب]] است.

بیش از بیست نام برای این سوره ذکر شده است که مشهورترینِ آنها عبارتند از: حمد، ام القرآن، [[سبع المثانی]]، کنز، اساس، مناجات، شفاء، دعا، کافیه، وافیه، راقیه ([[تعویذ]] کننده و پناه‌دهنده).<ref>خرمشاهی، «سوره فاتحه»، ص۱۲۳۶.</ref> [[جلال‌الدین سیوطی]] در کتاب [[الاتقان فی علوم القرآن]] ۲۵ نام برای سوره حمد ذکر کرده است که برخی از آنها عبارتند از: فاتحة الکتاب، اُم الکتاب، اُم القرآن، السبع المثانی، القرآن العظیم، الواقیه، الکنز، النور، سورة الشکر، الشِفا، الشافیه و سورة الدعا.<ref>سیوطی، الاتقان، ۱۳۹۴ق، ج۱، ص۱۹۱.</ref>

سوره حمد در زندگی دینی و فرهنگی [[اسلام|مسلمانان]] اهمیت فراوانی دارد. این سوره در نمازهای پنجگانه، ده بار بر طبق [[فقه امامیه]] و ۱۷ بار بر طبق [[فقه اهل‌سنت]] قرائت می‌شود.<ref>قرآن کریم، ترجمه، توضیحات و واژه نامه: بهاءالدین خرمشاهی، ذیل سوره فاتحه.</ref> [[امام رضا(ع)]] قرائت این سوره را در ابتدای نماز به دلیل وجود تمامی خیر و حکمت دنیا و [[آخرت]] به صورت یکجا در این سوره می‌داند به صورتی که هیچ کلامی به جامعیت آن نمی‌رسد.<ref>صدوق، من لا یحضره الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۳۱۰.</ref>

به گفته نویسنده [[المیزان فی تفسیر القرآن (کتاب)|تفسیر المیزان]]، [[خدا]] در این سوره چگونگی [[حمد]] و ستایش خودش را به بنده‌اش تلقین کرده و به او آموخته است که در مقام عبودیت و بندگی ادب بندگی چه اقتضا می‌کند.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۳ش، ج۱، ص۱۹.</ref>

محتوای اصلی سورهٔ فاتحه، [[توحید]]، [[حمد خداوند]]، [[عبادت]]، استعانت و طلب [[هدایت]] از خدا است.<ref>محققیان، «سوره حمد» ص۷۲۶.</ref> در این سوره از اوصاف خدا، اوصاف و نشانه‌های بندگان صالح خدا، تبیین مسئله هدایت و صراط مستقیم در قالب [[دعا]] و ابراز تنفر از کج‌روی و گمراهی سخن به میان آمده است.<ref> خرمشاهی، «سوره فاتحه»، ص۱۲۳۶.</ref>

قرائت عبارت مالک یوم الدین در سوره حمد از موارد اختلافی است [[علامه طباطبایی]] بر این باور است که قرائت مالک و ملِک هر دو صحیح است اما مَلِک با عرف و لغت سازگار‌تر است چون مَلِک به معنای پادشاه است که نسبت به یک عصر و دوره زمانی داده می‌شود دراین آیه نیز ملک بودن و پادشاهی و فرمانروایی خدا را به روز قیامت نسبت داده است.<ref>طباطبایی، المیزان، ج۱، ص۲۲ </ref>[[سید محمدحسین حسینی تهرانی]] نیز از وی نقل کرده که گفته است: روایاتی داریم‌ که‌ می‌گویند: رسول‌ خدا هم‌ مَلِک‌ می‌خوانده‌اند و هم‌ مَالِک‌. همچنین چهار تن از [[قاریان هفت‌گانه]] نیز مَلِک‌ خوانده‌اند؛ اعتبار هم‌ با ملک‌ مساعدتر است‌، به‌جهت‌ آنکه‌ یوْم‌ را معمولاً به‌ مَلِک‌ می‌دهند نه مالک. [[سید علی قاضی طباطبایی]] هم‌ در نماز مَلِک‌ می‌خوانده است. زمخشری (درگذشت: ۵۸۳ق) مفسر اهل‌سنت هم در تفسیر «کشّاف» وجوهی ذکر می‌کند که‌ مَلِک‌ اشمل‌ و اعمّ و انسب‌ است‌.<ref>حسینی طهرانی، مهر تابان، ص۴۰۵.</ref>