Automoderated users، confirmed، movedable، protected، مدیران، templateeditor
۶٬۷۸۸
ویرایش
تفسیر جوامع الجامع (کتاب): تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
جز (Rezapour صفحهٔ جوامع الجامع (کتاب) را به تفسیر جوامع الجامع (کتاب) منتقل کرد) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۲۷: | خط ۲۷: | ||
}} | }} | ||
'''جوامع الجامع'''، از تفسیرهای [[شیعه|شیعی]] [[قرآن|قرآن کریم]]، اثر [[فضل بن حسن طبرسی]] (قرن ۶ قمری) که دارای حجمی بیشتر از [[الکافی الشافی]] و کم‌تر از [[مجمع البیان فی تفسیر القرآن (کتاب)|مجمع البیان]] (دو اثر دیگر همین مؤلف) است. | '''تفسیر جوامع الجامع'''، از تفسیرهای [[شیعه|شیعی]] [[قرآن|قرآن کریم]]، اثر [[فضل بن حسن طبرسی]] (قرن ۶ قمری) که دارای حجمی بیشتر از [[الکافی الشافی]] و کم‌تر از [[مجمع البیان فی تفسیر القرآن (کتاب)|مجمع البیان]] (دو اثر دیگر همین مؤلف) است. | ||
طبرسی در این تفسیر از تفسیر کشّاف زمخشری و مجمع البیان استفاده کرده است. | طبرسی در این تفسیر از تفسیر کشّاف زمخشری و مجمع البیان استفاده کرده است. | ||
| خط ۳۵: | خط ۳۵: | ||
ترجمۀ کاملی نیز از این تفسیر بر مبنای چاپ گرجی توسط گروه ترجمۀ عربی [[بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی]] در مشهد در ۶ مجلد انجام شده است. | ترجمۀ کاملی نیز از این تفسیر بر مبنای چاپ گرجی توسط گروه ترجمۀ عربی [[بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی]] در مشهد در ۶ مجلد انجام شده است. | ||
== معرفی == | ==معرفی== | ||
{{تفسیر}} | {{تفسیر}} | ||
جوامع الجامع، کتابی [[تفسیر قرآن|تفسیری]] از [[فضل بن حسن طبرسی|امین الاسلام فضل بن حسن بن فضل طبرسی]] است. این تفسیر از [[مجمع البیان فی تفسیر القرآن (کتاب)|تفسیر مجمع البیان]] کم‌حجم‌تر و از تفسیر [[الکافی الشافی]] حجیم‌تر است.<ref>آقابزرگ طهرانی، الذریعة، دار الاضواء، ج۵، ص۲۴۸-۲۴۹</ref> طبرسی این کتاب را با درخواست فرزند خود [[حسن بن فضل طبرسی|حسن بن فضل]] پس از دو کتاب مذکور تألیف و مطالب آن را از آن دو گلچین کرده است.<ref>آقابزرگ طهرانی، الذریعة، دار الاضواء، ج۵، ص۲۴۸-۲۴۹</ref> وی در ۱۸ صفر ۵۴۲ تألیف آن را آغاز کرد و در ۲۴ محرم ۵۴۳ آن را به انجام رساند.<ref>آقابزرگ طهرانی، الذریعة، دار الاضواء، ج۵، ص۲۴۸-۲۴۹</ref> | جوامع الجامع، کتابی [[تفسیر قرآن|تفسیری]] از [[فضل بن حسن طبرسی|امین الاسلام فضل بن حسن بن فضل طبرسی]] است. این تفسیر از [[مجمع البیان فی تفسیر القرآن (کتاب)|تفسیر مجمع البیان]] کم‌حجم‌تر و از تفسیر [[الکافی الشافی]] حجیم‌تر است.<ref>آقابزرگ طهرانی، الذریعة، دار الاضواء، ج۵، ص۲۴۸-۲۴۹</ref> طبرسی این کتاب را با درخواست فرزند خود [[حسن بن فضل طبرسی|حسن بن فضل]] پس از دو کتاب مذکور تألیف و مطالب آن را از آن دو گلچین کرده است.<ref>آقابزرگ طهرانی، الذریعة، دار الاضواء، ج۵، ص۲۴۸-۲۴۹</ref> وی در ۱۸ صفر ۵۴۲ تألیف آن را آغاز کرد و در ۲۴ محرم ۵۴۳ آن را به انجام رساند.<ref>آقابزرگ طهرانی، الذریعة، دار الاضواء، ج۵، ص۲۴۸-۲۴۹</ref> | ||
| خط ۴۱: | خط ۴۱: | ||
در بیشتر نسخه‌های کتاب، نام آن جوامع الجامع ضبط شده است؛ ولی [[محمدباقر مجلسی|مجلسی]] نام آن را «جامع الجوامع» آورده است. [[عبدالله بن عیسی افندی|افندی]] در دو نقل، نام کتاب را «جامع الجوامع» آورده؛ ولی خود تصریح کرده که نام صحیح آن «جوامع الجامع» است.<ref>قربانی زرین، «تبیین رویکرد طبرسی در تفسیر جوامع الجامع»، ۱۳۹۰، ص۹۳</ref> | در بیشتر نسخه‌های کتاب، نام آن جوامع الجامع ضبط شده است؛ ولی [[محمدباقر مجلسی|مجلسی]] نام آن را «جامع الجوامع» آورده است. [[عبدالله بن عیسی افندی|افندی]] در دو نقل، نام کتاب را «جامع الجوامع» آورده؛ ولی خود تصریح کرده که نام صحیح آن «جوامع الجامع» است.<ref>قربانی زرین، «تبیین رویکرد طبرسی در تفسیر جوامع الجامع»، ۱۳۹۰، ص۹۳</ref> | ||
=== استفاده از دیگر تفاسیر === | ===استفاده از دیگر تفاسیر=== | ||
طبرسی در این تفسیر از تفسیر خود، مجمع البیان و [[تفسیر کشاف|تفسیر کشّاف]] زمخشری بهره برده است؛ گاه مطالبی نقل کرده و بیان کرده است که تفصیل آن در مجمع البیان وجود دارد. مانند تفسیر آیات [[آیه ولایت|۵۵]] و [[آیه ۵۶ سوره مائده|۵۶ سوره مائده]] که[[اسباب نزول|شأن نزول]] آیات را به اختصار در جوامع الجامع آورده و برای تفصیل آن به مجمع البیان ارجاع داده است. وی در مباحث ادبی نیز به کشّاف زمخشری ارجاع داده است. مانند ترکیب نحوی آیۀ ۶ [[سوره بقره]]. ولی در موارد متعددی آراء زمخشری را نقد و ردّ کرده است؛ مثلاً در تفسیر آیۀ ۶ سوره مائده پس از نقل قول [[زمخشری]]، آن را رد کرده است.<ref>قربانی زرین، «تبیین رویکرد طبرسی در تفسیر جوامع الجامع»، ۱۳۹۰، ص۹۳-۹۴</ref> | طبرسی در این تفسیر از تفسیر خود، مجمع البیان و [[تفسیر کشاف|تفسیر کشّاف]] زمخشری بهره برده است؛ گاه مطالبی نقل کرده و بیان کرده است که تفصیل آن در مجمع البیان وجود دارد. مانند تفسیر آیات [[آیه ولایت|۵۵]] و [[آیه ۵۶ سوره مائده|۵۶ سوره مائده]] که[[اسباب نزول|شأن نزول]] آیات را به اختصار در جوامع الجامع آورده و برای تفصیل آن به مجمع البیان ارجاع داده است. وی در مباحث ادبی نیز به کشّاف زمخشری ارجاع داده است. مانند ترکیب نحوی آیۀ ۶ [[سوره بقره]]. ولی در موارد متعددی آراء زمخشری را نقد و ردّ کرده است؛ مثلاً در تفسیر آیۀ ۶ سوره مائده پس از نقل قول [[زمخشری]]، آن را رد کرده است.<ref>قربانی زرین، «تبیین رویکرد طبرسی در تفسیر جوامع الجامع»، ۱۳۹۰، ص۹۳-۹۴</ref> | ||
== مؤلف == | ==مؤلف== | ||
{{اصلی|فضل بن حسن طبرسی}} | {{اصلی|فضل بن حسن طبرسی}} | ||
ابوعلی فضل بن حسن بن فضل طبرسی ملقّب به امین الاسلام، مفسّر، محدّث، فقیه، متکلّم، ادیب، لغوی و ریاضی‌دان و از عالمان بنام شیعی در قرن ششم هجری است. | ابوعلی فضل بن حسن بن فضل طبرسی ملقّب به امین الاسلام، مفسّر، محدّث، فقیه، متکلّم، ادیب، لغوی و ریاضی‌دان و از عالمان بنام شیعی در قرن ششم هجری است. | ||
| خط ۵۲: | خط ۵۲: | ||
بسیاری نیز گفته‌اند نسبت به طبرستان، طبری یا طبرانی یا طبرستانی خواهد بود و نه طبرسی، بلکه نام دقیق مؤلف [[مجمع البیان فی تفسیر القرآن (کتاب)|مجمع البیان]]، طَبْرِسی است که عربی گردانیدهٌ تَفرِشی است و تفرشی منسوب به شهری در نزدیکی [[قم]] و [[اراک |اراک]] است که شیخ ما بدانجا انتساب دارد.{{یاد|درباره آوانگاری شهرت طبرسی برخی به تفصیل سخن گفته‌اند. مقدمه آیت الله [[شهید قاضی طباطبایی |شهید قاضی طباطبایی]] بر جوامع الجامع چاپ رحلی، مقدمه میرزا محمدباقر مازندرانی بر شرح شواهد مجمع البیان تألیف میرزا طاهر قزوینی، كتاب طبرسی و مجمع البیان نوشته دكتر حسین كریمان، و مقدمه دكتر ابوالقاسم گرجی بر جوامع الجامع چاپ دانشگاه تهران را در این زمینه بنگرید}} | بسیاری نیز گفته‌اند نسبت به طبرستان، طبری یا طبرانی یا طبرستانی خواهد بود و نه طبرسی، بلکه نام دقیق مؤلف [[مجمع البیان فی تفسیر القرآن (کتاب)|مجمع البیان]]، طَبْرِسی است که عربی گردانیدهٌ تَفرِشی است و تفرشی منسوب به شهری در نزدیکی [[قم]] و [[اراک |اراک]] است که شیخ ما بدانجا انتساب دارد.{{یاد|درباره آوانگاری شهرت طبرسی برخی به تفصیل سخن گفته‌اند. مقدمه آیت الله [[شهید قاضی طباطبایی |شهید قاضی طباطبایی]] بر جوامع الجامع چاپ رحلی، مقدمه میرزا محمدباقر مازندرانی بر شرح شواهد مجمع البیان تألیف میرزا طاهر قزوینی، كتاب طبرسی و مجمع البیان نوشته دكتر حسین كریمان، و مقدمه دكتر ابوالقاسم گرجی بر جوامع الجامع چاپ دانشگاه تهران را در این زمینه بنگرید}} | ||
== رویکرد طبرسی در تفسیر جوامع الجامع == | ==رویکرد طبرسی در تفسیر جوامع الجامع== | ||
تفسیر جوامع الجامع با اینکه از نظر حجم نسبت به دو کتاب دیگر طبرسی متوسط است، تمام مباحث لازم را برای تفسیر آیات به اختصار داراست: مباحث لغوی، صرفی، نحوی، بلاغی، [[قاریان هفت‌گانه|اختلاف قرائات]]، مباحث کلامی و اعتقادی، فقهی و... البته گاه این اختصار، به گفتۀ زنده‌یاد استاد گرجی در مقدمۀ تصحیح موجب تعقید و یا اخلال لفظی و معنوی شده است، ولی من حیث المجموع طبرسی توانسته است به خوبی از عهدۀ تفسیر آیات و حذف مطالب غیر ضرور برآید. مثلاً: | تفسیر جوامع الجامع با اینکه از نظر حجم نسبت به دو کتاب دیگر طبرسی متوسط است، تمام مباحث لازم را برای تفسیر آیات به اختصار داراست: مباحث لغوی، صرفی، نحوی، بلاغی، [[قاریان هفت‌گانه|اختلاف قرائات]]، مباحث کلامی و اعتقادی، فقهی و... البته گاه این اختصار، به گفتۀ زنده‌یاد استاد گرجی در مقدمۀ تصحیح موجب تعقید و یا اخلال لفظی و معنوی شده است، ولی من حیث المجموع طبرسی توانسته است به خوبی از عهدۀ تفسیر آیات و حذف مطالب غیر ضرور برآید. مثلاً: | ||
* در تفسیر [[آیه ۸۱ سوره نساء]]، {{متن قرآن|وَيَقُولُونَ طَاعَةٌ فَإِذَا بَرَ‌زُوا مِنْ عِندِكَ بَيَّتَ طَائِفَةٌ مِّنْهُمْ غَيْرَ الَّذِي تَقُولُ ۖ وَاللَّـهُ يَكْتُبُ مَا يُبَيِّتُونَ|سوره=[[سوره نساء|نساء]]|آیه=۸۱}} در معنای واژۀ «تبییت» می‌گوید: این واژه یا از «بیتوته» است؛ زیرا تدبیری است که شبانه صورت می‌پذیرد یا از «بیت» شعر اخذ شده است؛ زیرا شاعر دربارۀ بیت می‌اندیشد و آن را مرتب می‌گرداند. | *در تفسیر [[آیه ۸۱ سوره نساء]]، {{متن قرآن|وَيَقُولُونَ طَاعَةٌ فَإِذَا بَرَ‌زُوا مِنْ عِندِكَ بَيَّتَ طَائِفَةٌ مِّنْهُمْ غَيْرَ الَّذِي تَقُولُ ۖ وَاللَّـهُ يَكْتُبُ مَا يُبَيِّتُونَ|سوره=[[سوره نساء|نساء]]|آیه=۸۱}} در معنای واژۀ «تبییت» می‌گوید: این واژه یا از «بیتوته» است؛ زیرا تدبیری است که شبانه صورت می‌پذیرد یا از «بیت» شعر اخذ شده است؛ زیرا شاعر دربارۀ بیت می‌اندیشد و آن را مرتب می‌گرداند. | ||
* در تفسیر [[آیه ۸۵ سوره بقره]] به اختلاف قرائت‌ها توجه کرده و گفته است که برخی «أساری» را در [[آیه]] «أسری» و «تفادوهم» را «تفدوهم» قرائت کرده‌اند و با توجه به این اختلاف قرائت‌ها معنای آیه را تبیین کرده است.<ref>قربانی زرین، «تبیین رویکرد طبرسی در تفسیر جوامع الجامع»، ۱۳۹۰، ص۹۴-۹۵</ref> | *در تفسیر [[آیه ۸۵ سوره بقره]] به اختلاف قرائت‌ها توجه کرده و گفته است که برخی «أساری» را در [[آیه]] «أسری» و «تفادوهم» را «تفدوهم» قرائت کرده‌اند و با توجه به این اختلاف قرائت‌ها معنای آیه را تبیین کرده است.<ref>قربانی زرین، «تبیین رویکرد طبرسی در تفسیر جوامع الجامع»، ۱۳۹۰، ص۹۴-۹۵</ref> | ||
=== استفاده از اشعار و امثال === | ===استفاده از اشعار و امثال=== | ||
اشعار و امثال نیز جایگاه ویژه‌ای در جوامع الجامع دارند. در پایان هریک از مجلدات چهارگانه بخشی از فهرست‌های کتاب راجع به اشعار و امثال است. | اشعار و امثال نیز جایگاه ویژه‌ای در جوامع الجامع دارند. در پایان هریک از مجلدات چهارگانه بخشی از فهرست‌های کتاب راجع به اشعار و امثال است. | ||
اشعار در مباحث لغوی، نحوی، بلاغی و شرح مفاهیم آیات به‌کار رفته‌اند.<ref>قربانی زرین، «تبیین رویکرد طبرسی در تفسیر جوامع الجامع»، ۱۳۹۰، ص۹۵</ref> | اشعار در مباحث لغوی، نحوی، بلاغی و شرح مفاهیم آیات به‌کار رفته‌اند.<ref>قربانی زرین، «تبیین رویکرد طبرسی در تفسیر جوامع الجامع»، ۱۳۹۰، ص۹۵</ref> | ||
=== تبیین مباحث کلامی === | ===تبیین مباحث کلامی=== | ||
رویکرد دیگر طبرسی در جوامع الجامع تبیین مباحث کلامی [[شیعه]] است. مثلاً: | رویکرد دیگر طبرسی در جوامع الجامع تبیین مباحث کلامی [[شیعه]] است. مثلاً: | ||
* در تفسیر [[آیه ۴۳ سوره توبه]] {{متن قرآن|عَفَا اللَّـهُ عَنكَ لِمَ أَذِنتَ لَهُمْ حَتَّىٰ يَتَبَيَّنَ لَكَ الَّذِينَ صَدَقُوا وَتَعْلَمَ الْكَاذِبِينَ|سوره=[[سوره توبه|توبه]]|آیه=۴۳}} پس از نقل قول زمخشری در الکشّاف که گفته است این آیه کنایه از گناهی است که [[پیامبر اکرم(ص)]] مرتکب شده است، می‌گوید که پیامبر اسلام که سید انبیاء و بهترین زادۀ حواست از نسبت گناه مبرّا و مقام او بسی والاست. در این آیه عفو پیش از عتاب است هرچند جایز است که پروردگار، پیامبران را به جهت [[ترک اولی]] سرزنش کند. | *در تفسیر [[آیه ۴۳ سوره توبه]] {{متن قرآن|عَفَا اللَّـهُ عَنكَ لِمَ أَذِنتَ لَهُمْ حَتَّىٰ يَتَبَيَّنَ لَكَ الَّذِينَ صَدَقُوا وَتَعْلَمَ الْكَاذِبِينَ|سوره=[[سوره توبه|توبه]]|آیه=۴۳}} پس از نقل قول زمخشری در الکشّاف که گفته است این آیه کنایه از گناهی است که [[پیامبر اکرم(ص)]] مرتکب شده است، می‌گوید که پیامبر اسلام که سید انبیاء و بهترین زادۀ حواست از نسبت گناه مبرّا و مقام او بسی والاست. در این آیه عفو پیش از عتاب است هرچند جایز است که پروردگار، پیامبران را به جهت [[ترک اولی]] سرزنش کند. | ||
* در تفسیر [[آیه اکمال|آیه ۳ سوره مائده]] {{متن قرآن|الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتِي وَرَ‌ضِيتُ لَكُمُ الْإِسْلَامَ دِينًا|سوره=مائده|آیه=۳}} به صراحت اعلام می‌کند که مراد از اتمام نعمت، ولایت [[امام علی علیه‌السلام|حضرت علی(ع)]] است و با استناد به روایتی از [[امام محمد باقر علیه‌السلام|امام باقر]] و [[امام صادق علیه‌السلام|امام صادق(ع)]] اظهار می‌دارد که این آیه در [[غدیر خم]] و در [[حجة الوداع]] نازل شد و پیامبر در آن روز حضرت علی(ع) را به عنوان جانشین بلافصل خود | *در تفسیر [[آیه اکمال|آیه ۳ سوره مائده]] {{متن قرآن|الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتِي وَرَ‌ضِيتُ لَكُمُ الْإِسْلَامَ دِينًا|سوره=مائده|آیه=۳}} به صراحت اعلام می‌کند که مراد از اتمام نعمت، ولایت [[امام علی علیه‌السلام|حضرت علی(ع)]] است و با استناد به روایتی از [[امام محمد باقر علیه‌السلام|امام باقر]] و [[امام صادق علیه‌السلام|امام صادق(ع)]] اظهار می‌دارد که این آیه در [[غدیر خم]] و در [[حجة الوداع]] نازل شد و پیامبر در آن روز حضرت علی(ع) را به عنوان جانشین بلافصل خود | ||
منصوب فرمود.<ref>قربانی زرین، «تبیین رویکرد طبرسی در تفسیر جوامع الجامع»، ۱۳۹۰، ص۹۵-۹۶</ref> | منصوب فرمود.<ref>قربانی زرین، «تبیین رویکرد طبرسی در تفسیر جوامع الجامع»، ۱۳۹۰، ص۹۵-۹۶</ref> | ||
== نگاهی به محتوا== | ==نگاهی به محتوا== | ||
نخستین مطلب کتاب درباره تعداد آیات سوره حمد است که بدون اختلاف هفت آیه است با این توضیح که مکیان و کوفیان (بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَٰنِ الرَّحِيمِ ) را یک آیه از سوره حمد دانسته‌اند و غیر اینان (صِرَاطَ الَّذِينَ أَنْعَمْتَ عَلَيْهِمْ) را آیه مستقلی دانسته‌اند. نخستین روایت کتاب از [[عبدالله بن عباس|ابن عباس]] است که گفته هر کس (بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَٰنِ الرَّحِيمِ ) را ترک کند ۱۱۴ آیه قرآن را ترک کرده است. <ref>طبرسی، تفسیر جوامع الجامع،۱۴۱۸ق، ج۱، ص۵۱.</ref> | نخستین مطلب کتاب درباره تعداد آیات سوره حمد است که بدون اختلاف هفت آیه است با این توضیح که مکیان و کوفیان (بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَٰنِ الرَّحِيمِ ) را یک آیه از سوره حمد دانسته‌اند و غیر اینان (صِرَاطَ الَّذِينَ أَنْعَمْتَ عَلَيْهِمْ) را آیه مستقلی دانسته‌اند. نخستین روایت کتاب از [[عبدالله بن عباس|ابن عباس]] است که گفته هر کس (بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَٰنِ الرَّحِيمِ ) را ترک کند ۱۱۴ آیه قرآن را ترک کرده است. <ref>طبرسی، تفسیر جوامع الجامع،۱۴۱۸ق، ج۱، ص۵۱.</ref> | ||
آخرین مطلب این تفسیر روایتی از [[امام صادق علیه‌السلام|امام صادق(ع)]] است که فرمود: هرگاه قل أعوذ برب الفلق را قرائت کردی در دلت بگو: «أعوذ برب الفلق» و هرگاه (قل أعوذ برب الناس) را تلاوت کردی در دلت بگو: «أعوذ برب الناس». <ref>طبرسی، تفسیر جوامع الجامع، ۱۴۱۸ق، ج۳، ۸۸۳.</ref> | آخرین مطلب این تفسیر روایتی از [[امام صادق علیه‌السلام|امام صادق(ع)]] است که فرمود: هرگاه قل أعوذ برب الفلق را قرائت کردی در دلت بگو: «أعوذ برب الفلق» و هرگاه (قل أعوذ برب الناس) را تلاوت کردی در دلت بگو: «أعوذ برب الناس». <ref>طبرسی، تفسیر جوامع الجامع، ۱۴۱۸ق، ج۳، ۸۸۳.</ref> | ||
== چاپ‌های تفسیر جوامع الجامع == | ==چاپ‌های تفسیر جوامع الجامع== | ||
=== چاپ سنگی === | ===چاپ سنگی=== | ||
چاپ سنگی این کتاب برای نخستین بار در سال ۱۳۲۱ق با اشراف جمعی از فضلای [[قم]] در [[تهران]] انتشار یافت. دیگر چاپ سنگی این کتاب به شکل افست در [[رجب|ماه رجب]] سال ۱۳۷۹ق در [[تبریز]] با مقدمۀ [[سید محمدعلی قاضی طباطبایی|سید محمدعلی قاضی طباطبائی]] صورت پذیرفت که در آن از زندگانی و آثار طبرسی سخن به میان آمده است. پانوشت‌هایی نیز در ذیل صفحات این چاپ موجود است.<ref>قربانی زرین، «تبیین رویکرد طبرسی در تفسیر جوامع الجامع»، ۱۳۹۰، ص۹۸</ref> | چاپ سنگی این کتاب برای نخستین بار در سال ۱۳۲۱ق با اشراف جمعی از فضلای [[قم]] در [[تهران]] انتشار یافت. دیگر چاپ سنگی این کتاب به شکل افست در [[رجب|ماه رجب]] سال ۱۳۷۹ق در [[تبریز]] با مقدمۀ [[سید محمدعلی قاضی طباطبایی|سید محمدعلی قاضی طباطبائی]] صورت پذیرفت که در آن از زندگانی و آثار طبرسی سخن به میان آمده است. پانوشت‌هایی نیز در ذیل صفحات این چاپ موجود است.<ref>قربانی زرین، «تبیین رویکرد طبرسی در تفسیر جوامع الجامع»، ۱۳۹۰، ص۹۸</ref> | ||
=== تصحیح تهران === | ===تصحیح تهران=== | ||
نخستین چاپ تحقیقی کتاب در اسفند سال ۱۳۴۷ از سوی انتشارات دانشگاه تهران با مقدمه و تحقیق ابوالقاسم گرجی(م ۱۳۸۹ش) به انجام رسید. گرجی در مقدمۀ ۳۲ صفحه‌ای خود، دربارۀ زندگانی و آثار طبرسی و برخی ویژگی‌های جوامع الجامع سخن گفته است و نسخه‌هایی را که در چاپ بدان‌ها مراجعه داشته، معرفی کرده و در پایان، کیفیت تصحیح کتاب را بیان کرده است. مجلد دوم جوامع الجامع در سال ۱۳۵۹ش و مجلد سوم در سال ۱۳۷۱ش توسط انتشارات دانشگاه تهران با تصحیح [[ابوالقاسم گرجی]] به چاپ رسید. در سال ۱۳۷۷ این ۳ مجلد با همکاری دانشگاه تهران و انتشارات سمت تجدید چاپ شد. مجلد چهارم و پایانی آن نیز در سال ۱۳۷۸ با تصحیح گرجی و با همکاری دو انتشارات مذکور از چاپ خارج شد.<ref>قربانی زرین، «تبیین رویکرد طبرسی در تفسیر جوامع الجامع»، ۱۳۹۰، ص۹۸-۹۹</ref> | نخستین چاپ تحقیقی کتاب در اسفند سال ۱۳۴۷ از سوی انتشارات دانشگاه تهران با مقدمه و تحقیق ابوالقاسم گرجی(م ۱۳۸۹ش) به انجام رسید. گرجی در مقدمۀ ۳۲ صفحه‌ای خود، دربارۀ زندگانی و آثار طبرسی و برخی ویژگی‌های جوامع الجامع سخن گفته است و نسخه‌هایی را که در چاپ بدان‌ها مراجعه داشته، معرفی کرده و در پایان، کیفیت تصحیح کتاب را بیان کرده است. مجلد دوم جوامع الجامع در سال ۱۳۵۹ش و مجلد سوم در سال ۱۳۷۱ش توسط انتشارات دانشگاه تهران با تصحیح [[ابوالقاسم گرجی]] به چاپ رسید. در سال ۱۳۷۷ این ۳ مجلد با همکاری دانشگاه تهران و انتشارات سمت تجدید چاپ شد. مجلد چهارم و پایانی آن نیز در سال ۱۳۷۸ با تصحیح گرجی و با همکاری دو انتشارات مذکور از چاپ خارج شد.<ref>قربانی زرین، «تبیین رویکرد طبرسی در تفسیر جوامع الجامع»، ۱۳۹۰، ص۹۸-۹۹</ref> | ||
==== امتیازات این تصحیح ==== | ====امتیازات این تصحیح==== | ||
آوردن شکل و اعراب کلمات در بخش اعظم کتاب، پانوشت‌های توضیحی و ذکر نسخه بدل‌ها، غلط‌های چاپی اندک و فهرست‌های کارآمد از مزایای چاپ گرجی است.<ref>قربانی زرین، «تبیین رویکرد طبرسی در تفسیر جوامع الجامع»، ۱۳۹۰، ص۹۸</ref> | آوردن شکل و اعراب کلمات در بخش اعظم کتاب، پانوشت‌های توضیحی و ذکر نسخه بدل‌ها، غلط‌های چاپی اندک و فهرست‌های کارآمد از مزایای چاپ گرجی است.<ref>قربانی زرین، «تبیین رویکرد طبرسی در تفسیر جوامع الجامع»، ۱۳۹۰، ص۹۸</ref> | ||
=== تصحیح بیروت === | ===تصحیح بیروت=== | ||
چاپ دیگری نیز از تفسیر جوامع الجامع در سال ۱۴۰۵ق / ۱۹۸۵م توسط دارالأضواء بیروت با تصحیح آقای کامل سلیمان در ۲ مجلد منتشر شد. پانوشت‌های این چاپ در حد معانی واژاگان و ذکر نشانی آیات است و پانوشت‌های تفصیلی و توضیحی در آن به‌چشم نمی‌خورد و کتاب بدون مقدمۀ تحقیق و فهرست‌های لازم به چاپ رسیده است.<ref>قربانی زرین، «تبیین رویکرد طبرسی در تفسیر جوامع الجامع»، ۱۳۹۰، ص۹۹</ref> | چاپ دیگری نیز از تفسیر جوامع الجامع در سال ۱۴۰۵ق / ۱۹۸۵م توسط دارالأضواء بیروت با تصحیح آقای کامل سلیمان در ۲ مجلد منتشر شد. پانوشت‌های این چاپ در حد معانی واژاگان و ذکر نشانی آیات است و پانوشت‌های تفصیلی و توضیحی در آن به‌چشم نمی‌خورد و کتاب بدون مقدمۀ تحقیق و فهرست‌های لازم به چاپ رسیده است.<ref>قربانی زرین، «تبیین رویکرد طبرسی در تفسیر جوامع الجامع»، ۱۳۹۰، ص۹۹</ref> | ||
=== تصحیح قم === | ===تصحیح قم=== | ||
چاپ دیگری نیز از تفسیر جوامع الجامع با تحقیق مؤسسه نشر اسلامی در سال ۱۴۱۸ق در قم انتشار یافت. مزیت این چاپ نسبت به چاپ گرجی، یافتن منابع اقوال طبرسی و ذکر آن‌ها در پانوشت و توضیح دربارۀ اعلام متن در پانویس است.<ref>قربانی زرین، «تبیین رویکرد طبرسی در تفسیر جوامع الجامع»، ۱۳۹۰، ص۹۹</ref> | چاپ دیگری نیز از تفسیر جوامع الجامع با تحقیق مؤسسه نشر اسلامی در سال ۱۴۱۸ق در قم انتشار یافت. مزیت این چاپ نسبت به چاپ گرجی، یافتن منابع اقوال طبرسی و ذکر آن‌ها در پانوشت و توضیح دربارۀ اعلام متن در پانویس است.<ref>قربانی زرین، «تبیین رویکرد طبرسی در تفسیر جوامع الجامع»، ۱۳۹۰، ص۹۹</ref> | ||
=== ترجمه === | ===ترجمه=== | ||
ترجمۀ کاملی نیز از این تفسیر بر مبنای چاپ گرجی توسط گروه ترجمۀ عربی بنیاد پژوهش‌های اسلامی [[آستان قدس رضوی]] در [[مشهد]] در ۶ مجلد انجام شد. مجلد نخست آن در سال ۱۳۷۴ش و مجلد ششم آن در سال ۱۳۷۷ش به چاپ رسید.<ref>قربانی زرین، «تبیین رویکرد طبرسی در تفسیر جوامع الجامع»، ۱۳۹۰، ص۹۹</ref> | ترجمۀ کاملی نیز از این تفسیر بر مبنای چاپ گرجی توسط گروه ترجمۀ عربی بنیاد پژوهش‌های اسلامی [[آستان قدس رضوی]] در [[مشهد]] در ۶ مجلد انجام شد. مجلد نخست آن در سال ۱۳۷۴ش و مجلد ششم آن در سال ۱۳۷۷ش به چاپ رسید.<ref>قربانی زرین، «تبیین رویکرد طبرسی در تفسیر جوامع الجامع»، ۱۳۹۰، ص۹۹</ref> | ||
== پانویس == | ==پانویس== | ||
{{پانوشت}} | {{پانوشت}} | ||
== یادداشت == | ==یادداشت== | ||
{{یادداشت‌ها}} | {{یادداشت‌ها}} | ||
== منابع == | ==منابع== | ||
* آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، بیروت، دار الاضواء. | *آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، بیروت، دار الاضواء. | ||
* طبرسی، فضل بن حسن جوامع الجامع، جامعه مدرسين حوزه علميه قم، موسسه نشر اسلامي، ۱۴۱۸ق. | *طبرسی، فضل بن حسن جوامع الجامع، جامعه مدرسين حوزه علميه قم، موسسه نشر اسلامي، ۱۴۱۸ق. | ||
* قربانی زرین، باقر، «تبیین رویکرد طبرسی در تفسیر جوامع الجامع»، پژوهش دینی، پاییز و زمستان ۱۳۹۰، شماره ۲۳. | *قربانی زرین، باقر، «تبیین رویکرد طبرسی در تفسیر جوامع الجامع»، پژوهش دینی، پاییز و زمستان ۱۳۹۰، شماره ۲۳. | ||
* [http://maarefquran.com/Files/pajohesh.php?id=30&pageId=1 پایگاه مرکز فرهنگ و معارف قرآن] | *[http://maarefquran.com/Files/pajohesh.php?id=30&pageId=1 پایگاه مرکز فرهنگ و معارف قرآن] | ||
{{تفسیرهای شیعه}} | {{تفسیرهای شیعه}} | ||