پرش به محتوا

بهائیت: تفاوت میان نسخه‌ها

بدون خلاصۀ ویرایش
(تمیزکاری)
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۴۳: خط ۴۳:
به باور مسلمانان، بهائیت فرقه‌ای ضاله و خارج از [[اسلام]] است. [[مراجع تقلید شیعه]]، اعتقاد به بهائیت را [[کفر]] و بهائیان را [[نجس]] و کافر [[محاربه|مُحارِب]] می‌شمارند. بیش از ۴۰۰ کتاب و مقاله در نقد بهائیت نوشته شده است. برخی از این کتاب‌ها را بهائیان برگشته از آیین بهائی، همچون [[عبدالحسین آیتی بافقی یزدی]]، نوشته‌اند.
به باور مسلمانان، بهائیت فرقه‌ای ضاله و خارج از [[اسلام]] است. [[مراجع تقلید شیعه]]، اعتقاد به بهائیت را [[کفر]] و بهائیان را [[نجس]] و کافر [[محاربه|مُحارِب]] می‌شمارند. بیش از ۴۰۰ کتاب و مقاله در نقد بهائیت نوشته شده است. برخی از این کتاب‌ها را بهائیان برگشته از آیین بهائی، همچون [[عبدالحسین آیتی بافقی یزدی]]، نوشته‌اند.


ادعای [[الوهیت]]،‌ [[نبوت]] و موعودیت بهاءالله مخالف باورهای اسلامی است و نوعی بت‌پرستی و خودپرستی شمرده شده است. تناقض باورهای بهائی،‌ اختلاف فراوان میان آنان، و تکفیر بزرگان فرقه همدیگر از نقدها بر بهائیت است. از دیدگاه منتقدان، بهائیت حزب و فرقه‌ای سیاسی است که کشورهای [[روسیه]]، [[بریتانیا|انگلیس]]، اسرائیل و [[ایالات متحده آمریکا|آمریکا]] از آن حمایت می‌کنند.
ادعای [[الوهیت]]،‌ [[نبوت]] و موعودیت بهاءالله مخالف باورهای اسلامی است و نوعی بت‌پرستی و خودپرستی شمرده شده است. تناقض باورهای بهائی،‌ اختلاف فراوان میان آنان، و تکفیر بزرگان فرقه همدیگر از نقدها بر بهائیت است. از دیدگاه منتقدان، بهائیت حزب و فرقه‌ای سیاسی است که دولت‌های [[روسیه]]، [[بریتانیا|انگلیس]]، [[اسرائیل]] و [[ایالات متحده آمریکا|آمریکا]] از آن حمایت می‌کنند.


==تاریخچه==
==تاریخچه==
خط ۵۲: خط ۵۲:
پس از مرگ [[سید علی‌محمد باب]]، بنیانگذار فرقه [[بابیه]] در سال ۱۲۶۶ق<ref>افنان، چهار رساله تاریخی درباره قرة العین، ‍۱۳۷۸ش، ص۴۲.</ref> بابیان به [[عراق]] تبعید شدند. در آنجا میرزا یحیی نوری معروف به صبحِ‌اَزَل ریاست آنها را برعهده داشت؛ اما او در پنهانی زندگی می‌کرد و برادرش میرزا حسینعلی نوری امور را در دست داشت.<ref>نگاه کنید به افندی، مقاله شخصی سیاح، ۲۰۰۱م، ص۳۷.</ref> در سال ۱۲۸۰ق بابیان به جهت رفتارهای غیراخلاقی به استانبول تبعید شدند و در همین ایام میرزا حسینعلی ادعای مظهریت {{یاد|مظهریت (مَنْ یُظْهِرُه الله؛ کسی که خدا او را آشکار می‌کند) عنوانی است از علی‌محمد باب درباره فردی که پس از او ظهور کرده و احکام بابیه را نسخ می‌کند. (صدری، «بهائیت»، ص۷۳۶؛ لاوسون، «بهائی/بهائیت»، ص۷۳۰)}} کرد که باعث اختلاف در میان بابیان شد. بهائیان این روزها (۱۲ روز) را عید رضوان و بعثت بهاءالله می‌نامند.<ref>نگاه کنید به اعتضاد السلطنة، فتنه باب، ۱۳۵۱ش، ص۲۲۷و۲۲۸، تعلیقات عبدالحسین نوائی؛ فاضل مازندرانی، اسرار الآثار، مؤسسه ملی مطبوعات، ج۵، ص۳۰۹ و ۳۱۰.</ref> پس از آن، میرزا حسینعلی مدعی کهنگی بابیت شد و مذهب بهائیت را رسما اعلام کرد.<ref>لاوسون، «بهائی/بهائیت»، ص۷۳۰.</ref> پس از شدت گرفتن اختلافات میان آن‌دو، دولت عثمانی در سال ۱۳۸۵ق، میرزا حسینعلی را به عَکّا،‌ از شهرهای [[فلسطین]]، و میرزا یحیی را به کشور قِبْرِس فرستاد.<ref>نگاه کنید به اعتضاد السلطنة، فتنه باب، ۱۳۵۱ش، ص۲۲۷و۲۲۸، تعلیقات عبدالحسین نوائی؛ فاضل مازندرانی، اسرار الآثار، مؤسسه ملی مطبوعات، ج۵، ص۳۰۹ و ۳۱۰.</ref> بابی‌هایی که بر جانشینی صبح‌ازل باقی مانده و ادعای حسینعلی را نپذیرفتند، «ازلیه» و پیروان میرزا حسینعلی «بهائی» خوانده شدند.<ref>صدری، «بهائیت»، ص۷۳۷.</ref>
پس از مرگ [[سید علی‌محمد باب]]، بنیانگذار فرقه [[بابیه]] در سال ۱۲۶۶ق<ref>افنان، چهار رساله تاریخی درباره قرة العین، ‍۱۳۷۸ش، ص۴۲.</ref> بابیان به [[عراق]] تبعید شدند. در آنجا میرزا یحیی نوری معروف به صبحِ‌اَزَل ریاست آنها را برعهده داشت؛ اما او در پنهانی زندگی می‌کرد و برادرش میرزا حسینعلی نوری امور را در دست داشت.<ref>نگاه کنید به افندی، مقاله شخصی سیاح، ۲۰۰۱م، ص۳۷.</ref> در سال ۱۲۸۰ق بابیان به جهت رفتارهای غیراخلاقی به استانبول تبعید شدند و در همین ایام میرزا حسینعلی ادعای مظهریت {{یاد|مظهریت (مَنْ یُظْهِرُه الله؛ کسی که خدا او را آشکار می‌کند) عنوانی است از علی‌محمد باب درباره فردی که پس از او ظهور کرده و احکام بابیه را نسخ می‌کند. (صدری، «بهائیت»، ص۷۳۶؛ لاوسون، «بهائی/بهائیت»، ص۷۳۰)}} کرد که باعث اختلاف در میان بابیان شد. بهائیان این روزها (۱۲ روز) را عید رضوان و بعثت بهاءالله می‌نامند.<ref>نگاه کنید به اعتضاد السلطنة، فتنه باب، ۱۳۵۱ش، ص۲۲۷و۲۲۸، تعلیقات عبدالحسین نوائی؛ فاضل مازندرانی، اسرار الآثار، مؤسسه ملی مطبوعات، ج۵، ص۳۰۹ و ۳۱۰.</ref> پس از آن، میرزا حسینعلی مدعی کهنگی بابیت شد و مذهب بهائیت را رسما اعلام کرد.<ref>لاوسون، «بهائی/بهائیت»، ص۷۳۰.</ref> پس از شدت گرفتن اختلافات میان آن‌دو، دولت عثمانی در سال ۱۳۸۵ق، میرزا حسینعلی را به عَکّا،‌ از شهرهای [[فلسطین]]، و میرزا یحیی را به کشور قِبْرِس فرستاد.<ref>نگاه کنید به اعتضاد السلطنة، فتنه باب، ۱۳۵۱ش، ص۲۲۷و۲۲۸، تعلیقات عبدالحسین نوائی؛ فاضل مازندرانی، اسرار الآثار، مؤسسه ملی مطبوعات، ج۵، ص۳۰۹ و ۳۱۰.</ref> بابی‌هایی که بر جانشینی صبح‌ازل باقی مانده و ادعای حسینعلی را نپذیرفتند، «ازلیه» و پیروان میرزا حسینعلی «بهائی» خوانده شدند.<ref>صدری، «بهائیت»، ص۷۳۷.</ref>


=== آمار و وضعیت کنونی ===
===آمار و وضعیت کنونی===
بهائیت امروزه تشکیلاتی بین‌المللی به شمار می‌رود که مقر اصلی آن در اسرائیل است و در همه کشورهای جهان به‌ویژه کشورهای آسیایی و آفریقایی شعبه دارد.<ref> زاهدزاهدانی، بهائیت در ایران،‌۱۳۸۸ش، ص۲۸۶.</ref> براساس گزارش دایرة‌المعارف جهان نوین اسلام، بهائیت در جهان، ۱۶۵ محفل روحانیِ ملی و ۲۰هزار محفل روحانی محلی دارد. آثار و ادبیات بهائی به ۸۰۲ زبان مختلف ترجمه شده است. همچنین هفت «مشرق‌الاذکار» (معبد بهائیان) در جهان وجود دارد و ۱۲۵۶ محل دیگر نیز برای همین منظور به مالکیت بهائیان درآمده است.<ref> لاوسون، «بهائی/بهائیت»، ص۷۳۷.</ref>
بهائیت امروزه تشکیلاتی بین‌المللی به شمار می‌رود که مقر اصلی آن در [[اسرائیل]] است و در همه کشورهای جهان به‌ویژه کشورهای آسیایی و آفریقایی شعبه دارد.<ref> زاهدزاهدانی، بهائیت در ایران، ‌۱۳۸۸ش، ص۲۸۶.</ref> براساس گزارش دایرة‌المعارف جهان نوین اسلام، بهائیت در جهان، ۱۶۵ محفل روحانیِ ملی و ۲۰هزار محفل روحانی محلی دارد. آثار و ادبیات بهائی به ۸۰۲ زبان مختلف ترجمه شده است. همچنین هفت «مشرق‌الاذکار» (معبد بهائیان) در جهان وجود دارد و ۱۲۵۶ محل دیگر نیز برای همین منظور به مالکیت بهائیان درآمده است.<ref> لاوسون، «بهائی/بهائیت»، ص۷۳۷.</ref>


بهائیان، بهائیت را پس از [[مسیحیت]]، دومین آیین به لحاظ پراکندگی جمعیت می‌دانند؛ هرچند نسبت به پیروان دیگر ادیان، جمعیت قابل‌توجهی ندارند.<ref> فتاح‌زاده، «جمعیت بهائی از ادعا تا واقعیت»، ص۵۸.</ref> گفته شده با وجود اینکه تشکیلات اداری بهائی از تعداد پیروان خود آگاه است، تاکنون آمار رسمی‌ای از جمعیت بهائیان ارائه نکرده است.<ref>فتاح‌زاده، «جمعیت بهائی از ادعا تا واقعیت»، ص۵۳ و۵۴.</ref>  
بهائیان، بهائیت را پس از [[مسیحیت]]، دومین آیین به لحاظ پراکندگی جمعیت می‌دانند؛ هرچند نسبت به پیروان دیگر ادیان، جمعیت قابل‌توجهی ندارند.<ref> فتاح‌زاده، «جمعیت بهائی از ادعا تا واقعیت»، ص۵۸.</ref> گفته شده با وجود اینکه تشکیلات اداری بهائی از تعداد پیروان خود آگاه است، تاکنون آمار رسمی‌ای از جمعیت بهائیان ارائه نکرده است.<ref>فتاح‌زاده، «جمعیت بهائی از ادعا تا واقعیت»، ص۵۳ و۵۴.</ref>  
خط ۱۲۴: خط ۱۲۴:
بهائیان مدعی‌اند که این تعالیم جدید است و پیش از این، هیچ‌کس چنین تعالیمی برای انسان‌ها نیاورده بود؛<ref>موسوی‌زاده، منادیان تاریکی، ۱۳۹۳ش، ص۱۱۴.</ref> اما بهائی‌پژوهان برخی از این تعالیم را برگرفته از ادیان به ویژه [[اسلام]] و بعضی از فضای فکری و فرهنگی غرب دانسته‌اند.<ref>نیازی، گذرگاه تاریکی، ۱۳۹۳ش، ص۳۱۴.</ref>
بهائیان مدعی‌اند که این تعالیم جدید است و پیش از این، هیچ‌کس چنین تعالیمی برای انسان‌ها نیاورده بود؛<ref>موسوی‌زاده، منادیان تاریکی، ۱۳۹۳ش، ص۱۱۴.</ref> اما بهائی‌پژوهان برخی از این تعالیم را برگرفته از ادیان به ویژه [[اسلام]] و بعضی از فضای فکری و فرهنگی غرب دانسته‌اند.<ref>نیازی، گذرگاه تاریکی، ۱۳۹۳ش، ص۳۱۴.</ref>


==احکام ==
==احکام==
از نظر محققان، احکام بهائیت همان احکامی است که از جانب علی‌محمد باب در کتاب ''بیان'' آمده است؛ البته میان آن‌دو تفاوت‌هایی نیز وجود دارد.<ref> زاهدزاهدانی، بهائیت در ایران، ‌۱۳۸۸ش، ص۱۱۰؛ موسوی‌زاده، منادیان تاریکی، ۱۳۹۳ش، ص۱۹۷.</ref>‍ برخی از احکام بهائیت چنین است:
از نظر محققان، احکام بهائیت همان احکامی است که از جانب علی‌محمد باب در کتاب ''بیان'' آمده است؛ البته میان آن‌دو تفاوت‌هایی نیز وجود دارد.<ref> زاهدزاهدانی، بهائیت در ایران، ‌۱۳۸۸ش، ص۱۱۰؛ موسوی‌زاده، منادیان تاریکی، ۱۳۹۳ش، ص۱۹۷.</ref>‍ برخی از احکام بهائیت چنین است:
[[پرونده:مقبره بهاءالله. روضه مبارکه.jpg|بندانگشتی|400px|مقبره بهاءالله در شهر عکّا (قبله بهائیان).]]
[[پرونده:مقبره بهاءالله. روضه مبارکه.jpg|بندانگشتی|400px|مقبره بهاءالله در شهر عکّا (قبله بهائیان).]]
* ''' [[نماز]]:''' به گفته بهاءالله در کتاب اقدس، نماز از اول [[بلوغ]]{{یاد|سن بلوغ در بهائیت، برای پسران و دختران، پانزده‌سالگی است و تفاوتی میان پسر و دختر نیست (اشراق خاوری، گنجینه حدود و احکام، نشر مؤسسه ملی مطبوعات امری، ص۱۴).}} [[واجب]] است.<ref>نوری، کتاب اقدس، ص۱۰، بند۱۰.</ref> در بهائیت سه نماز وجود دارد: نماز صغرا، وُسطا و کبیر.<ref>اشراق خاوری، گنجینه حدود و احکام، نشر مؤسسه ملی مطبوعات امری، ص۲۲ و۲۳.</ref> نماز کبیر روزی یک مرتبه کافی است<ref>نوری، لوح اشراقات، اشراق هشتم، ص۳۲.</ref> و کسی که این نماز را بخواند،‌ از دو نماز دیگر معاف است.<ref>اشراق خاوری، گنجینه حدود و احکام، نشر مؤسسه ملی مطبوعات امری، ص۲۳.</ref> وقت نماز وُسطا، صبح و ظهر و شام و وقت نماز صغیر هنگام ظهر‌ ([[ظهر شرعی|زوال]]) است.<ref>نوری، لوح اشراقات، اشراق هشتم، ص۳۸ و ۴۰.</ref> براساس متون بهائیت، بهاءالله یک نماز نُه‌رکعتی نیز نازل کرده<ref>نوری، کتاب اقدس، ص۶، بند ۶.</ref> و کیفیت آن را در ورقه دیگری نوشته بود؛ اما به گفته عبدالبهاء آن ورقه به سرقت رفته است.<ref>اشراق خاوری، گنجینه حدود و احکام، نشر مؤسسه ملی مطبوعات امری، ص۳۰-۳۲.</ref> چگونگی این نماز تاکنون مشخص نشده است.<ref> موسوی‌زاده، منادیان تاریکی، ۱۳۹۳ش، ص۲۰۵.</ref>
*''' [[نماز]]:''' به گفته بهاءالله در کتاب اقدس، نماز از اول [[بلوغ]]{{یاد|سن بلوغ در بهائیت، برای پسران و دختران، پانزده‌سالگی است و تفاوتی میان پسر و دختر نیست (اشراق خاوری، گنجینه حدود و احکام، نشر مؤسسه ملی مطبوعات امری، ص۱۴).}} [[واجب]] است.<ref>نوری، کتاب اقدس، ص۱۰، بند۱۰.</ref> در بهائیت سه نماز وجود دارد: نماز صغرا، وُسطا و کبیر.<ref>اشراق خاوری، گنجینه حدود و احکام، نشر مؤسسه ملی مطبوعات امری، ص۲۲ و۲۳.</ref> نماز کبیر روزی یک مرتبه کافی است<ref>نوری، لوح اشراقات، اشراق هشتم، ص۳۲.</ref> و کسی که این نماز را بخواند،‌ از دو نماز دیگر معاف است.<ref>اشراق خاوری، گنجینه حدود و احکام، نشر مؤسسه ملی مطبوعات امری، ص۲۳.</ref> وقت نماز وُسطا، صبح و ظهر و شام و وقت نماز صغیر هنگام ظهر‌ ([[ظهر شرعی|زوال]]) است.<ref>نوری، لوح اشراقات، اشراق هشتم، ص۳۸ و ۴۰.</ref> براساس متون بهائیت، بهاءالله یک نماز نُه‌رکعتی نیز نازل کرده<ref>نوری، کتاب اقدس، ص۶، بند ۶.</ref> و کیفیت آن را در ورقه دیگری نوشته بود؛ اما به گفته عبدالبهاء آن ورقه به سرقت رفته است.<ref>اشراق خاوری، گنجینه حدود و احکام، نشر مؤسسه ملی مطبوعات امری، ص۳۰-۳۲.</ref> چگونگی این نماز تاکنون مشخص نشده است.<ref> موسوی‌زاده، منادیان تاریکی، ۱۳۹۳ش، ص۲۰۵.</ref>


براساس کتاب اقدس، [[نماز جماعت]] جز در [[نماز میت]]، ممنوع است.<ref>نوری، کتاب اقدس، ص۱۲، بند۱۲؛ اشراق خاوری، گنجینه حدود و احکام، نشر مؤسسه ملی مطبوعات امری، ص۳۰.</ref>  
براساس کتاب اقدس، [[نماز جماعت]] جز در [[نماز میت]]، ممنوع است.<ref>نوری، کتاب اقدس، ص۱۲، بند۱۲؛ اشراق خاوری، گنجینه حدود و احکام، نشر مؤسسه ملی مطبوعات امری، ص۳۰.</ref>  
خط ۱۳۳: خط ۱۳۳:
[[قبله]] بهائیان، طبق گفته بهاءالله،‌ در زمان زنده بودن او، مکان اقامت بهاءالله است و پس از مرگ او، روضهٔ مبارکه یعنی قبر اوست.<ref>نوری، کتاب اقدس، ص۷، بند۶ و بخش یادداشت‌ها و توضیحات، ص۱۰۹ و۱۱۰.</ref>
[[قبله]] بهائیان، طبق گفته بهاءالله،‌ در زمان زنده بودن او، مکان اقامت بهاءالله است و پس از مرگ او، روضهٔ مبارکه یعنی قبر اوست.<ref>نوری، کتاب اقدس، ص۷، بند۶ و بخش یادداشت‌ها و توضیحات، ص۱۰۹ و۱۱۰.</ref>


* '''[[روزه]]:''' روزه از اول بلوغ بر بهائیان واجب است.<ref>نوری، کتاب اقدس، ص۱۰، بند ۱۰ و ص۱۶، بند۱۶.</ref> ایام روزه بهائیان، در ماه العلاء (یکی از ماه‌های تقویم بدیع بهائیان) شروع و به [[نوروز|عید نوروز]] ختم می‌شود.<ref>نوری، کتاب اقدس، بخش یادداشت‌ها و توضیحات،‌ ص۱۲۱ و ۱۲۲؛ جزوه تلخیص و تدوین حدود و احکام کتاب اقدس، ص۸۱.</ref> عید نوروز،‌ عید صیام ([[عید فطر]]) بهائیان است.<ref>اشراق خاوری، گنجینه حدود و احکام، نشر مؤسسه ملی مطبوعات امری، ص۵۲.</ref> مسافران، بیماران، زنان باردار و شیرده و زنان در ایام عادت ماهیانه، شاغلانِ مشاغل سخت و افرادی که سنشان بیش از هفتاد سال است، از روزه گرفتن معاف‌اند.<ref>نگاه کنید به نوری،‌ کتاب اقدس، ص۱۷، بند۱۶؛ اشراق خاوری، گنجینه حدود و احکام، نشر مؤسسه ملی مطبوعات امری، ص۴۶-۴۸؛ جزوه تلخیص و تدوین حدود و احکام کتاب اقدس، ص۸۲ و ۸۳.</ref>
*'''[[روزه]]:''' روزه از اول بلوغ بر بهائیان واجب است.<ref>نوری، کتاب اقدس، ص۱۰، بند ۱۰ و ص۱۶، بند۱۶.</ref> ایام روزه بهائیان، در ماه العلاء (یکی از ماه‌های تقویم بدیع بهائیان) شروع و به [[نوروز|عید نوروز]] ختم می‌شود.<ref>نوری، کتاب اقدس، بخش یادداشت‌ها و توضیحات،‌ ص۱۲۱ و ۱۲۲؛ جزوه تلخیص و تدوین حدود و احکام کتاب اقدس، ص۸۱.</ref> عید نوروز،‌ عید صیام ([[عید فطر]]) بهائیان است.<ref>اشراق خاوری، گنجینه حدود و احکام، نشر مؤسسه ملی مطبوعات امری، ص۵۲.</ref> مسافران، بیماران، زنان باردار و شیرده و زنان در ایام عادت ماهیانه، شاغلانِ مشاغل سخت و افرادی که سنشان بیش از هفتاد سال است، از روزه گرفتن معاف‌اند.<ref>نگاه کنید به نوری،‌ کتاب اقدس، ص۱۷، بند۱۶؛ اشراق خاوری، گنجینه حدود و احکام، نشر مؤسسه ملی مطبوعات امری، ص۴۶-۴۸؛ جزوه تلخیص و تدوین حدود و احکام کتاب اقدس، ص۸۲ و ۸۳.</ref>


* '''[[حج]]:''' در بهائیت، حج فقط بر مردان واجب است.<ref>نوری،‌ کتاب اقدس، ص۲۷ و ۲۸، بند۳۲.</ref> حج بهائیان [[زیارت]] خانه علی‌محمد باب در [[شیراز]] یا منزل بهاءالله در [[بغداد]] است.<ref>اشراق خاوری، گنجینه حدود و احکام، نشر مؤسسه ملی مطبوعات امری، ص۶۷ و ۶۸.</ref>
*'''[[حج]]:''' در بهائیت، حج فقط بر مردان واجب است.<ref>نوری،‌ کتاب اقدس، ص۲۷ و ۲۸، بند۳۲.</ref> حج بهائیان [[زیارت]] خانه علی‌محمد باب در [[شیراز]] یا منزل بهاءالله در [[بغداد]] است.<ref>اشراق خاوری، گنجینه حدود و احکام، نشر مؤسسه ملی مطبوعات امری، ص۶۷ و ۶۸.</ref>


* '''[[حد شرعی|حدود]]:''' براساس کتاب اقدس، قتل، [[زنا]]، [[غیبت]] و افترا [[حرام]] است.<ref>نوری، کتاب اقدس، ص۱۹، بند۲۰.</ref> اگر کسی از روی عمد دیگری را به قتل رسانَد،‌ باید کشته شود و اگر کسی خانه دیگری را عمداً به آتش کشید، او را باید سوزاند.<ref>نوری، کتاب اقدس، ص۵۶ و ۵۷، بند۶۲.</ref> طبق کتاب اقدس، حد زنا [[دیه انسان|دیه‌ای]] به مقدار نُه مثقال طلاست که باید به بیت‌العدل {{یاد|عالی ترین هیئت منتخب بهائی است که سرپرستی بهائیان تابع خود را در سراسر دنیا به عهده دارد. مقرّ این بیت العدل در فلسطین اشغالی و در دامنۀ کوه کرمل، از ارتفاعات شهر حیفا است. مراد از بیت العدل در گفتار و نوشته‌های امروزی بهائیان، بیت العدل عمومی است که از آن به «معهد أعلی» نیز تعبیر می شود.}} پرداخت شود.<ref>نوری، کتاب اقدس، ص۴۷، بند۴۹.</ref> در صورت تکرار، [[دیه انسان|دیه]] دوبرابر می‌شود.<ref>اشراق خاوری، گنجینه حدود و احکام، نشر مؤسسه ملی مطبوعات امری، ص۳۰۱.</ref>
*'''[[حد شرعی|حدود]]:''' براساس کتاب اقدس، قتل، [[زنا]]، [[غیبت]] و افترا [[حرام]] است.<ref>نوری، کتاب اقدس، ص۱۹، بند۲۰.</ref> اگر کسی از روی عمد دیگری را به قتل رسانَد،‌ باید کشته شود و اگر کسی خانه دیگری را عمداً به آتش کشید، او را باید سوزاند.<ref>نوری، کتاب اقدس، ص۵۶ و ۵۷، بند۶۲.</ref> طبق کتاب اقدس، حد زنا [[دیه انسان|دیه‌ای]] به مقدار نُه مثقال طلاست که باید به بیت‌العدل {{یاد|عالی ترین هیئت منتخب بهائی است که سرپرستی بهائیان تابع خود را در سراسر دنیا به عهده دارد. مقرّ این بیت العدل در فلسطین اشغالی و در دامنۀ کوه کرمل، از ارتفاعات شهر حیفا است. مراد از بیت العدل در گفتار و نوشته‌های امروزی بهائیان، بیت العدل عمومی است که از آن به «معهد أعلی» نیز تعبیر می شود.}} پرداخت شود.<ref>نوری، کتاب اقدس، ص۴۷، بند۴۹.</ref> در صورت تکرار، [[دیه انسان|دیه]] دوبرابر می‌شود.<ref>اشراق خاوری، گنجینه حدود و احکام، نشر مؤسسه ملی مطبوعات امری، ص۳۰۱.</ref>


در بهائیت همه‌چیز پاک است و نجس وجود ندارد.<ref>مصطفوی، محاکمه و بررسی در عقاید و احکام و آداب و تاریخ باب و بهاء،‌ مرکز نشر آثار علامه مصطفوی، ج۲، ص۸۷-۹۲؛ روزبهانی، تحلیل و نقد بهائیت، ۱۳۸۹ش، ص۱۲۵.</ref> طبق گفته بهاءالله، بر بهائیان واجب است اگر اموالشان به یکصد مثقال طلا رسید، نوزده مثقال آن را به عنوان حقوق‌الله بپردازند.<ref>نوری، کتاب اقدس، ص۹۴، بند ۹۷.</ref> این حکم را برای تأمین مالی بهائیت و الگوبرداری‌شده از اسلام دانسته‌اند.<ref>روزبهانی، تحلیل و نقد بهائیت، ۱۳۸۹ش، ص۱۲۸.</ref> در این آیین، [[ازدواج]] با [[محارم]] به جز زنِ پدر، جایز است.<ref>زاهد زاهدانی، بهائیت در ایران،‌۱۳۸۸ش، ص۱۱۲؛ موسوی‌زاده، منادیان تاریکی، ۱۳۹۳ش، ص۲۰۹ و ۲۱۰.</ref>
در بهائیت همه‌چیز پاک است و نجس وجود ندارد.<ref>مصطفوی، محاکمه و بررسی در عقاید و احکام و آداب و تاریخ باب و بهاء،‌ مرکز نشر آثار علامه مصطفوی، ج۲، ص۸۷-۹۲؛ روزبهانی، تحلیل و نقد بهائیت، ۱۳۸۹ش، ص۱۲۵.</ref> طبق گفته بهاءالله، بر بهائیان واجب است اگر اموالشان به یکصد مثقال طلا رسید، نوزده مثقال آن را به عنوان حقوق‌الله بپردازند.<ref>نوری، کتاب اقدس، ص۹۴، بند ۹۷.</ref> این حکم را برای تأمین مالی بهائیت و الگوبرداری‌شده از اسلام دانسته‌اند.<ref>روزبهانی، تحلیل و نقد بهائیت، ۱۳۸۹ش، ص۱۲۸.</ref> در این آیین، [[ازدواج]] با [[محارم]] به جز زنِ پدر، جایز است.<ref>زاهد زاهدانی، بهائیت در ایران،‌۱۳۸۸ش، ص۱۱۲؛ موسوی‌زاده، منادیان تاریکی، ۱۳۹۳ش، ص۲۰۹ و ۲۱۰.</ref>
خط ۱۶۹: خط ۱۶۹:
==انشعابات==
==انشعابات==
پس از مرگ بهاءالله، انشعاباتی در بهائیت پدید آمد که در زمان شوقی افندی به اوج رسید.<ref>نیازی، گذرگاه تاریکی، ۱۳۹۳ش، ص۲۷۳.</ref> برخی از انشعابات این فرقه از این قرار است:
پس از مرگ بهاءالله، انشعاباتی در بهائیت پدید آمد که در زمان شوقی افندی به اوج رسید.<ref>نیازی، گذرگاه تاریکی، ۱۳۹۳ش، ص۲۷۳.</ref> برخی از انشعابات این فرقه از این قرار است:
# بهائیان موحد: بهائیانی که معتقدند پس از بهاءالله، فرزندش میرزا محمدعلی‌ (غَصن اکبر) جانشین واقعی اوست.
#بهائیان موحد: بهائیانی که معتقدند پس از بهاءالله، فرزندش میرزا محمدعلی‌ (غَصن اکبر) جانشین واقعی اوست.
# بهائیان آزاد: پیروان «زیمر هِرمان» که براین باورند که با مرگ بهاءالله، دوره قدرت بهائی به پایان رسیده و باید برای ظهور موعود بهاء، هزار سال صبر کرد.
#بهائیان آزاد: پیروان «زیمر هِرمان» که براین باورند که با مرگ بهاءالله، دوره قدرت بهائی به پایان رسیده و باید برای ظهور موعود بهاء، هزار سال صبر کرد.
# بهائیان اصلاح‌طلب: بهائیان متأثر از افکار و اندیشه‌های «روت وایت» و میرزا احمدسهراب هستند که بهائیت حیفایی (پیروان بیت‌العدل) را منحرف می‌دانند. رهبر فعلی این جریان،‌ فردریک گلیشر است.
#بهائیان اصلاح‌طلب: بهائیان متأثر از افکار و اندیشه‌های «روت وایت» و میرزا احمدسهراب هستند که بهائیت حیفایی (پیروان بیت‌العدل) را منحرف می‌دانند. رهبر فعلی این جریان،‌ فردریک گلیشر است.
# بهائیان تحت رهبری میثاق: بهائیانی که شوقی افندی را ولی‌امر از افنان و میسن ریمی را ولی‌امر از اغصان می‌دانستند. جوزف پیه، ولی‌امر دوم از اغصان و نیل چیس ولی‌امر سوم از اغصان و رهبر فعلی این گروه است.
#بهائیان تحت رهبری میثاق: بهائیانی که شوقی افندی را ولی‌امر از افنان و میسن ریمی را ولی‌امر از اغصان می‌دانستند. جوزف پیه، ولی‌امر دوم از اغصان و نیل چیس ولی‌امر سوم از اغصان و رهبر فعلی این گروه است.
# بهائیان ارتدکس: این گروه وجود ولی‌امر زنده را در هر عصر ضروری می‌دانند. شوقی،‌ ریمی و مارانجلا،‌ ولی‌امرهای این دسته‌اند.
#بهائیان ارتدکس: این گروه وجود ولی‌امر زنده را در هر عصر ضروری می‌دانند. شوقی،‌ ریمی و مارانجلا،‌ ولی‌امرهای این دسته‌اند.
# پیروان بیت‌العدل‌ (بهائیان حیفایی): این دسته که اکثریت بهائیان را تشکیل می‌دهند، براین باورند که پس از شوقی، وجود ولی‌امر ضرورتی ندارد و مرجع تشکلات اداری،‌ تصمیم‌گیری و صدور احکام، بیت‌العدل اعظم در حیفا است.<ref>نیازی، گذرگاه تاریکی، ۱۳۹۳ش، ص۲۷۴-۲۷۶.</ref>
#پیروان بیت‌العدل‌ (بهائیان حیفایی): این دسته که اکثریت بهائیان را تشکیل می‌دهند، براین باورند که پس از شوقی، وجود ولی‌امر ضرورتی ندارد و مرجع تشکلات اداری،‌ تصمیم‌گیری و صدور احکام، بیت‌العدل اعظم در حیفا است.<ref>نیازی، گذرگاه تاریکی، ۱۳۹۳ش، ص۲۷۴-۲۷۶.</ref>
برخی دیگر از دسته‌ها و انشعابات بهائیت اینها هستند:
برخی دیگر از دسته‌ها و انشعابات بهائیت اینها هستند:


* عصاره آیین بهائی (پیروان جمشید معانی که خود را پس از باب و بهاء، سومین «مَن یَظهَرُهُ الله» می‌دانست)؛
*عصاره آیین بهائی (پیروان جمشید معانی که خود را پس از باب و بهاء، سومین «مَن یَظهَرُهُ الله» می‌دانست)؛
* جامعه تربیت بهائی (بهائیانی که ریمی را به عنوان نائب پذیرفتند و معتقدند در آینده، ولی‌امری از نسل بهاءالله خواهد آمد)
*جامعه تربیت بهائی (بهائیانی که ریمی را به عنوان نائب پذیرفتند و معتقدند در آینده، ولی‌امری از نسل بهاءالله خواهد آمد)
* جامعه تاریخ جدید (پیروان میرزا احمدسهراب، از فعالان بهائیت در آمریکا و منشی و مترجم عبدالبهاء)؛
*جامعه تاریخ جدید (پیروان میرزا احمدسهراب، از فعالان بهائیت در آمریکا و منشی و مترجم عبدالبهاء)؛
* قلب آیین بهائی؛
*قلب آیین بهائی؛
* پیروان پیران خمسه؛
*پیروان پیران خمسه؛
* دهشی‌ها (پیروان دکتر دهش سلیم موسی الاوشی).<ref>نیازی، گذرگاه تاریکی، ۱۳۹۳ش، ص۲۷۴-۲۷۶.</ref>
*دهشی‌ها (پیروان دکتر دهش سلیم موسی الاوشی).<ref>نیازی، گذرگاه تاریکی، ۱۳۹۳ش، ص۲۷۴-۲۷۶.</ref>


==تشکیلات==
==تشکیلات==
تشکیلات بهائیت که از دو شاخه انتخابی و انتصابی تشکیل شده، زیر نظر بیت‌العدل اعظم اداره می‌شود.<ref>موسوی‌زاده، منادیان تاریکی، ۱۳۹۳ش، ص۲۶۳.</ref>  
تشکیلات بهائیت که از دو شاخه انتخابی و انتصابی تشکیل شده، زیر نظر بیت‌العدل اعظم اداره می‌شود.<ref>موسوی‌زاده، منادیان تاریکی، ۱۳۹۳ش، ص۲۶۳.</ref>  
[[پرونده:بیت العدل و مرکز جهانی بهائی در کوه کرمل. حیفا.jpg|بندانگشتی|مرکز جهانی بهائی (بیت العدل و ساختمان‌های پیرامون آن) در کوه کرمل شهر حیفا.]]
[[پرونده:بیت العدل و مرکز جهانی بهائی در کوه کرمل. حیفا.jpg|بندانگشتی|مرکز جهانی بهائی (بیت العدل و ساختمان‌های پیرامون آن) در کوه کرمل شهر حیفا.]]
* '''بیت‌العدل اعظم''': دستور تشکیل بیت‌العدل را بهاءالله صادر کرد؛<ref>نوری،‌ کتاب اقدس، ص۲۶،‌ بند۳۰؛ اشراق خاوری، گنجینه حدود و احکام، نشر مؤسسه ملی مطبوعات امری، ص۲۱۳-۲۱۶.</ref> اما این مکان در سال ۱۹۶۳م تأسیس<ref>نوری،‌کتاب اقدس، مقدمه،‌ ص۱۱.</ref> و اولین انتخابات آن برگزار شد.<ref>روزبهانی، تحلیل و نقد بهائیت،‌۱۳۸۹ش، ص۱۷۱.</ref> این مرکز از نُه نفر تشکیل شده که همه آنها باید مرد باشند<ref>اشراق خاوری، گنجینه حدود و احکام، نشر مؤسسه ملی مطبوعات امری، ص۲۱۸ و۲۱۹.</ref> و هر پنج سال یک‌بار، به‌وسیله محافل ملی بهائیان جهان انتخاب می‌شوند.<ref>روزبهانی، تحلیل و نقد بهائیت،‌۱۳۸۹ش، ص۱۷۰؛ موسوی‌زاده، منادیان تاریکی، ۱۳۹۳ش، ص۲۶۴.</ref> این مرکز در کوه کَرمِل در شهر حیفا قرار دارد.<ref>روزبهانی، تحلیل و نقد بهائیت،‌۱۳۸۹ش، ص۱۷۱.</ref>
*'''بیت‌العدل اعظم''': دستور تشکیل بیت‌العدل را بهاءالله صادر کرد؛<ref>نوری،‌ کتاب اقدس، ص۲۶،‌ بند۳۰؛ اشراق خاوری، گنجینه حدود و احکام، نشر مؤسسه ملی مطبوعات امری، ص۲۱۳-۲۱۶.</ref> اما این مکان در سال ۱۹۶۳م تأسیس<ref>نوری،‌کتاب اقدس، مقدمه،‌ ص۱۱.</ref> و اولین انتخابات آن برگزار شد.<ref>روزبهانی، تحلیل و نقد بهائیت،‌۱۳۸۹ش، ص۱۷۱.</ref> این مرکز از نُه نفر تشکیل شده که همه آنها باید مرد باشند<ref>اشراق خاوری، گنجینه حدود و احکام، نشر مؤسسه ملی مطبوعات امری، ص۲۱۸ و۲۱۹.</ref> و هر پنج سال یک‌بار، به‌وسیله محافل ملی بهائیان جهان انتخاب می‌شوند.<ref>روزبهانی، تحلیل و نقد بهائیت،‌۱۳۸۹ش، ص۱۷۰؛ موسوی‌زاده، منادیان تاریکی، ۱۳۹۳ش، ص۲۶۴.</ref> این مرکز در کوه کَرمِل در شهر حیفا قرار دارد.<ref>روزبهانی، تحلیل و نقد بهائیت،‌۱۳۸۹ش، ص۱۷۱.</ref>


بیت‌العدل اعظم مرجع همه امور بهائیان به شمار می‌رود<ref>اشراق خاوری، گنجینه حدود و احکام، نشر مؤسسه ملی مطبوعات امری، ص۲۱۶.</ref> و دارای وظایفی است که از جمله مهم‌ترینشان تفسیر متون و آثار رهبران بهائیت، وضع قوانین و احکام غیرمنصوص متناسب با مقضیات هر زمان،<ref>اشراق خاوری، گنجینه حدود و احکام، نشر مؤسسه ملی مطبوعات امری، ص۲۱۶؛ نوری،‌ کتاب اقدس، مقدمه،‌ ص۱۲-۱۴.</ref> اداره امور جامعه بهائیان در سراسر جهان، ایجاد مؤسسه‌های تبلیغی و تبلیغ بهائیت و فیصله دادن به اختلافات جامعه بهائیان است.<ref>روزبهانی، تحلیل و نقد بهائیت،‌۱۳۸۹ش، ص۱۷۲ و ۱۷۳؛ موسوی‌زاده، منادیان تاریکی، ۱۳۹۳ش، ص۲۶۴ و ۲۶۵.</ref>
بیت‌العدل اعظم مرجع همه امور بهائیان به شمار می‌رود<ref>اشراق خاوری، گنجینه حدود و احکام، نشر مؤسسه ملی مطبوعات امری، ص۲۱۶.</ref> و دارای وظایفی است که از جمله مهم‌ترینشان تفسیر متون و آثار رهبران بهائیت، وضع قوانین و احکام غیرمنصوص متناسب با مقضیات هر زمان،<ref>اشراق خاوری، گنجینه حدود و احکام، نشر مؤسسه ملی مطبوعات امری، ص۲۱۶؛ نوری،‌ کتاب اقدس، مقدمه،‌ ص۱۲-۱۴.</ref> اداره امور جامعه بهائیان در سراسر جهان، ایجاد مؤسسه‌های تبلیغی و تبلیغ بهائیت و فیصله دادن به اختلافات جامعه بهائیان است.<ref>روزبهانی، تحلیل و نقد بهائیت،‌۱۳۸۹ش، ص۱۷۲ و ۱۷۳؛ موسوی‌زاده، منادیان تاریکی، ۱۳۹۳ش، ص۲۶۴ و ۲۶۵.</ref>
خط ۱۹۳: خط ۱۹۳:
به گفته عبدالحمید اشراق خاوری،‌ پژوهشگر و نویسنده بهائی، آنچه در بیت‌العدل تصویب شود، حق و مرادالله بوده و مخالفت با قوانین بیت‌العدل،‌ مظهر نفاق و روی‌گردانی از درگاه الهی است.<ref>اشراق خاوری، گنجینه حدود و احکام، نشر مؤسسه ملی مطبوعات امری، ص۲۱۷.</ref> براساس متون بهائیت، تشکیلات بهائی بر دو پایه ولیِ امرالله و بیت‌العدل استوار است. ولیِ امرالله رئیس دائمی بیت‌العدل است و طبق تصریح عبدالبهاء، بیت‌العدل بدون ولی‌امر مشروعیت ندارد. برای همین، برخی می‌گویند به جهت عقیم بودن شوقی افندی، سلسلهٔ ولایت‌امری با مرگ او پایان پذیرفت. ازاین‌رو بیت‌العدل از مشروعیت برخوردار نیست و همین امر نیز موجب انشعابات متعددی در بهائیت شده است.<ref>نگاه کنید به موسوی‌زاده، منادیان تاریکی، ۱۳۹۳ش، ص۲۶۵-۲۷۳.</ref>
به گفته عبدالحمید اشراق خاوری،‌ پژوهشگر و نویسنده بهائی، آنچه در بیت‌العدل تصویب شود، حق و مرادالله بوده و مخالفت با قوانین بیت‌العدل،‌ مظهر نفاق و روی‌گردانی از درگاه الهی است.<ref>اشراق خاوری، گنجینه حدود و احکام، نشر مؤسسه ملی مطبوعات امری، ص۲۱۷.</ref> براساس متون بهائیت، تشکیلات بهائی بر دو پایه ولیِ امرالله و بیت‌العدل استوار است. ولیِ امرالله رئیس دائمی بیت‌العدل است و طبق تصریح عبدالبهاء، بیت‌العدل بدون ولی‌امر مشروعیت ندارد. برای همین، برخی می‌گویند به جهت عقیم بودن شوقی افندی، سلسلهٔ ولایت‌امری با مرگ او پایان پذیرفت. ازاین‌رو بیت‌العدل از مشروعیت برخوردار نیست و همین امر نیز موجب انشعابات متعددی در بهائیت شده است.<ref>نگاه کنید به موسوی‌زاده، منادیان تاریکی، ۱۳۹۳ش، ص۲۶۵-۲۷۳.</ref>


* '''محافل ملی و محلی''': در هر شهر یا روستایی که تعداد بهائیان، حداقل نُه نفر باشند، آنها موظ‌اند محفل روحانی محلی تشکیل دهند. محافل محلی،‌ زیرمجموعه محفل ملی هستند و نمایندگان این محافل، اعضای محفل روحانی ملی را انتخاب می‌کنند. محافل ملی، رابط جامعه بهائی هر کشور با بیت‌العدل و اجراکننده سیاست‌ها و اهداف بیت‌العدل هستند.<ref>روزبهانی، تحلیل و نقد بهائیت،‌۱۳۸۹ش، ص۱۷۳.</ref> اعضای بیت‌العدل نیز توسط محافل ملی انتخاب می‌شوند.<ref>موسوی‌زاده، منادیان تاریکی، ۱۳۹۳ش، ص۲۷۸.</ref> محافل روحانی ملی و محلی هر دو سال یک بار انتخاب می‌شوند و همه انتخابات در نخستین روز از ضیافت رضوان انجام می‌گیرد.<ref>لاسون، «بهائی/بهائیت»، ص۷۳۶.</ref>
*'''محافل ملی و محلی''': در هر شهر یا روستایی که تعداد بهائیان، حداقل نُه نفر باشند، آنها موظ‌اند محفل روحانی محلی تشکیل دهند. محافل محلی،‌ زیرمجموعه محفل ملی هستند و نمایندگان این محافل، اعضای محفل روحانی ملی را انتخاب می‌کنند. محافل ملی، رابط جامعه بهائی هر کشور با بیت‌العدل و اجراکننده سیاست‌ها و اهداف بیت‌العدل هستند.<ref>روزبهانی، تحلیل و نقد بهائیت،‌۱۳۸۹ش، ص۱۷۳.</ref> اعضای بیت‌العدل نیز توسط محافل ملی انتخاب می‌شوند.<ref>موسوی‌زاده، منادیان تاریکی، ۱۳۹۳ش، ص۲۷۸.</ref> محافل روحانی ملی و محلی هر دو سال یک بار انتخاب می‌شوند و همه انتخابات در نخستین روز از ضیافت رضوان انجام می‌گیرد.<ref>لاسون، «بهائی/بهائیت»، ص۷۳۶.</ref>


در هر ماه بهائی‌ (هر نوزده روز یک بار)، هر محفل، با بهائیان محل خود، ملاقات می‌کند که نام این جلسات را «ضیافت نوزده‌روزه» می‌نامند و خود تشکیلاتی دارد.<ref>موسوی‌زاده، منادیان تاریکی، ۱۳۹۳ش، ص۲۷۹.</ref>
در هر ماه بهائی‌ (هر نوزده روز یک بار)، هر محفل، با بهائیان محل خود، ملاقات می‌کند که نام این جلسات را «ضیافت نوزده‌روزه» می‌نامند و خود تشکیلاتی دارد.<ref>موسوی‌زاده، منادیان تاریکی، ۱۳۹۳ش، ص۲۷۹.</ref>
خط ۲۱۷: خط ۲۱۷:
مشرق الاذکارِ عشق‌آباد نخستین مشرق الاذکار بهائیان شمرده می‌شود که در سال ۱۳۲۰ق (۱۹۰۲م) ساخته شد.<ref>اشراق خاوری، گنجینه حدود و احکام، نشر مؤسسه ملی مطبوعات امری، ص۲۳۴.</ref> طرح ظاهری معابد یا مشرق‌الاذکار بهائیان، دایره‌ای‌شکل است که شامل نُه خیابان، نُه باغچه، نُه حوض با فواره‌های آب و نُه دروازه در اطراف است.<ref>روزبهانی، تحلیل و نقد بهائیت، ۱۳۸۹ش، ص۱۸۲.</ref> مشرق‌الاذکارِ شیکاگو در [[ایالات متحده آمریکا|آمریکا]]، سیدنی در [[استرالیا]]، فرانکفورت در [[آلمان]]<ref>اشراق خاوری، گنجینه حدود و احکام، نشر مؤسسه ملی مطبوعات امری، ص۲۳۸-۲۴۰.</ref> و مشرق‌الاذکار نیلوفر آبی (معبد لوتوس) در [[هند]]<ref>روزبهانی، تحلیل و نقد بهائیت، ۱۳۸۹ش، ص۱۳۵.</ref> از دیگر معابد مهم بهائیان است.
مشرق الاذکارِ عشق‌آباد نخستین مشرق الاذکار بهائیان شمرده می‌شود که در سال ۱۳۲۰ق (۱۹۰۲م) ساخته شد.<ref>اشراق خاوری، گنجینه حدود و احکام، نشر مؤسسه ملی مطبوعات امری، ص۲۳۴.</ref> طرح ظاهری معابد یا مشرق‌الاذکار بهائیان، دایره‌ای‌شکل است که شامل نُه خیابان، نُه باغچه، نُه حوض با فواره‌های آب و نُه دروازه در اطراف است.<ref>روزبهانی، تحلیل و نقد بهائیت، ۱۳۸۹ش، ص۱۸۲.</ref> مشرق‌الاذکارِ شیکاگو در [[ایالات متحده آمریکا|آمریکا]]، سیدنی در [[استرالیا]]، فرانکفورت در [[آلمان]]<ref>اشراق خاوری، گنجینه حدود و احکام، نشر مؤسسه ملی مطبوعات امری، ص۲۳۸-۲۴۰.</ref> و مشرق‌الاذکار نیلوفر آبی (معبد لوتوس) در [[هند]]<ref>روزبهانی، تحلیل و نقد بهائیت، ۱۳۸۹ش، ص۱۳۵.</ref> از دیگر معابد مهم بهائیان است.


== تقویم بهائی ==
==تقویم بهائی==
براساس تقویم و سال بهائی که بدیع<ref>اسلمنت،‌ بهاءالله و عصر جدید، ۱۹۸۸م، ص۲۰۰.</ref> یا دور بهائی<ref>شاهرخ، اصول دیانت بهائی، ۱۹۹۸م، ص۵۸.</ref> نامیده می‌شود، هر سال بهائی، نوزده ماه و هر ماه، نوزده روز است.<ref>اسلمنت،‌ بهاءالله و عصر جدید، ۱۹۸۸م، ص۲۰۰.</ref> تقویم بهائی از سال ۱۸۴۴م/۱۲۶۰ق که به اصطلاح بهائیان، سال ظهور باب است،<ref>شاهرخ، اصول دیانت بهائی، ۱۹۹۸م، ص۵۸.</ref> آغاز می‌شود و اولین ماه سال،‌ شَهرُالبهاء است که معمولاً از [[۱ فروردین|اول فروردین]] و (۲۱ مارس) شروع می‌شود.<ref>اسلمنت،‌ بهاءالله و عصر جدید، ۱۹۸۸م، ص۲۰۰ و۲۰۱.</ref> آخرین ماه سالِ بدیع،‌ شَهرُالعلاست که از [[۱۱ اسفند|یازدهم اسفند]] (دوم مارس) آغاز می‌شود.<ref>اسلمنت،‌ بهاءالله و عصر جدید، ۱۹۸۸م، ص۲۰۱.</ref>
براساس تقویم و سال بهائی که بدیع<ref>اسلمنت،‌ بهاءالله و عصر جدید، ۱۹۸۸م، ص۲۰۰.</ref> یا دور بهائی<ref>شاهرخ، اصول دیانت بهائی، ۱۹۹۸م، ص۵۸.</ref> نامیده می‌شود، هر سال بهائی، نوزده ماه و هر ماه، نوزده روز است.<ref>اسلمنت،‌ بهاءالله و عصر جدید، ۱۹۸۸م، ص۲۰۰.</ref> تقویم بهائی از سال ۱۸۴۴م/۱۲۶۰ق که به اصطلاح بهائیان، سال ظهور باب است،<ref>شاهرخ، اصول دیانت بهائی، ۱۹۹۸م، ص۵۸.</ref> آغاز می‌شود و اولین ماه سال،‌ شَهرُالبهاء است که معمولاً از [[۱ فروردین|اول فروردین]] و (۲۱ مارس) شروع می‌شود.<ref>اسلمنت،‌ بهاءالله و عصر جدید، ۱۹۸۸م، ص۲۰۰ و۲۰۱.</ref> آخرین ماه سالِ بدیع،‌ شَهرُالعلاست که از [[۱۱ اسفند|یازدهم اسفند]] (دوم مارس) آغاز می‌شود.<ref>اسلمنت،‌ بهاءالله و عصر جدید، ۱۹۸۸م، ص۲۰۱.</ref>


خط ۲۵۸: خط ۲۵۸:
==کتب بهائیت==
==کتب بهائیت==
نوشته‌های رهبران بهائیت، به‌ویژه میرزا حسینعلی و پسرش عباس افندی، برای بهائیان مقدس است و در مجالسشان قرائت می‌شود.<ref>صدری، «بهائیت»، ص۷۴۲.</ref> برخی از آثار و متون مقدس بهائیت به شرح زیر است:
نوشته‌های رهبران بهائیت، به‌ویژه میرزا حسینعلی و پسرش عباس افندی، برای بهائیان مقدس است و در مجالسشان قرائت می‌شود.<ref>صدری، «بهائیت»، ص۷۴۲.</ref> برخی از آثار و متون مقدس بهائیت به شرح زیر است:
* '''آثار بهاءالله''': کتاب اَقدس، کتاب ایقان، هفت‌وادی، کلمات مَکنونه مبین، اِشراقات،‌ اِقتدارات، بَدیع و الواح سلاطین{{یاد|نامه‌های میرزا حسینعلی به پیروانش یا خطاب به پادشاهان، در میان بهائیان، به لوح مشهورند و تعدادشان را بیش از ۱۶هزار دانسته‌اند (روزبهانی، تحلیل و نقد بهائیت، ۱۳۸۹ش، ص۸۱).}} از آثار میرزا حسینعلی نوری به شمار می‌روند.<ref>زاهد زاهدانی، بهائیت در ایران،‌۱۳۸۸ش، ص۱۵۱؛ روزبهانی، تحلیل و نقد بهائیت، ۱۳۸۹ش، ص۸۰ و ۸۱.</ref> به گفته عبدالبهاء، کتاب اقدس «مُهیمِن بر جمیع کُتُب و صُحُف، ناسخ همه آنها و مرجع تمام احکام و اوامر و نواهی»<ref>عبدالبهاء، مکاتیب، ۱۹۲۱م، ج۱،‌ ص۳۴۳؛ فاضل مازندرانی، اسرار الآثار، مؤسسه ملی مطبوعات، ج۱، ص۱۶۱.</ref> و از نظر شوقی افندی، مهم‌ترین اثر بهاءالله و ام‌الکتاب بهائیت است.<ref>نوری، کتاب اقدس، ص۲۳ (بخش توصیف کتاب اقدس بقلم حضرت ولی امرالله).</ref> این کتاب دربرگیرنده احکام و آموزه‌های بهائیت است و در عَکّا نوشته شده است.<ref>اشراق خاوری، گنجینه حدود و احکام، نشر مؤسسه ملی مطبوعات امری، مقدمه، ص۳.</ref> بهائیان، کتاب بیان را ناسخ [[قرآن]] و کتاب اقدس را ناسخ بیان می‌دانند.<ref>نجفی، بهائیان، ۱۳۸۳ش، ص۴۲۴.</ref>
*'''آثار بهاءالله''': کتاب اَقدس، کتاب ایقان، هفت‌وادی، کلمات مَکنونه مبین، اِشراقات،‌ اِقتدارات، بَدیع و الواح سلاطین{{یاد|نامه‌های میرزا حسینعلی به پیروانش یا خطاب به پادشاهان، در میان بهائیان، به لوح مشهورند و تعدادشان را بیش از ۱۶هزار دانسته‌اند (روزبهانی، تحلیل و نقد بهائیت، ۱۳۸۹ش، ص۸۱).}} از آثار میرزا حسینعلی نوری به شمار می‌روند.<ref>زاهد زاهدانی، بهائیت در ایران،‌۱۳۸۸ش، ص۱۵۱؛ روزبهانی، تحلیل و نقد بهائیت، ۱۳۸۹ش، ص۸۰ و ۸۱.</ref> به گفته عبدالبهاء، کتاب اقدس «مُهیمِن بر جمیع کُتُب و صُحُف، ناسخ همه آنها و مرجع تمام احکام و اوامر و نواهی»<ref>عبدالبهاء، مکاتیب، ۱۹۲۱م، ج۱،‌ ص۳۴۳؛ فاضل مازندرانی، اسرار الآثار، مؤسسه ملی مطبوعات، ج۱، ص۱۶۱.</ref> و از نظر شوقی افندی، مهم‌ترین اثر بهاءالله و ام‌الکتاب بهائیت است.<ref>نوری، کتاب اقدس، ص۲۳ (بخش توصیف کتاب اقدس بقلم حضرت ولی امرالله).</ref> این کتاب دربرگیرنده احکام و آموزه‌های بهائیت است و در عَکّا نوشته شده است.<ref>اشراق خاوری، گنجینه حدود و احکام، نشر مؤسسه ملی مطبوعات امری، مقدمه، ص۳.</ref> بهائیان، کتاب بیان را ناسخ [[قرآن]] و کتاب اقدس را ناسخ بیان می‌دانند.<ref>نجفی، بهائیان، ۱۳۸۳ش، ص۴۲۴.</ref>
مجموع آثار و الواح بهاءالله در مجموعه‌ای با نام «آثار قلم اَعلیٰ» در شش جلد به چاپ رسیده است.<ref>[https://bahairesearch.org/book/آثار-قلم-اعلی «آثار قلم اعلی»،‌ وبگاه بهائی پژوهی.]</ref>
مجموع آثار و الواح بهاءالله در مجموعه‌ای با نام «آثار قلم اَعلیٰ» در شش جلد به چاپ رسیده است.<ref>[https://bahairesearch.org/book/آثار-قلم-اعلی «آثار قلم اعلی»،‌ وبگاه بهائی پژوهی.]</ref>
* '''آثار عبدالبهاء''': مقاله شخصی سیاح، رساله مَدَنیّه، کتاب سیاسیه، کتاب مُفاوِضات، کتاب مَکاتیب، تذکره الوفا، خطابات مبارکه، الواح وصایای مبارکه (وصیتنامه) از جمله آثار عبدالبهاء هستند.<ref>روزبهانی، تحلیل و نقد بهائیت، ۱۳۸۹ش، ص۸۷.</ref>
*'''آثار عبدالبهاء''': مقاله شخصی سیاح، رساله مَدَنیّه، کتاب سیاسیه، کتاب مُفاوِضات، کتاب مَکاتیب، تذکره الوفا، خطابات مبارکه، الواح وصایای مبارکه (وصیتنامه) از جمله آثار عبدالبهاء هستند.<ref>روزبهانی، تحلیل و نقد بهائیت، ۱۳۸۹ش، ص۸۷.</ref>
* '''آثار شوقی افندی''': برخی از آثار شوقی عبارت‌اند از: نظم بدیع، نظم اداری دیانت بهائی‌ (شامل دستورهای تشکیلات بهائی)، ظهور عدل الهی، لوح قرن، قرن بدیع، نظامات بهائی، دور بهائی (ترجمه کتاب تاریخ نبیل زرندی به انگلیسی) و مَطالِع‌الاَنوار. برخی از آثار وی به انگلیسی و برخی به فارسی است.<ref>روزبهانی، تحلیل و نقد بهائیت،‌۱۳۸۹ش، ص۹۲.</ref>
*'''آثار شوقی افندی''': برخی از آثار شوقی عبارت‌اند از: نظم بدیع، نظم اداری دیانت بهائی‌ (شامل دستورهای تشکیلات بهائی)، ظهور عدل الهی، لوح قرن، قرن بدیع، نظامات بهائی، دور بهائی (ترجمه کتاب تاریخ نبیل زرندی به انگلیسی) و مَطالِع‌الاَنوار. برخی از آثار وی به انگلیسی و برخی به فارسی است.<ref>روزبهانی، تحلیل و نقد بهائیت،‌۱۳۸۹ش، ص۹۲.</ref>


کتاب «الفَرائد» اثر میرزا ابوالفضل گلپایگانی، از مبلغان و نویسندگان برجسته بهائی، «گنجینه حدود و احکام» اثر عبدالحمید اشراق خاوری، از مبلغان و نویسندگان برجسته بهائیت، و «کَواکِبُ الدُّرّیَّة فی مَآثر البَهائیّة» (در تاریخ [[بابیه|بابیت]] و بهائیت) از [[عبدالحسین آیتی بافقی یزدی|عبدالحسین آیتی]]، از مبلغان سابق بهائی که [[اسلام|مسلمان]] شد، از دیگر کتاب‌های مقدس بهائیت به شمار می‌روند.<ref>حاج قلی و دیگران، فرقه‌های انحرافی، ۱۳۹۵ش، ص۳۹۰-۳۹۳.</ref> الفرائد، استدلالی‌ترین کتاب بهائیان دانسته شده است.<ref>مصطفوی، محاکمه و بررسی در عقاید و احکام و آداب و تاریخ باب و بهاء،‌ مرکز نشر آثار علامه مصطفوی، ج۲،‌ ص۲۵۷؛ حاج قلی و دیگران، فرقه‌های انحرافی، ۱۳۹۵ش، ص۳۹۱.</ref> گنجینه حدود و احکام، مجموعه‌ای از احکام و حدود بهائی است و بخش قابل‌توجهی از احکام بهائیان در این کتاب آمده است.<ref>حاج قلی و دیگران، فرقه‌های انحرافی، ۱۳۹۵ش، ص۳۹۰ و ۳۹۱.</ref>
کتاب «الفَرائد» اثر میرزا ابوالفضل گلپایگانی، از مبلغان و نویسندگان برجسته بهائی، «گنجینه حدود و احکام» اثر عبدالحمید اشراق خاوری، از مبلغان و نویسندگان برجسته بهائیت، و «کَواکِبُ الدُّرّیَّة فی مَآثر البَهائیّة» (در تاریخ [[بابیه|بابیت]] و بهائیت) از [[عبدالحسین آیتی بافقی یزدی|عبدالحسین آیتی]]، از مبلغان سابق بهائی که [[اسلام|مسلمان]] شد، از دیگر کتاب‌های مقدس بهائیت به شمار می‌روند.<ref>حاج قلی و دیگران، فرقه‌های انحرافی، ۱۳۹۵ش، ص۳۹۰-۳۹۳.</ref> الفرائد، استدلالی‌ترین کتاب بهائیان دانسته شده است.<ref>مصطفوی، محاکمه و بررسی در عقاید و احکام و آداب و تاریخ باب و بهاء،‌ مرکز نشر آثار علامه مصطفوی، ج۲،‌ ص۲۵۷؛ حاج قلی و دیگران، فرقه‌های انحرافی، ۱۳۹۵ش، ص۳۹۱.</ref> گنجینه حدود و احکام، مجموعه‌ای از احکام و حدود بهائی است و بخش قابل‌توجهی از احکام بهائیان در این کتاب آمده است.<ref>حاج قلی و دیگران، فرقه‌های انحرافی، ۱۳۹۵ش، ص۳۹۰ و ۳۹۱.</ref>
خط ۲۷۳: خط ۲۷۳:
[[سید حسین طباطبایی بروجردی|آیت‌الله بروجردی]] (۱۲۹۲ق-۱۳۸۰ق/ ۱۲۵۴ش-۱۳۴۰ش)،‌ از مراجع تقلید شیعه، بهائیت را ضد [[شیعه]] و استقلال کشور ایران می‌دانست.<ref> نگاه کنید به رجبی، «نگران از نفوذ؛ آیت الله بروجردی و بهائیان»، ص۳۴۴.</ref>  او خطر بهائیت را جدی می‌دانست و گفته شده مبارزه با بهائیت توسط او آغاز شد. او برای این منظور، برخی از علما همچون [[حسینعلی منتظری|آیت الله منتظری]]، [[ابراهیم امینی]] و احمدی شاهرودی را به شهرهای دیگر می‌فرستاد.<ref>رجبی، «نگران از نفوذ؛ آیت الله بروجردی و بهائیان»، ص۳۴۱.</ref> اقدامات سید حسین بروجردی باعث شد به دستور شاه حظیرة‌القدس، ساختمان مرکز اداری بهائیان در [[تهران]]، در سال [[سال ۱۳۳۴ هجری شمسی|۱۳۳۴ش]] بسته شود.<ref>رجبی، «نگران از نفوذ؛ آیت الله بروجردی و بهائیان»، ص۳۴۳ و۳۴۴.</ref>
[[سید حسین طباطبایی بروجردی|آیت‌الله بروجردی]] (۱۲۹۲ق-۱۳۸۰ق/ ۱۲۵۴ش-۱۳۴۰ش)،‌ از مراجع تقلید شیعه، بهائیت را ضد [[شیعه]] و استقلال کشور ایران می‌دانست.<ref> نگاه کنید به رجبی، «نگران از نفوذ؛ آیت الله بروجردی و بهائیان»، ص۳۴۴.</ref>  او خطر بهائیت را جدی می‌دانست و گفته شده مبارزه با بهائیت توسط او آغاز شد. او برای این منظور، برخی از علما همچون [[حسینعلی منتظری|آیت الله منتظری]]، [[ابراهیم امینی]] و احمدی شاهرودی را به شهرهای دیگر می‌فرستاد.<ref>رجبی، «نگران از نفوذ؛ آیت الله بروجردی و بهائیان»، ص۳۴۱.</ref> اقدامات سید حسین بروجردی باعث شد به دستور شاه حظیرة‌القدس، ساختمان مرکز اداری بهائیان در [[تهران]]، در سال [[سال ۱۳۳۴ هجری شمسی|۱۳۳۴ش]] بسته شود.<ref>رجبی، «نگران از نفوذ؛ آیت الله بروجردی و بهائیان»، ص۳۴۳ و۳۴۴.</ref>


[[سید روح‌الله موسوی خمینی|امام خمینی]] بهائیان را عُمّال اسرائیل<ref>رفیعی، «خروش بر توطئه‌ها؛ امام خمینی و بهائیت»، ص۳۵۱ و ۳۵۲.</ref> و جاسوسان اسرائیل و [[ایالات متحده آمریکا|آمریکا]] می‌دانست.<ref>نگاه کنید به امام خمینی، صحیفه امام، ۱۳۸۹ش، ج۱۷، ص۲۶۷ و ۴۶۱؛ رفیعی، «خروش بر توطئه‌ها؛ امام خمینی و بهائیت»، ص۳۵۲و۳۵۵.</ref> از دیدگاه او بهائیت برای شکستن مذهب شیعه به وجود آمده است.<ref>رفیعی، «خروش بر توطئه‌ها؛ امام خمینی و بهائیت»، ص۳۵۲.</ref> از نظر امام، صهیونیست‌ها در ایران به صورت حزب بهائی ظاهر شدند و درصددند استقلال و اقتصاد ایران را در دست گیرند.<ref>امام خمینی، صحیفه امام، ۱۳۸۹ش، ج۱،‌ ص۱۱۰ و۲۱۶.</ref>
[[سید روح‌الله موسوی خمینی|امام خمینی]] بهائیان را عُمّال [[اسرائیل]]<ref>رفیعی، «خروش بر توطئه‌ها؛ امام خمینی و بهائیت»، ص۳۵۱ و ۳۵۲.</ref> و جاسوسان اسرائیل و [[ایالات متحده آمریکا|آمریکا]] می‌دانست.<ref>نگاه کنید به امام خمینی، صحیفه امام، ۱۳۸۹ش، ج۱۷، ص۲۶۷ و ۴۶۱؛ رفیعی، «خروش بر توطئه‌ها؛ امام خمینی و بهائیت»، ص۳۵۲و۳۵۵.</ref> از دیدگاه او بهائیت برای شکستن مذهب شیعه به وجود آمده است.<ref>رفیعی، «خروش بر توطئه‌ها؛ امام خمینی و بهائیت»، ص۳۵۲.</ref> از نظر امام، صهیونیست‌ها در ایران به صورت حزب بهائی ظاهر شدند و درصددند استقلال و اقتصاد ایران را در دست گیرند.<ref>امام خمینی، صحیفه امام، ۱۳۸۹ش، ج۱،‌ ص۱۱۰ و۲۱۶.</ref>


در سال ۲۰۰۳م، مجمع تحقیقات اسلامی در [[الازهر|دانشگاه الازهرِ]] [[مصر]]، بهائیت را [[بدعت]] دانست و اعلام کرد این فرقه ارتباطی با ادیان آسمانی ندارد. محمد سید طنطاوی، شیخ الازهر، نیز بهائیت را با [[اسلام]] در تضاد کامل می‌دانست و بر آن بود نباید آن را به عنوان دینی مستقل، به رسمیت شناخت. از نظر وی، بهائیت یک دین ابداعی است که در اواخر قرن نوزدهم میلادی، توسط استعمارگران انگلیسی جهت زیرسؤال بردن اسلام و تفرقه میان مسلمانان به وجود آمده است.<ref>[https://fa.abna24.com/cultural/archive/2009/06/16/114819/story.html «شیخ الازهر: به رسمیت شناختن بهائیت، خروج از اسلام است»، خبرگزاری ابنا.]</ref>
در سال ۲۰۰۳م، مجمع تحقیقات اسلامی در [[الازهر|دانشگاه الازهرِ]] [[مصر]]، بهائیت را [[بدعت]] دانست و اعلام کرد این فرقه ارتباطی با ادیان آسمانی ندارد. محمد سید طنطاوی، شیخ الازهر، نیز بهائیت را با [[اسلام]] در تضاد کامل می‌دانست و بر آن بود نباید آن را به عنوان دینی مستقل، به رسمیت شناخت. از نظر وی، بهائیت یک دین ابداعی است که در اواخر قرن نوزدهم میلادی، توسط استعمارگران انگلیسی جهت زیرسؤال بردن اسلام و تفرقه میان مسلمانان به وجود آمده است.<ref>[https://fa.abna24.com/cultural/archive/2009/06/16/114819/story.html «شیخ الازهر: به رسمیت شناختن بهائیت، خروج از اسلام است»، خبرگزاری ابنا.]</ref>
خط ۲۸۳: خط ۲۸۳:


شرح برخی انتقادات به بهائیت بدین ترتیب است:
شرح برخی انتقادات به بهائیت بدین ترتیب است:
* '''ادعای الوهیت''': به گفته عبدالبهاء در کتاب مکاتیب،‌ بهاءالله، فراوان اظهار الوهیت و ربوبیت کرده است و یک کتاب نیز در تفسیر صمد نوشته است که از عنوان کتاب تا پایانش، «إنی أنا الله» (من خدا هستم) است.<ref>عبدالبهاء، مکاتیب، ۱۹۲۱م، ج۲، ص۲۵۴.</ref> میرزا حسینعلی نوری نیز در موارد مختلف ادعای الوهیت کرده است.<ref>برای نمونه نگاه کنید به نجفی، بهائیان، ۱۳۸۳ش، ص۴۰۲-۴۱۷.</ref> ادعای الوهیت برخلاف آموزه‌های اسلام و به‌نوعی دعوت به بت‌پرستی و خرافه‌پرستی و جهالت و نادانی دانسته شده است.<ref>مصطفوی، محاکمه و بررسی در عقاید و احکام و آداب و تاریخ باب و بهاء،‌ مرکز نشر آثار علامه مصطفوی، ج۱، ص۷۶-۷۹.</ref> همچنین در بهائیت،‌ برخلاف آموزه‌های صریح اسلام، میرزا حسینعلی نوری معبود خوانده شده و [[عبادت]] او،‌ جزو وظایف بهائیان شمرده شده است.<ref> نگاه کنید به مصطفوی، محاکمه و بررسی در عقاید و احکام و آداب و تاریخ باب و بهاء،‌ مرکز نشر آثار علامه مصطفوی، ج۱، ص۸۵.</ref>
*'''ادعای الوهیت''': به گفته عبدالبهاء در کتاب مکاتیب،‌ بهاءالله، فراوان اظهار الوهیت و ربوبیت کرده است و یک کتاب نیز در تفسیر صمد نوشته است که از عنوان کتاب تا پایانش، «إنی أنا الله» (من خدا هستم) است.<ref>عبدالبهاء، مکاتیب، ۱۹۲۱م، ج۲، ص۲۵۴.</ref> میرزا حسینعلی نوری نیز در موارد مختلف ادعای الوهیت کرده است.<ref>برای نمونه نگاه کنید به نجفی، بهائیان، ۱۳۸۳ش، ص۴۰۲-۴۱۷.</ref> ادعای الوهیت برخلاف آموزه‌های اسلام و به‌نوعی دعوت به بت‌پرستی و خرافه‌پرستی و جهالت و نادانی دانسته شده است.<ref>مصطفوی، محاکمه و بررسی در عقاید و احکام و آداب و تاریخ باب و بهاء،‌ مرکز نشر آثار علامه مصطفوی، ج۱، ص۷۶-۷۹.</ref> همچنین در بهائیت،‌ برخلاف آموزه‌های صریح اسلام، میرزا حسینعلی نوری معبود خوانده شده و [[عبادت]] او،‌ جزو وظایف بهائیان شمرده شده است.<ref> نگاه کنید به مصطفوی، محاکمه و بررسی در عقاید و احکام و آداب و تاریخ باب و بهاء،‌ مرکز نشر آثار علامه مصطفوی، ج۱، ص۸۵.</ref>
* '''ادعای نبوت''': از آنجا که تشخیص مقام نبوت و صدق ادعای پیامبری، دشوار است، پیامبران برای اثبات نبوت خود باید [[معجزه]] ارائه کنند.<ref>مصطفوی، محاکمه و بررسی در عقاید و احکام و آداب و تاریخ باب و بهاء،‌ مرکز نشر آثار علامه مصطفوی، ج۱، ص۵۹.</ref> میرزا حسینعلی با اینکه ادعای مقام نبوت داشت،  نبوت را تنها نیازمند نزول آیات می‌دانست. ازاین‌رو،‌ وی مطالب کتاب اقدس و دیگر الواح را که با ترکیب خاص کلمات و جملات و به تقلید از [[قرآن]]، اما پر از غلط‌های لفظی و معنوی و ادبی بسیار است، آیات آسمانی و به نوعی معجزه خواند.<ref>مصطفوی، محاکمه و بررسی در عقاید و احکام و آداب و تاریخ باب و بهاء،‌ مرکز نشر آثار علامه مصطفوی، ج۱، ص۶۰-۶۷.</ref> در نقد آیات بهائیت،‌ گفته شده در این صورت هر شخص عربی که با فصاحت و بلاغت صحبت کند نیز می‌تواند ادعای پیامبری کند. همچنین مقام نبوت کسانی همچون میرزا یحیی صبح ازل که آیاتی نظیر آیات بهاءالله صادر و ادعای نبوت کرده‌اند نیز ثابت می‌شود.<ref>مصطفوی، محاکمه و بررسی در عقاید و احکام و آداب و تاریخ باب و بهاء،‌ مرکز نشر آثار علامه مصطفوی، ج۱، ص۶۲-۶۷.</ref>
*'''ادعای نبوت''': از آنجا که تشخیص مقام نبوت و صدق ادعای پیامبری، دشوار است، پیامبران برای اثبات نبوت خود باید [[معجزه]] ارائه کنند.<ref>مصطفوی، محاکمه و بررسی در عقاید و احکام و آداب و تاریخ باب و بهاء،‌ مرکز نشر آثار علامه مصطفوی، ج۱، ص۵۹.</ref> میرزا حسینعلی با اینکه ادعای مقام نبوت داشت،  نبوت را تنها نیازمند نزول آیات می‌دانست. ازاین‌رو،‌ وی مطالب کتاب اقدس و دیگر الواح را که با ترکیب خاص کلمات و جملات و به تقلید از [[قرآن]]، اما پر از غلط‌های لفظی و معنوی و ادبی بسیار است، آیات آسمانی و به نوعی معجزه خواند.<ref>مصطفوی، محاکمه و بررسی در عقاید و احکام و آداب و تاریخ باب و بهاء،‌ مرکز نشر آثار علامه مصطفوی، ج۱، ص۶۰-۶۷.</ref> در نقد آیات بهائیت،‌ گفته شده در این صورت هر شخص عربی که با فصاحت و بلاغت صحبت کند نیز می‌تواند ادعای پیامبری کند. همچنین مقام نبوت کسانی همچون میرزا یحیی صبح ازل که آیاتی نظیر آیات بهاءالله صادر و ادعای نبوت کرده‌اند نیز ثابت می‌شود.<ref>مصطفوی، محاکمه و بررسی در عقاید و احکام و آداب و تاریخ باب و بهاء،‌ مرکز نشر آثار علامه مصطفوی، ج۱، ص۶۲-۶۷.</ref>
* '''خاتمیت''': از جمله انتقادات به بهائیت، خاتمیت پیامبر(ص)‌ است. از نظر مسلمانان، هر ادعایی که با این اعتقاد سازگار نباشد، مردود و باطل است و هر فرقه‌ای این اصل را نپذیرد،‌ از اسلام خارج است.<ref>صدری، «بهائیت»، ص۷۴۳.</ref> میرزا حسینعلی، خود را «مَن یَظهَرُهُ الله» نامید و ادعای شریعت مستقل کرد.<ref>صدری، «بهائیت»، ص۷۴۳.</ref>
*'''خاتمیت''': از جمله انتقادات به بهائیت، خاتمیت پیامبر(ص)‌ است. از نظر مسلمانان، هر ادعایی که با این اعتقاد سازگار نباشد، مردود و باطل است و هر فرقه‌ای این اصل را نپذیرد،‌ از اسلام خارج است.<ref>صدری، «بهائیت»، ص۷۴۳.</ref> میرزا حسینعلی، خود را «مَن یَظهَرُهُ الله» نامید و ادعای شریعت مستقل کرد.<ref>صدری، «بهائیت»، ص۷۴۳.</ref>
* '''ادعای موعود بودن''': میرزا حسینعلی نوری، با اینکه نبوت خود را مسلم گرفته بود، خود را موعود و [[انتظار|منتظَر]] نیز می‌خواند و در عین‌حال روایات مربوط به [[غیبت امام مهدی(عج)|غیبت]] و [[ظهور امام زمان|ظهور]] و امام منتظر را ضعیف و موهوم معرفی می‌کرد؛‌ در حالی که اگر این روایات ضعیف باشند، زمینه‌ای برای ادعای موعود و منتظَر بودن باقی نمی‌ماند.<ref>مصطفوی، محاکمه و بررسی در عقاید و احکام و آداب و تاریخ باب و بهاء،‌ مرکز نشر آثار علامه مصطفوی، ج۱، ص۴۹ - ۵۱.</ref> افزون بر این، با توجه به روایات و گفته علما و محدثین، ویژگی‌ها و علائم و اسم و نسب موعود و منتظَرِ واقعی با میرزا حسینعلی منطبق نیست.<ref>مصطفوی، محاکمه و بررسی در عقاید و احکام و آداب و تاریخ باب و بهاء،‌ مرکز نشر آثار علامه مصطفوی، ج۱، ص۵۶.</ref> من یظهره الله و موعود باب نیز با حسینعلی مطابقت ندارد؛ زیرا براساس اظهارات باب در کتاب بیان، نام او محمد،‌ لقبش [[قائم آل محمد|قائم]] و محل ظهورش [[مسجد الحرام|مسجدالحرام]] است و این شرایط هیچ‌کدام در بهاء‌الله نیست.<ref>زاهد زاهدانی، بهائیت در ایران، ۱۳۸۸ش، ص۱۰۸ و ۱۰۹.</ref> همچنین براساس اظهارات علی‌محمد باب، ظهور من یظهره الله ۱۵۱۱ یا ۲۰۰۱ سال پس از ظهور باب است.<ref> نجفی، بهائیان، ۱۳۸۳ش، ص۲۱۸.</ref>
*'''ادعای موعود بودن''': میرزا حسینعلی نوری، با اینکه نبوت خود را مسلم گرفته بود، خود را موعود و [[انتظار|منتظَر]] نیز می‌خواند و در عین‌حال روایات مربوط به [[غیبت امام مهدی(عج)|غیبت]] و [[ظهور امام زمان|ظهور]] و امام منتظر را ضعیف و موهوم معرفی می‌کرد؛‌ در حالی که اگر این روایات ضعیف باشند، زمینه‌ای برای ادعای موعود و منتظَر بودن باقی نمی‌ماند.<ref>مصطفوی، محاکمه و بررسی در عقاید و احکام و آداب و تاریخ باب و بهاء،‌ مرکز نشر آثار علامه مصطفوی، ج۱، ص۴۹ - ۵۱.</ref> افزون بر این، با توجه به روایات و گفته علما و محدثین، ویژگی‌ها و علائم و اسم و نسب موعود و منتظَرِ واقعی با میرزا حسینعلی منطبق نیست.<ref>مصطفوی، محاکمه و بررسی در عقاید و احکام و آداب و تاریخ باب و بهاء،‌ مرکز نشر آثار علامه مصطفوی، ج۱، ص۵۶.</ref> من یظهره الله و موعود باب نیز با حسینعلی مطابقت ندارد؛ زیرا براساس اظهارات باب در کتاب بیان، نام او محمد،‌ لقبش [[قائم آل محمد|قائم]] و محل ظهورش [[مسجد الحرام|مسجدالحرام]] است و این شرایط هیچ‌کدام در بهاء‌الله نیست.<ref>زاهد زاهدانی، بهائیت در ایران، ۱۳۸۸ش، ص۱۰۸ و ۱۰۹.</ref> همچنین براساس اظهارات علی‌محمد باب، ظهور من یظهره الله ۱۵۱۱ یا ۲۰۰۱ سال پس از ظهور باب است.<ref> نجفی، بهائیان، ۱۳۸۳ش، ص۲۱۸.</ref>
* '''تناقضات''': در دین و کتاب آسمانی نباید مطالب ضدونقیض وجود داشته باشد؛<ref>مصطفوی، محاکمه و بررسی در عقاید و احکام و آداب و تاریخ باب و بهاء،‌ مرکز نشر آثار علامه مصطفوی، ج۱، ص۲۰۵.</ref> اما به گفته سیدمحمدباقر نجفی نویسنده کتاب «بهائیان»، آثار بهائیت در مسائل مهم عقیدتی، متناقض است و باید برخی باورها و عقاید را با رد برخی دیگر بپذیریم و نمی‌توان همه آنها را با هم پذیرفت.<ref>نجفی، بهائیان، ۱۳۸۳ش، ص۴۲۱.</ref> حسن مصطفوی نیز نوشته‌ها و سخنان میرزا حسینعلی را پر از تناقض می‌داند و برخی از آنها بیان می‌کند.<ref>مصطفوی، محاکمه و بررسی در عقاید و احکام و آداب و تاریخ باب و بهاء،‌ مرکز نشر آثار علامه مصطفوی، ج۱، ص۲۱۲-۲۲۴.</ref> برای نمونه، براساس منابع مهم بهائیان، [[عدم تحریف قرآن|قرآن تحریف نشده]]، اما در عین‌حال معتقدند که قرآن به دلیل تحریف، توسط کتاب بیان منسوخ شد.<ref>نجفی، بهائیان، ۱۳۸۳ش، ص۴۲۴. </ref>
*'''تناقضات''': در دین و کتاب آسمانی نباید مطالب ضدونقیض وجود داشته باشد؛<ref>مصطفوی، محاکمه و بررسی در عقاید و احکام و آداب و تاریخ باب و بهاء،‌ مرکز نشر آثار علامه مصطفوی، ج۱، ص۲۰۵.</ref> اما به گفته سیدمحمدباقر نجفی نویسنده کتاب «بهائیان»، آثار بهائیت در مسائل مهم عقیدتی، متناقض است و باید برخی باورها و عقاید را با رد برخی دیگر بپذیریم و نمی‌توان همه آنها را با هم پذیرفت.<ref>نجفی، بهائیان، ۱۳۸۳ش، ص۴۲۱.</ref> حسن مصطفوی نیز نوشته‌ها و سخنان میرزا حسینعلی را پر از تناقض می‌داند و برخی از آنها بیان می‌کند.<ref>مصطفوی، محاکمه و بررسی در عقاید و احکام و آداب و تاریخ باب و بهاء،‌ مرکز نشر آثار علامه مصطفوی، ج۱، ص۲۱۲-۲۲۴.</ref> برای نمونه، براساس منابع مهم بهائیان، [[عدم تحریف قرآن|قرآن تحریف نشده]]، اما در عین‌حال معتقدند که قرآن به دلیل تحریف، توسط کتاب بیان منسوخ شد.<ref>نجفی، بهائیان، ۱۳۸۳ش، ص۴۲۴. </ref>
* '''اختلاف و نزاع در بهائیت''': از دیدگاه حسن مصطفوی، تا به حال در هیچ دین و مسلکی، به اندازه بهائیت، اختلاف و نزاع و تکفیر نبوده است.<ref>مصطفوی، محاکمه و بررسی در عقاید و احکام و آداب و تاریخ باب و بهاء،‌ مرکز نشر آثار علامه مصطفوی، ج۲، ص۳۲.</ref> پس از درگذشت باب، میرزا بهاء با برادرش صبح‌ازل اختلاف پیدا کرد و در طعن همدیگر کتاب نوشتند. پس از فوت بهاء، میان غَصن اعظم (عبدالبهاء) و غَصن اکبر (محمدعلی) اختلاف شدید پیدا شد.<ref>مصطفوی، محاکمه و بررسی در عقاید و احکام و آداب و تاریخ باب و بهاء،‌ مرکز نشر آثار علامه مصطفوی، ج۲، ص۳۲.</ref> عبدالبهاء، میرزا محمدعلی را ناقض اکبر خواند و محمدعلی نیز پیروان عباس و شوقی را [[شرک|مشرک]] می‌دانست.<ref>زاهد زاهدانی، بهائیت در ایران،‌۱۳۸۸ش، ص۱۵۲.</ref> پس از شوقی افندی نیز اختلافات به اوج رسید و باعث انشعابات متعدد در این فرقه شد.<ref>نیازی، گذرگاه تاریکی، ۱۳۹۳ش، ص۲۷۳.</ref>
*'''اختلاف و نزاع در بهائیت''': از دیدگاه حسن مصطفوی، تا به حال در هیچ دین و مسلکی، به اندازه بهائیت، اختلاف و نزاع و تکفیر نبوده است.<ref>مصطفوی، محاکمه و بررسی در عقاید و احکام و آداب و تاریخ باب و بهاء،‌ مرکز نشر آثار علامه مصطفوی، ج۲، ص۳۲.</ref> پس از درگذشت باب، میرزا بهاء با برادرش صبح‌ازل اختلاف پیدا کرد و در طعن همدیگر کتاب نوشتند. پس از فوت بهاء، میان غَصن اعظم (عبدالبهاء) و غَصن اکبر (محمدعلی) اختلاف شدید پیدا شد.<ref>مصطفوی، محاکمه و بررسی در عقاید و احکام و آداب و تاریخ باب و بهاء،‌ مرکز نشر آثار علامه مصطفوی، ج۲، ص۳۲.</ref> عبدالبهاء، میرزا محمدعلی را ناقض اکبر خواند و محمدعلی نیز پیروان عباس و شوقی را [[شرک|مشرک]] می‌دانست.<ref>زاهد زاهدانی، بهائیت در ایران،‌۱۳۸۸ش، ص۱۵۲.</ref> پس از شوقی افندی نیز اختلافات به اوج رسید و باعث انشعابات متعدد در این فرقه شد.<ref>نیازی، گذرگاه تاریکی، ۱۳۹۳ش، ص۲۷۳.</ref>


* '''بهائیت، حزبی سیاسی:''' منتقدانِ بهائیت این فرقه را حزب و فرقه‌ای سیاسی می‌دانند<ref>مصطفوی، محاکمه و بررسی در عقاید و احکام و آداب و تاریخ باب و بهاء،‌ مرکز نشر آثار علامه مصطفوی، ج۲، ص۵۵؛ روزبهانی، تحلیل و نقد بهائیت، ۱۳۸۹ش، ص۱۶۹.</ref> که مانند یک سازمان سیاسی، همه طرفداران خود را کنترل می‌کند و از آنها بهره می‌گیرد<ref>روزبهانی، تحلیل و نقد بهائیت، ۱۳۸۹ش، ص۱۶۹.</ref> و   تحت حمایت [[روسیه]]،<ref>موسوی‌زاده، منادیان تاریکی، ۱۳۹۳ش، ص۲۲۹-۲۳۱؛ روزبهانی، تحلیل و نقد بهائیت، ۱۳۸۹ش، ص۱۳۷-۱۳۹.</ref> [[بریتانیا|انگلیس]]، اسرائیل و [[ایالات متحده آمریکا|آمریکا]] است.<ref>زاهد زاهدانی، بهائیت در ایران، ‌۱۳۸۸ش، ص۲۸۳-۲۸۵.</ref> گفته شده حمایت این کشورها از بهائیت، به این خاطر است که نشر عقاید بهائیت یکی از راه‌های مهم مقابله با حرکت‌های اسلامی، به‌ویژه در خاورمیانه است.<ref>زاهد زاهدانی، بهائیت در ایران، ‌۱۳۸۸ش، ص۲۹۴.</ref> از نظر علیرضا روزبهانی، بهائی‌پژوه، روابط بسیار نزدیک بهائیت با دولت‌های استعماری چنان آشکار است که تاریخ‌نگاران تاریخ معاصر ایران، بهائیت را دست‌ساخته سیاست‌های استعماری غربی جهت تغییر بنیان فکری و اجتماعی جوامع اسلامی می‌دانند.<ref> روزبهانی، تحلیل و نقد بهائیت،‌۱۳۸۹ش، ص۱۳۶.</ref>  بهائیت امروزه تشکیلاتی بین المللی است که مقر آن در اسرائیل است و بیشترین پیروان آن در آمریکا ساکن هستند.<ref>زاهد زاهدانی، بهائیت در ایران، ‌۱۳۸۸ش، ص۲۸۶ و۲۹۳.</ref>
*'''بهائیت، حزبی سیاسی:''' منتقدانِ بهائیت این فرقه را حزب و فرقه‌ای سیاسی می‌دانند<ref>مصطفوی، محاکمه و بررسی در عقاید و احکام و آداب و تاریخ باب و بهاء،‌ مرکز نشر آثار علامه مصطفوی، ج۲، ص۵۵؛ روزبهانی، تحلیل و نقد بهائیت، ۱۳۸۹ش، ص۱۶۹.</ref> که مانند یک سازمان سیاسی، همه طرفداران خود را کنترل می‌کند و از آنها بهره می‌گیرد<ref>روزبهانی، تحلیل و نقد بهائیت، ۱۳۸۹ش، ص۱۶۹.</ref> و تحت حمایت [[روسیه]]،<ref>موسوی‌زاده، منادیان تاریکی، ۱۳۹۳ش، ص۲۲۹-۲۳۱؛ روزبهانی، تحلیل و نقد بهائیت، ۱۳۸۹ش، ص۱۳۷-۱۳۹.</ref> [[بریتانیا|انگلیس]]، [[اسرائیل]] و [[ایالات متحده آمریکا|آمریکا]] است.<ref>زاهد زاهدانی، بهائیت در ایران، ‌۱۳۸۸ش، ص۲۸۳-۲۸۵.</ref> گفته شده حمایت این دولت‌ها از بهائیت، به این خاطر است که نشر عقاید بهائیت یکی از راه‌های مهم مقابله با حرکت‌های اسلامی، به‌ویژه در خاورمیانه است.<ref>زاهد زاهدانی، بهائیت در ایران، ‌۱۳۸۸ش، ص۲۹۴.</ref> از نظر علیرضا روزبهانی، بهائی‌پژوه، روابط بسیار نزدیک بهائیت با دولت‌های استعماری چنان آشکار است که تاریخ‌نگاران تاریخ معاصر ایران، بهائیت را دست‌ساخته سیاست‌های استعماری غربی جهت تغییر بنیان فکری و اجتماعی جوامع اسلامی می‌دانند.<ref> روزبهانی، تحلیل و نقد بهائیت،‌۱۳۸۹ش، ص۱۳۶.</ref>  بهائیت امروزه تشکیلاتی بین المللی است که مقر آن در اسرائیل است و بیشترین پیروان آن در آمریکا ساکن هستند.<ref>زاهد زاهدانی، بهائیت در ایران، ‌۱۳۸۸ش، ص۲۸۶ و۲۹۳.</ref>


سید سعید زاهدزاهدانی، جامعه‌شناس و نویسنده کتاب بهائیت در ایران، بهائیت را ابزار قدرت‌های استعماری برای شکستن اقتدار دینی در [[ایران]] دانسته است؛ زیرا هرجا موضوع دین‌زدایی از نهاد سیاست یا جامعه مطرح بوده است، بهائیان نقش فعالی داشته‌اند. هم در دوران انقلاب مشروطه و هم در دوران پهلوی، همکاری بیگانگان و بهائیان برای مقابله با دیانت و روحانیت، به‌روشنی به چشم می‌خورد. این جنبش،‌ هم‌اکنون نیز در خاورمیانه و شمال آفریقا،‌ یکی از ابزارهای فرهنگیِ در اختیار قدرت‌های بزرگ جهان برای مقابله با جنبش‌های اسلامی است.<ref>زاهد زاهدانی، بهائیت در ایران، ‌۱۳۸۸ش، ص۲۹۴.</ref>
سید سعید زاهدزاهدانی، جامعه‌شناس و نویسنده کتاب بهائیت در ایران، بهائیت را ابزار قدرت‌های استعماری برای شکستن اقتدار دینی در [[ایران]] دانسته است؛ زیرا هرجا موضوع دین‌زدایی از نهاد سیاست یا جامعه مطرح بوده است، بهائیان نقش فعالی داشته‌اند. هم در دوران انقلاب مشروطه و هم در دوران پهلوی، همکاری بیگانگان و بهائیان برای مقابله با دیانت و روحانیت، به‌روشنی به چشم می‌خورد. این جنبش،‌ هم‌اکنون نیز در خاورمیانه و شمال آفریقا،‌ یکی از ابزارهای فرهنگیِ در اختیار قدرت‌های بزرگ جهان برای مقابله با جنبش‌های اسلامی است.<ref>زاهد زاهدانی، بهائیت در ایران، ‌۱۳۸۸ش، ص۲۹۴.</ref>
خط ۳۰۳: خط ۳۰۳:
برخی از این کتاب‌ها را مبلغان بهائی که از بهائیت برگشته‌اند، در نقد آن نوشته‌اند؛ ازجمله:
برخی از این کتاب‌ها را مبلغان بهائی که از بهائیت برگشته‌اند، در نقد آن نوشته‌اند؛ ازجمله:


* کشف‌الحیل، [[عبدالحسین آیتی بافقی یزدی|عبدالحسین آیتی]] (آواره)؛
*کشف‌الحیل، [[عبدالحسین آیتی بافقی یزدی|عبدالحسین آیتی]] (آواره)؛
* فلسفه نیکو، میرزا حسن نیکو؛
*فلسفه نیکو، میرزا حسن نیکو؛
* ایقاظ یا بیداری در کشف خیانات دینی و وطنی بهائیان، صالح اقتصاد مراغه‌ای؛
*ایقاظ یا بیداری در کشف خیانات دینی و وطنی بهائیان، صالح اقتصاد مراغه‌ای؛
* خاطرات صبحی، فضل‌الله صبحی مهتدی (کاتب مخصوص عباس افندی)؛
*خاطرات صبحی، فضل‌الله صبحی مهتدی (کاتب مخصوص عباس افندی)؛
* راه راست؛ چرا از بهائیت برگشتم، مسیح‌الله رحمانی (رئیس سابق بهائیان بشرویه)؛
*راه راست؛ چرا از بهائیت برگشتم، مسیح‌الله رحمانی (رئیس سابق بهائیان بشرویه)؛
* نامه‌ای از سن‌پالو، تألیف امان‌الله شفا.<ref>مظاهری، «بهائیت؛ ریزشها و بحرانهای مداوم»،‌ ص۲۵۳ و۲۵۵.</ref>
*نامه‌ای از سن‌پالو، تألیف امان‌الله شفا.<ref>مظاهری، «بهائیت؛ ریزشها و بحرانهای مداوم»،‌ ص۲۵۳ و۲۵۵.</ref>


برخی دیگر از آثاری که در رد و نقد بهائیت نگارش شده‌اند، عبارت‌اند از:
برخی دیگر از آثاری که در رد و نقد بهائیت نگارش شده‌اند، عبارت‌اند از:


* محاکمه و بررسی در عقاید و احکام و آداب و تاریخ باب و بهاء» (۳ جلد)، [[حسن مصطفوی]]؛
*محاکمه و بررسی در عقاید و احکام و آداب و تاریخ باب و بهاء» (۳ جلد)، [[حسن مصطفوی]]؛


* بهائیان، سید محمدباقر نجفی،
*بهائیان، سید محمدباقر نجفی،
* تاریخ جامع بهائیت، بهرام افراسیابی؛
*تاریخ جامع بهائیت، بهرام افراسیابی؛
* مِفتاحُ بابِ الابواب، محمدمهدی خان زعیم‌الدوله تبریزی؛
*مِفتاحُ بابِ الابواب، محمدمهدی خان زعیم‌الدوله تبریزی؛
* بابی‌گری و بهائی‌گری، محمدمهدی اشتهاردی؛
*بابی‌گری و بهائی‌گری، محمدمهدی اشتهاردی؛
* بهائیت در ایران، سید سعید زاهدزاهدانی؛
*بهائیت در ایران، سید سعید زاهدزاهدانی؛
* پشت پرده تشکیلات به روایت بهزاد جهانگیری، سعید سجادی؛
*پشت پرده تشکیلات به روایت بهزاد جهانگیری، سعید سجادی؛
* ماجرای باب و بهاء، سید مصطفی حسینی طباطبایی.<ref>نگاه کنید به حاج‌قلی و دیگران، فرقه‌های انحرافی، ۱۳۹۵ش، ص۳۹۶-۴۰۰.</ref>
*ماجرای باب و بهاء، سید مصطفی حسینی طباطبایی.<ref>نگاه کنید به حاج‌قلی و دیگران، فرقه‌های انحرافی، ۱۳۹۵ش، ص۳۹۶-۴۰۰.</ref>


== جستارهای وابسته ==
==جستارهای وابسته==
* [[بابیه]]
*[[بابیه]]
* [[انجمن خیریه حجتیه مهدویه|انجمن حجتیه]]
*[[انجمن خیریه حجتیه مهدویه|انجمن حجتیه]]


== پانویس ==
==پانویس==
{{پانوشت}}
{{پانوشت}}


== یادداشت ==
==یادداشت==
{{یادداشت‌ها}}
{{یادداشت‌ها}}


== منابع ==
==منابع==
{{منابع}}
{{منابع}}
* [https://bahairesearch.org/book/%D8%A2%D8%AB%D8%A7%D8%B1-%D9%82%D9%84%D9%85-%D8%A7%D8%B9%D9%84%DB%8C «آثار قلم اعلی»،‌ وبگاه بهائی پژوهی،] تاریخ بازدید:‌ ۲۶ اردیبهشت ۱۴۰۰ش.
* [https://bahairesearch.org/book/%D8%A2%D8%AB%D8%A7%D8%B1-%D9%82%D9%84%D9%85-%D8%A7%D8%B9%D9%84%DB%8C «آثار قلم اعلی»،‌ وبگاه بهائی پژوهی،] تاریخ بازدید:‌ ۲۶ اردیبهشت ۱۴۰۰ش.
Automoderated users، confirmed، protected، templateeditor
۵٬۲۱۱

ویرایش