محرمیت رضاعی: تفاوت میان نسخه‌ها

'''مَحرَمِیّت رِضاعی''' نوعی [[محارم|محرمیت]] که بر اثر [[رضاع|شیرخوردن]] میان دو نفر یا بیشتر ایجاد می‌شود و بر اساس آن ازدواجشان با هم جایز نیست. این نوع محرمیت شرایطی دارد از جمله اینکه زن شیردهنده از راه شرعی باردار شده باشد، شیر خوردن متعدد و متوالی باشد و در میان آن از شیر زن دیگری یا غذای دیگری تغذیه نکند و سن شیرخوار کمتر از دو سال قمری باشد.  

محرمیت رضاعی، نوعی خویشاوندی است که بر اثر شیرخوردن میان دو نفر یا بیشتر ایجاد می‌شود و بر اساس آن [[ازدواج]] با آنها [[حرام]] است.<ref> نگاه کنید نجفی، جواهرالکلام، ۱۴۰۴ق، ج۲۹، ص۲۶۴-۳۰۹.</ref> محارم رضاعی، کسانی‌اند که از طریق شیرخوردن با هم نسبت خویشاوندی پیدا کرده و به همدیگر مَحْرَم می‌شوند و بر اساس آن، احکام خاصی مانند حرمت ازدواج میان آنان جاری می‌گردد.<ref>نجفی، جواهرالکلام، ۱۳۶۲ش، ج۲۹، ص۲۶۴.</ref> در متون [[فقه|فقهی]]، به کودکی که از شیر زنی غیر از مادرش با شرایط خاصی، تغذیه کرده «مُرتَضِع»؛ به زن شیردهنده، «مُرضِعة» و به صاحب شیر (مردی که زن شیرده از او باردار شده است) «فَحْل» یا «صاحب لَبَن» می‌گویند.<ref>برای نمونه: نگاه کنید به شیخ طوسی، الخلاف، ۱۴۰۷ق، ج۵، ص۹۳.</ref>

از این اصطلاح در [[ابواب فقهی|ابواب فقهیِ]] [[نکاح]] و [[ارث]] بحث می‌شود.<ref>دایرة المعارف الفقه الاسلامی، فرهنگ فقه، ۱۳۸۷ش، ج۳، ص۵۳۷.</ref> بر اساس ماده ۱۰۴۶ قانون مدنی ایران، به تبعیت از فقه [[امامیه]]، ازدواج با محارم رضاعی ممنوع است.<ref>منصور، قانون مدنی، ۱۳۸۹ش، ص۱۸۶-۱۸۷، ماده ۱۰۴۶.</ref>

فقهای شیعه با استناد به [[آیه|آیات قرآن]] و روایات [[معصومان(ع)]]، برای تحقق محرمیت به واسطه شیر خوردن، شرایطی ذکر کرده‌اند:<ref>نجفی، جواهرالکلام، ۱۳۶۲ش، ج۲۹، ص۲۶۴؛ حرعاملی، وسائل الشیعه، ۱۴۳۴ق، ج۲۰، ص۲۸۰.</ref>

*زن شیردهنده از راه شرعی باردار شده باشد.<ref>نجفی، جواهرالکلام، ۱۳۶۲ش، ج۲۹، ص۲۶۴.</ref>

*شیرخوار، حداقل یک شبانه‌روز از زن شیردهنده، شیر بخورد و در این مدت، غذای کودک منحصر به شیر آن زن باشد.<ref>شیخ طوسی، الخلاف، ۱۴۰۷ق، ج۵، ص۹۵.</ref> آشامیدن آب به جهت رفع عطش و خوردن یا آشامیدن دارویی که برای مداوا به کودک خورانده می‌شود، اگر از حد متعارف خارج نشود، خللی در این حکم وارد نمی‌کند.<ref>امام خمینی، تحریرالوسیله، ۱۴۲۴ق، ج۲، ص۲۷۱.</ref>

*فقیهانی چون [[شیخ مفید]]،<ref>شیخ مفید، المقنعة، ۱۴۱۳ق، ص۵۰۲.</ref> [[سلار دیلمی]]،<ref>سلار دیلمی، المراسم، ۱۴۰۴ق، ص۱۴۹. </ref>[[عبدالعزیز حلبی|ابن براج]]،<ref>ابن براج، المهذب، ۱۴۰۶ق، ج۲، ص۱۹۰.</ref> [[ابوصلاح حلبی]]،<ref>حلبی، الکافی فی الفقه، ۱۴۰۳ق، ص۲۸۵.</ref> و [[علامه حلی]]<ref>علامه حلی، مختلف الشیعه، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۷۰.</ref> تعداد دفعات شیرخوردن را ۱۰ دفعه و فقهایی مانند [[شیخ طوسی]]،<ref>شیخ طوسی، الخلاف، ۱۴۰۷ق، ج۵، ص۹۵.</ref> [[محقق حلی]]<ref>محقق حلی، شرایع‌الاسلام، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۲۲۷.</ref> و [[شهید اول]]<ref>شهید اول، اللمعة الدمشقیة، ۱۴۱۰، ص۱۶۳. </ref> تعداد آن را ۱۵ دفعه دانسته‌اند.

*شیرخوار، شیر را از پستان بمکد، نه از راه دیگری<ref>محقق حلی، شرایع‌الاسلام، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۲۲۸.</ref>

*سن شیرخوار کمتر از دو سال قمری باشد.<ref>محقق حلی، شرایع‌الاسلام، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۲۲۸.</ref> اگر بخشی از شیرخوردن کودک پس از دو سالگی باشد، محرمیت محقق نمی‌شود.<ref>شیخ طوسی، المبسوط فی فقه الامامیه، ۱۳۸۷ق، ج۵، ص۲۹۳.</ref>

چنانکه در [[تفسیر نمونه]] آمده فلسفه محرمیت رضاعی شباهتی است که فرزندان رضاعی با فرزندان نسبی بر اثر پرورش گوشت و استخوان با شیر شیردهنده پیدا می‌کنند و هر کدام جزئی از بدن او محسوب می‌شوند.<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۳، ص۳۲۹.</ref>

فقها با استناد به روایتی از [[پیامبر(ص)]] «هر آنچه به‌واسطه نسب [[حرام]] است، به‌واسطه رضاع نیز حرام است»،<ref>مغربی، دعائم‌الاسلام، ۱۳۸۵ق، ج۲، ص۲۴۰.</ref> همه زنانی که به واسطه نسب، ازدواج با آنها حرام است، ازدواج با آنها به‌واسطه [[رضاع]] را نیز حرام دانسته‌اند.<ref>فاضل مقداد، کنز العرفان، منشورات المکتبة، ج۲، ص۱۸۲؛ مقدس اردبیلی، زبدةالبیان، المکتبة المرتضویة، ص۵۲۴.</ref>در صورت تحقق شرایط محرمیت به وسیله رضاع (شیرخوردن)، افراد زیر نسبت به یکدیگر مَحرَم می‌شوند:

*اگر شیرخوار دختر باشد با شوهر زنی که او را شیر داده (پدر رضاعی) و نیز پدر، برادر، عمو، دایی، پسر و نوه‌های شوهر آن زن محرم می‌شود و همچنین پدر و پدربزرگ، برادر، پسر، نوه، عمو و دایی زن نیز بر او محرم می‌شوند.<ref>محقق حلی، شرایع‌الاسلام، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۲۲۸-۲۲۹؛ امام خمینی، تحریرالوسیله، ۱۴۳۴ق، ج۲، ص۲۸۸.</ref>

افراد مذکور تنها به کودکی که شیر خورده است محرم می‌شوند، نه با خویشاوندان او، حتی پدر و برادران وی هم محرم نمی‌شوند.<ref>فلاح‌زاده، آموزش فقه، ۱۳۸۲ش، ص۳۶۰.</ref>

عنوانی است که در متون روایی و فقهی [[اهل سنت]] مطرح شده<ref>مسلم بن حجاج، صحیح مسلم، ۱۴۱۹ق، ج۲، ص۱۰۷۶.</ref> و به معنای شیرخوردن بزرگسال یا مرد بالغی از پستان زن نامحرم است.<ref>مسلم بن حجاج، صحیح مسلم، ۱۴۱۹ق، ج۲، ص۱۰۷۶.</ref> برخی از فقهای اهل سنت با استناد به روایتی از [[عایشه]] که بر اساس آن، [[پیامبر(ص)]] به زنی برای ایجاد محرمیت با مرد بالغ بیگانه‌ای، اجازه دادند که از شیر خودش به او بدهد تا با او محرم شود،<ref>ابن حنبل، مسند احمد بن حنبل، ۱۴۲۱ق، ج۴۰، ص۱۳۰.</ref> شیر خوردن مرد بالغ بیگانه از زنی شیرده را از اسباب محرمیت و خویشاوندی دانسته‌اند.<ref>ابن حزم، المحلی بالآثار، ۱۴۲۵ق، ج۱۰، ص۲۰۵.</ref> بنا به نقل [[ابن رشد]] در کتاب [[بدایة المجتهد (کتاب)|بدایةُ المجتهد]]، در ایجاد محرمیت به واسطه شیرخوردن پس از دو سالگی کودک، اختلاف‌نظر است.<ref>ابن رشد، بدایة المجتهد، ۱۹۹۵م، ج۲، ص۱۳۰.</ref> او معتقد است بیشتر فقهای اهل سنت مانند [[مالک بن انس|مالک]]، [[ابوحنیفه]] و [[شافعی]]، شیرخوردن پس از دو سالگی شیرخوار (رضاع کبیر) را سبب محرمیت ندانسته و آن را [[حرام]] می‌دانند.<ref>ابن رشد، بدایة المجتهد، ۱۹۹۵م، ج۲، ص۱۳۰.</ref>

==جستارهای وابسته==

{{پانوشت}}

{{یادداشت‌ها}}

{{منابع}}

{{ستون|۲}}