Automoderated users، confirmed، مدیران، templateeditor
۳٬۹۱۷
ویرایش
دفاع مشروع: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
←آثار دفاع از جان
جز (←شرایط عمومی دفاع) |
جز (←آثار دفاع از جان) |
||
| خط ۲۰: | خط ۲۰: | ||
==شرایط عمومی دفاع مشروع== | ==شرایط عمومی دفاع مشروع== | ||
در نگاه فقها در مشروع بودن دفع تهاجم، فرقی بین اینکه حمله‌کننده، حیوان باشد یا انسان، مسلمان باشد یا کافر، عاقل باشد یا دیوانه، کودک باشد یا بزرگ‌سال وجود ندارد<ref>شیخ طوسی، المبسوط، ۱۳۸۷ق، ج۸، ص۷۵.</ref> و شرایطی را برای دفاع ذکر کرده‌اند: | در نگاه فقها در مشروع بودن دفع تهاجم، فرقی بین اینکه حمله‌کننده، حیوان باشد یا انسان، مسلمان باشد یا کافر، عاقل باشد یا دیوانه، کودک باشد یا بزرگ‌سال وجود ندارد<ref>شیخ طوسی، المبسوط، ۱۳۸۷ق، ج۸، ص۷۵.</ref> و شرایطی را برای دفاع ذکر کرده‌اند: | ||
* وقوع تجاوز: مشهور فقها معتقدند که با شروع به تجاوز، موضوع دفاع مشروع، مُسلَّم و قطعی می‌شود<ref>برای نمونه نگاه کنید به: شهید ثانی، الروضة البهیة، ۱۴۱۰ق، ج۲، ص۳۷۹.</ref> بنابراین تسلیم شدن در مقابل مهاجم را جایز نمی‌دانند<ref>فاضل هندی، كشف اللثام، ۱۴۱۶ق، ج۱۰، ص۶۴۹.</ref> و خون مهاجم در حال هجوم را بر مدافع مباح دانسته‌اند.<ref>برای نمونه نگاه کنید به: شیخ طوسی، تهذیب الاحکام، ۱۴۰۷ق، ج۱۰، ص۳۱۴.</ref> | *وقوع تجاوز: مشهور فقها معتقدند که با شروع به تجاوز، موضوع دفاع مشروع، مُسلَّم و قطعی می‌شود<ref>برای نمونه نگاه کنید به: شهید ثانی، الروضة البهیة، ۱۴۱۰ق، ج۲، ص۳۷۹.</ref> بنابراین تسلیم شدن در مقابل مهاجم را جایز نمی‌دانند<ref>فاضل هندی، كشف اللثام، ۱۴۱۶ق، ج۱۰، ص۶۴۹.</ref> و خون مهاجم در حال هجوم را بر مدافع مباح دانسته‌اند.<ref>برای نمونه نگاه کنید به: شیخ طوسی، تهذیب الاحکام، ۱۴۰۷ق، ج۱۰، ص۳۱۴.</ref> | ||
* امکان تجاوز: اگر کسی قصد تجاوز دارد؛ ولی یا امکان عمل به قصد خود را نداشته باشد (مانند اینکه بین مدافع و مهاجم مانعی وجود داشته باشد) و یا به‌خاطر ضعف و ناتوانی عقلا امکان تجاوز نباشد؛ در چنین شرایطی، دیگر دفاع جایز نیست.<ref>شیخ طوسی، المبسوط، ۱۳۸۷ق، ج۸، ص۶۲۵.</ref> | *امکان تجاوز: اگر کسی قصد تجاوز دارد؛ ولی یا امکان عمل به قصد خود را نداشته باشد (مانند اینکه بین مدافع و مهاجم مانعی وجود داشته باشد) و یا به‌خاطر ضعف و ناتوانی عقلا امکان تجاوز نباشد؛ در چنین شرایطی، دیگر دفاع جایز نیست.<ref>شیخ طوسی، المبسوط، ۱۳۸۷ق، ج۸، ص۶۲۵.</ref> | ||
* قدرت تجاوز: به اعتقاد فقها اگر متجاوز دست از تجاوز کشید یا قدرت و توانایی بر تجاوز را از دست رفت؛ مدافع حق دفاع ندارد.<ref>محقق حلی، شرایع الاسلام، ۱۴۰۹ق، ج۴، ص۹۶۷؛ امام خمینی، تحریر الوسیلة، ۱۳۹۲ش، ج۱، ص۴۶۶.</ref> | *قدرت تجاوز: به اعتقاد فقها اگر متجاوز دست از تجاوز کشید یا قدرت و توانایی بر تجاوز را از دست رفت؛ مدافع حق دفاع ندارد.<ref>محقق حلی، شرایع الاسلام، ۱۴۰۹ق، ج۴، ص۹۶۷؛ امام خمینی، تحریر الوسیلة، ۱۳۹۲ش، ج۱، ص۴۶۶.</ref> | ||
* ضروری بودن دفاع: به باور فقها مدافع تنها در صورتی حق استفاده از زور و قدرت دارد که دفاع منوط به آن باشد و راه دیگری برای دفع خطر نباشد؛ بنابراین اگر با فرار کردن می‌تواند بدون درگیری جان خود را حفظ کند، باید فرار کند.<ref>برای نمونه نگاه کنید به: امام خمینی، تحریر الوسیلة، ۱۳۹۲ش، ج۱، ص۴۶۴.</ref> شهید اول در [[کتاب الدروس الشرعیه|کتاب الدروس الشرعیة]] نیز وجوب دفاع را به شرط ناتوانی از فرار مقید ساخته است.<ref>شهید اول، الدروس الشرعیه، ۱۴۱۷ق، ج۲، ص۵۹.</ref> | *ضروری بودن دفاع: به باور فقها مدافع تنها در صورتی حق استفاده از زور و قدرت دارد که دفاع منوط به آن باشد و راه دیگری برای دفع خطر نباشد؛ بنابراین اگر با فرار کردن می‌تواند بدون درگیری جان خود را حفظ کند، باید فرار کند.<ref>برای نمونه نگاه کنید به: امام خمینی، تحریر الوسیلة، ۱۳۹۲ش، ج۱، ص۴۶۴.</ref> شهید اول در [[کتاب الدروس الشرعیه|کتاب الدروس الشرعیة]] نیز وجوب دفاع را به شرط ناتوانی از فرار مقید ساخته است.<ref>شهید اول، الدروس الشرعیه، ۱۴۱۷ق، ج۲، ص۵۹.</ref> | ||
==دفاع مشروع از جان== | ==دفاع مشروع از جان== | ||
| خط ۳۹: | خط ۳۹: | ||
#رعایت ترتیب و تدریج در شدت عمل (الأسهل فالأسهل): مشهور فقها برای دفاع شخصی درجاتی را ذکر کرده‌اند كه مدافع باید از آسانترین درجه‌ای که گمان پیدا می‌کند که می‌تواند با آن از خود دفاع کند، شروع و به تدریج در صورت نیاز شدت عمل بیشتری از خود نشان دهد.<ref>برای نمونه نگاه کنید به: علامه حلی، قواعد الاحکام، ۱۴۱۳ق، ج۳، ص۵۷۱؛ امام خمینی، تحریر الوسیلة، ۱۳۹۲ش، ج۱، ص۴۶۴.</ref> به باور صاحب جواهر رعایت شرط ترتیب و تدریج در شدت عمل به‌خاطر وجود اجماع است و گرنه امکان مناقشه در این شرط وجود داشت.<ref>نجفی، جواهر الکلام، ۱۳۶۲ش، ج۴۱، ص۶۵۱.</ref> | #رعایت ترتیب و تدریج در شدت عمل (الأسهل فالأسهل): مشهور فقها برای دفاع شخصی درجاتی را ذکر کرده‌اند كه مدافع باید از آسانترین درجه‌ای که گمان پیدا می‌کند که می‌تواند با آن از خود دفاع کند، شروع و به تدریج در صورت نیاز شدت عمل بیشتری از خود نشان دهد.<ref>برای نمونه نگاه کنید به: علامه حلی، قواعد الاحکام، ۱۴۱۳ق، ج۳، ص۵۷۱؛ امام خمینی، تحریر الوسیلة، ۱۳۹۲ش، ج۱، ص۴۶۴.</ref> به باور صاحب جواهر رعایت شرط ترتیب و تدریج در شدت عمل به‌خاطر وجود اجماع است و گرنه امکان مناقشه در این شرط وجود داشت.<ref>نجفی، جواهر الکلام، ۱۳۶۲ش، ج۴۱، ص۶۵۱.</ref> | ||
===آثار دفاع از جان=== | ===آثار فقهی دفاع از جان=== | ||
آثاری برای دفاع از جان بیان شده است: | آثاری برای دفاع از جان بیان شده است: | ||
#ضِمان مهاجم و عدم ضمان مدافع: به باور فقها مهاجم ضامن تمام خساراتی است که بر مدافع وارد آورده است.<ref>نجفی، جواهر الکلام، ۱۳۶۲ش، ج۴۱، ص۶۵۱.</ref> در مقابل خون مهاجم [[مهدورالدم|هدر]] است<ref>شیخ طوسی، النهایة، ۱۴۰۰ق، ص۷۲۱.</ref> و مدافع در مورد جان<ref>محقق حلی، شرایع الاسلام، ۱۴۰۹ق، ج۴، ص۱۷۷.</ref> و مال<ref>نجفی، جواهر الکلام، ۱۳۶۲ش، ج۴۱، ص۶۵۱.</ref> مهاجم ضامن نیست چه به مهاجم جراحت وارد آید و چه کشته شود.<ref>محقق حلی، شرایع الاسلام، ۱۴۰۹ق، ج۴، ص۱۷۷.</ref> اما اگر مهاجم از هجوم دست بکشد و در این حالت مدافع ضربه‌ای به او وارد نماید مدافع ضامن است و باید قصاص شود.<ref>محقق حلی، شرایع الاسلام، ۱۴۰۹ق، ج۴، ص۱۷۷؛ امام خمینی، تحریر الوسیلة، ۱۳۹۲ش، ج۱، ص۴۶۵.</ref> | #ضِمان مهاجم و عدم ضمان مدافع: به باور فقها مهاجم ضامن تمام خساراتی است که بر مدافع وارد آورده است.<ref>نجفی، جواهر الکلام، ۱۳۶۲ش، ج۴۱، ص۶۵۱.</ref> در مقابل خون مهاجم [[مهدورالدم|هدر]] است<ref>شیخ طوسی، النهایة، ۱۴۰۰ق، ص۷۲۱.</ref> و مدافع در مورد جان<ref>محقق حلی، شرایع الاسلام، ۱۴۰۹ق، ج۴، ص۱۷۷.</ref> و مال<ref>نجفی، جواهر الکلام، ۱۳۶۲ش، ج۴۱، ص۶۵۱.</ref> مهاجم ضامن نیست چه به مهاجم جراحت وارد آید و چه کشته شود.<ref>محقق حلی، شرایع الاسلام، ۱۴۰۹ق، ج۴، ص۱۷۷.</ref> اما اگر مهاجم از هجوم دست بکشد و در این حالت مدافع ضربه‌ای به او وارد نماید مدافع ضامن است و باید قصاص شود.<ref>محقق حلی، شرایع الاسلام، ۱۴۰۹ق، ج۴، ص۱۷۷؛ امام خمینی، تحریر الوسیلة، ۱۳۹۲ش، ج۱، ص۴۶۵.</ref> | ||