شیعه: تفاوت میان نسخه‌ها

شیعه به پیروان امام علی(ع) و به کسانی می‌گویند که معتقدند [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر اسلام(ص)]] به صراحت [[امام علی علیه‌السلام|امام علی(ع)]] را جانشین بلافصل خود قرار داد.<ref>شهرستانی، الملل و النحل، ۱۳۷۵ش، ج۱، ص۱۳۱.</ref> [[شیخ مفید]] براین باور است که کلمه «الشیعه» هنگامی که با «الف ولام» بکار برود، فقط بر پیروان امام علی(ع) اطلاق می‌شود که معتقد به [[ولایت امام علی(ع)|ولایت]] و امامت بلافصل وی پس از پیامبر(ص) هستند.<ref>شیخ مفید، اوائل‌المقالات، ۱۴۱۳ق، ص۳۵.</ref> {{یاد|فأما إذا أدخل فیه علامة التعریف فهو علی التخصیص لا محالة لا تباع أمیر المؤمنین - صلوات الله علیه - علی سبیل الولاء والاعتقاد لإمامته بعد الرسول - صلوات الله علیه وآله - بلا فصل ونفی الإمامة عمن تقدمه فی مقام الخلافة… (شیخ مفید، اوائل‌المقالات، ۱۴۱۳ق، ص۳۵.}} در مقابل، [[اهل سنت و جماعت|اهل‌سنت]] می‌گویند پیامبر(ص)، جانشینش را تعیین نکرده بود و به‌دلیل [[اجماع]] مسلمانان در [[بیعت]] با [[ابوبکر بن ابی‌قحافه|ابوبکر]]، وی جانشین پیامبر(ص) است.<ref>نگاه کنید به شرح‌المواقف، ۱۳۲۵ق، ج۸، ص۳۵۴.</ref>  

دربارهٔ تاریخ پیدایش شیعه، دیدگاه‌های متفاوتی وجود دارد؛ از جمله از زمان حیات [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر اسلام(ص)]]، پس از [[واقعه سقیفه بنی‌ساعده|ماجرای سقیفه]]، بعد از [[ماجرای قتل عثمان|قتل عثمان]] و پس از [[ماجرای حکمیت]] به‌عنوان تاریخ پیدایش شیعه نام برده شده‌ است.<ref>محرمی، تاریخ تشیع، ۱۳۸۲ش، ۴۳، ۴۴؛ گروه تاریخ پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، تاریخ تشیع، ۱۳۸۹ش، ۲۰–۲۲؛ فیاض، پیدایش و گسترش تشیع، ۱۳۸۲ش، ص۴۹–۵۳.</ref>

برخی از علمای شیعه معتقدند از زمان حیات پیامبر اسلام، عده‌ای از صحابه گِرد محور حضرت علی(ع) بوده و شیعه در همان زمان وجود داشته‌است.<ref>نگاه کنید به: طباطبایی، شیعه در اسلام، ۱۳۸۸ش، ج۱، ص۲۹،

صابری، تاریخ فرق اسلامی، ۱۳۸۸ش، ص۱۸تا۲۰.</ref>{{یاد|آغاز پیدایش شیعه را که برای اولین بار به شیعه علی علیه‌السلام (اولین پیشوا از پیشوایان اهل‌بیت علیهم السلام) معروف شدند همان زمانِ حیات پیغمبراکرم‌ باید دانست.پیامبر(ص) در اولین روزهای بعثت مأموریت یافت که خویشان نزدیک‌تر خود را بدین خود دعوت کند و علی(ع) را که پیش از همه مبادرت به پذیرش اسلام کرد به عنوان وزیر و وصی و جانشین خویش معرفی کرد و طبیعی است که او را به همه یاران خودش معرفی کرد و فضایل او و ماجرای غدیر و مانند آن؛ یاران پیامبر(ص) را که شیفتگان فضیلت و حقیقت بودند بر این وا می‌داشت که علی علیه‌السلام را دوست داشته به دورش گردآیند و از وی پیروی کنند. اینان به عنوان شیعه شناخته شدند.(طباطبایی، شیعه دراسلام، ۱۳۸۳ش، ص۳۰-۳۱.)}} اینان به احادیث<ref>برای نمونه نگاه کنید به سیوطی، الدرالمنثور، ۱۴۰۴ق، ج۶، ص۳۷۹.</ref> و گزارش‌های تاریخی‌ای<ref>ابن‌عساکر، تاریخ مدینه دمشق،‌دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع، ج۴۲، ص۳۳۲.</ref> استناد می‌کنند که بر اساس آنها، در زمان پیامبر به شیعیان علی(ع)، بشارت داده شده یا از کسانی به‌عنوان شیعیان علی یاد شده‌ است.<ref>صابری، تاریخ فرق اسلامی، ۱۳۸۸ش، ص۲۰.</ref> این گروه پس از [[رحلت پیامبر(ص)]]، به تصمیم شورای سقیفه مبنی بر انتخاب ابوبکر به خلافت اعتراض داشتند و از بیعت با ابوبکر به عنوان خلیفه خودداری می‌کردند.<ref>طباطبایی، شیعه دراسلام، ۱۳۸۸ش، ص۳۲-۳۳.</ref> به گفته ناشی اکبر در کتاب مسائل الامامة، از زمان حضرت علی(ع)، شیعه اعتقادی وجود داشته‌است.<ref>نگاه کنید به ناشی اکبر، مسائل الامامة، ۱۹۷۱م، ص۲۲–۲۳.</ref> بکاررفتن واژه شیعه به صورت رسمی برای پیروان امیرالمؤمنین(ع) از سوی خود حضرت نیز دلیل دیگری است بر این‌که شیعه پیشینه‌اش به صدر اسلام باز می‌گردد. در نامه‌ای که امیرالمؤمنین(ع) پس از بازگشت از [[جنگ نهروان|نهروان]] در پی سوالات برخی در مورد حاکمان قبل از خود می‌نویسد،‌ پیروان خود را شیعه نامیده و دراین‌باره به آیه‌ای از قرآن استناد می‌کند. او می‌گوید:

 

دیدگاه شیعیان دربارهٔ امامت را وجه‌اشتراک [[فرق تشیع|فرقه‌های شیعه]] می‌دانند.<ref>شهرستانی، الملل و النحل، ۱۳۷۵ش، ج۱، ص۱۳۱.</ref> امامت جایگاهی بسیار مهم و محوری در مباحث [[کلام اسلامی|کلامی]] شیعه دارد.<ref>انصاری، «امامت (امامت نزد امامیه)»، ص۱۳۷؛ سلطانی، تاریخ و عقاید زیدیه، ۱۳۹۰ش، ص۲۵۶و۲۵۷.</ref> به‌باور شیعیان امام بالاترین مرجع تفسیر احکام دینی پس از پیامبر است.<ref>دفتری، تاریخ و سنت‌های اسماعیلیه، ۱۳۹۳ش، ص۲۱۳.</ref> در روایاتِ شیعیان، جایگاه امام به‌حدی است که اگر کسی بدون اینکه امامش را بشناسد بمیرد، [[کفر|کافر]] از دنیا رفته است.<ref>نگاه کنید به کلینی، کافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۲۱.</ref> گفته شده مضمون این روایت در منابع معتبر اهل سنت همچون مسند احمد بن داود، مسند احمد بن حنبل، صحیح مسلم نیز نقل شده است.<ref>نگاه کنید به: « [https://www.valiasr-aj.com/persian/mobile%20shownews.php?idnews=7533 (من مات و لم یعرف امام زمانه مات میتة جاهلیة) در کتب اهل‌سنت]»، سایت مؤسسه تحقیقاتی حضرت ولی عصر(عج).</ref>

{{جعبه نقل قول | عنوان = | نقل‌قول = [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]]: «'''من مات ولم يعرف إمام زمانه مات ميتة جاهلية'''» «هر کس بمیرد و امام زمانش را نشناسد به مرگ جاهلی( مرگ در حال کفر) از دنیا رفته است، «تفتازاني، شرح المقاصد، ج۵، ص۲۳۹.» |تاریخ بایگانی | | منبع =|تراز = وسط| عرض = 450px | اندازه خط = 13px|رنگ پس‌زمینه =#FFF7E6| گیومه نقل‌قول = | تراز منبع = چپ}}

شیعیان معتقدند امامت از اصول اعتقادی دین و منصبی الهی است؛ یعنی [[پیامبران]] نمی‌توانند انتخاب امام را به مردم واگذار کنند و بر آنها [[واجب]] است که جانشین خود را تعیین کنند.<ref>شهرستانی، الملل و النحل، ۱۳۷۵ش، ج۱، ص۱۳۱.</ref>ازاین‌رو متکلمان شیعه (به‌جز [[زیدیه]])<ref>امیرخانی، «نظریه نص از دیدگاه متکلمان امامی»، ص۱۳.</ref> بر لزوم «نصبِ» امام (توسط پیامبر یا امام پیشین) تأکید می‌کنند<ref>امیرخانی، «نظریه نص از دیدگاه متکلمان امامی»، ص۲۹؛ دفتری، تاریخ و سنت‌های اسماعیلیه، ۱۳۹۳ش، ص۱۰۵؛ همچنین نگاه کنید به شیخ مفید، اوائل‌المقالات، ۱۴۱۳ق، ص۴۰و۴۱.</ref> و «نص» (سخن یا فعلی که به‌صراحت بر معنای مدنظر دلالت کند)<ref>امیرخانی، «نظریه نص از دیدگاه متکلمان امامی»، ص۱۳.</ref> را تنها راه شناخت امام می‌دانند.<ref>امیرخانی، «نظریه نص از دیدگاه متکلمان امامی»، ص۱۱؛ همچنین نگاه کنید به شیخ مفید، اوائل‌المقالات، ۱۴۱۳ق، ص۳۸ و ربانی گلپایگانی، درآمدی بر علم کلام، ۱۳۸۷ش، ص۱۸۱.</ref>

== برای مطالعهٔ بیشتر ==