Automoderated users، confirmed، مدیران، templateeditor
۳٬۹۰۲
ویرایش
آیه مشورت: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
←معرفی اجمالی، متن و ترجمه
جزبدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| خط ۲۵: | خط ۲۵: | ||
==معرفی اجمالی، متن و ترجمه== | ==معرفی اجمالی، متن و ترجمه== | ||
آيه ۱۵۹ سوره آل عمران به‌عنوان آیه مشورت معرفی شده است.<ref>مکارم شیرازی، پیام قرآن، ۱۳۸۶ش، ج۱۰، ص۸۷-۸۸.</ref> البته مفسران علاوه بر این آیه،<ref>مغنیه، الکاشف، ۱۴۲۴ق، ج۲، ص۱۸۹؛ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۳، ۱۴۲-۱۴۸.</ref> ذیل [[آیه ۳۸ سوره شوری|آیه ۳۸ سوره شورا]] نیز مسئله مشورت و اهمیت آن را بررسی کرده‌اند.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۱۸، ص۶۳</ref> در آیه مشورت، علاوه بر یاد‌آوری اخلاق نیکوی پیامبر، سه فرمان عمومی صادر شده است: عفو عمومی، مشورت و [[توکل|توکل بر خدا]].<ref>رضائی اصفهانی، تفسیر قرآن مهر، ۱۳۸۷ش، ج۳، ص۳۰۹.</ref> توصیه به مشورت در این آیه در ضمن مجموعه‌ای از دستورهای اخلاقی آمده است. به گفته [[ناصر مکارم شیرازی|مکارم شیرازی]] | آيه ۱۵۹ سوره آل عمران به‌عنوان آیه مشورت معرفی شده است.<ref>مکارم شیرازی، پیام قرآن، ۱۳۸۶ش، ج۱۰، ص۸۷-۸۸.</ref> البته مفسران علاوه بر این آیه،<ref>مغنیه، الکاشف، ۱۴۲۴ق، ج۲، ص۱۸۹؛ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۳، ۱۴۲-۱۴۸.</ref> ذیل [[آیه ۳۸ سوره شوری|آیه ۳۸ سوره شورا]] نیز مسئله مشورت و اهمیت آن را بررسی کرده‌اند.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۱۸، ص۶۳</ref> در آیه مشورت، علاوه بر یاد‌آوری اخلاق نیکوی پیامبر، سه فرمان عمومی صادر شده است: عفو عمومی، مشورت با مردم و [[توکل|توکل بر خدا]].<ref>رضائی اصفهانی، تفسیر قرآن مهر، ۱۳۸۷ش، ج۳، ص۳۰۹.</ref> توصیه به مشورت در این آیه در ضمن مجموعه‌ای از دستورهای اخلاقی آمده است. به گفته [[ناصر مکارم شیرازی|آیت‌الله مکارم شیرازی]]، خدا در آیه مشورت با اشاره به نرم‌خویی پیامبر(ص) که باعث جلب [[مسلمان|مسلمانان]] شده، از او می‌خواهد ضمن عفو خطاکاران [[غزوه احد|جنگ احد]] و [[استغفار|طلب آمرزش]] برای کشته‌شدگان جنگ، در کارها نیز با [[مسلمان|مسلمانان]] مشورت کند.<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۳، ص۱۴۰-۱۴۳.</ref> | ||
پژوهشگران دینی معتقدند آیات مشورت باعث بسط مشورت در جامعه شد و همه مردم در فرایند تصمیم‌گیری‌ها سهیم شدند. به گفته آنان در این آیات وجهه حکومتی پیامبر(ص) مورد خطاب قرار گرفته است نه جنبه پیامبری او؛ زیرا پیام‌آوری رابطه‌ای مستقیم با [[خدا]] است و نیازی به خلق ندارد؛ در حالی که مشورت، خصلت مثبت حکومت است، حتّی اگر در رأس آن معصوم نشسته باشد.<ref>مبلغی، [http://www.imam-khomeini.ir/fa/n120503/ «نقش مشورت و مشارکت در فرایند تصمیم سازی با نگاهی تاریخی و تطبیقی»]، مندرج در پرتال امام خمینی.</ref> | پژوهشگران دینی معتقدند آیات مشورت باعث بسط مشورت در جامعه شد و همه مردم در فرایند تصمیم‌گیری‌ها سهیم شدند. به گفته آنان در این آیات وجهه حکومتی پیامبر(ص) مورد خطاب قرار گرفته است نه جنبه پیامبری او؛ زیرا پیام‌آوری رابطه‌ای مستقیم با [[خدا]] است و نیازی به خلق ندارد؛ در حالی که مشورت، خصلت مثبت حکومت است، حتّی اگر در رأس آن معصوم نشسته باشد.<ref>مبلغی، [http://www.imam-khomeini.ir/fa/n120503/ «نقش مشورت و مشارکت در فرایند تصمیم سازی با نگاهی تاریخی و تطبیقی»]، مندرج در پرتال امام خمینی.</ref> | ||
| خط ۳۹: | خط ۳۹: | ||
==شأن نزول== | ==شأن نزول== | ||
نزول [[آیه]] ۱۵۹ [[سوره آل‌عمران]] را مرتبط با شکست مسلمانان در [[غزوه احد|جنگ احد]] دانسته‌اند.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۴، ص۵۶؛ مغنیه، الکاشف، ۱۴۲۴ق، ج۲، ص۱۸۸؛ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۳، ص۱۴۰.</ref> | نزول [[آیه]] ۱۵۹ [[سوره آل‌عمران]] را مرتبط با شکست مسلمانان در [[غزوه احد|جنگ احد]] دانسته‌اند.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۴، ص۵۶؛ مغنیه، الکاشف، ۱۴۲۴ق، ج۲، ص۱۸۸؛ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۳، ص۱۴۰.</ref> بر اساس آنچه در [[تفسیر نمونه (کتاب)|تفسیر نمونه]] آمده، قبل از جنگ احد، درباره چگونگی مواجهه با دشمن، نظر [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]] همراه با عده‌ای از مسلمانان، جنگ داخل [[مدینه]] بود؛ ولی او به نظر اکثریت احترام گذاشت و بیرون از شهر به جنگِ [[شرک|مشرکان]] رفت. پس از شکست، برخی فکر کردند عدم تبعیت از نظر پیامبر(ص) باعث شکست شده و او دیگر نباید با [[مسلمان|مسلمانان]] مشورت کند. به‌همین‌دلیل این آیه نازل شد تا به این طرز تفکر پاسخ گوید و به پیامبر(ص) دستور دهد باز هم در کارها با آنان مشورت کند.<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۳، ص۱۴۳.</ref> | ||
==نرم‌خویی پیامبر(ص) عامل جذب به اسلام== | ==نرم‌خویی پیامبر(ص) عامل جذب به اسلام== | ||
به باور علامه | به باور [[سید محمدحسین طباطبائی|علامه طباطبایی]]، اگرچه مخاطب آیه مشورت، رسول‌الله(ص) است؛ ولی در واقع، [[خدا|خداوند]] عموم مسلمانان را مورد خطاب قرار داده و گفته سهل‌گیری پیامبر(ص) در برخورد با آنان و گذشت او از خطاهای آنها، رحمتی است از جانب خدا نسبت به [[مسلمان|مسلمانان]]؛ زیرا اوست که پیامبر(ص) را نرم‌خو و خوش‌اخلاق قرار داده است.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۴، ص۵۶.</ref> به گفته [[فضل بن حسن طبرسی|فضل بن حسن طبرِسی]] نتیجه نرم‌خویی پیامبر(ص)، جذب مردم به [[اسلام|دین اسلام]] بوده است و در مقابل این هشدار را به پیامبر اسلام(ص) داده که اگر سنگدل و جفاپیشه بود، مردم از اطرافش پراکنده می‌شدند.<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۲، ص۸۶۹.</ref> | ||
==اهمیت مشورت == | ==اهمیت مشورت == | ||
| خط ۵۰: | خط ۴۸: | ||
تأکید [[قرآن]] بر انجام کارها با مشورت را به این دلیل دانسته‌اند که هرچه انسان از نظر فکری نیرومند باشد، باز نسبت به مسائل مختلف یک یا چند بُعد را می‌نگرد و از دیگر ابعاد غافل خواهد شد. همچنین گفته شده در آیات مرتبط با اهمیت مشورت، این کار برنامه‌ای دائمی شمرده شده که حتی پیامبر با وجود ارتباط با مبدأ [[وحی]]، در مسائل اجرایی، با مسلمانان مشورت می‌کرد و گاه نظر آنها بر نظر خود مقدم می‌داشت.<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۲۰ ص۴۶۲-۴۶۳.</ref> | تأکید [[قرآن]] بر انجام کارها با مشورت را به این دلیل دانسته‌اند که هرچه انسان از نظر فکری نیرومند باشد، باز نسبت به مسائل مختلف یک یا چند بُعد را می‌نگرد و از دیگر ابعاد غافل خواهد شد. همچنین گفته شده در آیات مرتبط با اهمیت مشورت، این کار برنامه‌ای دائمی شمرده شده که حتی پیامبر با وجود ارتباط با مبدأ [[وحی]]، در مسائل اجرایی، با مسلمانان مشورت می‌کرد و گاه نظر آنها بر نظر خود مقدم می‌داشت.<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۲۰ ص۴۶۲-۴۶۳.</ref> | ||
علامه طباطبایی آیه ۱۵۹ سوره آل عمران را تأیید [[سیره نبوی|سیره پیامبر اسلام(ص)]] می‌داند و اینکه عملکرد رسول خدا بر اساس امر خدا بوده و خدا از کار او خشنود است.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۴، ص۵۶.</ref> | |||
==گستره مشورت پیامبر== | ==گستره مشورت پیامبر== | ||
مفسران مشورت کردن پیامبر(ص) با مردم را منحصر در کارهای عمومی و اجرایی جامعه،<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۴، ص۵۷.</ref> امور مرتبط با سرنوشت جامعه، مصلحت عمومی و همچنین چگونگی پیاده کردن احکام الهی دانسته<ref>مغنیه، الکاشف، ۱۴۲۴ق، ج۶، ص۵۲۹.</ref> و گفته‌اند مشورت در حلال و حرام خدا<ref>مغنیه، الکاشف، ۱۴۲۴ق، ج۶، ص۵۲۹.</ref> و امور دینی جاری نمی‌شود؛<ref>موسوی سبزواری، مواهب الرحمان، ۱۴۰۹ق، ج۷،ص۸.</ref> چراکه این احکام ناشی از وحی است و از کتاب و [[سنت]] گرفته می‌شود و مرتبط با [[ولایت تشریعی|ولایت تشریعی خداوند]] است.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۴، ص۵۷؛ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۲۰، ص۴۶۳.</ref> | مفسران مشورت کردن پیامبر(ص) با مردم را منحصر در کارهای عمومی و اجرایی جامعه،<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۴، ص۵۷.</ref> امور مرتبط با سرنوشت جامعه، مصلحت عمومی و همچنین چگونگی پیاده کردن احکام الهی دانسته<ref>مغنیه، الکاشف، ۱۴۲۴ق، ج۶، ص۵۲۹.</ref> و گفته‌اند مشورت در حلال و حرام خدا<ref>مغنیه، الکاشف، ۱۴۲۴ق، ج۶، ص۵۲۹.</ref> و امور دینی جاری نمی‌شود؛<ref>موسوی سبزواری، مواهب الرحمان، ۱۴۰۹ق، ج۷،ص۸.</ref> چراکه این احکام ناشی از وحی است و از کتاب و [[سنت]] گرفته می‌شود و مرتبط با [[ولایت تشریعی|ولایت تشریعی خداوند]] است.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۴، ص۵۷؛ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۲۰، ص۴۶۳.</ref> | ||
مفسرانی چون [[محمد صادقی تهرانی|صادقی تهرانی]] و مکارم | مفسرانی چون [[محمد صادقی تهرانی|صادقی تهرانی]] و مکارم شیرازی، مشورت در امر [[خلافت]] را نیز بی‌اعتبار می‌دانند؛ چراکه به باور آنها در این مسئله از سوی خدا حکم خاص نازل شده و با تعیین وصی و خلیفه پیامبر (ص) از طریق [[وحی تشریعی|وحی]]، دیگر جایی برای شورا باقی نمی‌ماند.<ref>صادقی تهرانی، الفرقان، ۱۳۶۵ش، ج۶، ص۶۱-۶۲؛ مکارم شیرازی، پیام قرآن، ۱۳۸۶ش، ج۱۰، ص۸۹.</ref> برخی از مفسران [[اهل سنت و جماعت|اهل‌سنت]] مانند زَمَخشَری، با استناد به این سخن [[عمر بن خطاب|عمر بن خَطّاب]] که «اَلخِلافةُ شوریٰ» (خلافت شورایی است)، مسئله خلافت را در قلمرو شوری قرار داده‌اند. <ref>الزمخشری، الكشاف عن حقائق غوامض التنزيل، ج۴، ص۲۲۹.</ref> | ||
== تبعیت پیامبر از نتیجه مشورت در تصمیم‌گیری نهایی== | == تبعیت پیامبر از نتیجه مشورت در تصمیم‌گیری نهایی== | ||