آیه ۱۰ سوره فتح: تفاوت میان نسخه‌ها

'''آیه ۱۰ سوره فَتح''' [[بیعت]] با [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]] را بیعت با [[خدا|خداوند]] توصیف کرده و دست خدا را بالاتر از همه دست‌ها معرفی می‌کند. در ادامه [[آیه]] ضرر نقض عهد را متوجه پیمان‌شکنان دانسته و وفاداری به عهد را سبب پاداش بزرگ عنوان می‌کند. منظور از بیعت در این آیه را [[بیعت رضوان]] در جریان [[صلح حدیبیه|صلح حُدَیبیه]] دانسته‌اند. گفته شده اولین نفری که با پیامبر بیعت کرد، [[امام علی علیه‌السلام|امام علی(ع)]] بود. [[تفسیر قرآن|مفسران]]، بیعت را برای مرگ در راه خدا و جنگیدن تا پای جان و عدم فرار عنوان کرده‌اند.

آیه ۱۰ سوره فتح، [[بیعت]] با [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]] را بیعت با [[خدا]]<ref>قرطبی، الجامع لأحکام القرآن، ۱۳۶۴ش، ج‌۱۶، ص۲۶۷.</ref> و اطاعت او را اطاعت از خداوند<ref>طیب، اطیب البیان، ۱۳۶۹ش، ج‌۱۲، ص۲۰۳؛ حسینی شاه‌عبدالعظیمی، تفسیر اثناعشری، ۱۴۰۴ق، ج‌۱۲، ص۱۴۹؛ سبزواری نجفی، ارشاد الاذهان، ۱۴۱۹ق، ص۵۱۷.</ref> توصیف کرده و دست خداوند را بالاتر از همه دست‌ها معرفی می‌کند و با هشدار به نقض عهد و پیمان‌شکنی<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج‌۲۲، ص۴۴-۴۵.</ref> ضرر آن را متوجه خود شخص دانسته<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج‌۱۸، ص۲۷۵.</ref> و ضرری به خدا و رسول وارد نمی‌داند.<ref>سبزواری نجفی، ارشاد الاذهان، ۱۴۱۹ق، ص۵۱۷.</ref> در ادامه وفاداری به بیعت را سبب پاداش عظیم<ref>شیخ طوسی، التبیان، بیروت، ج‌۹، ص۳۱۹؛ طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج‌۱۸، ص۲۷۶؛ زمخشری، الکشاف، ۱۴۰۷ق، ج‌۴، ص۳۳۵؛ قرائتی، تفسیر نور، ۱۳۸۸ش، ج‌۹، ص۱۲۲.</ref> که همان [[بهشت]]<ref>بیضاوی، أنوار التنزیل، ۱۴۱۸ق، ج‌۵، ص۱۲۷؛ قرطبی، الجامع لأحکام القرآن، ۱۳۶۴ش، ج‌۱۶، ص۲۶۸؛ سبزواری نجفی، ارشاد الاذهان، ۱۴۱۹ق، ص۵۱۷.</ref> و نعمت‌های آن است،<ref>میبدی، کشف الأسرار، ۱۳۷۱ش، ج‌۹، ص۲۱۰.</ref> عنوان می‌کند. گفته شده طبق این آیه، شکننده بیعت با پیامبر همان شکننده بیعت خدا خواهد بود.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج‌۱۸، ص۲۷۵.</ref>  

 

جمله یدالله فوق ایدیهم در مناسبت‌های مختلف مورد استفاده [[مسلمان|مسلمانان]] قرار گرفته<ref>[https://snn.ir/fa/news/1069743 «روز قدس روز گواهی آیه یدالله فوق ایدیهم است»، خبرگزاری دانشجو]؛ [https://defapress.ir/fa/news/45353 «حادثه صحرای طبس تفسیر روایت "یدالله فوق ایدیهم" است»، خبرگزاری دفاع مقدس].</ref> و در هنر و [[معماری اسلامی|معماری]]<ref>[http://qompajoohi.ir/%F0%9F%92%A2-%DA%A9%D8%AA%DB%8C%D8%A8%D9%87%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%A2%D8%A8%D8%A7%D9%86%D8%A8%D8%A7%D8%B1-%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF-%D8%AF%D8%B1%D9%88%D8%A7%D8%B2%D9%87-%DA%A9%D8%A7/ «کتیبه‌های آب‌انبار مسجد دروازه کاشان»، بنیاد قم‌پژوهی].</ref> آنها نیز نمود پیدا کرده است. چنان‌که این جمله در تاج خورشیدی گنبد [[حرم امام علی(ع)]] در کنار ۱۴ شعاع نور طراحی شده است.<ref>[https://www.farsnews.ir/news/13950925000028 «بازسازی تاج خورشیدی گنبد حرم علوی توسط کارشناسان ستاد عتبات»، خبرگزاری فارس].</ref>

[[File:تاج خورشیدی گنبد حرم امام علی(ع) با عبارت یدالله فوق ایدیهم.jpg|بندانگشتی| تاج خورشیدی گنبد حرم امام علی(ع) با عبارت یدالله فوق ایدیهم.]]

به باور مفسران این [[آیه]] اشاره کوتاهی به مسئله [[بیعت رضوان]] است که [[آیه بیعت رضوان|در آیه ۱۸ همین سوره]] به صورت مشروح بیان شده است<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج‌۲۲، ص۴۶.</ref> و منظور از بیعت در این آیه را [[بیعت]] مسلمانان با [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]] در جریان [[صلح حدیبیه|صلح حُدَیبیه]] دانسته‌اند<ref>ابن‌سلیمان، تفسیر مقاتل بن سلیمان، ۱۴۲۳ق، ج‌۴، ص۷۰؛ شیخ طوسی، التبیان، بیروت، ج‌۹، ص۳۱۹؛ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج‌۹، ص۱۷۲؛ مغنیه، تفسیر الکاشف، ۱۴۲۴ق، ج‌۷، ص۸۸؛ بیضاوی، أنوار التنزیل، ۱۴۱۸ق، ج‌۵، ص۱۲۷؛ قرطبی، الجامع لأحکام القرآن، ۱۳۶۴ش، ج‌۱۶، ص۲۶۷؛ میبدی، کشف الأسرار، ۱۳۷۱ش، ج‌۹، ص۲۱۰.</ref> پیامبر(ص) در [[سال ۶ هجری قمری|سال ششم قمری]] به همراه تعدادی از [[صحابه]]، به قصد [[عمره]] از [[مدینه]] خارج شد؛ اما مشرکان [[قبیله قریش|قریش]] از ورودشان به [[مکه]] جلوگیری کردند. پیامبر(ص) پس از شایعه کشته‌شدن یکی از فرستادگانش به دست قریش، صحابه را به بیعت فراخواند و آنان نیز بیعت کردند تا پای جان از پیامبر دفاع کنند. پس از آن این آیه نازل گردید.<ref>مغنیه، تفسیر الکاشف، ۱۴۲۴ق، ج‌۷، ص۸۸.</ref> این واقعه در نهایت، منجر به صلح حدیبیه شد.<ref>واقدی، کتاب المغازی، ۱۹۶۶م، ج۲، ص۶۰۳؛ ابن هشام، السیره النبویة، ۱۴۱۲ق، ج۲، ص۷۸۲؛ طبری، تاریخ الامم و الملوک،‌ ۱۳۸۷ق، ج۲، ص۶۳۲.</ref> گفته شده این آیه بعد از آیه ۱۸ سوره فتح نازل شده است.<ref>قمی، تفسیر القمی، ۱۴۰۴ق، ج۲، ص۳۱۵.</ref>

مفسران در اینکه [[بیعت]] برای چه چیزی واقع شده نظرات مختلفی دکر کرده‌اند. بیعت برای یاری در جنگ،<ref>شیخ طوسی، التبیان، بیروت، ج‌۹، ص۳۱۹.</ref> بیعت برای مرگ و جنگیدن تا پای جان و عدم فرار،<ref>ابن‌سلیمان، تفسیر مقاتل بن سلیمان، ۱۴۲۳ق، ج‌۴، ص۷۰؛ زمخشری، الکشاف، ۱۴۰۷ق، ج‌۴، ص۳۳۵؛ میبدی، کشف الأسرار، ۱۳۷۱ش، ج‌۹، ص۲۱۰؛ مدرسی، من هدی القرآن، ۱۴۱۹ق، ج‌۱۳، ص۳۱۳.</ref> اطاعت،<ref>مغنیه، تفسیر الکاشف، ۱۴۲۴ق، ج‌۷، ص۸۸.</ref> عمل به اوامر و نواهی [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]]<ref>سبزواری نجفی، ارشاد الاذهان، ۱۴۱۹ق، ص۵۱۷؛ حسینی همدانی، انوار درخشان، ۱۴۰۴ق، ج‌۱۵، ص۳۳۷.</ref> و به کارگیری تمام نیرو و توانمندی مادی و معنوی خود در راه رضای [[خدا|خداوند]]<ref>مدرسی، من هدی القرآن، ۱۴۱۹ق، ج‌۱۳، ص۳۱۳.</ref> از جمله نظرات [[تفسیر قرآن|مفسران]] در نوع بیعت است.

*این تعبیر استعاره‌ای خیالی<ref>بیضاوی، أنوار التنزیل، ۱۴۱۸ق، ج‌۵، ص۱۲۷؛ زمخشری، الکشاف، ۱۴۰۷ق، ج‌۴، ص۳۳۵.</ref> و کنایه از این است که [[بیعت]] با [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]] یک بیعت الهی است و گویا دست [[خدا]] بالای دست آنها قرار گرفته<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج‌۹، ص۱۷۲؛ طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج‌۱۸، ص۲۷۶؛ عاملی، تفسیر عاملی، ۱۳۶۰ش، ج‌۸، ص۱۷.</ref> و با خداوند بیعت می‌کنند<ref>فخررازی، التفسیر الکبیر، ۱۴۲۰ق، ج‌۲۸، ص۷۳؛ حسینی همدانی، انوار درخشان، ۱۴۰۴ق، ج‌۱۵، ص۳۳۷؛ عاملی، تفسیر عاملی، ۱۳۶۰ش، ج‌۸، ص۱۷.</ref>‌ و به عبارتی بیعت [[مسلمان|مسلمانان]] بیعتی بدون واسطه با خداوند خواهد بود.<ref>سبزواری نجفی، ارشاد الاذهان، ۱۴۱۹ق، ص۵۱۷.</ref> گفته شده این‌گونه کنایات در زبان عرب بسیار معمول است.<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج‌۲۲، ص۴۴-۴۵.</ref>