پرش به محتوا

غزوه: تفاوت میان نسخه‌ها

۳۸۹ بایت حذف‌شده ،  ‏۱۷ دسامبر ۲۰۲۳
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۱: خط ۱:
{{درباره ۲|جنگ‌هایی است که پیامبر(ص) در آنها حضور داشته|آشنایی با همه جنگ‌های پیامبر، مدخل|جنگ‌های پیامبر(ص)|}}
{{درباره ۲|جنگ‌هایی است که پیامبر(ص) در آنها حضور داشته|آشنایی با همه جنگ‌های پیامبر، مدخل|جنگ‌های پیامبر(ص)|}}
{{تاریخ صدر اسلام}}
{{تاریخ صدر اسلام}}
'''غَزْوه''' به جنگ‌هایی گفته می‌شود که [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]] در آن حضور داشته است. در بیشتر منابع تاریخی، غزوه‌های پیامبر ۲۶ یا ۲۷ غزوه دانسته شده است. از میان غزوه‌ها، تنها ۹ غزوه به درگیری نظامی منجر شد. به گفته برخی محققان، همه غزوه‌های پیامبر (مگر [[غزوه احد|غزوه اُحُد]]) با پیروزی به سرانجام رسیده است.  
'''غَزْوه''' به جنگ‌هایی گفته می‌شود که [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]] در آن حضور داشته است. در بیشتر منابع تاریخی، غزوه‌های پیامبر ۲۶ یا ۲۷ غزوه دانسته شده است. از میان غزوه‌ها، تنها ۹ غزوه به درگیری نظامی منجر شد. به گفته برخی محققان، همه غزوه‌های پیامبر، به‌جز [[غزوه احد|غزوه اُحُد]] با پیروزی به سرانجام رسیده است.  


== تفاوت غزوه و سریه ==
== تفاوت غزوه و سریه ==
در کتاب‌های با موضوع تاریخ اسلام، [[جنگ‌های پیامبر(ص)]] به غَزْوه و [[سریه|سَرِیّه]] تقسیم می‌شود.<ref>سبحانی، فرازهایی از تاریخ پیامبر اسلام، ۱۳۸۶ش، ص۲۱۶.</ref> به جنگ‌هایی که [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]] در آن شرکت می‌کرد و فرماندهی آنها را به صورت مستقیم بر عهده داشت، غَزْوه و به جنگ‌هایی که پیامبر(ص) در آن‌ها شرکت نداشت، بلکه دسته‌ای را با تعیین فرمانده به منطقه‌ای اعزام می‌کرد، سَرِیّه می‌گویند.<ref>سبحانی، فرازهایی از تاریخ پیامبر اسلام، ۱۳۸۶ش، ص۲۱۶.</ref> با این حال برخی محققان بر این باورند تعریف ذکر شده برای غزوه و سریّه دقیق نیست؛ بلکه غزوه به آن دسته از جنگ‌های پیامبر گفته می‌شود که به صورت آشکار، با جنگجویان زیاد و با سازماندهی انجام شده است، ولی به جنگ‌های پیامبر که به صورت مخفیانه، با جنگجویان کم و بدون سازماندهی انجام شده باشد، سریّه می‌گویند.<ref>قائدان، «سازماندهی جنگی در غزوات عصر پیامبر»، ص۷۹-۸۰.</ref> این دو تعریف، در مصداق غزوه‌ها و سریه‌ها اختلاف ندارند، زیرا طبق تعریف اخیر، پیامبر در عملیات‌هایی که با تعداد نفرات اندک انجام می‌شد و هدف از آنها، ایذائی یا شناسایی بود، شرکت نمی‌کرد.<ref>قائدان، «سازماندهی جنگی در غزوات عصر پیامبر»، ص۸۰.</ref> به گزارش ابن‌هشام، پیامبر(ص) از [[۱۲ ربیع‌الاول|۱۲ رَبیع‌ُالاَوّل]] سال اول قمری که وارد [[مدینه]] شد تا [[صفر|صَفَر]] سال دوم، در هیچ جنگی شرکت نکرد.<ref>ابن‌هشام، السیرة النوبیه، دار المعرفه، ج۱، ص۵۹۰.</ref>  
در کتاب‌های با موضوع تاریخ اسلام، [[جنگ‌های پیامبر(ص)]] به غَزْوه و [[سریه|سَرِیّه]] تقسیم می‌شود.<ref>سبحانی، فرازهایی از تاریخ پیامبر اسلام، ۱۳۸۶ش، ص۲۱۶.</ref> به جنگ‌هایی که [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]] در آن شرکت می‌کرد و فرماندهی آنها را به صورت مستقیم برعهده داشت، غَزْوه و به جنگ‌هایی که پیامبر(ص) در آن‌ها شرکت نداشت، بلکه دسته‌ای را با تعیین فرمانده به منطقه‌ای اعزام می‌کرد، سَرِیّه می‌گویند.<ref>سبحانی، فرازهایی از تاریخ پیامبر اسلام، ۱۳۸۶ش، ص۲۱۶.</ref> با این حال برخی محققان بر این باورند تعریف ذکر شده برای غزوه و سریّه دقیق نیست؛ بلکه غزوه به آن دسته از جنگ‌های پیامبر گفته می‌شود که به صورت آشکار، با جنگجویان زیاد و با سازماندهی انجام شده است و به جنگ‌های پیامبر که به صورت مخفیانه، با جنگجویان کم و بدون سازماندهی انجام شده باشد، سریّه می‌گویند.<ref>قائدان، «سازماندهی جنگی در غزوات عصر پیامبر»، ص۷۹-۸۰.</ref> این دو تعریف، در مصداق غزوه‌ها و سریه‌ها اختلاف ندارند؛ زیرا طبق تعریف اخیر، پیامبر در عملیات‌هایی که با تعداد نفرات اندک انجام می‌شد و هدف آن‌ها ایذائی یا شناسایی بود، شرکت نمی‌کرد.<ref>قائدان، «سازماندهی جنگی در غزوات عصر پیامبر»، ص۸۰.</ref>  


== غزوه‌هایی که به جنگ انجامید ==
== غزوه‌هایی که به جنگ انجامید ==
به گفته [[عبدالملک بن هشام|ابن‌هشام]] در [[السیرة النبویة (ابن هشام)|کتاب السیرة النبویه]]<ref>ابن‌هشام، السیرة النوبیه، دار المعرفه، ج۲، ص۶۰۸.</ref> و [[فضل بن حسن طبرسی|طبرسی]] در [[اعلام الوری باعلام الهدی (کتاب)|اعلام الوری]] از میان غزوه‌های پیامبر، تنها در غزوه‌های [[غزوه بدر|بَدْر]]، [[غزوه احد|اُحُد]]، [[غزوه خندق|خَنْدق]]، [[غزوه بنی‌قریظه|بنی‌قُرَیْظه]]، [[بنی‌مصطلق (غزوه)|بنی‌مُصْطَلِق]]، [[غزوه خیبر|خیبر]]، [[فتح مکه]]، [[غزوه حنین|حُنَیْن]] و [[غزوه طائف|طائف]]، درگیری رخ داد.<ref>طبرسی، اعلام الوری، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۱۶۳.</ref> لازم به ذکر است [[علی بن حسین مسعودی|مسعودی]]، مؤلف [[مروج الذهب و معادن الجوهر (کتاب)|کتاب مروج الذهب]]، به جای غزوه بنی‌مُصْطَلِق، [[غزوه تبوک]] را نوشته است.<ref> مسعودی، مروج الذهب، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۲۸۰.</ref> همچنین در جنگ‌هایی که به درگیری نظامی منجر شد، تنها پنج جنگ مهم بود و درگیری شدیدی در آن رخ داد.<ref>علیخانی، «تحلیل سیاسی جنگ‌های پیامبر اکرم راهبردی برای امروز» ص۷۱.</ref>  
به گفته [[عبدالملک بن هشام|ابن‌هشام]] در [[السیرة النبویة (ابن هشام)|کتاب اَلسّیرةُ النَّبَویه]]<ref>ابن‌هشام، السیرة النوبیه، دار المعرفه، ج۲، ص۶۰۸.</ref> و [[فضل بن حسن طبرسی|طَبْرسی]] در [[اعلام الوری باعلام الهدی (کتاب)|اِعلامُ‌الوری]]، از میان غزوه‌های پیامبر، تنها در غزوه‌های [[غزوه بدر|بَدْر]]، [[غزوه احد|اُحُد]]، [[غزوه خندق|خَنْدق]]، [[غزوه بنی‌قریظه|بنی‌قُرَیْظه]]، [[بنی‌مصطلق (غزوه)|بنی‌مُصْطَلِق]]، [[غزوه خیبر|خیبر]]، [[فتح مکه]]، [[غزوه حنین|حُنَیْن]] و [[غزوه طائف|طائف]]، درگیری رخ داد.<ref>طبرسی، اعلام الوری، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۱۶۳.</ref> [[علی بن حسین مسعودی|مسعودی]]، مؤلف [[مروج الذهب و معادن الجوهر (کتاب)|کتاب مروج‌الذَّهَب]]، به جای غزوه بنی‌مُصْطَلِق، [[غزوه تبوک]] را نوشته است.<ref> مسعودی، مروج الذهب، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۲۸۰.</ref> همچنین در جنگ‌هایی که به درگیری نظامی منجر شد، تنها پنج جنگ مهم بود و درگیری شدیدی در آن رخ داد.<ref>علیخانی، «تحلیل سیاسی جنگ‌های پیامبر اکرم راهبردی برای امروز» ص۷۱.</ref>  


== موفقیت در اکثر غزوه‌ها ==
== موفقیت در اکثر غزوه‌ها ==
[[پرونده:فاتح خیبر.jpg|بندانگشتی|راست|تابلوی فاتح خیبر، رنگ روغن روی بوم، اثر [[حسن روح الامین]]، ۱۳۹۷ش، ۱۸۰* ۲۸۰ سانتیمتر.]]
[[پرونده:فاتح خیبر.jpg|بندانگشتی|راست|تابلوی فاتح خیبر، رنگ روغن روی بوم، اثر [[حسن روح الامین]]، ۱۳۹۷ش، ۱۸۰* ۲۸۰ سانتیمتر.]]
همه غزوه‌های، به غیر از [[غزوه احد]]، با پیروزی سپاه اسلام به پایان رسید.<ref>قائدان، «سازماندهی جنگی در غزوات عصر پیامبر»، ص۷۵.</ref> به گفته برخی محققان، سازماندهی کارآمد برای نیروهای نظامی، از مهم‌ترین دلایل پیروزی در این جنگ‌ها بوده است.<ref>قائدان، «سازماندهی جنگی در غزوات عصر پیامبر»، ص۷۵.</ref> گفته شده سازماندهی جنگ در غزوه‌ها به صورت بی‌سابقه انجام گرفته و چهار مرحله داشته است:
همه غزوه‌ها، به غیر از [[غزوه احد]]، با پیروزی سپاه اسلام به پایان رسید.<ref>قائدان، «سازماندهی جنگی در غزوات عصر پیامبر»، ص۷۵.</ref> به گفته برخی محققان، سازماندهی کارآمد برای نیروهای نظامی، از مهم‌ترین دلایل پیروزی در این جنگ‌ها بوده است.<ref>قائدان، «سازماندهی جنگی در غزوات عصر پیامبر»، ص۷۵.</ref> گفته شده سازماندهی جنگ در غزوه‌ها به صورت بی‌سابقه انجام گرفته و چهار مرحله داشته است:
#‌ سازماندهی قبل از حرکت؛
#‌ سازماندهی قبل از حرکت؛
# سازماندهی پس از حرکت؛
# سازماندهی پس از حرکت؛
# سازماندهی در معرکه قبل از آغاز جنگ؛  
# سازماندهی در معرکه قبل از آغاز جنگ؛  
# سازماندهی در هنگام جنگ.<ref>قائدان، «سازماندهی جنگی در غزوات عصر پیامبر»، ص۸۰.</ref>
# سازماندهی در هنگام جنگ.<ref>قائدان، «سازماندهی جنگی در غزوات عصر پیامبر»، ص۸۰.</ref>
امروزه به دو مرحله اول، استراتژی و به دو مرحله بعد تاکتیک جنگ گفته می‌شود.<ref>قائدان، «سازماندهی جنگی در غزوات عصر پیامبر»، ص۸۱.</ref>
امروزه به دو مرحله اول، استراتژی و به دو مرحله بعد، تاکتیک جنگ گفته می‌شود.<ref>قائدان، «سازماندهی جنگی در غزوات عصر پیامبر»، ص۸۱.</ref>


== تعداد غزوات ==
== تعداد غزوات ==
بیشتر منابع تاریخی، تعداد غزوه‌های پیامبر را ۲۶ یا ۲۷ غزوه دانسته‌اند.<ref>برای نمونه نگاه کنید به: واقدی، المغازی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۷؛ مسعودی، مروج الذهب، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۲۸۰؛ ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۴ق، ج۲، ص۳؛ ابن‌هشام، السیرة النبویة، دار المعرفه، ج۲، ص۶۰۸؛ طبری، تاریخ الطبری، ۱۳۸۷ق، ج۳، ص۱۵۲.</ref> با این حال در برخی منابع، عددهای دیگری مانند ۱۸،<ref>فسوی، المعرفة و التاریخ، ۱۴۰۱ق، ج۳، ص۲۶۱.</ref> ۲۱،<ref>بیهقی، دلایل النبوه، ۱۴۰۵ق، ج۵، ص۴۶۰.</ref> و ۲۸ غزوه نیز ذکر شده است.<ref>مسعودی، التنبیه و الاشراف، دار الصاوی، ص۲۴۱.</ref> غزوه‌هایی مانند غزوه بنی‌قَینُقاع، [[غزوه وادی القری|غزوه وادی‌القُری]] و [[عمرة القضاء|عُمْرَة القَضاء]] از جمله مواردی است که در شمارش آنها در اختلاف وجود دارد.<ref>برای نمونه نگاه کنید به: ابن‌هشام، السیرة النبویة، دار المعرفه، ج۳، ص۱۷۳؛ صالحی شامی، سبل الهدی، ۱۴۱۴ق، ج۴، ص۸؛ طبری، تاریخ الطبری، ۱۳۸۷ق، ج۳، ص۱۵۲؛ مسعودی، مروج الذهب، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۲۸۱؛ قاضی ابرقوه، سیرت رسول‌خدا(ص)، ۱۳۷۷ش، ج۲، ص۸۴۸.</ref> لازم به ذکر است با آنکه پیامبر(ص) در [[جنگ موته|نبرد موته]] شرکت نداشت، اما برخی آن را غزوه نامیده‌اند.<ref>جعفریان، سیره رسول خدا(ص)، ۱۳۸۳ش، ص۴۶۴.</ref> [[محمدابراهیم آیتی]] مؤلف کتاب تاریخ پیامبر اسلام، ۲۷ غزوه پیامبر(ص) را به ترتیب زیر بیان کرده است:<ref>آیتی، تاریخ پیامبر اسلام، ۱۳۶۹ق، ص۲۳۸-۲۴۰.</ref>
بیشتر منابع تاریخی، تعداد غزوه‌های پیامبر را ۲۶ یا ۲۷ غزوه دانسته‌اند.<ref>برای نمونه نگاه کنید به: واقدی، المغازی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۷؛ مسعودی، مروج الذهب، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۲۸۰؛ ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۴ق، ج۲، ص۳؛ ابن‌هشام، السیرة النبویة، دار المعرفه، ج۲، ص۶۰۸؛ طبری، تاریخ الطبری، ۱۳۸۷ق، ج۳، ص۱۵۲.</ref> با این حال در برخی منابع، عددهای دیگری مانند ۱۸،<ref>فسوی، المعرفة و التاریخ، ۱۴۰۱ق، ج۳، ص۲۶۱.</ref> ۲۱،<ref>بیهقی، دلایل النبوه، ۱۴۰۵ق، ج۵، ص۴۶۰.</ref> و ۲۸ غزوه نیز ذکر شده است.<ref>مسعودی، التنبیه و الاشراف، دار الصاوی، ص۲۴۱.</ref> غزوه‌هایی مانند غزوه بنی‌قَینُقاع، [[غزوه وادی القری|غزوه وادی‌القُری]] و [[عمرة القضاء|عُمْرَة القَضاء]] از جمله مواردی است که در شمارش آنها اختلاف وجود دارد.<ref>برای نمونه نگاه کنید به: ابن‌هشام، السیرة النبویة، دار المعرفه، ج۳، ص۱۷۳؛ صالحی شامی، سبل الهدی، ۱۴۱۴ق، ج۴، ص۸؛ طبری، تاریخ الطبری، ۱۳۸۷ق، ج۳، ص۱۵۲؛ مسعودی، مروج الذهب، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۲۸۱؛ قاضی ابرقوه، سیرت رسول‌خدا(ص)، ۱۳۷۷ش، ج۲، ص۸۴۸.</ref> گفتنی است با آنکه پیامبر(ص) در [[جنگ موته|نبرد موته]] شرکت نداشت، برخی آن را غزوه نامیده‌اند.<ref>جعفریان، سیره رسول خدا(ص)، ۱۳۸۳ش، ص۴۶۴.</ref> [[محمدابراهیم آیتی]] مؤلف کتاب تاریخ پیامبر اسلام، ۲۷ غزوه پیامبر(ص) را به ترتیب زیر بیان کرده است:<ref>آیتی، تاریخ پیامبر اسلام، ۱۳۶۹ق، ص۲۳۸-۲۴۰.</ref>


{| class="wikitable sortable"
{| class="wikitable sortable"
Automoderated users، confirmed، protected، templateeditor
۳٬۳۲۷

ویرایش