آیه ۱۳ سوره صف: تفاوت میان نسخه‌ها

'''آیه نَصْرٌ مِنَ اللَّهِ وَ فَتْحٌ قَرِیبٌ''' [[ایمان|مؤمنان]] را به یاری از جانب [[خدا|خداوند]] و پیروزی بر دشمنان در آینده نزدیک بشارت می‌دهد. خداوند در آیات قبل، [[ایمان]] و [[جهاد]] را تجارتی پرسود قلمداد کرده و به ثمرات [[آخرت|اخروی]] آن اشاره می‌کند و سپس در این آیه به ثمرات دنیوی آن که مورد علاقه مؤمنان است، می‌پردازد. گفته شده دلیل وعده پاداش دنیوی در کنار پاداش اخروی، علاقه انسان به پاداش‌های نزدیک است و کسب منفعت نزدیک را بر آینده ترجیح می‌دهد.

آیه نصر من الله و فتح قریب از [[آیه|آیات]] مشهور [[سوره صف]] است<ref>[https://fa.alkawthartv.ir/news/295028 «صف؛ سوره‌ای که به جهادگران اشاره می‌کند»، الکوثر.]</ref> که همه [[ایمان|مؤمنان]]<ref>سبزواری نجفی، ارشاد الاذهان، ۱۴۱۹ق، ص۵۵۷.</ref> یا [[صحابه]]<ref>مغنیه، التفسیر المبین، قم، ص۷۴۰.</ref> را به نصرت [[خدا|خداوند]] و پیروزی بر دشمنان بشارت می‌دهد. به باور [[ناصر مکارم شیرازی|مکارم شیرازی]] از [[تفسیر قرآن|مفسران]] معاصر یکی از اهداف مهم [[سوره صف]]، دعوت مؤمنان به [[ایمان]] و [[جهاد]] در راه خداست<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۲۴، ص۸۷.</ref> و این آیه که مرتبط با آیات قبل دانسته شده<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۱۹، ص۲۶۰.</ref> به ثمره ایمان و جهاد در دنیا که همان فتح و پیروزی است اشاره کرده<ref>قرشی، تفسیر احسن الحدیث، ۱۳۷۷ش، ج۱۱، ص۱۵۱.</ref> و مؤمنان را به یاری کردن دین به وسیله جهاد<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۹، ص۴۲۳.</ref> و مبارزه با دنیای [[شرک]] و [[کفر]]<ref>حسینی همدانی، انوار درخشان، ۱۴۰۴ق، ج۱۶، ص۳۳۷.</ref> ترغیب می‌کند.  

| عرض = ۱۰۰

| عنوان = {{عربی|اندازه=۱۰۰%| وَ أُخْرَیٰ تُحِبُّونَهَا نَصْرٌ مِنَ اللَّهِ وَ فَتْحٌ قَرِیبٌ وَ بَشِّرِ الْمُؤْمِنِینَ.}}|گفت: «و (نعمت) دیگری که آن را دوست دارید به شما می‌بخشد، و آن یاری خداوند و پیروزی نزدیک است؛ و مؤمنان را بشارت ده (به این پیروزی بزرگ)!.»

[[خدا|خداوند]] در [[آیه|آیات]] قبل از تجارتی پرسود سخن به میان آورده که همراه با نجات از [[جهنم|عذاب الهی]] است و آن [[ایمان]] به خدا و [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]] و [[جهاد]] در راه خداست.<ref>شیخ طوسی، التبیان، بیروت، ج۹، ص۵۹۷؛ مغنیه، تفسیر الکاشف، ۱۴۲۴ق، ج۷، ص۳۱۸-۳۱۹؛ حسینی شیرازی، تقریب القرآن، ۱۴۲۴ق، ج۵، ص۴۰۸.</ref> خداوند در ادامه به بهای این معامله اشاره کرده است که دو مورد آن پاداش [[آخرت|اخروی]](آمرزش [[گناه|گناهان]] و ورود به [[بهشت]]) و دو مورد دیگر آن که در این آیه مطرح شده، مربوط به پاداش دنیوی است<ref>ابن‌سلیمان، تفسیر مقاتل بن سلیمان، ۱۴۲۳ق، ج۴، ص۳۱۷؛ ابوالفتوح رازی، روض الجنان، ۱۴۰۸ق، ج۱۹، ص۱۸۸؛ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۲۴، ص۸۷-۹۰؛ حسینی شاه‌عبدالعظیمی، تفسیر اثناعشری، ۱۳۶۳ش، ج۱۳، ص۱۵۵.</ref> که [[ثواب و عقاب|ثواب]] آخرت را نیز به همراه دارد.<ref>فخر رازی، مفاتیح الغیب، ۱۴۲۰ق، ج۲۹، ص۵۳۲؛ شیخ طوسی، التبیان، بیروت، ج۹، ص۵۹۷؛ ثعلبی، الکشف و البیان، ۱۴۲۲ق، ج۹، ص۳۰۴.</ref> یکی از آنها یاری از جانب خداوند و دیگری پیروزی بر دشمنان در آینده نزدیک و فتح سرزمین‌های آنها است.<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۹، ص۴۲۳؛ شیخ طوسی، التبیان، بیروت، ج۹، ص۵۹۷؛ سبزواری نجفی، ارشاد الاذهان، ۱۴۱۹ق، ص۵۵۷.</ref> گفته شده این دو، پاداشی اضافه است که در راستای نعمت آخرت به مؤمنان اعطا خواهد شد.<ref>ابن‌کثیر، تفسیر القرآن العظیم، ۱۴۱۹ق، ج۸، ص۱۳۹.</ref>  

برخی از [[تفسیر قرآن|مفسران]] در چرایی اعطای پاداش دنیوی در کنار پاداش اخروی و اشاره به علاقه‌مندی [[ایمان|مؤمنان]] نسبت به آن آورده‌اند، تبع انسان به‌گونه‌ای است که علاقه بیشتری به پاداش‌های نزدیک دنیوی نسبت به پاداش [[آخرت|اخروی]] دارد<ref>بروجردی، تفسیر جامع، ۱۳۶۶ش، ج۷، ص۱۳۵؛ حسینی همدانی، انوار درخشان، ۱۴۰۴ق، ج۱۶، ص۳۳۶.</ref> و آن را نقد پنداشته<ref>ثقفی تهرانی، تفسیر روان جاوید، ۱۳۹۸ق، ج۵، ص۱۹۹.</ref> و به آن اظهار علاقه قلبی می‌کند<ref>حسینی همدانی، انوار درخشان، ۱۴۰۴ق، ج۱۶، ص۳۳۶.</ref> و به نوعی زمان فوری برای کسب منفعت را بر آینده ترجیح می‌دهد؛<ref>قمی مشهدی، کنز الدقائق و بحر الغرائب، ۱۳۶۸ش، ج۱۳، ص۲۳۷؛ سبزواری نجفی، ارشاد الاذهان، ۱۴۱۹ق، ص۵۵۷.</ref> بنابراین [[خدا|خداوند]] پس از ذکر نعمت اخروی به نعمتی از دنیا اشاره می‌کند که مورد علاقه مؤمنان بوده<ref>ابن‌سلیمان، تفسیر مقاتل بن سلیمان، ۱۴۲۳ق، ج۴، ص۳۱۷؛ بیضاوی، أنوار التنزیل، ۱۴۱۸ق، ج۵، ص۲۰۹؛ قمی مشهدی، کنز الدقائق و بحر الغرائب، ۱۳۶۸ش، ج۱۳، ص۲۳۷؛ حسینی شاه‌عبدالعظیمی، تفسیر اثناعشری، ۱۳۶۳ش، ج۱۳، ص۱۵۵.</ref> و مشتاق به دست آوردن آن هستند.<ref>میرزا خسروانی، تفسیر خسروی، ۱۳۹۰ق، ج۸، ص۲۷۸؛ ثقفی تهرانی، تفسیر روان جاوید، ۱۳۹۸ق، ج۵، ص۱۹۹.</ref> دلیل آن علاقه نیز پیشرفت در دنیا و غلبه بر دشمنان دانسته شده که یا برای عظمت [[اسلام]] و یا برای منافع شخصی و کسب غنائم از کفار به دنبال آن هستند.<ref>طیب، اطیب البیان، ۱۳۶۹ش، ج۱۲، ص۵۲۱.</ref>

به باور برخی محققان، جمله «اخری تحبونها» به نوعی [[حب دنیا|علاقه به دنیا]] را نیز توبیخ می‌کند.<ref>فخر رازی، مفاتیح الغیب، ۱۴۲۰ق، ج۲۹، ص۵۳۲؛ حقی بروسوی، روح البیان، بیروت، ج۹، ص۵۱۰.</ref>

[[پرونده:آیه نصر من الله در حرم امام حسین.jpg|بندانگشتی|آیه نصر من الله و فتح قریب در [[حرم امام حسین(ع)]]]]

احتمالات گوناگونی در مورد مصداق نصرت الهی و فتح در آینده نزدیک برای [[ایمان|مؤمنان]] مطرح شده است.<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۲۴، ص۹۱.</ref> عده‌ای آن را پیروزی مسلمانان بر [[کفر|کفار]]<ref>حسینی شیرازی، تقریب القرآن، ۱۴۲۴ق، ج۵، ص۴۰۸.</ref> [[قبیله قریش|قریش]]<ref>میبدی، کشف الأسرار، ۱۳۷۱ش، ج۱۰، ص۸۹؛ حقی بروسوی، روح البیان، بیروت، ج۹، ص۵۱۰.</ref> و [[فتح مکه|فتح مکه‌ای]] تفسیر کرده‌اند<ref>ابن‌ابی زمنین، تفسیر ابن‌ابی زمنین، ۱۴۲۴ق، ص۴۱۴؛ مغنیه، تفسیر الکاشف، ۱۴۲۴ق، ج۷، ص۳۱۹؛ بروجردی، تفسیر جامع، ۱۳۶۶ش، ج۷، ص۱۳۵.</ref> که مسلمانان به اجبار از آن رانده شدند؛<ref>مغنیه، التفسیر المبین، قم، ص۷۴۰</ref> چنان‌که [[فتح ایران]] و [[فتح روم|روم]] نیز از جمله مصادیق آن دانسته شده است؛<ref>قرطبی، الجامع لأحکام القرآن، ۱۳۶۴ش، ج۱۸، ص۸۹؛ میبدی، کشف الأسرار، ۱۳۷۱ش، ج۱۰، ص۸۹؛ حقی بروسوی، روح البیان، بیروت، ج۹، ص۵۱۰؛ بغوی، معالم التنزیل، ۱۴۲۰ق، ج۵، ص۸۰.</ref> اما عده‌ای علاوه بر ذکر احتمالات مذکور، آیه را در مورد فتح قسمت‌های زیادی از بلاد مشرکین و کفار<ref>حسینی شیرازی، تقریب القرآن، ۱۴۲۴ق، ج۵، ص۴۰۸.</ref> و یا کل [[فتوحات اسلامی]]<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۹، ص۴۲۳؛ حسینی شاه‌عبدالعظیمی، تفسیر اثناعشری، ۱۳۶۳ش، ج۱۳، ص۱۵۵؛ حسینی شیرازی، تبیین القرآن، ۱۴۲۳ق، ص۵۶۶؛ ثقفی تهرانی، تفسیر روان جاوید، ۱۳۹۸ق، ج۵، ص۱۹۹.</ref> در سرزمین‌های کفار<ref>طیب، اطیب البیان، ۱۳۶۹ش، ج۱۲، ص۵۲۱.</ref> در آینده نزدیک تفسیر کرده‌اند.

*بشارت به مؤمنان برای این تجارت پر سود.<ref>بغوی، معالم التنزیل، ۱۴۲۰ق، ج۵، ص۸۰.</ref>

*بشارت به پاداش [[آخرت|اخروی]] و دنیوی<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۹، ص۴۲۳؛ بیضاوی، أنوار التنزیل، ۱۴۱۸ق، ج۵، ص۲۱۰؛ ابوالفتوح رازی، روض الجنان، ۱۴۰۸ق، ج۱۹، ص۱۸۸؛ سبزواری نجفی، ارشاد الاذهان، ۱۴۱۹ق، ص۵۵۷.</ref> و آن [[بهشت]] در آخرت و پیروزی بر دشمنان در دنیا.<ref>تفسیر ابن ابی زمنین، ۴۱۴؛ ابن‌سلیمان، تفسیر مقاتل بن سلیمان، ۱۴۲۳ق، ج۴، ص۳۱۷؛ بغوی، معالم التنزیل، ۱۴۲۰ق، ج۵، ص۸۰.</ref>

*مژده مجموع پادش‌هایی که [[خدا|خداوند]] در دنیا و آخرت می‌دهد.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۱۹، ص۲۶۰؛ طیب، اطیب البیان، ۱۳۶۹ش، ج۱۲، ص۵۲۱؛ قرشی، تفسیر احسن الحدیث، ۱۳۷۷ش، ج۱۱، ص۱۵۱.</ref>

==تبدیل به شعار شیعیان==

گفته شده جمله «نصر من الله و فتح قریب» در میان [[شیعه|شیعیان]]، تبدیل به شعار شده است و مردم از آن در مناسبت‌های مختلف استفاده کرده و حتی بر روی پرچم می‌نویسند؛<ref>[https://fa.alkawthartv.ir/news/295028 «صف؛ سوره‌ای که به جهادگران اشاره می‌کند»، الکوثر.]</ref> چنان‌که این جمله در برخی از عملیات‌های [[ایران]] بر علیه [[حزب بعث عراق|رژیم بعث عراق]] چون [[عملیات ثامن الائمه]] که به شکست [[حصر آبادان]] منجر شد به عنوان رمز عملیات انتخاب گردید و حتی نام عملیات آزادسازی غرب [[دزفول]]، [[عملیات فتح المبین|فتح المبین]] گذاشته شد.<ref>[https://defamoghaddas.ir/news/1971 «عملیات فتح المبین»، مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس.]</ref>