آیه ۱۷ سوره انفال: تفاوت میان نسخه‌ها

'''آیه ۱۷ سوره انفال''' پیروزی [[مسلمان|مسلمانان]] در [[غزوه بدر]] را نتیجهٔ یاری [[خدا]] می‌داند و اینکه [[مسلمان|مسلمانان]] نباید به خاطر پیروزی در این جنگ دچار [[تفاخر]] و خودخواهی شوند؛ زیرا این نبرد، آزمایشی برای آنان محسوب می‌شود.<br>گزارش شده که در جنگ بدر، [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]] مُشتی از سنگریزه به سمت دشمن پرتاب نمود که در چشم و دهان [[شرک|مشرکان]] فرو رفت و وحشتی به آنها دست داد و این امر موجب شکست آنها گردید. مسلمانان هنگام بازگشت، از این پیروزی خوشحال بوده و به یکدیگر تفاخر می‌کردند، که این آیه [[نزول قرآن|نازل]] شد.<br>به گفته مفسران، این‌که آیه می‌گوید «شما این کار را نکردید»، به خاطر این است که نیروی غلبه بر دشمن و [[معجزه|معجزه‌های]] رخ داده در جنگ بدر که باعث شکست دشمنان شد، از جانب خدا بود.

آیه ۱۷ [[سوره انفال]] یادآوری می‌کند که شکست [[شرک|مشرکان]] در [[غزوه بدر|جنگ بدر]] نتیجه یاری [[خدا|خداوند]] بود، تا [[مسلمان|مسلمانان]] دچار خودخواهی نشوند؛ زیرا در [[آیه|آیات]] قبل، آنها به پیکار با مشرکان امر شده و کشتن افراد را به خود نسبت می‌دادند.<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۸۲ش، ج۴، ص۸۱۵.</ref><br>از عبارت «وَ مَا رَمَیْتَ إِذْ رَمَیْتَ وَ لَٰکِنَّ اللَّهَ رَمَیٰ» که اشاره به کمک الهی به مؤمنان در برابر دشمنان دارد، در پیام‌های پیروزی<ref>[http://www.imam-khomeini.ir/fa/c75_20860/گاهنامه/گاهنامه_معجزه_سرخ/پیام_امام_خمینی_به_مناسبت_آزادی_خرمشهر «پیام امام خمینی به مناسبت آزادی خرمشهر»]، پرتال امام خمینی.</ref> و ایجاد روحیه مقاومت در برابر دشمن استفاده شده است.<ref>[https://snn.ir/fa/news/207822/و-ما-رمیت-اذ-رمیت-رزمندگان-در-دفاع-مقدس-ما-را-به-پیروزی-رساند «و ما رمیت اذ رمیت»]، خبرگزاری دانشجو.</ref>

مفسران نزول این آیه را درباره جنگ بدر دانسته‌اند.<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۸۲ش، ج۴، ص۸۱۴؛ مفاتیح الغیب، ۱۴۲۰ق، ج۱۵، ص۴۶۶؛ طباطبائی، المیزان فی تفسیر القرآن‏، ۱۴۱۷ق، ج۹، ص۳۸.</ref> نقل است که در این نبرد [[جبرئیل]] به [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]] وحی کرد: مُشتی از سنگریزه به سمت دشمن پرتاب کن. پیامبر به [[امام علی علیه‌السلام|علی(ع)]] فرمود: مشتی از سنگریزه از زمین بردار و به من بده. او چنین کرد و پیامبر(ص) آنها را به سمت مشرکان پرتاب نمود و فرمود: رویتان زشت و سیاه باد. این کار اثر [[معجزه|معجزه‌آسایی]] داشت و آن خاک و سنگ‌ریزه در چشم و دهان و بینی مشرکان فرو رفت و وحشتی به آنها دست داد. مسلمانان هم به جان آنها افتادند، آنها را کشته یا اسیر کردند و این امر موجب شکست دشمن شد.<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۸۲ش، ج۴، ص۸۱۴؛ واحدی، أسباب نزول، ۱۴۱۱ق، ص۲۳۷.</ref> مسلمانان هنگام بازگشت به یکدیگر [[تفاخر]] نموده و هر کدام می‌گفتند من فلانی را کشته و یا اسیر کردم، که این آیه نازل شد.<ref>بیضاوی، أنوار التنزیل، ۱۴۱۸ق، ج۳، ص۵۳.</ref>

جنگ بدر میدانی برای [[امتحان الهی|امتحان]] مسلمانان محسوب شده و عبارت «لِیُبْلِیَ الْمُؤْمِنِینَ مِنْهُ بَلَاءً حَسَنًا» ([[خدا]] می‌خواست به این وسیله از [[ایمان|مؤمنان]] امتحان نیکویی به عمل آورد) در آیه را اشاره به این موضوع دانسته‌اند.<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۷، ص۱۱۶.</ref> [[ناصر مکارم شیرازی|آیت‌الله مکارم شیرازی]] در [[تفسیر نمونه (کتاب)|تفسیر نمونه]] مراد از «بلاء حَسن» را امتحان خدا به‌وسیله نعمت‌ها معرفی نموده، در مقابل «بلاء سیّء» که آزمایش الهی به‌وسیله مصیبت‌هاست.<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۷، ص۱۱۶.</ref> وی در ادامه می‌نویسد: خدا می‌خواست در نخستین برخورد مسلحانهٔ مؤمنان، طعم پیروزی را به آنها بچشاند و نسبت به آینده امیدوار و دل‌گرم سازد. این موهبت الهی آزمونی برای همه آنها بود، ولی مسلمانان نباید با این پیروزی گرفتار غرور شوند، خودسازی و آمادگی را فراموش کرده و از اتّکا به لطف پروردگار غفلت نمایند؛ ازاین‌رو با این جمله آیه را تمام می‌کند که «إِنَّ اللَّهَ سَمِیعٌ عَلِیمٌ» (خداوند هم شنوا و هم داناست)؛ [[استغاثه|استغاثهٔ]] مؤمنان را شنیده و بر رفتار آنها آگاه است.<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۷، ص۱۱۶.</ref><br>[[سید محمدحسین طباطبائی|علامه طباطبایی]] نویسنده [[المیزان فی تفسیر القرآن (کتاب)|تفسیر المیزان]] نیز پیروزی مسلمانان بر دشمنان در بدر را برخلاف عادت و قوانین جاری در طبیعت و در پرتو نزول [[فرشته|فرشتگان]] و افتادن ترس در دل مشرکان و استواری گام‌های مؤمنان از سوی خداوند دانسته است و یادآور شده که قرآن بر همین اساس چنین پیروزی در شرایط نابرابر جبهه مسلمانان با مشرکان را به خدا نسبت داده هر چند به ظاهر  پیامبر و مؤمنان با دشمنان نبرد کرده‌اند.<ref>طباطبایی، المیزان، منشورات اسماعيليان، ج۹، ص۳۸-۳۹.</ref>

[[اشاعره]] معتقدند، اینکه خدا در این آیه کشتن مشرکان را به خودش نسبت داده و نیز خطاب به پیامبر می‌فرماید: «تو [به سمت مشرکان سنگ] پرتاب نکردی، بلکه من پرتاب کردم»، دلالت بر این دارد که شما بندگان کاری نکردید، بلکه منِ خدا همهٔ این کارها را انجام داده‌ام و این یعنی، انسان‌ها در کار خود [[جبر و اختیار|اختیاری]] ندارند و انسان، فعلی که خدا آفریده را کسب می‌کند.<ref>مفاتیح الغیب، ۱۴۲۰ق، ج۱۵، ص۴۶۶؛ قاسمی، محاسن التأویل، ۱۴۱۸ق، ج۵، ص۲۶۹.</ref> بنابراین تمام کارهایی که از بندگان صادر می‌شود؛ از [[ایمان]] و [[کفر]] گرفته تا نشستن و برخاستن، فعل خدا بوده و انسان در همه اینها [[جبر و اختیار|مجبور]] می‌باشد.<ref>طیب‏، کلم الطیب، ۱۳۶۳ش، ص۱۰۸.</ref><br>در پاسخ گفته شده است، این‌که آیه می‌گوید «شما این کار را نکردید و من بودم که انجام دادم»، اشاره به این دارد که اوّلاً: این قدرت جسمانی و روحانی و نیروی ایمان که مسلمانان با کمک آن بر دشمن غلبه کردند، از جانب خدای متعال بوده است. ثانیاً: معجزه‌های رخ داده در جنگ بدر که موجب بالا رفتن روحیه مسلمانان و شکست دشمنان شد، تأثیری از جانب خدا بود؛ ازاین‌رو می‌توان گفت، این پیروزی هم کار مسلمانان بود و هم کار خدا، کار آنها بود؛ چون با اراده آنها انجام گرفت و کار خدا بود، چون نیرو و کمک از جانب خدا بود.<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۷، ص۱۱۵.</ref>