۱۶٬۱۴۱
ویرایش
Shamsoddin (بحث | مشارکتها) (برگردان مطلب حذفشده، اصلاح نویسههای عربی) |
|||
خط ۳: | خط ۳: | ||
برخی علم لدنّی را همان [[علم غیب|علم به غیب]] از راه غیرعادی میدانند. در مقابل، برخی بر این باورند که متعلَّق علم لدنّی میتواند امور غیبی یا امور عادی باشد که از راههای عادی نیز قابل کسب است. | برخی علم لدنّی را همان [[علم غیب|علم به غیب]] از راه غیرعادی میدانند. در مقابل، برخی بر این باورند که متعلَّق علم لدنّی میتواند امور غیبی یا امور عادی باشد که از راههای عادی نیز قابل کسب است. | ||
به باور برخی [[تفسیر قرآن|مفسران]]، [[آیه|آیاتی]] از [[قرآن]] به علم لدنّی در افراد خاصی چون [[پیامبران]] اشاره دارند. همچنین به گفته برخی عالمان شیعه، در روایات نقلشده از [[امامان شیعه]] نیز به علم لدنّی [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص) | به باور برخی [[تفسیر قرآن|مفسران]]، [[آیه|آیاتی]] از [[قرآن]] به علم لدنّی در افراد خاصی چون [[پیامبران]] اشاره دارند. همچنین به گفته برخی عالمان شیعه، در روایات نقلشده از [[امامان شیعه]] نیز به علم لدنّی [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]] و [[امامان شیعه|امامان(ع)]] تصریح شده است. | ||
== مفهومشناسی و جایگاه == | == مفهومشناسی و جایگاه == | ||
مقصود از علم لدنّی دانشی است که بدون | مقصود از علم لدنّی دانشی است که بدون واسطه و مستقیماً از خداوند دریافت میشود.<ref>نراقی، خزائن، ۱۳۷۸ش، ۴۹۹؛ تهانوی، موسوعة کشاف إصطلاحات الفنون و العلوم، ۱۹۹۶م، ج۲، ص۱۲۳۱؛ حیدری، دروس فی علم الإمام، ۱۴۳۲ق، ص۱۳۰؛ سجادی، فرهنگ علوم فلسفی و کلامی، ۱۳۷۵ش، ص۵۳۲.</ref> بهگفتهٔ [[ملا احمد نراقی]]، علم لدنی از راههایی مثل [[وحی]]، [[رؤیای صادقه|رؤیت در خواب]]، [[کشف و شهود|شهود و مکاشفه]] شکل میگیرد.<ref>نراقی، رسائل و مسائل، ۱۳۸۰ش، ج۲، ص۵۲-۵۳.</ref> وی این نوع علم را برتر از دیگر علوم و بلکه علم حقیقی میداند.<ref>نراقی، رسائل و مسائل، ۱۳۸۰ش، ج۲، ص۵۳.</ref> | ||
[[مرتضی مطهری]] منشأ این اصطلاح را تعبیر قرآن کریم در آیه ۶۵ [[سوره کهف]] میداند که در خصوص علم [[حضرت خضر]] میگوید: «وَعَلَّمْنَاهُ مِنْ لَدُنَّا عِلْمًاً؛ از نزد خود، به او دانشی آموخته بودیم.»<ref>مطهری، مجموعه آثار، ۱۳۸۹ش، ج۴، ص۱۳۰.</ref> وی علم لدنّی را علمی میداند که منشأش تحقیق و استدلال و آزمایش نباشد؛ بلکه از خداوند اخذ شده باشد.<ref>مطهری، مجموعه آثار، ۱۳۸۹ش، ج۴، ص۱۳۰.</ref> | [[مرتضی مطهری]] منشأ این اصطلاح را تعبیر قرآن کریم در آیه ۶۵ [[سوره کهف]] میداند که در خصوص علم [[حضرت خضر]] میگوید: «وَعَلَّمْنَاهُ مِنْ لَدُنَّا عِلْمًاً؛ از نزد خود، به او دانشی آموخته بودیم.»<ref>مطهری، مجموعه آثار، ۱۳۸۹ش، ج۴، ص۱۳۰.</ref> وی علم لدنّی را علمی میداند که منشأش تحقیق و استدلال و آزمایش نباشد؛ بلکه از خداوند اخذ شده باشد.<ref>مطهری، مجموعه آثار، ۱۳۸۹ش، ج۴، ص۱۳۰.</ref> | ||
خط ۱۴: | خط ۱۴: | ||
== رابطهٔ علم غیب و علم لدنّی == | == رابطهٔ علم غیب و علم لدنّی == | ||
[[علم غیب| | [[علم غیب|علم غیب]] به معنای آگاهی از امور پنهان و چیزهایی است که با حواس قابل درک نیست.<ref>جوادی آملی، ادب فنای مقربان، ۱۳۸۸ش، ج۳، ص۴۱۴.</ref> برخی از پژوهشگران علم لدنّی را به معنای علم غیبی میدانند که از جانب خداوند به برخی افراد خاص اعطا شده است.<ref>مروی و مصطفوی، «دلایل عقلی و نقلی علم غیب امامان معصوم (ع)»، ص۱۵-۱۶.</ref> همچنین برخی علم لدنّی را اصطلاحی دیگر برای علم غیب میدانند؛<ref>مهدویفر، علوم اهل بیت ویژگیها ابعاد و مبادی آن، قم، ص۲۴-۲۵.</ref> به این صورت که به این علم از آن جهت که از راههای عادی قابل کسب نیست، علم غیب و از آن جهت که از جانب خداوند افاضه شده است، علم لدنّی گفته میشود.<ref>مهدویفر، علوم اهل بیت ویژگیها ابعاد و مبادی آن، قم، ص۲۴-۲۵.</ref> | ||
در مقابل، نظری وجود دارد که دایرهٔ علم لدنّی را شامل همه علوم میداند که علوم غیبی و علوم دنیوی را شامل میشود.<ref>«[http://www.porsemanequran.com/content/%D8%B1%D8%A7%D8%A8%D8%B7%D9%87-%D8%B9%D9%84%D9%85-%D9%84%D8%AF%D9%86%DB%8C-%D9%88-%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85-%D9%85%D8%A7%D8%AF%DB%8C رابطه علم لدنی و علوم مادی»]، سایت پرسمان قرآن.</ref> برای نمونه، دانش ساخت زره که خداوند در [[آیه ۸۰ سوره انبیاء|آیهٔ ۸۰ سورهٔ انبیاء]] به آن اشاره | در مقابل، نظری وجود دارد که دایرهٔ علم لدنّی را شامل همه علوم میداند که علوم غیبی و علوم دنیوی را شامل میشود.<ref>«[http://www.porsemanequran.com/content/%D8%B1%D8%A7%D8%A8%D8%B7%D9%87-%D8%B9%D9%84%D9%85-%D9%84%D8%AF%D9%86%DB%8C-%D9%88-%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85-%D9%85%D8%A7%D8%AF%DB%8C رابطه علم لدنی و علوم مادی»]، سایت پرسمان قرآن.</ref> برای نمونه، دانش ساخت زره که خداوند در [[آیه ۸۰ سوره انبیاء|آیهٔ ۸۰ سورهٔ انبیاء]] به آن اشاره میکند، علمی مادی است، ولی از جانب خداوند به [[داوود (پیامبر)|حضرت داوود(ع)]] اعطا شد.<ref>«[http://www.porsemanequran.com/content/%D8%B1%D8%A7%D8%A8%D8%B7%D9%87-%D8%B9%D9%84%D9%85-%D9%84%D8%AF%D9%86%DB%8C-%D9%88-%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85-%D9%85%D8%A7%D8%AF%DB%8C رابطه علم لدنی و علوم مادی»]، سایت پرسمان قرآن.</ref> بر این اساس، علم لدنّی شامل هر علمی است که بدون اکتساب و تجربه باشد و از جانب خداوند افاضه شده باشد؛ چه علم مربوط به غیب باشد و چه مربوط به دنیا که با اکتساب نیز قابل کشف است.<ref>«[http://www.porsemanequran.com/content/%D8%B1%D8%A7%D8%A8%D8%B7%D9%87-%D8%B9%D9%84%D9%85-%D9%84%D8%AF%D9%86%DB%8C-%D9%88-%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85-%D9%85%D8%A7%D8%AF%DB%8C رابطه علم لدنی و علوم مادی»]، سایت پرسمان قرآن.</ref> | ||
== تفسیر برخی از آیات قرآن به علم لدنّی == | == تفسیر برخی از آیات قرآن به علم لدنّی == | ||
[[سید محمدحسین طباطبائی|علامه طباطبایی]]، مفسر قرآن، برخی آیات قرآن را مرتبط با علم لدنی از جانب خداوند دانسته است. از جمله در تفسیر [[آیه ۶۵ سوره کهف]]، گفته این آیه علم خاص [[حضرت خضر|حضرت خضر(ع)]] را بیان میکندکه از اسباب عادی مثل فکر و حس حاصل نشده بود.<ref>طباطبایی، | [[سید محمدحسین طباطبائی|علامه طباطبایی]]، مفسر قرآن، برخی آیات قرآن را مرتبط با علم لدنی از جانب خداوند دانسته است. از جمله در تفسیر [[آیه ۶۵ سوره کهف]]، گفته این آیه علم خاص [[حضرت خضر|حضرت خضر(ع)]] را بیان میکندکه از اسباب عادی مثل فکر و حس حاصل نشده بود.<ref>طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، ۱۳۹۰ق، ج۱۳، ص۳۴۲.</ref> وی از عبارت «من لدنّا» در این آیه چنین برداشتی کرده است.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۱۳، ص۳۴۲.</ref> در نگاه او، این علم مختص اولیای الهی است.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۱۳، ص۳۴۲.</ref> [[محمد صادقی تهرانی|صادقی تهرانی]] نیز این علم را غیر از یادگیری از مخلوقات میداند که از طریق وحی یا الهام صورت میگیرد.<ref>صادقی تهرانی، الفرقان فی تفسیر القرآن بالقرآن و السنه، ۱۴۰۶ق، ج۱۸، ص۱۴۶.</ref> به باور وی، این وحی لزوماً از سنخ وحی بر انبیا نیست.<ref>صادقی تهرانی، الفرقان فی تفسیر القرآن بالقرآن و السنه، ۱۴۰۶ق، ج۱۸، ص۱۴۶.</ref> همچنین در [[المیزان فی تفسیر القرآن (کتاب)|تفسیر المیزان]]، ذیل آیهٔ «عَلَّمَکَ ما لَمْ تَکُنْ تَعْلَمُ؛ علمی را به تو آموخت که نمیتوانستی بدانی»،<ref>سوره نساء، آیه ۱۱۳.</ref> بیان شده که مراد علمی است که از طریق اسباب و لوازم عادی، برای پیامبر قابل حصول نبود.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۵، ص۸۰.</ref> | ||
== تصریح امامان(ع) به تحقق علم لدنّی در آنها == | == تصریح امامان(ع) به تحقق علم لدنّی در آنها == | ||
از نگاه عالمان | از نگاه عالمان شیعه، در [[حدیث|احادیث]] نقلشده از [[امامان شیعه]] نیز به این نوع علم برای [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]] و [[امامان شیعه|امامان(ع)]] اشاره شده است. برای مثال، در روایتی آمده است از [[امام صادق علیهالسلام|امام صادق(ع)]] دربارهٔ علم امام سؤال کردند. وی پاسخ داد منشأش وراثت از جانب پیامبر(ص) است. سپس پرسشکننده گفت ما عقیده داریم علم شما با [[الهام|الهام قلبی]] است و امام تأیید کرد.<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۲۶۴.</ref> [[محمدباقر مجلسی|علامه مجلسی]] در شرح این روایت نوشته است امام علم لدنی و الهامی نیز دارد.<ref>مجلسی، مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول، ۱۴۰۴ق، ج۳، ص۱۳۷.</ref> | ||
== نفی باور به علم لدنّی امام در برخی قرائتها از تشیّع == | |||
برخی نواندیشان دینی همچون [[سید حسین مدرسی طباطبایی|مدرسی طباطبایی]] در [[مکتب در فرایند تکامل (کتاب)|کتاب مکتب در فرایند تکامل]] و [[محسن کدیور]] بر این باورند که اندیشه علم لدّنی داشتن امامان و ویژگیهای فرابشری آن در قرائتهای اولیه از [[شیعه|مذهب تشیع]] تا اواخر قرن چهارم وجود نداشته و بعدها تحت تاثیر نظریه [[تفویض]] (تفویض به معنای واگذاری امور به پیامبر و امامان) وارد تفکرات شیعه شده است.<ref>مدرسی طباطبایی، مکتب در فرایند تکامل، ۱۳۸۹ش، ص۵۷-۱۰۷؛ کدیور، «قرائت فراموش شده»، ص۱۰۵-۱۰۶.</ref> بر اساس این عقیده که با عنوان [[نظریه علمای ابرار]] نیز شناخته میشود، اصحاب ائمّه و دانشمندان قرون اولیه امامیه، امامان(ع) را عالمانی بزرگ میدانستند که گرچه ملزم به اطاعت از آنها بودند، ولی اعتقادی به [[عصمت]] و علم لدنّی آنها نداشتند.<ref>مدرسی طباطبایی، مکتب در فرایند تکامل، ۱۳۸۹ش، ص۷۳-۷۴، کدیور، «قرائت فراموش شده»، ص۱۰۵-۱۰۶.</ref> | |||
منتقدان این دیدگاهها نقدهایی را مطرح کردهاند که از جمله: | |||
* علم لدنّی امامان(ع) از پشتوانههای قوی روایی و تاریخی برخوردار است که شواهد آن در کتب قرون اولیّه و باورهای اصحاب ائمّه موجود است.<ref>عبدالمحمدی و رحیمی، «بررسی و نقد خوانش کتاب مکتب در فرایند تکامل از روش تاریخی؛ مورد، علم غیب ائمه»، ص۵۰.</ref> | |||
* انتساب این عقیده به برخی اصحاب ائمه بدون سند صورت گرفته است. | |||
* برخورد گزینشی با منابع نقلی صورت گرفته و توجه به پارهای از منابع قوی نقلی صورت نگرفته است. | |||
* به شرایط صدور روایات توجه نشده است.<ref>علاء المحدثین، «نقد بازخوانی تشیع»، ص۱۵۱.</ref> | |||
== جستارهای وابسته == | == جستارهای وابسته == | ||
* [[علم غیب]] | * [[علم غیب]] | ||
* [[علم امام]] | * [[علم امام]] | ||
== پانویس == | == پانویس == | ||
{{پانوشت}} | {{پانوشت}} | ||
خط ۳۳: | خط ۳۹: | ||
== منابع == | == منابع == | ||
{{منابع}} | {{منابع}} | ||
* تهانوی، محمد اعلی بن علی، موسوعة کشاف إصطلاحات الفنون و العلوم، بیروت، مکتبة لبنان ناشرون، | * تهانوی، محمد اعلی بن علی، موسوعة کشاف إصطلاحات الفنون و العلوم، بیروت، مکتبة لبنان ناشرون، ۱۹۹۶م. | ||
* جوادی آملی، عبدالله، ادب فنای مقربان، قم، نشر اسراء، ۱۳۸۸ش. | * جوادی آملی، عبدالله، ادب فنای مقربان، قم، نشر اسراء، ۱۳۸۸ش. | ||
* حیدری، کمال، دروس فی علم الإمام، قم، دارالفراقد، ۱۴۳۲ق. | * حیدری، کمال، دروس فی علم الإمام، قم، دارالفراقد، ۱۴۳۲ق. | ||
خط ۴۰: | خط ۴۶: | ||
* سجادی، جعفر، فرهنگ معارف اسلامی، تهران، کومش، ۱۳۷۳ش. | * سجادی، جعفر، فرهنگ معارف اسلامی، تهران، کومش، ۱۳۷۳ش. | ||
* سروش، عبدالکریم، بسط تجربه نبوی، تهران، موسسه فرهنگی صراط، ۱۳۷۸ش. | * سروش، عبدالکریم، بسط تجربه نبوی، تهران، موسسه فرهنگی صراط، ۱۳۷۸ش. | ||
* | * طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، ۱۳۹۰ق. | ||
* کلینی، محمد بنیعقوب، الکافی، تهران، | * عبدالمحمدی، حسین و اسدالله رحیمی، [https://mte.journals.miu.ac.ir/article_5662_b094a800f74879e6098ad8fc9193ccb8.pdf «بررسی و نقد خوانش کتاب مکتب در فرایند تکامل از روش تاریخی؛ مورد، علم غیب ائمه»]، مجله مطالعات تاریخی جهان اسلام، سال دهم، شماره ۲۱، بهار ۱۴۰۱ش. | ||
* مجلسی، محمدتقی، مرآة العقول | * علاء المحدثین، جواد، [https://jep.emamat.ir/article_60042_1843defa5a1e6dde08395e5f722710b1.pdf «نقد بازخوانی تشیع»]، فصلنامه امامت پژوهی، سال اول، شماره۴، دی ۱۳۹۰ش. | ||
* کدیور، محسن، [https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/208432 «قرائت فراموش شده»]، مجله بازتاب اندیشه، شماره ۷۶، مرداد ۱۳۸۵ش. | |||
* کلینی، محمد بنیعقوب، الکافی، تهران، دارالکتب الاسلامیة، ۱۴۰۷ق. | |||
* مجلسی، محمدتقی، مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۴۰۴ق. | |||
* مدرسی طباطبایی، حسین، مکتب در فرایند تکامل؛ نظری بر تطوّر مبانی فکری تشیع در سه قرن نخستین، ترجمه هاشم ایزدپناه، تهران، کویر، ۱۳۸۶ش. | |||
* مروی، احمد و سید حسن مصطفوی، [https://qabasat.iict.ac.ir/article_17655_7e730a27d15bf14525ea0845de5cbefa.pdf «دلایل عقلی و نقلی علم غیب امامان معصوم (ع)»]، فصلنامه قبسات، دوره ۱۷، شماره ۶۳، اردیبهشت ۱۳۹۱ش. | * مروی، احمد و سید حسن مصطفوی، [https://qabasat.iict.ac.ir/article_17655_7e730a27d15bf14525ea0845de5cbefa.pdf «دلایل عقلی و نقلی علم غیب امامان معصوم (ع)»]، فصلنامه قبسات، دوره ۱۷، شماره ۶۳، اردیبهشت ۱۳۹۱ش. | ||
* مطهری، مرتضی، [https://lib.eshia.ir/11051/4/23 مجموعه آثار]، ج۴، تهران، | * مطهری، مرتضی، [https://lib.eshia.ir/11051/4/23 مجموعه آثار]، ج۴، تهران، انتشارات صدرا، ۱۳۸۹ش. | ||
* مهدویفر، حسن، علوم اهل بیت ویژگیها ابعاد و مبادی آن، پایان نامه سطح۴ رشته کلام اسلامی، قم، حوزه علیمه قم، بیتا. | * مهدویفر، حسن، علوم اهل بیت ویژگیها ابعاد و مبادی آن، پایان نامه سطح۴ رشته کلام اسلامی، قم، حوزه علیمه قم، بیتا. | ||
* نراقی، ملا احمد، خزائن، قم، قیام، ۱۳۷۸ش. | * نراقی، ملا احمد، خزائن، قم، قیام، ۱۳۷۸ش. | ||
* نراقی، ملا احمد، رسائل و مسائل، قم کنگره بزرگداشت محققان ملا مهدی و ملا احمد نراقی، ۱۳۸۰ش. | * نراقی، ملا احمد، رسائل و مسائل، قم کنگره بزرگداشت محققان ملا مهدی و ملا احمد نراقی، ۱۳۸۰ش. | ||
{{پایان}} | {{پایان}} | ||
{{امامت}} | {{امامت}} |
ویرایش