Automoderated users، confirmed
۹٬۴۴۹
ویرایش
حوزه علمیه قم در دوره معاصر: تفاوت میان نسخه‌ها
ویکی سازی
بدون خلاصۀ ویرایش |
(ویکی سازی) |
||
| خط ۳: | خط ۳: | ||
پیش از آنکه [[عبدالکریم حائری]] حوزه علمیه قم را در [[سال ۱۳۴۰ هجری قمری|۱۳۴۰ق]] تاسیس کند [[میرزا محمد فیض قمی]] که در ۱۳۳۳ق از [[سامرا]] به قم بازگشته بود از [[سال ۱۳۳۶ هجری قمری|سال ۱۳۳۶ق]] شروع به بازسازی مدارس [[مدرسه دارالشفا|دارالشفا]] و [[مدرسه فیضیه|فیضیه]] که از کاربری علمی خارج شده بود، کرد و طلاب را در آنجا اسکان داد. | پیش از آنکه [[عبدالکریم حائری]] حوزه علمیه قم را در [[سال ۱۳۴۰ هجری قمری|۱۳۴۰ق]] تاسیس کند [[میرزا محمد فیض قمی]] که در ۱۳۳۳ق از [[سامرا]] به قم بازگشته بود از [[سال ۱۳۳۶ هجری قمری|سال ۱۳۳۶ق]] شروع به بازسازی مدارس [[مدرسه دارالشفا|دارالشفا]] و [[مدرسه فیضیه|فیضیه]] که از کاربری علمی خارج شده بود، کرد و طلاب را در آنجا اسکان داد. | ||
با پافشاری [[محمد تقی بافقی|شیخ محمدتقی بافقی]] و پادرمیانی [[میرزا محمد ارباب]] و [[ | با پافشاری [[محمد تقی بافقی|شیخ محمدتقی بافقی]] و پادرمیانی [[میرزا محمد ارباب]] و [[محمدرضا شریعتمدار ساوجی]]، از حاج شیخ عبدالکریم حائری دعوت شد که از [[اراک]] به قم بیاید و حوزه علمیه سامان‌مندی در این شهر تأسیس کند. | ||
بدین گونه آیت الله حائری در ۱۳۴۰ (۱۳۰۱ش) در قم مستقر شد و حوزه علمیه جدید قم را بنا نهاد. حائری در مدت اقامت حدود پانزده ساله خود در قم، با مدیریت قوی خود حوزه علمی نیرومندی را به وجود آورد، به طوری که شمار [[طلبه|طلاب]] حوزه قم پیش از سخت‌گیری‌های [[رضاخان|پهلوی اول]] در ۱۳۱۳ش به هفتصد تن و بنابر نقلی دیگر به نهصد تن رسیده بود. | بدین گونه آیت الله حائری در ۱۳۴۰ ([[سال ۱۳۰۱ هجری شمسی|۱۳۰۱ش]]) در قم مستقر شد و حوزه علمیه جدید قم را بنا نهاد. حائری در مدت اقامت حدود پانزده ساله خود در قم، با مدیریت قوی خود حوزه علمی نیرومندی را به وجود آورد، به طوری که شمار [[طلبه|طلاب]] حوزه قم پیش از سخت‌گیری‌های [[رضاخان|پهلوی اول]] در [[سال ۱۳۱۳ هجری شمسی|۱۳۱۳ش]] به هفتصد تن و بنابر نقلی دیگر به نهصد تن رسیده بود. | ||
در فاصله وفات حائری تا مهاجرت بروجردی به قم، ریاست و اداره حوزه علمیه قم برعهده سه تن از | در فاصله وفات حائری تا مهاجرت بروجردی به قم، ریاست و اداره حوزه علمیه قم برعهده [[مراجع ثلاث|سه تن از مراجع]] این حوزه [[سید محمد حجت کوه کمره ای]]، [[سید محمد تقی خوانساری]] و [[سید صدرالدین صدر]] قرار گرفت. | ||
در اوایل دهه بیست شمسی، شماری از بزرگان و استادان حوزه علمیه قم که از عدم مدیریت متمرکز این حوزه نگران بودند و از سویی از مقام علمی و نفوذ اجتماعی و دینی [[آیت الله بروجردی|آیت اللّه حاج آقاحسین بروجردی]]، آگاهی داشتند از او خواستند که از بروجرد به قم بیاید. [[امام خمینی]] و [[روح | در اوایل دهه بیست شمسی، شماری از بزرگان و استادان حوزه علمیه قم که از عدم مدیریت متمرکز این حوزه نگران بودند و از سویی از مقام علمی و نفوذ اجتماعی و دینی [[آیت الله بروجردی|آیت اللّه حاج آقاحسین بروجردی]]، آگاهی داشتند از او خواستند که از بروجرد به قم بیاید. [[امام خمینی]] و [[روح الله کمالوند]] از علمای خرّم آباد در این زمینه کوشش بیشتری مبذول داشتند. | ||
آیت‌الله بروجردی با پذیرش این درخواست، در [[محرم]] ۱۳۶۴ق/ آذر [[سال ۱۳۲۳ هجری شمسی|۱۳۲۳ش]] در قم ساکن شد. مهاجرت مؤثر و تحول آفرین بروجردی، حوزه قم را به مرتبه‌ای از اعتبار رساند که عملا هم طراز معتبرترین حوزه آن عهد، یعنی [[حوزه علمیه نجف|حوزه نجف]] شد. | آیت‌الله بروجردی با پذیرش این درخواست، در [[محرم]] ۱۳۶۴ق/ آذر [[سال ۱۳۲۳ هجری شمسی|۱۳۲۳ش]] در [[قم]] ساکن شد. مهاجرت مؤثر و تحول آفرین بروجردی، حوزه قم را به مرتبه‌ای از اعتبار رساند که عملا هم طراز معتبرترین حوزه آن عهد، یعنی [[حوزه علمیه نجف|حوزه نجف]] شد. | ||
با رحلت آیت الله بروجردی بار دیگر وحدت مدیریت و مرجعیت در حوزه قم از هم گسیخت و زعامت و مدیریت آن برعهده چهار تن استاد برجسته و مطرح یعنی؛ [[امام خمینی]]، [[ | با رحلت آیت الله بروجردی بار دیگر وحدت مدیریت و مرجعیت در حوزه قم از هم گسیخت و زعامت و مدیریت آن برعهده چهار تن استاد برجسته و مطرح یعنی؛ [[امام خمینی]]، [[سید محمد رضا گلپایگانی]]، [[سید محمدکاظم شریعتمداری]] و [[شهاب الدین مرعشی نجفی]] قرار گرفت. | ||
پس از [[تبعید امام خمینی به ترکیه]] و سپس انتقال ایشان به [[نجف]]، اداره این حوزه برعهده آن سه تن دیگر بود. | پس از [[تبعید امام خمینی به ترکیه]] و سپس انتقال ایشان به [[نجف]]، اداره این حوزه برعهده آن سه تن دیگر بود. | ||
==قبل از شیخ عبدالکریم حائری== | ==قبل از شیخ عبدالکریم حائری== | ||
[[محمدفیض قمی]] (درگذشت [[سال ۱۳۷۰ هجری قمری|۱۳۷۰ق]])، | [[محمدفیض قمی]] (درگذشت [[سال ۱۳۷۰ هجری قمری|۱۳۷۰ق]])، [[مجتهد|فقیه]]، در [[سال ۱۳۳۳ هجری قمری|۱۳۳۳ق]] از [[سامرا]] به [[قم]] بازگشت و از ۱۳۳۶ق، دو مدرسه [[مدرسه دارالشفا|دارالشفا]] و [[مدرسه فیضیه|فیضیه]] را که از کاربری علمی خارج شده بود، بازسازی کرد و طلاب را در آنجا اسکان داد. او همچنین طلاب را رتبه‌بندی و برای آن‌ها مقرری تعیین کرد. به مناسبت این اقدام، از سوی متولی [[حرم حضرت معصومه(س)]] در [[عید غدیر]] ۱۳۳۶ق، صحن عتیق، چراغانی شده و جشن برگزار شد.<ref>ر.ک:جعفریان، جریان‌ها و سازمان‌های مذهبی ـ سیاسی ایران، ص۳۵؛ جعفریان، برگ‌هایی از تاریخ حوزه علمیه قم، ص ۱۵۱۶؛ نیز ر.ک: شریف رازی، آثار الحجة، ج ۱، ص ۱۳۸</ref> با وجود [[شیخ ابوالقاسم قمی]] و [[میرزا جواد آقا ملکی تبریزی]]،<ref>ریحان یزدی، ص۱۴۴۱۴۵؛ شریف رازی، آثار الحجة، ج۱، ص۳۹</ref> تا زمان حضور و استقرار دائمی حائری در قم، مدارس علمیه این شهر، سامان یافته و پرمایه ای در این شهر برپا نگردید. | ||
[[محمدتقی بافقی]]، پس از مهاجرت به قم در ۱۳۳۷ق. و استقرار در آن شهر، علمای ساکن در قم، [[شیخ ابوالقاسم کبیر قمی]] و [[شیخ مهدی فیلسوف]] و [[میرزامحمد ارباب]] را برای تشکیل حوزه علمی سامان‌مند تشویق کرد ولی آنان معتقد بودند که باتوجه به وضع و روحیه مردم قم، تأسیس حوزه منوط به وجود و حضور عالم صاحب نفوذی از غیر شهر قم است.{{مدرک}} با پافشاری بافقی و پادرمیانی محمد ارباب و [[ | [[محمدتقی بافقی]]، پس از مهاجرت به قم در ۱۳۳۷ق. و استقرار در آن شهر، علمای ساکن در قم، [[شیخ ابوالقاسم کبیر قمی]] و [[شیخ مهدی فیلسوف]] و [[میرزامحمد ارباب]] را برای تشکیل حوزه علمی سامان‌مند تشویق کرد ولی آنان معتقد بودند که باتوجه به وضع و روحیه مردم قم، تأسیس حوزه منوط به وجود و حضور عالم صاحب نفوذی از غیر شهر قم است.{{مدرک}} با پافشاری بافقی و پادرمیانی [[محمد ارباب قمی]] و [[محمدرضا شریعتمدار ساوجی]]، از شیخ عبدالکریم حائری دعوت شد، از [[اراک]] به قم بیاید و حوزه علمیه سامان‌مندی در این شهر تأسیس کند. بدین گونه حائری در ۱۳۴۰ق/[[سال ۱۳۰۰ هجری شمسی|۱۳۰۰ش]] در قم مستقر شد و بنای تأسیس حوزه علمیه قم را نهاد.{{مدرک}} | ||
==ورود عبدالکریم حائری به قم== | ==ورود عبدالکریم حائری به قم== | ||
===شخصیت حائری=== | ===شخصیت حائری=== | ||
[[عبدالکریم حائری]] دانشمند معروفی بود که سال‌ها در [[سامرا]] و [[نجف]] نزد استادان چون [[سید محمد فشارکی]]، [[میرزا محمد حسن شیرازی]]، [[آخوند خراسانی|آخوند ملامحمدکاظم خراسانی]] و [[سید محمد کاظم | [[عبدالکریم حائری]] دانشمند معروفی بود که سال‌ها در [[سامرا]] و [[نجف]] نزد استادان چون [[سید محمد فشارکی]]، [[میرزا محمد حسن شیرازی]]، [[آخوند خراسانی|آخوند ملامحمدکاظم خراسانی]] و [[سید محمد کاظم طباطبائی یزدی]] مدارج عالی [[فقه]] و [[اصول فقه|اصول]] را گذرانده و سال‌ها نیز در [[کربلا]] تدریس کرده بود و از ۱۳۳۲ یا اوایل ۱۳۳۳ در اراک مستقر شده و ضمن تدریس، امور [[حوزه علمیه]] آن شهر را به طور مستقل مدیریت کرده بود. | ||
===عوامل تقویت حوزه علمیه قم=== | ===عوامل تقویت حوزه علمیه قم=== | ||
* با استقرار حائری در قم بسیاری از شاگردان او که در اراک به سر می‌بردند، از جمله اشخاص برجسته‌ای چون [[سید محمد تقی خوانساری]]، [[سید احمد خوانساری]]، [[امام خمینی]]، [[سید محمدرضا گلپایگانی ]] و [[محمد علی اراکی]] به قم آمدند. | * با استقرار حائری در قم بسیاری از شاگردان او که در اراک به سر می‌بردند، از جمله اشخاص برجسته‌ای چون [[سید محمد تقی خوانساری]]، [[سید احمد خوانساری]]، [[امام خمینی]]، [[سید محمدرضا گلپایگانی ]] و [[محمد علی اراکی]] به قم آمدند. | ||
* تشکیل حوزه علمیه در قم و حسن شهرت و مدیریت حائری موجب استقبال بسیاری از علما و انتقال آنان به قم گردید، از جمله [[ابوالحسن | * تشکیل حوزه علمیه در قم و حسن شهرت و مدیریت حائری موجب استقبال بسیاری از علما و انتقال آنان به قم گردید، از جمله [[ابوالحسن رفیعی قزوینی]] که از [[۱۳۴۱ق]] تا ۱۳۴۹ در قم مستقر شد و به تعلیم و تدریس پرداخت،<ref>صدرالدین شیرازی، مقدمه آشتیانی، ص صدوسی ونه؛ رفیعی قزوینی، مقدمه رضانژاد، ص بیست ویک؛ استادی، ص ۱۴۳</ref> [[محمدرضا مسجدشاهی]] از علمای [[اصفهان]] که از ۱۳۴۴ق تا ۱۳۴۶ق در قم اقامت گزید و [[محمدعلی شاه‌آبادی]] که در ۱۳۴۷ق به قم وارد شد و تا ۱۳۵۴ در آنجا ماند.<ref>استادی، ص ۱۴۳</ref> حضور استادان و مدرّسان مهاجر و مجاور فراوان در قم در عهد حائری نشان از نشاط علمی حوزه علمیه قم در این عصر دارد.<ref>برای اسامی تعداد قابل توجهی از آنان ر.ک: شریف رازی، آثار الحجة، ج ۱، ص ۲۱۶۲۳۴</ref> | ||
* عوامل سیاسی و اجتماعی دیگری هم در آغاز تأسیس حوزه علمیه قم بر رونق آن افزود، که از آن میان می‌توان به رفتن [[احمدشاه قاجار]] به قم اشاره کرد. وی نخستین بار در [[۲۱ ربیع‌الاول]] ۱۳۴۲ برای عرض تبریک تأسیس حوزه علمیه قم<ref>مکی، ج ۲، ص ۴۳۲</ref> و بار دوم به هنگام آمدن علمای [[نجف]] به قم به آنجا رفت.<ref>شریف رازی، آثار الحجة ج ۱، ص ۸۵</ref> | * عوامل سیاسی و اجتماعی دیگری هم در آغاز تأسیس حوزه علمیه قم بر رونق آن افزود، که از آن میان می‌توان به رفتن [[احمدشاه قاجار]] به قم اشاره کرد. وی نخستین بار در [[۲۱ ربیع‌الاول]] ۱۳۴۲ برای عرض تبریک تأسیس حوزه علمیه قم<ref>مکی، ج ۲، ص ۴۳۲</ref> و بار دوم به هنگام آمدن علمای [[نجف]] به قم به آنجا رفت.<ref>شریف رازی، آثار الحجة ج ۱، ص ۸۵</ref> | ||
* ورود عالمان بزرگ و مشهوری چون [[سید ابوالحسن اصفهانی]] و میرزا [[محمد حسین نائینی]] از نجف به قم و استقبال باشکوه حائری از آنان و واگذاری محل تدریس خویش به آنان نیز در این مقطع زمانی سبب تقویت این حوزه گردید.<ref>ر.ک: شریف رازی، آثار الحجة، ج ۱، ص ۲۴</ref> | * ورود عالمان بزرگ و مشهوری چون [[سید ابوالحسن اصفهانی]] و میرزا [[محمد حسین نائینی]] از نجف به قم و استقبال باشکوه حائری از آنان و واگذاری محل تدریس خویش به آنان نیز در این مقطع زمانی سبب تقویت این حوزه گردید.<ref>ر.ک: شریف رازی، آثار الحجة، ج ۱، ص ۲۴</ref> | ||
* ورود [[رضاخان]] به قم در هنگام نخست وزیری و طرح قضیه جمهوری در [[۶ فروردین]] ۱۳۰۳، و ملاقات و گفتگو با علما و از جمله حائری و صرف نظر کردن از آن نیز مایه بهره برداری متقابل حوزه علمیه قم و دولت گردید.<ref>ر.ک:حائری یزدی، ص ۱۱۸</ref> | * ورود [[رضاخان]] به قم در هنگام نخست وزیری و طرح قضیه جمهوری در [[۶ فروردین]] ۱۳۰۳، و ملاقات و گفتگو با علما و از جمله حائری و صرف نظر کردن از آن نیز مایه بهره برداری متقابل حوزه علمیه قم و دولت گردید.<ref>ر.ک:حائری یزدی، ص ۱۱۸</ref> | ||
* از دیگر عوامل تقویت حوزه علمیه قم مهاجرت علمای اصفهان به رهبری [[حاج آقا نورالله اصفهانی]] (متوفی ۱۳۴۶) به قم در اعتراض به نظام سربازگیری اجباری با هدف مخالفت با پهلوی اول بود که تحرکی سیاسی را در حوزه علمیه قم موجب شد.<ref>ر.ک: شریف رازی، آثار الحجة، ج ۱، ص ۲۸؛ نجفی، ص ۲۳۷ـ ۳۰۰</ref> | * از دیگر عوامل تقویت حوزه علمیه قم مهاجرت علمای اصفهان به رهبری [[حاج آقا نورالله اصفهانی]] (متوفی ۱۳۴۶) به قم در اعتراض به نظام سربازگیری اجباری با هدف مخالفت با پهلوی اول بود که تحرکی سیاسی را در حوزه علمیه قم موجب شد.<ref>ر.ک: شریف رازی، آثار الحجة، ج ۱، ص ۲۸؛ نجفی، ص ۲۳۷ـ ۳۰۰</ref> | ||
حائری در مدت اقامت حدود پانزده ساله خود در قم که در اوج باروری علمی نیز بود، با مدیریت قوی خود حوزه علمی نیرومندی را به وجود آورد، به طوری که شمار [[طلبه|طلاب]] حوزه قم پیش از سخت گیری‌های [[رضاخان|پهلوی اول]] در ۱۳۱۳ش به هفتصد تن<ref>ر.ک:جعفریان، جریان‌ها و سازمان‌های مذهبی ـ سیاسی ایران، ص ۳۷</ref> و بنابر نقلی دیگر به نهصد تن رسیده بود،<ref>ر.ک: امین، ج ۸، ص ۴۲</ref> این عدد را تا هزار هم ذکر کرده‌اند.<ref>ر.ک:جعفریان، برگ‌هایی از تاریخ حوزه علمیه قم، ص ۱۶</ref> | حائری در مدت اقامت حدود پانزده ساله خود در قم که در اوج باروری علمی نیز بود، با مدیریت قوی خود حوزه علمی نیرومندی را به وجود آورد، به طوری که شمار [[طلبه|طلاب]] حوزه قم پیش از سخت گیری‌های [[رضاخان|پهلوی اول]] در [[سال ۱۳۱۳ هجری شمسی|۱۳۱۳ش]] به هفتصد تن<ref>ر.ک:جعفریان، جریان‌ها و سازمان‌های مذهبی ـ سیاسی ایران، ص ۳۷</ref> و بنابر نقلی دیگر به نهصد تن رسیده بود،<ref>ر.ک: امین، ج ۸، ص ۴۲</ref> این عدد را تا هزار هم ذکر کرده‌اند.<ref>ر.ک:جعفریان، برگ‌هایی از تاریخ حوزه علمیه قم، ص ۱۶</ref> | ||
حائری در مدت اقامت خویش در قم مهم‌ترین [[درس خارج]] حوزه علمیه را ارائه می‌کرد به طوری که استادان دیگر حوزه هم در آن شرکت می‌کردند. محل تدریس او [[مدرسه فیضیه]] و سپس [[تکیه عشقعلی]] بود.<ref>ریحان یزدی، ص ۶۱۶۲</ref> {{یاد| از تکایای قدیمی قم با سابقه ۲۵۰ ساله در محدوده محله يخچال قاضى و مدرسه لک‌ها }}حائری در زمینه برنامه ریزی آموزشی و تدبیر امر معیشت طلاب نیز تلاش جدّی به عمل آورد، از جمله کوشید در روش‌های آموزش حوزوی تحول ایجاد کند، ابواب علم [[فقه]] را تخصصی نماید و دامنه معلومات طلاب را توسعه بخشد.<ref>ر.ک:اراکی، ص ۸۲۸۳؛ کریمی جهرمی، ص ۴۷؛ سیدکباری، ص ۳۸۴</ref> حائری در این زمینه‌ها شخصا‌ً به امور طلاب و مدارس رسیدگی کرد و برای تشویق آنان به درس و بحث جایزه تعیین نمود. او با هدف تأمین فضای آموزشی حوزه به بازسازی و گسترش مدارس، فیضیه، دارالشفا و... اقدام کرد.<ref>ر.ک:شریف رازی، آثار الحجة، ج ۱، ص ۵۶، ۶۲۷۶</ref> | حائری در مدت اقامت خویش در قم مهم‌ترین [[درس خارج]] حوزه علمیه را ارائه می‌کرد به طوری که استادان دیگر حوزه هم در آن شرکت می‌کردند. محل تدریس او [[مدرسه فیضیه]] و سپس [[تکیه عشقعلی]] بود.<ref>ریحان یزدی، ص ۶۱۶۲</ref> {{یاد| از تکایای قدیمی قم با سابقه ۲۵۰ ساله در محدوده محله يخچال قاضى و مدرسه لک‌ها }}حائری در زمینه برنامه ریزی آموزشی و تدبیر امر معیشت طلاب نیز تلاش جدّی به عمل آورد، از جمله کوشید در روش‌های آموزش حوزوی تحول ایجاد کند، ابواب علم [[فقه]] را تخصصی نماید و دامنه معلومات طلاب را توسعه بخشد.<ref>ر.ک:اراکی، ص ۸۲۸۳؛ کریمی جهرمی، ص ۴۷؛ سیدکباری، ص ۳۸۴</ref> حائری در این زمینه‌ها شخصا‌ً به امور طلاب و مدارس رسیدگی کرد و برای تشویق آنان به درس و بحث جایزه تعیین نمود. او با هدف تأمین فضای آموزشی حوزه به بازسازی و گسترش مدارس، فیضیه، دارالشفا و... اقدام کرد.<ref>ر.ک:شریف رازی، آثار الحجة، ج ۱، ص ۵۶، ۶۲۷۶</ref> | ||