آیه حرث: تفاوت میان نسخه‌ها

'''آیهٔ حَرث''' <small>([[سوره بقره|بقره]]: ۲۲۳)</small> زنان را به مزرعه‌ای برای مردان تشبیه کرده است. به نظر برخی [[تفسیر قرآن|مفسران]]، [[خدا|خداوند]] با این تشبیه، هدف نهایی از [[ازدواج]] را حفظ حیات اجتماع و بقای نسل انسانی بیان کرده است. هم‌چنین گفته‌اند که این آیه، محدودیت [[آمیزش|روابط زناشویی]] را نفی می‌کند. مفسران گفته‌اند که این آیه در جواب [[بنی‌اسرائیل|قوم یهود]] و باطل‌ شمردن اعتقاد نادرست آنان مبنی بر محدودیت آمیزش مرد با زن،‌ نازل شده است.

==شأن نزول==

آیه دویست و بیست و سوم از [[سوره بقره]] را آیه حرث خوانده‌اند.<ref>خراسانی، «آیات نامدار»، ص۳۸۱.</ref> در این [[آیه]] زنان به حرث (مزرعه) تشبیه شده‌اند که به معنی بذرافشانی است و به مزرعه نیز اطلاق می‌شود.<ref>بلاغی، آلاءالرحمن،‌ ۱۴۲۰ق، ج۱، ص۱۹۹.</ref> به گفته [[تفسیر قرآن|مفسران]]، این آیه در باطل شمردن اعتقاد نادرست [[بنی‌اسرائیل|یهودیان]] به محدودیت [[آمیزش|روابط زناشویی]] و در بیان جواز مطلق بهره‌بردن مردان از همسران خود نازل شده است.<ref>جرجانی، درج الدرر، ۱۴۳۰ق، ج۱، ۳۲۰.</ref>  

در ارتباط با تشبیه زنان به مزرعه در آیه حرث، میان [[تفسیر قرآن|مفسران]] دیدگاه‌های مختلفی وجود دارد. [[ناصر مکارم شیرازی|مکارم شیرازی]] در [[تفسیر نمونه (کتاب)|تفسیر نمونه]] منظور [[خدا|خداوند]] از این تشبیه را اشاره به هدف نهایی [[ازدواج]] که نه فقط در اطفای شهوات و نیازهای جنسی، بلکه حفظ حیات اجتماعی و بقای نسل انسانی است، می‌داند.<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۲، ص۱۴۱.</ref> [[سید محمود طالقانی|محمود طالقانی]] نیز در [[پرتوی از قرآن (کتاب)|تفسیر پرتوی از قرآن]]، تشبیه زن به مزرعه را تشبیهی مطابق با خلقت زن دانسته که در آن تمام اندام‌ها و توانایی‌های درونی و بیرونی زن پیرامون رحم و توانایی فرزند‌پروری او شکل گرفته است.<ref>طالقانی، پرتوی از قرآن،‌ ۱۳۶۲ش، ج۲، ص۱۳۴.</ref> [[سید محمدحسین طباطبائی|علامه طباطبائی]] ادامه این آیه را در بیان هدف تولید نسل و شکل‌دهی جامعهٔ انسانی می‌داند که از [[ایمان|مؤمنان]] می‌خواهد تا در این [[فرزندآوری]] به [[آخرت]] خود بیندیشند.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۲، ص۲۱۴.</ref>

[[فضل بن حسن طبرسی]] از قول برخی مفسران نقل می‌کند که با توجه به معنای واژهٔ «أنَی» در زبان عربی، بهره بردن مرد از همسر خود در هر زمان و در هر مکان و به هر کیفیتی که میل آنهاست،‌ جایز است؛<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۲، ص۵۶۴.</ref> اما برخی، اطلاق این آیه را تنها از جهت زمان دانستند.<ref>طوسی، التبیان، بیروت، ج۲، ص۲۲۳.</ref> بعضی  گفته‌اند که اطلاق این [[آیه]] از جهت زمان، در غیر از دوران [[حیض]] است؛ چرا که بر اساس [[آیه حیض]]، آمیزش مرد و زن در این دوران [[حرام]] است.<ref>طباطبائی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۲، ص۲۱۲.</ref>  

[[مالک بن انس]] از پیشوایان فقهی [[اهل‌سنت]] با استناد به این آیه، [[آمیزش]] مرد با زن از پشت را جایز دانسته است.<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۲، ص۵۶۵.</ref> [[شیخ طوسی]] پس از ذکر مخالفت غالب مفسران و فقهای اهل‌سنت با نظر مالک، تمام دلایلی که علیه او اقامه شده را برشمرده و رد می‌کند و دلالت این آیه بر جواز آمیزش از پشت را بدون اشکال می‌داند.<ref>طوسی، التبیان، ج۲، ص۲۲۳ و ۲۲۴.</ref> در مقابل، برخی از مفسران و فقهای [[شیعه]] قائلند که با توجه به واژه حرث در این آیه،‌ تنها آمیزشی را می‌توان جایز شمرد که بتوان از آن تولید مثل کرد؛ از آنجا که نمی‌توان با [[آمیزش]] از پشت فرزندی به دنیا آورد،‌ [[آیه]] در مقام بیان جواز این قسم از کامجویی نیست.<ref>نگاه کنید به: مغنیه، الکاشف، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۳۳۷، نجفی، جواهرالکلام، ۱۳۶۲ش، ج۲۹، ص۱۰۶.</ref>{{یاد| صاحب جواهر از میان فقها از افرادی مانند ابن‌حمزه، ابوالفتوح رازی، قطب‌الدین راوندی و ابن‌حمزه نام می‌برد که با استناد به روایات و آیاتی همچون آیه حرث، قائل به تحریم آمیزش از پشت هستند؛‌ البته وی استدلال آنها بر حرمت را نمی‌پذیرد. استدلالشان به آیه حرث بر این اساس است که [[فرزندآوری]] که لازمه «حرث» (زمین کِشت) بودن زن است؛ با آمیزش از پشت ممکن نیست. (نجفی، جواهر الکلام، ۱۳۶۲ش، ج۲۹، ص۱۰۵ و ۱۰۶.)}}

{{پانوشت}}

* بلاغی نجفی، محمدجواد، آلاء الرحمن فی تفسیر القرآن، قم، بنیاد بعثت، ۱۴۲۰ق.

* جرجانی، عبدالقاهر بن عبدالرحمن، درج الدرر فی تفسیر القرآن، اردن، دارالفکر، ۱۴۳۰ق.

* خراسانی، علی،‌ «آیات نامدار»، دائرة المعارف قرآن کریم، قم، بوستان کتاب، ۱۳۸۲ش.

* طالقانی، محمود، پرتویی از قرآن، تهران، شرکت سهامی انتشار، ۱۳۶۳ش.

* طباطبائی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، ۱۳۹۰ق.

* طبرسی، فضل بن حسن، مجمع‌البیان فی تفسیر القرآن، تهران، ناصرخسرو، ۱۳۷۲ش.